VESTNES KOMMUNE Saksframlegg Arkiv: 14/14 Arkivsaksnr.: 2012/2190 Saksbehandlar: Alexander Connor Dato: 22.11.2013 Søknad om endring av konsesjonsvilkår Utval Møtedato Utvalssak Planutvalet Administrasjonssjefen si innstilling Med grunngjeving i saksutgreiinga og med heimel i konsesjonslova 11 første ledd annet punktum, fråfell ikkje planutvalet vilkår satt i konsesjonssaka av sak 25/2012 den 16.10.2012 om erverv av gnr 14 bnr 14 i Tresfjord. Vilkåret fastsett i sak 25/2012 gjev slike eigar- og bruksforhold som er mest gagnlege for samfunnet. Det er i vurderinga lagt avgjerande vekt på at arealavståinga gjev ei særs god drifts- og arronderingsmessige løysning og styrkar eksisterande næringsverksemd. Som korrigerande moment har ein lagt til grunn at konsesjonseigedomen mellom anna har ein storleik og avkastningsevne som gjer at den er best eigna som tilleggsareal. Vidare har jordlovas 1 og 12 òg vore ein viktig del av vurderingstemaet. SAKSUTGREIING: Bakgrunn: Søkjar fekk i administrativ sak 25/2012 den 16.10.2012 konsesjon på erverv av gnr 14 bnr 14 i Tresfjord med vilkår. Noko søkjar var samd i. Føremålet med ervervet var den gongen hestehald samt sau og høns til eigen nytte. Vidare skulle dyrkamarka (om lag 24 daa) leigast ut som tidligare. Vedtaket frå 16.10.2012 var som følgjer: Med grunngjeving i saksutgreiinga og med heimel i 2 og 9 i konsesjonslova, gjev administrasjonssjefen Tor Gunnar Hovland, født 04.07.1977, konsesjon på erverv av gnr 14 bnr 14 i Tresfjord, Vestnes kommune. Med heimel i 11 i konsesjonslova gjeld følgjande vilkår:
1. Det vert sett krav om personleg buplikt på eigedomen. 2. Dei fulldyrka areala, totalt ca 24 daa samt skogen, ca 12 daa, som grensar til desse areala i sør, skal seljast som tilleggsjord til ein annan landbrukseigedom i drift, for ein landbruksmessig forsvarleg pris. Salet skal òg gje ei god driftsmessig løysning. Arealet som skal avståast er avgrensa på kart av 29.10.2012 3. Frist for gjennomføringa av salet av jordbruksareala er satt til 01.12.2013. Konsesjonseigedomen Konsesjonseigedomen er bebygd med bustad, garasje og stall. I høve til arealopplysningane frå gardskart er eigedomen på total 176,5 daa. Av dette er 24,4 daa fulldyrka, medan om lag 147 daa er skog, jfr tabell 1. Tabell 1. Arealopplysningar for GBN 14/14 pr 20.10.2012. Kjelde www.skogoglandskap.no Søkjar oppgjev fleire grunnar om kvifor ein no søkjar fråfall av konsesjonsvilkåra. Mellom anna har søkjar sjølv bruk for meir dyrkamark då hans eigen buskap treng meir fôr. På trass av ein so liten buskap er det utfordringar knytt til fôringa, jfr. søknaden. Buskapen består i dag av sju vinterfora sauer samt to hestar. Stallen har ytterligare plass til to hestar og til saman 15 vinterfora sauer. I følgje søknaden vurderar søkjar å auke produksjonen ytterligare, Videre har både jeg og min samboer planer om å benytte ressursene på gården i større grad. I første omgang ser vi et potensiale i å øke sauebestanden for kommersielt salg av kjøtt. Vi ønsker å øke bestanden til mellom 75 og 100 vinterfora sauer. Dersom vi må kjøpe alt for og leie beite i vår- og høstmånedene vil det gi dårlig økonomi og neppe være gjennomførbart Vidare nemnast det i søknaden at dei og har andre planar for garden; En annen plan for gården gjelder min samboer; I sommer gjennomførte hun et tre måneders kurs ved Akedah Academy i Danmark. Her gikk hun i skole hos Klaus Ferdinand Hempfling som regnes som verdensledende innen Equine body awareness. I korte trekk innebærer det lederutvikling gjennom interaksjon med hester. Skal min samboer kunne benytte denne utdannelsen til kursing her på gården må vi ha fleire hester på stallen. Med dette som grunngjeving søkjer ein no om fråfall av punkt 2 i vedtaket frå 16.10.2012 om å selje areal til ein anna landbrukseigedom. Vurdering: Lovgrunnlaget Formålet med konsesjonslova (ksl) av 28.11.2003 nr 98 er å kontrollere og regulere omsetjinga av fast eigedom for å oppnå eit effektivt vern om landbruket sine produksjonsareal og slike eigar- og brukstilhøve som er mest gagnlege for samfunnet, jf ksl 1. Samfunnsgagnet femnar mellom anna om behovet for utbyggingsgrunn, naturvern-, miljø- og friluftsinteresser og omsynet til busetting og landbruksnæringa. Alt erverv av fast eigedom er som utgangspunkt konsesjonspliktig, med dei unntak som følgjer av ksl, jf. 2 første ledd og tilhøyrande forskrifter. Gjeld konsesjonssøknaden erverv av eigedom som skal nyttast til landbruksformål skal det
vurderast om prisen er samfunnsmessig forsvarleg, omsynet til busetting, driftsmessige gode løysningar og om ervervar er skikka til å drive eigedomen, jf 9. Desse omsyna peiker direkte til formålet med jordlova av 12.05.1995 nr 23. I vurderinga om ein skal gje fritak frå vilkåra må ein vege dei ulike omsyna i saka mot kvarandre. Når det no er søkt om fråfall på konsesjonsvilkåra, blir det ei ny vurdering på delar av dei einskildvilkåra i ksl. Kommunen sin vurderingar til einskildvilkåra i lova. Busetting I følgje ksl. 9 første ledd nr. 2 er omsynt til busetting eit forhold som skal vurderast særleg. Det må takast stilling til om det er nedgang eller fare for nedgang i folketalet i denne delen av kommunen. Det må gå fram av saka om det er trong for å oppretthalde eller styrke busettinga i området. Lovbestemt buplikt på landbrukseigedom jfr ksl. 5, andre ledd gjeld eigedomar med bustadhus og meir enn 25 daa fulldyrka jord, eller meir enn 500 daa produktiv skog. Eigedomen er under denne arealgrensa, og er dermed unntatt kravet om lovbestemt buplikt. I følgje ksl. 11 annet ledd, har myndigheitene likevel plikt til å vurdere spørsmålet om buplikt. Kommunen kan difor sette vilkår om busetting på konsesjonseigedomar under arealgrensa for lovbestemt buplikt. Vestnes kommune har, som fleire andre distriktskommunar, ein del utfordringar knytt til fråflytting. Sjølv om skulekrinsen der konsesjonseigedomen ligg har eit stabilt barnetal, omsyn fann adm.sjefen det riktig å setje vilkår om personleg buplikt då den generelle folketalsutviklinga har vore svak. Vurderingane om valet av personleg buplikt er omtala i konsesjonssaka. Heilskapleg ressursforvaltning og kulturlandskap I høve til kulturlandskapet viser ei overvaking av leigejord i Nord- Noreg at meir leigejord resulterar i ei auking i gjengroinga. Det er difor viktig å styrke bruka med sjølveigde arealressursar for å hindre at dei blir lagt ned med dei konsekvensar dette vil kunne ha for mellom anna miljøet, kulturlandskapet og busetting. Når konsesjonssøkjar no ønskjer å nytte ressursane sjølv, er det forventa at eigarstrukturen i dette høve ikkje spelar nokon større rolle i høve til ivaretakinga av kulturlandskapet. Soleis spelar ikkje omsynet til kulturlandskap ein avgjerande vekt i høve til arealavståing. Konsesjonseigedomens ressursgrunnlag må vurderast i høve til eigedomens storleik, avkastningsevne og butilhøve. Bustadhuset er frå 1970 og er i god stand. Stallen som er bygd i 1988 er vurdert til å ha tilstand middels, jfr konsesjonssøknaden. Eigedomen har ein storleik og avkastningsevne som gjer at den er godt eigna som tilleggsareal. Det er relativt lite med produksjonsareal og utviklingsmoglegheitene i høve til grovfôrbasert produksjon er vurdert til å vere små. Det arronderingsmessige tilhøva talar difor for ei arealavståing for å nå ein god strukturrasjonalisering for andre gardsbruk. Grunngjeving for at konsesjonssøknaden vart innvilga med vilkår om arealavståing var mellom anna at det er av lokal, regional og nasjonal betydning at bønder som driv tradisjonelt landbruk får forutsigbare rammevilkår. Adm.sjefen legg elles til grunn at dersom ressursgrunnlaget i auka grad består av leigeareal, vil det føre til ei usikkerheit omkring rammevilkåra for drivarane. Følgjene blir såleis at ein får ein bruksstruktur som gjer det vanskeleg å skape eit robust landbruk med stabile arbeidsplassar og god lønnsemd. Ein er av den oppfatning av at ein gjennom sjølveigde arealressursar derimot kan skape slike større bruk som gjev ein bruksstruktur og arealutforming/-storleik som skape sikre rammevilkår.
Ei arealavståing vil her gje ein god rasjonaliseringseffekt. Naboeigedomen er ein gard som er medlem i samdrift (mjølkeproduksjon) og har behov for meir areala. Garden har ingen moglegheiter for utviding og i høve til ei strukturrasjonalisering og arronderingsmessig tilhøve, er det difor naturleg at produksjonsareala til konsesjonseigedomen blir ein del av produksjonsgrunnlaget til denne eigedomen. Konklusjon Med grunngjeving i saksutgreiinga finn adm.sjefen at det avgjerande vurderingstemaet det må takast stilling til, er om totalløysinga ved sal av areala som tilleggsjord fører til ei driftsmessig god løysing. Og om ei slik løysing gjev slike eigar- og bruksforhold som er mest gagnlege for samfunnet samt omsynet til søkjar. Vurderinga av kva som er ei driftsmessig god løysing må mellom anna byggje på kva som er ein pårekneleg bruk av eigedomen i eit langsiktig perspektiv. Konsesjonseigedomen er ein mindre landbrukseigedom på om lag 24 daa fulldyrka mark, med om lag 150 daa skog. Det er i dag ein stall på eigedomen som rommar sju vinterfora sau og to hestar. Stallen har ytterligare plass til to hestar og til saman 15 vinterfora sauer. I følgje søknaden er det eit ønskje om å utvide denne drifta til ein stad mellom 75 100 vinterfora sau. Samt fleire hestar i samband med kursing. Det er viktig med båe variert landbruksproduksjon og bruksstruktur. Og det kan ofte vere positive effektar av ein slik variert bruksstruktur. Grunna mindre og lettare maskinpark kan slike gårdsbruk t.d. ta betre vare på marginale areal, og soleis vere ein viktig skjøttar av kulturlandskapet. Det er heller ikkje slik at større bruk er den einaste løysinga, men Tresfjord er ei viktig landbruksbygd med eit intensivt dreve jordbruk med ein variert landbruksdrift kor mjølkeproduksjon er den viktigaste produksjonen. Det er stor landbruksaktivitet og etterspørselen etter dyrka marka er stor. Det er difor etter adm.sjefen sitt skjønn viktig å ta omsyn til dagens aktive produsentar. Vanlegvis vil ei oppbygging av einingane mot større bruk føre til reduksjon i driftskostnadene og gje drivarane betre og sikrare rammevilkår. Dei drifts- og arronderingsmessige tilhøva på konsesjonseigedomen talar sterkt for at eigedomen bør seljast som tilleggsjord. Det er relativt lite med produksjonsareal og utviklingsmoglegheitene i høve til grovfôrbasert produksjon er vurdert til å vere små. Då kommunen har kjennskap til at nabobruket har behov for meir grovfôrareal for å sikre framtidig driftsgrunnlag basert på eige, så er det etter adm.sjefen si vurdering og skjønn, liten tvil om at mellom anna at dyrkamarka på gnr 14 bnr 14 bør seljast til nabobruket som tilleggsareal. Naboeigedommen har leigd denne dyrkamarka og dreve det som eit produksjonsareal dei siste seks åra. Vidare er det føreslege at skogen på om lag 12 daa sør for denne også skal seljast. Etter ei arealavståing vil konsesjonseigedomen framleis vere på om lag 140 daa. Omsyna til utviklingsmoglegheitene og stabile rammevilkår til dagens produsentar bør i dette høve telje meir ein mindre nyetableringar. Som nemnd tidligare kan det vere positive verknader med slike mindre bruk, men då bør det ikkje skje på bekostning av rasjonalisering. I Tresfjorden bør ein prøve å oppretthalde ein bruksstruktur som gjev aktive produsentar med stabile rammevilkår gjennom strukturrasjonalisering og god drifts- og arronderingsmessige løysningar. Når det gjeld endra rammevilkåra (t.d. krav om beite) gjer det naudsynt å skapa eit meir robust jordbruk. I samband med eigedomsutforming må det derfor leggjast stor vekt på landbruksfaglege løysingar som kan føre til reduserte kostnader. Ein må søke å få ei arronderingsmessig god eigedomsutforming. Det inneber mellom anna at det dyrka arealet på driftseiningane bør vera mest mogleg samla med korte driftsvegar. Dyrkamarka på gnr 14 bnr 14 ligg inntil areala på naboeigedomen, med eigedomsgrensa som går midt over enga. Leiejordsproblematikken er ei betydelig utfordring for landbruket og i Vestnes-jordbruket er eit av dei største rasjonaliseringsbehova knytt til nettopp tilleggsjord. Omfanget av leigejord har auka i fleire år, noko som på sikt kan føre til mange passive eigarar og svekka drift. T.d. so skjer 80 % av grovfôr produksjonen til nabobruket på leigd areal. Dette skapar store
utfordringar for eigarane i høve til investeringar og støtteordningar. I tillegg til å gje den beste strukturrasjonaliseringa vil og arealavståinga gje den beste framtidsretta driftsmessige løysinga. Etter ei samla vurdering av alle momenta i saka i høve til dei kriteria som ksl. skal ta omsyn til, jfr. 1 og 9, finn ein ei overvekt av omsyn som talar for at dyrkamarka på gnr 14 bnr 14 skal seljast som tilleggsareal til nabobruket. Adm.sjefen vurderer det slik at det er viktig å styrke næringsgrunnlaget til eksisterande bruk slik at desse får sikre og gode føresetnadar for drifta. Erverv av dyrkamarka som tilleggsjord vil styrke ressursgrunnlaget til eit aktiv mjølkebruk. Å avstå areal til tilleggsjord gjev òg ei særs god landbruks- og samfunnsmessig løysning på lang sikt. Ved å samle produksjonsareala vil ein skape eit robust, effektivt og meir miljøvennleg driftsopplegg. Dette vil ikkje berre vere ei god løysing, men også den beste landbruksmessig løysninga gjennom gode eigar- og brukstilhøve, som igjen gjev ei meir gagnleg løysning for samfunnet. Vanlegvis vil ei oppbygging av einingane mot større bruk føre til reduksjon i driftskostnadene. Dette er etter adm.sjefen si vurdering eit moment som må trekkjast inn ved vurderinga av kva som gir ei driftsmessig god løysing. Vidare har jordlovas 1 og 12 òg vore ein viktig del av skjønnstemaet. Storleiken på konsesjonseigedomen og dens manglande drifts- og produksjonsapparat er andre korrigerande moment som støttar adm.sjefen si totalvurderinga om eignaheita til konsesjonseigedomen som tilleggsareal til eit anna aktivt bruk. Særutskrift til: Tor Gunnar Hovland, 6391 Tresfjord. Vedlegg: 1 Gnr 14 bnr 14 - Søknad konsesjon - melding om vedtak 2 Gnr 14 bnr 14 - Søknad om endring av konsesjonsvilkår 3 Gnr 14 bnr 14 - Søknad konsesjon på erverv av eiendom - Tor Gunnar Hovland 4 Kart over arealavståingsareal 5 Situasjonskart