Produksjon av geitmjølk med høy kvalitet med økt bruk av norske fôrmidler og forbedret fôrutnyttelse Beiteforsøk 2014 Betre utnytting av utmarksbeiter i geitmelkproduksjonen Geitedagene 21-23.august 2015 Helga Kvamsås TINE Rådgiving
Målsetjing: Utvikle fôringsstrategier som kan sikre et høyt grovfôropptak i beitesesongen i kombinasjon med nødvendige mengder kraftfôr for å opprettholde mjølkeproduksjon og -kvalitet. Forsøksspørsmål: Korleis påverkar reduserte kraftfôrmengder i beitetida mjølkemengde, mjølkas kjemiske sammensetning og innhold av frie fettsyrer? Vil reduserte kraftfôrmengder i beitetida føre til økt beiteaktivitet? Korleis vert beiteaktiviteten påverka av kraftfôrnivået tidlig kontra seint i beitesesongen? Korleis påverkar værforholdene beiteaktiviteten til geitene?
Kraftfôrnivå på beite brukt vanligvis i forsøksbesetningane FEm Det vart avtalt med den enkelte besetning å endre kraftfôrnivå noko slik at vi fekk 2 hovedgrupper: Gr. 1: 0,7 0,8 FEm Gr. 2: 0,9 1,14 FEm
Kraftfôrreduksjon i forsøksperiodane: Kraftfôrnivå vart redusert med 30 % på energibasis i alle besetningar Reduksjonen i energitilførsel tilsvarer reduksjon frå 0.4 0,85 kg EKM hvis geitene ikkje greier å kompensere med høgare beiteopptak. Avdråttskontroll og mjølkeanalyser Registrering av levert tankmjølk danna grunnlag for beregning av gjennomsnittlig mjølkemengde på enkeltdyrnivå gjennom sesongen. TINE tar ut tankmelkprøver for analyse av fett, protein, laktose, celletall, urea og frie fettsyrer 4 ganger pr. måned. Det var gjort avtale med TINE om analyse av alle tankmjølkprøver ( kjemisk) i perioden f.o.m. veke 26 t.o.m. veke 37 i forsøksbesetningane.
Registrering av vertilhøve Det var sett opp verstasjonar for å registrere vertilhøve gjennom førsøksperioden. Registreringane av vertilhøve vart noko mangelfulle grunna lagringskapasiteten på stasjonane. Det er samla inn data frå dei næraste meterologiske værstasjonene som har god korrelasjon med dei registreringane som er gjort. Ein kan difor bruke desse i den vidare bearbeidinga av resultata.
Dyreveiing Geitene vart veid to ganger i løpet av beitesesongen, før og etter forsøksperiode.
Aktivitet Registrering av aktivitet To geiter i kvar besetning vart utstyrt med GPS Aktivitetssensorar målte aktiviteten kvart 8 sekund, noko som vart registrert som gjennomsnittsverdiar kvart 5. min. Aktivitetssensorane registrerte hovudrørsler, fram og tilbake, sidelengs og opp og ned. Aktivitetsmålingane skiller mellom generell aktivitet og beiteaktivitet Det er registrert dagleg beitedistanse ( km) hastighet ved beiting ( km/t) og beiterutene i terrenget.
GPS som registrerte beiteaktivitet :
Resultat mjølkeavdrått Feltforsøk 2014 - Kraftfôr til mjølkegeit på utmarksbeite RESULTAT «UTSLAG = Redusert kraftfôrmengde Normal kraftfôrmengde» Feltforsøk 2014 («Kraftfôr til mjølkegeit på utmarksbeite»). Middel for 17 buskapar (1 fellesstøyl m/3 buskapar). Mjølk, kg EKM, kg 4%-mm Feitt-% Protein-% Laktose-% MIDDEL PER 1- Normal 3,00 2,89 2,94 3,87 3,20 4,44 MIDDEL PER 1- Redusert 2,65 2,53 2,59 3,88 3,17 4,37 Utslag (Red-Normal) -0,35-0,36-0,35 0,01-0,03-0,07 MIDDEL PER 2- Normal 2,69 2,57 2,64 3,93 3,16 4,31 MIDDEL PER 2- Redusert 2,46 2,36 2,43 3,93 3,22 4,30 Utslag (Red-Normal) -0,22-0,20-0,22 0,00 0,05-0,02 (Garmo,Torstein 2015) MIDDEL PER 1/2- Normal kraftfôrmengde = 0,89 kg kraftfôr MIDDEL PER 1/2- Redusert kraftfôrmengde = 0,60 kg kraftfôr
Mjølkeavdrått - utslag for reduksjon av kraftfôrnivå Gruppering av besetninger etter kraftfôrnivå moderat og høgt Utslag Utslag Buskap nr KRAFT FÔR. Kg EKM, kg EKM, kg EKM kg periode 1 EKM, kg EKM, kg EKM kg periode 2 1N 1R 2N 2R 1 0,80 3,05 2,55 2,72 2,47 3 0,80 3,09 2,47 2,48 2,14 4 0,75 2,92 2,65 2,59 2,51 6 0,80 2,45 2,48 2,33 2,27 7 0,80 3,10 2,65 2,71 2,50 10 0,80 2,75 2,40 2,56 2,55 11 0,70 3,05 2,45 2,34 2,18 12 0,70 2,70 2,45 2,36 1,87 14 0,80 2,97 2,81 2,98 2,79 17 0,80 2,17 1,91 2,02 2,03 Gj.snitt 0,77 2,83 2,48-0,35 2,51 2,33 0,18 2 0,95 2,91 2,33 2,49 2,47 5 1,30 3,43 3,07 3,05 2,53 8 1,10 2,81 2,47 2,66 2,50 9 0,90 2,56 1,98 2,13 1,89 13 1,10 3,07 3,15 2,79 2,73 15 1,00 3,19 2,77 2,83 2,42 16 0,95 2,92 2,40 2,61 2,33 Gj.snitt 1,04 2,98 2,60-0,38 2,65 2,41 0,24 Moderat: Gruppe 0,7 0,8 kg kraftfôr : Periode 1: Mjølkeavdrått redusert med 12, 4 % Periode 2: Mjølkeavdrått redusert med 7,2 % Høgt Gruppe 0,9 1,3 kg kraftfôr Periode1: Mjølkeavdrått redusert med 12.7 % Periode 2: Mjølkeavdrått redusert med 9% (Garmo,Torstein, 2015)
Resultat frå 10 utvalgte buskapar med strikt døgnbeiting i alle periodar Endringar i dagsavdrått og kjemisk innhald i mjølka på moderat og høgt kraftfôrnivå Trintrud,Eirin 2015, Kraftfôrnivå på utmarksbeite, verknad på beitetaktivitet og mjølkeavdrått hjå geit)
10 utvalgte besetninger med strikt døgnbeiting i alle periodar Mjølkeavdrått var høgast på høge kraftfôrmengder Mjølkeavdrått vart redusert i periodar med redusert kraftfôrnivå Reduksjonen i mjølkeavdrått var størst i gruppa på høgt kraftfôrnivå når ein ser begge periodar under ett. Kjemisk innhold i mjølka vart lite påverka av reduserte kraftfôrmengder Fettinnhald: I utgangspunktet likt på moderat og høgt kraftfôrnivå, ca 4 % fett I løpet av forsøksperioden endra fettprosenten seg i kvar si retning: Moderat kraftfôrnivå: tendens til auka fett% dei første 3 periodane Høgt kraftfôrnivå:svak tendens til reduksjon i fettprosent gjennom alle periodar. Få signifikante skilnader mellom periodane Proteininnhald: Relativt stabilt gjennom alle periodane og viste ingen effekt av kraftfôrmengd Laktose: Høgast i gruppe på moderat kraftfôrnivå og signifikant redusert i første periode, men stabilt i dei øvrige periodane Frie fettsyrer: Lågt nivå gjennom heile forsøksperioden. Høgast i gruppe med høgt kraftfôrnivå. Ikkje signifikant effekt av kraftfôrmengde. Celletal: Gruppa med moderat kr.fôrnivå: Celletalet auka i kvar periode heile beiteperioden Gruppa med høgt kraftfôrnivå : Celletalet auka i kvar periode med redusert kraftfôrmengd. Ingen besetningar var over grense for Elitemjølk i beiteperioden eller ellers i året 2014
Kompensasjon for reduserte kraftfôrmengder i Periode 1 Kompensasjonsgrad: mål på kor godt geitene greidde å kompensere for redusert energitilførsel ( redusert kraftfôrmengd) Forventa reduksjon kg EKM uten kompensasjon Besetnings nr Region kg Mjølk (EKM) start periode 1 N Utgangsnivå kraftfôr kg Redusert kraftfôrnivå Reell reduksjon kg EKM Kompensasjon kg EKM 3 N 3,07 1,1 0,75 0,81-0,29 1,1 135,8 1 N 2,45 0,8 0,55 0,54-0,03 0,57 104,9 2 N 2,97 0,7 0,45 0,56 0,16 0,40 71,6 17 Ø 2,17 0,8 0,50 0,69 0,26 0,43 62,2 7 S 3,43 1,3 0,85 0,89 0,36 0,53 59,5 5 S 2,75 0,8 0,55 0,56 0,25 0,31 55,5 8 V 2,81 1,1 0,78 0,74 0,34 0,40 53,9 9 V 2,7 0,7 0,50 0,44 0,25 0,19 42,7 12 Ø 2,92 0,75 0,54 0,48 0,28 0,20 42.0 4 Ø 3,19 1,0 0,70 0,64 0,43 0,22 33,7 18 Ø 3,1 0,8 0,50 0,67 0,45 0,22 32,5 15 Ø 2,92 0,95 0,65 0,67 0,5 0,16 24,5 11 Ø 2,91 0,95 0,65 0,69 0,57 0,11 16,7 13 Ø 2,56 0,9 0,60 0,67 0,58 0,09 13,8 14 Ø 3,05 0,8 0,55 0,56 0,5 0,05 9,8 16 Ø 3,09 0,8 0,55 0,67 0,62 0,04 6,7 10 V 2,99 0,7 0,49 0,46 0,61-0,15-32,1 6 S 0,7 0,50 0,43 43,1 I gjennomsnitt kompenserte geitene for 43 % av forventa reduksjon i mjølkemengde i periode 1. Stor variasjon mellom besetningane Kompensasjonsgrad % Kompensasjon kg EKM x 100 Estimert reduksjon i kg EKM forutsatt ingen kompensasjon Kompensasjonsgrad periode 1
Kompensasjon for reduserte kraftfôrmengder i Periode 2 Kompensasjonsgrad: mål på kor godt geitene greidde å kompensere for redusert energitilførsel ( redusert kraftfôrmengd) Besetning nr. Region Utgangsnivå kraftfôr kg Redusert kraftfôrnivå kg Forventa reduksjon i kg EKM Reell reduksjon i kg EKM Kompensasjonsgrad Kompensasjon kg EKM periode 2 17 Ø 0,80 0,50 0,69-0,02 0,70 102,2 5 S 0,80 0,55 0,56 0,01 0,55 98,2 11 Ø 0,95 0,65 0,69 0,02 0,67 97,1 3 N 1,10 0,75 0,81 0,05 0,76 93,8 1 N 0,80 0,55 0,54 0,06 0,48 88,8 12 Ø 0,75 0,54 0,48 0,08 0,40 83,2 8 V 1,10 0,78 0,74 0,16 0,58 79,0 18 Ø 0,80 0,50 0,67 0,21 0,46 68,8 2 N 0,70 0,45 0,56 0,19 0,37 66,5 13 Ø 0,90 0,60 0,67 0,23 0,44 65,3 10 V 0,70 0,49 0,46 0,16 0,30 65,1 15 Ø 0,95 0,65 0,67 0,28 0,39 58,0 6 S 0,70 0,50 0,43 0,19 0,24 55,8 14 Ø 0,80 0,55 0,56 0,25 0,30 54,4 16 Ø 0,80 0,55 0,67 0,34 0,33 49,8 7 S 1,30 0,85 0,89 0,53 0,36 40,9 4 S 1,00 0,70 0,64 0,42 0,23 35,4 9 V 0,70 0,50 0,44 0,50-0,06-13,5 66,0 I gjennomsnitt kompenserte geitene for 66 % av forventa nedgang i mjølkemengde i periode 2. Kompensasjonsgrad for begge periodar : 54,5 % i gjennomsnitt. Stor variasjon mellom besetningar.
Grad av kompensasjon for reduserte kraftfôrmengder i 10 utvalgte buskapar. Kompensasjonsgrad i 10 utvalgte besetninger : Grad av kompensasjon varierte med periode og kraftfôrnivå. Kompensasjonen var størst på høgast kraftfôrnivå i periode 2. Trintrud, Eirin,2015
01.05.2014 08.05.2014 15.05.2014 22.05.2014 29.05.2014 05.06.2014 12.06.2014 19.06.2014 26.06.2014 03.07.2014 10.07.2014 17.07.2014 24.07.2014 31.07.2014 07.08.2014 14.08.2014 21.08.2014 28.08.2014 04.09.2014 11.09.2014 Mjølk, kg Utvikling i mjølkeavdrått besetning med høg kompensasjonsgrad 4,00 3,80 3,60 3,40 3,20 3,00 2,80 2,60 2,40 2,20 1,1 kg 1,1 0,75 1,1 kg 0,75 1,1 kg 2,00 (Garmo,Torstein,2015)
Mjølk, kg Besetning med låg kompensasjonsgrad 4,00 3,80 3,60 3,40 3,20 3,00 2,80 2,60 2,40 2,20 1,0 0,7 kg 1,0 kg 0,7 kg 1,0 kg 2,00 (Garmo,Torstein,2015)
Mulige måtar å kompensere for reduserte kraftfôrmengder : Holdmobilisering Høgare beiteopptak Meir selektiv beiting
% aktivitet registrert v GPS Det blir skilt mellom beiteaktivitet og generell aktivitet Aktivitet på beite 70 60 Beiteaktivitet og generell aktivitet Kraftfôrnivå 0,9-1,3 kg Beiteaktivitet: Liten skilnad i beiteaktivitet mellom periodar med normal og redusert kraftfôrmengde Auken er tydelegast i siste periode 50 40 30 20 Kraftfôrnivå0,7-0,8 kg 34,4 32,6 32,5 32,9 30,1 31,6 37,8 41 47,8 50,3 48,8 43,3 43,3 52,8 45,4 57,9 Generell aktivitet: Tendens til aukande aktivitet gjennom sesongen og var høgast i siste periode med redusert kraftfôrmengde Ved gruppering av besetningene i kraftfôrgrupper > 0,8 kg : sikker skilnad i beiteaktivitet og generell aktivitet 10 0 1N 1N 1R 1R 2N 2N 2R 2R 1N 1N 1R 1R 2N 2N 2R 2R Beiteaktivitet % Generell aktivitet Geitene > 0,8 kg kraftfôr : 10 prosenteiningar høgare beiteaktivitet og aktivitet. (Trintrud, Eirin 2015)
Mulige faktorar som påverkar beiteaktivitet, beiteintensitet og beiteopptak : Mjølkeyting: Energibehovet påverkar fôropptaket og er ein «drivar» for aktivitet og beiteaktivitet? Behov for å optimalisere fôrrasjonen m.o.t fiber ved rasjonar med større andel lettfordøyelege karbohydrat? Behov for meir selektiv beiting for å oppnå høgare energikonsentrasjon ved høgare avdrått? Går lenger? Høgare vedlikeholdsbehov? Geitene i gruppa med høgast aktivitet hadde høgare levandevekter både ved start og slutt av forsøksperioden.
Distanse i km Beiteruter gjennomsnittleg dagleg distanse Besetninger gruppert etter kraftfôrnivå alle besetninger dag/nattbeiting Beiterute km I gjennomsnitt gjekk geitene 0,8 km lenger i periodane der energimengda vart redusert med 30 % Kraftfôrnivå: 0,7 0,8 kg 4,9 Kraftfôrnivå 0.9 1,3 kg 4,3 Kraftfôrgruppe < 0,8 kg: jamn auke i distanse 3 3,5 3,8 3 3,4 3,7 Kraftfôrgruppe > 0,8 : Auka distansen når kraftfôr vart redusert, gikk tilbake ved normal kraftfôrmengde (Trintrud, Eirin 2015) 1N 1R 2N 2R Aksetittel 1N 1R 2N 2R
Periode 1. normal kraftformengde Kg kraftfôr i perioden: 1,00 Distanse per dag gått i perioden, km Gj.snitt min max 3,5 2,2 5,6
Periode 1 Redusert kraftfôrmengde Kg kraftfôr i perioden: 0,70 Distanse per dag gått i perioden, km Gj. snitt min max 4,4 1,9 7,4
Periode 2 Normal kraftfôrmengde Kg kraftfôr i perioden: 1,00 Distanse per dag gått i perioden, km Gj. snitt min max 3,8 1,5 6,2
Periode 2 Redusert kraftfôrmengde Kg kraftfôr i perioden: 1,00 Distanse per dag gått i perioden, km Gj. snitt min max 4,6 1,3 7,9
Periode 3 : Etterperiode, normal kraftfôrmengde Beiterutenes lengde auka ytterlegare i etterperioden. Beiterutene blir lengre og det er også tendens til at geitene oppsøker høgareliggande områder
VEKTER og VEKTENDRINGAR - GEITER FELTFORSØK 2014 «Kraftfôr til mjølkegeit på utmarksbeite» Middel kjeingstid for buskapane: siste halvdel av januar (varierte frå januar april) * Aldersfordeling av geitene i buskapane: 26 % i fyrstelaktasjon, 24 % i andre laktasjon og 50 % i tredjelaktasjon og eldre geiter * Vekt av geitene varierte mykje etter alder ved start av forsøket (middel vegedato 5. juni): Unggeiter (1. laktasjon) vog i middel 44 kg, andrelaktasjonsgeitene vog 53 kg (ca 19 % meir enn geitene i fyrstelaktasjon) og geiter i tredje laktasjon og eldre vog i middel 60 kg (ca 36 % meir enn geitene i fyrstelaktasjon) * Vektendring i forsøksperioda; frå før start av forsøk (5. juni) til etter avslutning av beitesesongen (4. september) var i middel relativt liten (-0,85 kg), men det var store skilnader mellom buskapane (- 6 0 kg). * Vektendringane i forsøksperioda varierte etter alder på geitene. Dei yngste geitene auka vel 1,5 kg i middel, geitene i andre laktasjon hadde nær den same vekta, medan eldre geiter i tredje laktasjon og eldre tapte vel 2 kg i kroppsvekt i forsøksperida. * I middel var det ikkje utslag for storleiken på kraftfôr-reduksjon (< 0,3 eller > 0,3 kg) i forsøksperioda på vektendring hos geitene. Det var ein liten tendens til at geitene, som fekk høgaste kraftfôrmengda (0,9-1,3 kg før kraftfôrredusjon) hadde ein litt mindre vektreduksjon enn geitene på mindre kraftfôr (0,7-0,8 kg før kraftfôrreduksjon). SUM Middel 5. juni 2015 4. september 2015 % MIN 13. mai 2015 12. august 2015 MAKS 26. juni 2015 6. oktober 2015 Garmo, Torstein, 2015 Δ Alle Δ 3.lakt Δ 2. lakt Δ 1.lakt 1,8-0,3 3,0 4,6 0,3-0,4 1,0 5,0 2,7 1,2 2,9 4,3-5,4-7,1-3,8-1,9 0,1-0,9 1,0 1,3-6,1-7,2-7,1-2,9-2,0-3,0-2,6 0,9-3,4-5,6-1,2 0,4-0,1-0,7-0,2 0,8-1,9-3,6-2,5 0,6-1,5-3,3-2,0 1,5-0,1-1,6 0,9 3,0-0,5-1,0-0,2 0,1 3,5 2,5 3,5 4,3-2,4-3,2-1,8-0,2 0,2-0,9 1,7 2,4-0,4-1,1 0,2 1,5-0,4-2,0 0,4 2,0-0,9-2,1-0,4 1,5-6,1-7,2-7,1-2,9 3,5 2,5 3,5 5,0
Fôropptak på beite «Omvendt energirekneskap»: Berekning av sannsynlig beiteopptak: FÔROPPTAK på BEITE til VEDLIKEHALD og PRODUKSJON Grunnlag for berekning av energitrong : Vedlikehold: 0,0371 x vekt 0.75 FÔR- OPPTAK på BEITE VEDLIKE- HALD Inkludert aktivitet på beite PRODUK- SJON Energitrong til mjølkeproduksjon: 3-4 kg mjølk: 0,47 x EKM + 0,0007293 x (EKM) 2 2-3 kg mjølk : 0,45 x EKM + 0,0007293 x (EKM) 2 Energitrong til aktivitet: 20 50 % av vedlikeholdstrong (Garmo, Torstein 2015)
Voksne geiter Gruppe Moderat kraftfôrnivå Periode 1 N Energibehov Vedlikehald, FEm (Vekt= 58,5 kg) 0,78 + Mjølkeproduksjon FEm ( 3,09 EKM) 1,46 + Ekstra energibehov beite FEm (+25% av vedlikehaldsbehovet ) 0,20 = Sum energibehov, FEm 2,44 - Dekka i kraftfôr, FEm 0,77 = Beiteopptak,FEm 1,67 Voksne geiter GRUPPE Moderat kraftfôrnivå Periode 1 R Energibehov Vedlikehald, FEm (Vekt= 58,5 kg) 0,78 + Mjølkeproduksjon FEm ( 2,61 EKM) 1,18 + Ekstra energibehov beite FEm (+35% av vedlikehaldsbehovet ) 0,27 = Sum energibehov, FEm 2,23 - Dekka i kraftfôr, FEm 0,53 = Beiteopptak,FEm + holdmobilisering? 1,70
Berekning av beiteopptak Voksne geiter Gruppe høgt kraftfôrnivå Periode 1 N Energibehov Vedlikehald, FEm (Vekt= 60 kg) 0,80 + Mjølkeproduksjon FEm ( 3,26 EKM) 1,54 + Ekstra energibehov beite FEm (+25% av vedlikehaldsbehovet ) 0,20 = Sum energibehov, FEm 2,54 - Dekka i kraftfôr, FEm 1,09 = Beiteopptak,FEm 1,45 Voksne geiter GRUPPE høgt kraftfôrnivå Periode 1 R Energibehov Vedlikehald, FEm (Vekt= 58,5 kg) 0,80 + Mjølkeproduksjon FEm ( 2,85 EKM) 1,29 + Ekstra energibehov beite FEm (+35% av vedlikehaldsbehovet ) 0,28 = Sum energibehov, FEm 2,37 - Dekka i kraftfôr, FEm 0,75 = Beiteopptak + (eventuell holdmobilisering ) 1,62 Holdmobilisering?
Oppsummering feltforsøk 2014 Utslag av reduserte kraftfôrmengder 30 % reduksjon på energibasis Mjølkeavdrått (EKM) vart redusert med ca 12 % i første periode og ca 8 % i andre periode ( gj.snitt for alle besetninger ) Reduserte kraftfôrmengder hadde liten verknad på kjemisk innhald og frie fettsyrer i mjølka Størst nedgang i EKM i besetninger med høgast avdrått Kompensasjonsgrad for reduserte kraftfôrmengder i periode 1: 43 % og periode 2: 66 % Kompensasjonsgrad for begge periodar var i gjennomsnitt 54,5 % Besetningar på høgast kraftfôrnivå hadde størst kompensasjonsgrad Stor variasjon i mellom besetningar i kor godt geitene greidde å kompensere for reduserte kraftfôrmengder 1.laktasjonsgeiter auka i vekta i forsøksperioden ( + 1,5 kg) 2.laktasjonsgeiter hadde liten vektendring gjennom forsøksperioden 3.laktasjon og eldre: Reduksjon i vekt på i overkant av 2 kg i forsøksperioden. ( Variasjon frå 7 til + 2,5 kg) Lengde på beiterutene auka i periodar med reduserte kraftfôrmengder Lengde på beiterutene auka utover i beiteperioden
Variasjon mellom buskapane kan skuldast : - Ulike kjeingstid (dvs. skilnad i middel laktasjonsstadium i forsøksperioda) - Ulik aldersfordeling mellom 1.laktasjonsgeite og eldre geiter - Ulike beitekvalitet (vegetasjon) og dermed ulik beiteaktiitet (intensitet, kor langt geitene går osv.) - Beiteopplegg (dag-beiting eller døgn-beiting) / Beite i utmark i låglandet vs. fjellbeite - Ulike kraftfôrmengder («Moderat» og «Stor») - Innverknad av værtilhøva (som virkar inn både på planteveksten og beiteaktiiteten) Værdata vil bli tekne inn i forsøksmaterialet - Andre tilhøve Feltforsøket tyder på at det i ein del buskapar er potensiale for at geitene kan kompensere for reduserte kraftfôrmengder på utmarksbeite. Kompensasjon skjer truleg ved en kombinasjon av holdmobilisering og høgare energiopptak frå beite, enten ved høgare beiteopptak eller meir selektiv beiting.