Besøksadresse Skinnarbu 3661 Rjukan Postadresse Postboks 2603 3702 Skien Kontakt Sentralbord +47 35 58 61 10 Direkte +47 953 00 640 fmtepost@fylkesmannen.no Verneområdestyret for Brattefjell- Vindeggen landskapsvernområde Sakshandsamar Peter C. A. Köller Vår ref. 2017/21-432.2 Dato 06.07.2017 Møteinnkalling og sakskart 10.07.17 Det vert med dette kalla inn til møte i verneområdestyret. Tid: Måndag 10.07.17 kl. 18:00. Stad: Telefonmøte. Gje beskjed snarast på 953 00 640 eller fmtepko@fylkesmannen.no om du ikkje kan møte. Sakliste: Sak 41/17 Sak 42/17 Sak 43/17 Sak 44/17 Sak 45/17 Sak 46/17 Godkjenning av innkalling og dagsorden. Referatsaker Saksframlegg: Søknad om tilbygg og diverse byggearbeid på eksisterande hytte på 13/13 Lauvhaug i Hjartdal kommune Agnar Andersen. Saksframlegg: Søknad om helikopterflyging til Sandvatn 130/9 i Tinn kommune i samband med ferdigstilling av bygningar Fjellerud Bygg AS. Saksframlegg: Villreinen i Brattefjell-Vindeggen, kunnskapsstatus og arealbruk. Rapport frå Norsk villreinsenter. Neste møte.
Sak 42/17 Referatsaker Disposisjonsrett/fullmakter til verneområdestyrets bankkonto. 2
Sak 43/17 Saksframlegg: Søknad om tilbygg og diverse byggearbeid på eksisterande hytte på 13/13 Lauvhaug i Hjartdal kommune Agnar Andersen. Verneområdestyret for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er forvaltingsmyndigheit for verneområdet og skal handsame dispensasjonssakar. Kort om saka Agnar Andersen søkjer om løyve til byggjearbeid på hytte, gnr. 13 bnr. 13 i Hjartdal kommune. Arbeidet dreier seg om rive deler av eksisterande bygning og å byggje eit nytt tilbygg. Hytta ligger akkurat på grensa mellom landskapsvernområdet og Flottin fuglefredningsområde, og er på BYA 47 m 2. Lauvhaug ligg i brukssona. Andersen søkte også i 2015 om dispensasjon for utviding av hytta. Den gongen blei det avslag grunngjeven med både utsjånad og storleik på ny hytte ikkje var i samsvar med forvaltningsplanen. Likevel sa styret i sitt vedtak at dei var prinsipielt positiv til søknaden, men at søkjaren måtte ta omsyn til bestemmingane til storleik og utsjånad skriven i forvaltningsplanen. Vedlegg - Søknad dagsett 06.05.17 (dok. 2017/2909 1). - Oversiktskart (dok. 2017/2909 2). Andre relevante dokument, ikkje vedlagde - Saksdokument sak 2015/2799. - Verneforskrifta for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde. - Naturmangfaldlova (NML). - Forvaltingsplan for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde 2017-2027. Det formelle grunnlaget - verneforskrifta og naturmangfaldlova Verneføremålet i Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er å: - Taka vare på eit vakkert og eigenarta naturlandskap, med urørt høgfjell og fjellskogområde. - Taka vare på det biologiske mangfaldet i området, med villreinstamme og rikt plante- og dyreliv. - Taka vare på verdifulle kulturlandskap og kulturminne. I verneforskrifta for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er oppføring av bygningar og anlegg i utgangspunktet forbode, jf. kap. IV, pkt.1.1. Pkt. 2.2 i same kapittel, seier at Reglane i punkt 1 skal ikkje vere til hinder for: drift og vedlikehald av eksisterande bygningar, ( ). Etter kap. IV, pkt. 3.2 kan forvaltingsstyresmakta, Når verksemda eller tiltaket kan skje utan at det strir mot føremålet med vernet, gje løyve til mindre tilbygg eller ombygging av eksisterande bygningar i området. Verneområdestyret må særleg vurdere konsekvensane av ein dispensasjon i høve til verneføremålet og verneverdiane i området. Dette går og fram av 7 i naturmangfaldlova (NML), som seier at prinsippa i 8-12 skal leggjast til grunn som retningsliner ved utøving av offentlig myndigheit. I NML 8 går det fram at offentlege avgjerder som rører ved naturmangfaldet skal byggje på vitskapeleg kunnskap om bestandssituasjonen for ulike arter, utbreiing og økologisk tilstand av 3
naturtypar, og effekten av påverknader. Kravet til kunnskapsgrunnlaget skal stå i eit rimelig forhold til sakas karakter og risikoen for å skade naturmangfaldet. Verknadene av eit tiltak skal vurderast ut frå den samla belastinga økosystemet vert utsett for, jf. NML 10. Dersom det ikkje ligg føre tilstrekkeleg kunnskap om kva for verknader eit tiltak kan ha på naturmiljøet, skal føre-var prinsippet leggjast til grunn, jf. 9, slik at ein ikkje gjer vesentleg skade på naturmangfaldet ved at ein tek ei avgjerd på eit for dårleg kunnskapsgrunnlag. I følgje naturmangfaldloven 11 er det tiltakshavar som skal dekkje kostnadene ved å hindre eller avgrense skade som tiltaket vil gjera på naturmangfaldet, dersom dette ikkje er urimeleg ut frå tiltaket og skaden sin karakter. I tillegg skal det etter naturmangfaldlova 12 takast utgangspunkt i driftsmetodar, teknikkar og lokalisering av tiltaket som ut frå ei samla vurdering av den tidlegare, noverande og framtidige bruken av mangfaldet og økonomiske tilhøve gjev det samfunnsmessige beste resultatet. Uttale frå villreinnemnda for Brattefjell-Vindeggen, Blefjell og Norefjell-Reinsjøfjell Saka er oversendt villreinnemnda for handsaming. Dei har førebels ikkje gjeve attendemelding, men frå førre handsaming i 2015, kan ein lese følgjande: «Villreinnemnda for Brattefjell-Vindeggen, Blefjell og Norefjell har ut i fra villreinhensyn ingen spesielle innvendinger til omsøkte tiltak. Man kan anta at aktivitet og ferdsel i forbindelse med omsøkte tiltak ikke vil være nevneverdig negativt for villreinen i det aktuelle området. Vi ber om at det tas hensyn til villreinen ved transport av materialer og under byggeperioden. Villreinnemnda ber om å få informasjon om den videre behandlingen av søknaden.» Vurdering Hytta ligg i brukssona. Om bygningar seier forvaltningsplanen følgjande som er spesielt for brukssona: - Områda skal forvaltas med tanke på å ta vare på områda sin art og karakter, utan inngrep som vesentleg kan endre landskapets utforming. - Halde oppe drift i utmarka er m.a. viktig for å ta vare på kulturlandskap og plantesamfunn, og dermed det biologiske mangfaldet. - Det kan gjevast dispensasjon til oppgradering så lenge det ikkje går ut over føremålet med vernet. Å gje dispensasjon blir ein vurdering i det einskilde døme. Forvaltningsplanen seier at når tiltaket kan skje utan at det strir mot føremålet med vernet, så kan forvaltningsmyndigheita på nærare vilkår gje løyve til mindre tilbygg eller ombygging av eksisterande bygningar dersom bruken ikkje vert endra. Maksimal storleik på hytte er BYA 65 m 2, mens maksimal storleik på uthus er BYA 15 m 2 altså kan ikkje samla areal på staden overstige BYA 80 m 2. I denne saka søkjast det om eit tilbygg på BYA 47,8 m 2, der 11 m 2 er overbygget uteareal. Ein del av noverande hytta (bod) skal rivast, slik at nytt BYA blir 88 m 2. Samanlikna med søknaden i 2015, er det ein reduksjon på BYA 9,6 m 2. I tillegg på tomta kjem eit mindre uthus. Storleiken på dette er ikkje kjent, men ut frå bilete vil forvaltaren anta BYA 6-9 m 2. Kunnskapsgrunnlaget for denne saka er basert på Naturbasen, forvaltningsplan, Norsk rødliste for naturtyper, Botaniske registreringar i Brattefjell-Vindeggen, samt registreringar av stølsanlegg og skjøtselsplan for stølsområde. I tillegg kjem all kunnskap om villreinen i området. Villreinnemnda er difor kontakta. 4
Hytta ligger i utkanten av villreinens leveområde. Her er normalt verken kalving eller viktig vinterbeite, men området er likevel eit viktig habitat for reinen i Brattefjell-Vindeggen. Sumar og haust har reinen ein klår preferanse for å bruke lågareliggande område og det er godt kjend at reinen periodevis opphelder seg i Lauvhaugområdet. Området er dominert av myr, fjellbjørk og fjellgranskog. Sjølve Lauvhaug og kringliggande område er tydeleg kulturpåverka. Det er både storfe og sau som beiter her. Når det gjeld kulturminne, er det fleire bygningar og andre kulturhistoriske innretningar i området. Disse vil ikkje bli direkte påverka av tiltaket. I utgangspunktet ikkje flora, eller fauna heller. Det ein likevel skal vere merksam på, er at ei utviding av overnattingskapasitet og/eller tilrettelegging for meir bruk, vil kunne medføre auka belastning i området, mellom anna med negative effektar på både dyreliv, planter og kulturminne. Det er ikkje registrert raudlista naturtypar på staden. Forvaltaren er usikker på om ombygginga vil gje fleire sengeplassar enn det som er tilfelle i dag, men den nye hytta skal ha 3 soverom med 6 sengeplassar. Det er lagt opp til auka komfort og truleg auka bruk. Teoretisk vil auka bruk føre til auka samla belastning i landskapsvernområdet. Det er ikkje ønskjeleg. Likevel er det slik at området Fyribøen, Lauvhaug, Hundemyr allereie i dag er ein del bruka. Ikkje minst av folk som ikkje har hytte i området. Hundemyr er tross alt ein av hovudinnfartsstadene til Brattefjell-vindeggen landskapsvernområde, og om hytta til Andersen blir noko meir bruka, er det mest av teoretisk interesse. Dagens hytta er mindre enn det som er definera som maksimal storleik for bygningar i landskapsvernområdet, men ombygginga vil føre til ei radikal storleiksendring. Forvaltningsplanen seier det kan gjevast løyve til mindre tilbygg eller ombygging. I dette tilfelle dreier det seg om meir enn dobling av arealet med det resultatet at ei ny hytte vil ha eit samla BYA over det som er definera som maks areal i Brattefjell-Vindeggen, sjølv etter revidera bestemmingar (jf. forvaltningsplan). Estetikk er spesielt framheva når det gjeld bygningar i landskapsvernområde. Det heiter seg at dei skal ha ei tradisjonell byggestil. Då Agnar Andersen søkte i 2015, blei det spesielt påpeika frå forvaltninga at den nye hytta ville bli høg, og med store glasflater. Det er ikkje tilfelle no. Teikningane til søknaden syner ei hytte med ståande kledning, bordtak og småruta glas. Med rett farge, er det ikkje tvil om at hytta føyer seg inn i kategorien «tradisjonell byggestil». Samanlikna med søknaden i 2015 syner dei nye teikningane ei hytte som er litt mindre i areal, er lågare, utan store glasflater og med flott tradisjonell utsjånad. Utfordringa er likevel at hytta, til tross for oppjusterte arealstorleiker i revidert forvaltningsplan, er klårt større enn det som er definera som maksimalt areal, og tilbygget blir så stort at det ikkje kan definerast som «mindre tilbygg». Å gje løyve til å auke hyttas areal så mykje som det er søkt om i denne saka, vil ha ei uheldig presedensverknad. Framlegg til vedtak: Verneområdestyret gjev ikkje Agnar Andersen løyve til byggjearbeid på hytte på Lauvhaug, gnr. 13 bnr. 13 i Hjartdal slik det er søkt jf. søknaden 06.05.2017. Avslaget er gjeve med heimel i kap. IV, pkt. 1.1 i verneforskrifta for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde. Det kan klagast på vedtaket til Miljødirektoratet. Klagefristen er tre veker etter at vedtaket er motteke. Klaga rettast til Miljødirektoratet, men sendast til Verneområdestyret for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde. 5
Vedtaket vert send Agnar Andersen. Kopi: - Hjartdal kommune - Fylkesmannen i Telemark - Villreinnemnda for Brattefjell-Vindeggen, Blefjell og Norefjell-Reinsjøfjell Kopi av vedtaket vil og bli lasta opp i Miljøvedtaksregisteret. 6
Sak 44/17 Saksframlegg: Søknad om helikopterflyging til Sandvatn 130/9 i Tinn kommune i samband med ferdigstilling av bygningar Fjellerud Bygg AS. Verneområdestyret for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er forvaltingsmyndigheit for verneområdet og skal handsame dispensasjonssaker. Kort om saka I samband med oppføring av to nye bygningar på Sneislia ved Sandvatn i Tinn kommune, har Fjellerud Bygg AS ved Helge Lars Fjellerud fleire gonger søkt og fått løyve til helikoptertransport av materialar og utstyr. Dei første flygingane starta sumaren 2015, og det er no søkt om dei siste for å ferdigstille prosjekta. Fjellerud Bygg AS søkjar om å kunne gjennomføre 2 flydagar med uspesifisert tal turar i løpet av august og/eller september. Det dreier seg om flyging frå Skinnarbu til Sandvatn, 3,2 km i luftline. Vedlegg - Søknad dagsett 26.06.17 (dok. 2017/2908-1). Andre relevante dokument, ikkje vedlagde -Saksdokument til sak 2017/1811. - Saksdokument til sak 2016/2509. - Vedtak om utvida tal flygingar dagsett 14.10.15 (dok. 2015/2648-16). - Uttale frå villreinnemnda om utvida bruk av helikopter (dok. 2015/2648-14). - Supplerande opplysningar til søknad om utvida bruk av helikopter (dok. 2015/2648-13). - Vedtak om utsatt flydag 02.10.15 (dok. 2015/2648-11). - Kommentarar til flyging i september frå villreinnemnda 17.08.15 (dok. 2015/2648-10). - Vedtak 05.08.15 (dok. 2015/2648-9). - Vedtak 29.06.15 (dok. 2015/2648-5). - Kart (dok. 2015/2648-3). - Uttale frå villreinnemnda (dok. 2015/2648-8). - Verneforskrifta for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde - Naturmangfaldlova (NML) - Forvaltingsplan for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde 2017-2027. - Forskrift om forbod mot motorferdsel i spesielt sårbare områder i Brattefjell/Vindeggenområdet, Seljord, Hjartdal, Tinn og Vinje Kommunar, Telemark Det formelle grunnlaget verneforskrifta, naturmangfaldlova og forskrift om forbod mot motorferdsel i spesielt sårbare områder i Brattefjell/Vindeggenområdet. Verneføremålet i Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er å - Taka vare på eit vakkert og eigenarta naturlandskap, med urørt høgfjell og fjellskogområde. - Taka vare på det biologiske mangfaldet i området, med villreinstamme og rikt plante- og dyreliv. - Taka vare på verdifulle kulturlandskap og kulturminne. 7
I verneforskrifta for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er lågtflyging under 300 meter forbode, jf. kap. IV, pkt. 1.3. I kap. 1.4 står det vidare at All motorferdsel skal gå føre seg slik at det ikkje oppstår varig skjemmande markskader, hjulspor og liknande. I Forskrift om forbod mot motorferdsel i spesielt sårbare områder i Brattefjell/Vindeggenområdet, Seljord, Hjartdal, Tinn og Vinje kommunar, Telemark, er all motorferdsle innanfor villreinområdet, definera som det kvite på N 50 kart 1:50.000, forbode i tida 15. april til 1. juli. Verneområdestyret må særleg vurdere konsekvensane av ein dispensasjon i høve til verneføremålet og verneverdiane i området, jf. rundskrivet Forvalting av verneforskrifter frå Direktoratet for naturforvalting. Dette går og fram av 7 i naturmangfaldlova, som seier at prinsippa i 8-12 i lova skal leggjast til grunn som retningsliner ved utøving av offentlig myndigheit. I 8 i lova (om kunnskapsgrunnlaget) går det fram at offentlege avgjerder som rører ved naturmangfaldet skal byggje på vitskapeleg kunnskap om bestandssituasjonen for ulike arter, utbreiing og økologisk tilstand av naturtypar, og effekten av påverknader. Kravet til kunnskapsgrunnlaget skal stå i eit rimelig forhold til sakas karakter og risikoen for å skade naturmangfaldet. Verknadene av eit tiltak skal vurderast ut frå den samla belastinga økosystemet vert utsett for, jf. 10 (om økosystemtilnærming og samla belasting). Dersom det ikkje ligg føre tilstrekkeleg kunnskap om kva for verknader eit tiltak kan ha på naturmiljøet, skal føre-var prinsippet leggjast til grunn, jf. 9, slik at ein ikkje gjer vesentleg skade på naturmangfaldet ved at ein tek ei avgjerd på eit for dårleg kunnskapsgrunnlag. I følgje naturmangfaldlova 11 er det tiltakshavar som skal dekkje kostnadene ved å hindre eller avgrense skade som det aktuelle tiltaket vil gjera på naturmangfaldet, dersom dette ikkje er urimeleg ut frå tiltaket og skaden sin karakter. I tillegg skal det etter naturmangfaldlova 12 takast utgangspunkt i driftsmetodar, teknikkar og lokalisering av tiltaket som ut frå ei samla vurdering av den tidlegare, noverande og framtidige bruken av mangfaldet og økonomiske tilhøve gjev det beste resultatet for samfunnet. 48 i NML omhandlar dispensasjon frå vernevedtak. Paragrafens fyrste ledd seier at Forvaltningsmyndigheten kan gjøre unntak fra et vernevedtak dersom det ikke strider mot vernevedtakets formål og ikke kan påvirke verneverdiene nevneverdig, eller dersom sikkerhetshensyn eller hensynet til vesentlige samfunnsinteresser gjør det nødvendig. Vurdering Aktiviteten kjem inn under pkt. 1.3 i verneforskrifta som seier at lågtflyging under 300 meter er forbode. Det er til no flyge eit høgt tal turar over mange flydagar sida 2015. I denne saka søkjast det om løyve til å fly ytterligare 2 dagar i august og/eller september. Det er ikkje sagt noko om tal turar, men oppdraget er å frakte ut rigg, verktøy og utstyr som har vore bruka på byggeplassen i samband med oppføring av ny hovudhytte og formidlingshytte ved Sandvatn. Sjølv om det er mykje aktivitet og støy i samband med slike flygingar, er tiltaket å sjå på som forbigåande, og forvaltaren kan slik sett ikkje sjå at aktiviteten vil påverke verneverdiane på ein varig negativ måte. 8
Det å gje dispensasjon til så omfattande byggetiltak som det det er gjort ved Sandvatn vil nødvendigvis implisere mykje flyging. Det nøyaktige tal turar har ikkje områdeforvaltaren oversikt over, men ut frå eiga observasjonar og elles attendemeldingar frå andre, verker det som om aktiviteten har gått føre seg på ein grei måte. Når det gjeld forskrift om forbod mot motorferdsle i spesielt sårbare områder i Brattefjell/Vindeggen, er det slik at Sandvatn ligg innanfor område definert som spesielt sårbart og også det som er definera som villreinområde. Det er her sagt at «All motorferdsle innanfor villreinområdet, definera som det kvite på N50 kart 1:50 000, er forbode i tida frå 15. april 1. juli. I denne saka er det søkt om flyging etter forbodstida. Villreinnemnda er kontakta i samband med saka. Dei har ikkje gjeve uttale, men frå tidlegare handsaming har nemnda sagt følgjande:«tiltakshaver bør opprette kommunikasjon med SNO i området de dagene flygingene er tenkt, slik at man unngår konflikt med villrein. Blir det observert villrein i området i dagene forut for transporten, forutsettes det at transporten utsettes til et tidspunkt hvor det er fritt for villrein i transportruten, alternativt at man finner en rute utenom villreinen. Villreinnemnda forutsetter at tiltakshaver og andre aktuelle tiltakshavere i fremtiden er mer nøyaktig med planlegging og beregning av helikoptertransport, med hensyn til antall turer og løft.» Med bakgrunn i at tiltaket/aktiviteten vurderast som forbigåande og av ein slik art at det ikkje vil påverke dei biologiske og/eller kulturelle verdiane når naudsynt omsyn til villreien blir tatt, og heller ikkje i anna form vil ha ei varig påverknad for vernet, vurderas det som greitt å gje dispensasjon frå vernevedtaket etter NML 48. Tinn kommune må kontaktas for løyve etter lov om motorferdsel. Framlegg til vedtak Verneområdestyret gjev Fjellerud Bygg AS løyve til å bruke helikopter frå Skinnarbu til Sandvatn i Tinn kommune i august og/eller september 2017, i tråd med søknad dagsett 26.06.17. Løyvet er gjeve med heimel i NML 48. Det vert sett følgjande vilkår: - Flyginga skal fordelast over maksimalt 2 flydagar. - Observerast villrein i området, skal flyginga stanses. - Verneområdeforvaltar eller SNO skal varslas om flyginga seinast 2 dagar før det skjer. - Søkjaren er sjølv ansvarleg for å hente inn eventuelt andre løyve. Denne dispensasjonen er berre gjeve etter verneforskrifta for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde. Det kan klages til Miljødirektoratet. Klagefristen er tre veker etter at vedtaket er motteke. Klaga rettast til direktoratet, men sendast til Verneområdestyret for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde Kopi: - Tinn kommune - Fylkesmannen i Telemark - Villreinnemnda for Brattefjell-Vindeggen, Blefjell og Norefjell-Reinsjøfjell Kopi av vedtaket vil også bli lasta opp i Miljøvedtaksregisteret. 9
Sak 45/17 Saksframlegg: Villreinen i Brattefjell-Vindeggen, kunnskapsstatus og arealbruk. Rapport frå Norsk villreinsenter. Verneområdestyret for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er forvaltingsmyndigheit for verneområdet. Kort om saka Norsk villreinsenter (NVS) har på oppdrag frå Miljødirektoratet utarbeida utkast til rapport og kart som syner villreinen i Brattefjell-Vindeggen sin områdebruk over tid. Dei har samla inn kvalitative og kvantitative data som har gjeve grunnlag for ein fagrapport. Områdeforvaltaren har delteke i ei prosjektgruppe, og har i tillegg til å bidra med den kunnskapen han har til villreinens bruk av området, også bidrege med råd om korleis Norsk villreinsenter best kan få den kunnskapen som trengs. Vedlegg - Utkast NVS rapport 21/2017. - Kartutkast til rapporten. Relevante dokument, ikkje vedlagde - Forvaltingsplan for Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde 2010-2014. Det formelle grunnlaget Verneføremålet i Brattefjell-Vindeggen landskapsvernområde er å - Taka vare på eit vakkert og eigenarta naturlandskap, med urørt høgfjell og fjellskogområde. - Taka vare på det biologiske mangfaldet i området, med villreinstamme og rikt plante- og dyreliv. - Taka vare på verdifulle kulturlandskap og kulturminne. Vurdering Villreinen er eit av verneformåla i Brattefjell-Vindeggen. Forvaltningsmyndigheita skal drive kunnskapsbasera forvaltning, og det er difor av stor interesse med faglege opplysningar som til dømes denne rapporten gir. Opplysningane Norsk villreinsenter har samla, er eit resultat av datafangst gjennom viltkartobjekt, stadfesta villreinobservasjonar, spørjeundersøking og ein rekke intervju. Desse opplysningane er seinare presentert og kvalitetssikra gjennom fleire møter med aktuelle grunneigarar og andre. I tillegg har tilsette ved NVS gjennomført fleire synfaringar i samband med kalving i mai. Rapporten forsøker å kategorisere ulike områdetypar som villreinen bruker. NVS opererer med leveområde, barmarksbeite, vinterbeite, helårsbeite, kalvingsområde og trekkområder. Rapporten skal ikkje ut på offentleg høyring, men er sendt grunneigarar og andre bidragsytarar for gjennomsyn og med ønskje om kvalitetssikring av fagleg innhald. Frist for attendemelding er 15. juli. 10
Framlegg til vedtak Saka leggas fram utan tilråding. 11