SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Jarle Skartun Arkiv: 002 Arkivsaksnr.: 14/2345 Kommunereformarbeidet i Luster Rådmannen si tilråding:
Saksutgreiing: Prenta vedlegg: -Utgreiing av aktuelle kommunestrukturalternativ for Sogn regionråd, Telemarksforsking -Brev frå kommunal- og moderniseringsministeren om vidare arbeid med kommunereforma, 28.10.2015 -Framlegg til framdriftsplan for felles utgreiing om kommunereforma, 12.oktober 2015 (til handsaming i Sogn regionråd 4.12.2015) -Notat dat. 16.11.15 frå rådmannen med vurderingar omkring å halde fram som eigen kommune. Uprenta vedlegg: Samandrag: I saka vert resultat av Sogn Regionråd sitt arbeid med kommunereforma summert opp og det vert lagt fram opplegg for vidare arbeid. Det ligg føre ein omfattande rapport frå Telemarksforsking. Rådmann er bedd om å førebu saka til handsaming i kommunestyre 26.11 og samtidig leggja fram nokre vurderingar omkring å halde fram som eigen kommune. Eit eige notat om dette ligg ved saka. Kommunestyret skal i saka ta stilling til vidare arbeid. Slik saka no står legg ikkje rådmannen fram noko formell tilråding, men rådmann har hatt som utgangspunkt at Luster kommune skulle følgje Regionrådet sitt arbeid fram til sommaren 2016 slik at saka vart fullstendig opplyst og det hadde vorte henta inn råd frå innbyggarar, lag/organisasjonar og næringsliv som grunnlag for den politiske debatten. Utval som har vedtaksmynde: Kommunestyret Fakta/Bakgrunn: Felles utgreiing og status i arbeidet Kommunane i Sogn regionråd gjennomfører ei felles utgreiing som skal gje kommunane eit grunnlag for å ta stilling til ev. kommunesamanslåing med andre kommunar i Sogn Mandatet for felles utgreiing er politisk vedteke i kommunane og i Sogn regionråd 5.12.2014. Felles utgreiing skal vera eit supplement til kommunane sine prosessar. Telemarksforsking har gjennomført utgreiinga på oppdrag frå Sogn regionråd. På oppdrag frå prosjektgruppa er seks alternativ utgreidd: 1. Alle kommunane i Sogn regionråd 2. Vik, Balestrand, Leikanger, Sogndal, Luster, Årdal, Lærdal og Aurland 3. Vik, Balestrand, Leikanger, Sogndal, Luster og Lærdal 4. Sogndal, Leikanger og Luster 5. Årdal, Lærdal og Aurland 6. Høyanger og Balestrand Rapporten frå Telemarksforsking var ferdig 15. oktober. Nokre av kommunane i Sogn regionråd har også andre alternativ som vil bli utgreidd. Rapporten frå Telemarksforsking vart presentert på felles formannskapsmøte 30. oktober, og deltakarane drøfta kommunane si samfunnsutviklarrolle og aktuelle kommunestrukturalternativ. Til møtet gav prosjektgruppa (rådmennene og to tillitsvalde) vurdering av rapporten, innspel om aktuelt alternativ og framlegg til framdriftsplan.
Kommunal- og moderniseringsministeren sende i slutten av oktober brev til nye kommunestyre om det vidare arbeidet med kommunereforma, om oppdraget frå Stortinget og at kommunane må gjera vurderingar ut ifrå eit langsiktig perspektiv, jf vedlegg. Om alternativa Telemarksforsking vurderer alternativ 4, 5 og 6 som best samsvarer med dei eksisterande buog arbeidsmarknadsregionane. Desse alternative inkluderer ikkje Vik. Prosjektgruppa sitt innspel til felles formannskapsmøtet er at kommunane går vidare med alternativ 2. I møtet drøfta kommunane vidare arbeid etter utgreiinga og gav tilbakemelding på alternativ for kommunesamanslåing. Utfordringsnotat og intensjonsavtalar Som del av den felles utgreiinga har Telemarksforsking laga eit utfordringsnotat. Notatet er eit supplement til utgreiinga og er meint å setja på dagsorden nokre sentrale retningsval ved ei kommunesamanslåing, og inneheld også sentrale hovudpunkt til intensjonsavtalane. Avtalane går inn på område som ikkje let seg svara på i utgreiinga og som er politiske, og som må arbeidast med i etterkant av vedtaka i kommunane i november og desember. Avtalane vil omhandla mellom anna spørsmål om mål og visjon for samanslåinga, fordeling av oppgåver og funksjonar (lokalisering), kommunesenter og kommunenamn. Luster kommune sitt eige arbeid med kommunereforma Kommunestyret oppretta i nov 2014 ei eiga arbeidsgruppe med ein representant frå kvar parti og ordføraren som leiar. Gruppa hadde eitt møte 14.02.15 der konklusjonen var at ein skulle støtte seg på regionrådet sitt arbeid. Rådmann vart bedd om å utgreie det ein kan kalle eit nullalternativ, å halde fram som eigen kommune. Fram mot sommarferien vart det avtalt å stille saka/vidare arbeid i bero til etter kommunevalet. Det har vore sendt ut informasjon om reforma inkludert den førebelse rapporten til Telemarksforsking frå før sommarferien. Etter konstituering av kommunestyret denne hausten er det nye formannskapet vorte inkludert i arbeidet. Formannskapet har delteke på felles formannskapsmøte i regionen den 27.10. Den ferdige rapporten frå Telemarksforsking er sendt ut/ligg på nettet. Vurdering: Framdrift Framdriftsplan for felles utgreiing om kommunereforma er lagt ved og blir handsama i regionrådsmøtet 4. desember. Det er lagt opp til at kommunestyra handsamar sak om alternativ for kommunesamanslåing og oppnemner representantar til intensjonsavtale-arbeidet i november. Arbeidet med intensjonsavtalar bør ta utgangspunkt prosjektgruppa si tilråding om å gå vidare med alternativ 2 og andre alternativ som kommunane gjer vedtak om. Tilbakemelding i felles formannskapsmøte 30. oktober var at nokre kommunar vil leggja saka fram for kommunestyre i desember. I så fall må arbeidet med intensjonsavtalane starta i januar. Avtalane skal vera ferdig forhandla innan 1. februar 2016. Det kom i felles formannskapsmøte innspel om å utsetja fristen for intensjonsavtalar. Ei løysing kan vera å gjennomføra møta (3-4 møte) om intensjonsavtalane i løpet av januar. Om arbeidet med intensjonsavtalar dreg ut i tid, kan dette føra til at det blir for lite tid til arbeidet med innbyggjarinvolvering (informasjon, innbyggjarundersøking, folkemøte mv) Kommunestyret bør nemne opp eit forhandlingsutval med ordførar og leiar for opposisjonen. Tillitsvald blir representert med ein representant med talerett. Rådmann deltek som sekretær. Frist for å forhandla fram intensjonsavtalane vert tilpassa Sogn regionråd sine tidslinjer. Regionrådet kan ta på seg å koordinera og bistå i tilrettelegging for møta om intensjonsavtalearbeidet. Det er etter arbeidsmøta om intensjonsavtaler lagt opp til ein felles formannskapsdag i februar/mars. Kommunestyra handsamar intensjonsavtalane i mars og vedtek då om dei ønskjer å gå vidare i prosessen eller ikkje. Intensjonsavtale og utgreiingsarbeidet dannar
grunnlag for ei høyring blant innbyggjarane. Etter møtet er det lagt opp til felles innbyggjarundersøkinga i mars 2016. Kommunestyra vedtek i løpet av februar høyringsform (t.d. folkerøysting, spørjegransking) og tidspunkt. Aktuelt tidspunkt for høyringa er første halvdel av mai 2016. Etter at høyringa er gjennomført, fattar dei aktuelle kommunane vedtak om framtidig kommunestruktur i juni 2016. Fylkesmannen skal vurdera om kommunestyrevedtaka frå juni 2016 er i tråd med måla for reforma og gir ei tilråding om kommunestruktur til departementet. Departementet førebur ein proposisjon for Stortinget som blir lagt fram våren 2017. Ressursar Kvar kommune får kr 100 000 i støtte frå departementet til å gjennomføra innbyggjarhøyringar. Midlane skal dekka utgifter knytt til informasjon til innbyggjarane, folkemøte, innbyggjarundersøking mv. Regionrådet tek i møtet 4.12. stilling til om prosjektgruppa i Sogn regionråd (rådmennene og to tillitsvalde) skal førebu felles informasjon. Det er lagt opp til at det skal gjennomførast felles innbyggjarundersøking for regionrådskommunane i løpet av mars 2016. Telemarksforsking har vore prosjektleiar i tida felles utgreiingsarbeid har vore i gang. Prosjektgruppa i Sogn regionråd vurderer om det er aktuelt å innhenta prosjektleiing og ekstern prosesskompetanse til det vidare arbeidet fram til mars 2016. Prosjektgruppa vurderer omfanget på bakgrunn av kommunane sine vedtak om vidare arbeid. Prosjektleiing vil bli finansiert av skjønsmidlane som er løyvd til regionrådet. Deltaking i det vidare arbeidet føreset at kommunane set av tilstrekkelege politisk og administrative ressursar knytta til arbeidet med intensjonsavtalane og innbyggjarinvolvering. Å få ut informasjon til innbyggjarane slik at dei blir kjende med prosessen og måla for arbeidet, og ikkje minst kunne kome med eigne synspunkt blir viktig i tida framover. Tillitsvalde deltek i prosessen lokalt og regionalt. Vurderingar for Luster - Å delta vidare eller avslutte; Med dette som utgangspunkt (skisse omtalt ovanfor.) er det reist spørsmål om Luster kommune skal delta i den vidare prosessen. Politisk er det kome signal om å avslutte prosessen. Dette med grunnlag i at me veit nok og at kommunesamanslåing er uaktuelt for Luster i denne kommunereformprosessen. Debatten går og andre stadar om kor lenge ein skal halde fram som deltakar dersom resultatet er rimeleg klart.(jf Sunnfjord) Dette er politiske vurderingar som ikkje rådmann og administrasjonen skal ha sterke meiningar omkring. Den prosessen som det er lagt opp til i regi av Sogn Regionråd har ein milepæl no og ein er ikkje forplikta til å gå vidare med den prosessen. Det ligg føre stortingsvedtak med sterk oppmoding om å gjennomføra ein fullstendig prosess omkring kommunestruktur i alle kommunane; Sitat; «Da Stortinget behandlet Kommuneproposisjonen 2016 i juni viste flertallet til Innst. 300 S (2013-2014) der det het at "alle kommuner har utredningsplikt i kommunereforma". I Innst. 375 S (2014-2015) utdyper flertallet at de i begrepet utredningsplikt legger til grunn "at alle kommunar skal ta aktivt del i kommunereforma. Dette inneber blant anna å ha dialog med nabokommunar, utgreie og vurdere aktuelle alternativ for så å ta stilling til om og i så fall kva kommunar ein ønskjer å gå saman med innan 1. juli." Det er bred enighet på Stortinget om at det er behov for endringer i kommunestrukturen dersom vi skal nå våre nasjonale velferdsmål. Stortingsflertallet er klar på hva det forventer at kommunene skal gjøre i reformarbeidet. Forventningen strekker seg utover bare det å vurdere om kommunen kan fortsette alene
også i tiårene framover. En grundig prosess med nabokommuner, der også innbyggere involveres, gjør at kommunestyrene vil ha et godt grunnlag til å fatte vedtak innen 1. juli 2016 om hvordan de skal møte framtidens utfordringer.» «Pålegget» er ikkje heimla med lov så formelt kan kommunestyre avslutte saka no. Administrative vurderingar; Rådmanngruppa i SR, inkludert rådmannen i Luster, har vore prosjektgruppe for arbeidet og lagt til grunn dei nasjonale føringane for reforma; -Frå mange og stadig fleire vert det hevda at dagens kommunestruktur er utgått på dato. Sentralt i desse vurderingane er at kommunestrukturen/grensene ikkje lenger harmonerar med det naturlege bu og arbeidsområde. Det vert vidare peika på at mange kommunar er for små til å løysa oppgåvene på ein god måte. Vidare i denne argumentasjonen er ekspertvurderingar på at kommunane bør ha om lag 15000 innbyggarar for å løyse oppgåvene på ein god nok fagleg måte og ein slik kommunestorleik vil og vere ei rimeleg kostnadseffektiv organisering.- Kommunestrukturen i Sogn vert openbart råka av desse kriteria, men det er ikkje lett å sjå eit nytt kommunekart som gir ei god løysing på utfordringane. Rådmannsnivået i Sogn har peika på at ei vurdering av ein storkommune i Sogn er eit alternativ å sjå nærare på. Sjølv om det gir store avstandar så vil det ha i seg nye grep i kommuneforvaltninga. Ei slik tilnærming vil og påverka regionnivået og utløyse behov for og muligheiter for nærdemokratiske ordningar lokalt. Det vil og gi ei auka påverknadskraft i nærings og samfunnsutviklinga i regionen. Sjølv om eit slikt alternativ for mange framstår som mindre realistisk i denne reformrunden, så meiner rådmannsnivået at dette er eit alternativ som det vil vere interessant å gå nærare inn på. Oppmodingar frå KMD peikar og mot å finna løysingar i eit langsiktig perspektiv. Tilrådinga byggjer og på ei oppfatning at det i åra framover vil skje betydelege endringar i kommunestrukturen. Det er eit stort politisk fleirtalet på nasjonalt nivå som ynskjer ei større reform og på noko sikt kan det vere sannsynleg at dette fleirtalet blir samde om verkemiddel som utløyser større endringar. Med bakgrunn i dette har rådmann i Luster støtta tilrådinga om å gå vidare med alternativ 2. Om Luster vel å ikkje delta vidare så mister ein påverknad på prosessen. Om det skulle bli ei større samanslåing i regionen med Luster på utsida så er det ikkje så lett å sjå konsekvensane på dette for Luster. Ei bekymring kan vere kva som vil skje med nødvendige interkommunale samarbeid og vilkåra for desse. Om ein vel å avslutta no får ein heller ikkje meir informasjon om kva innbyggarane meinar. Innsikt omkring alternativet vil og kunne vere viktig for seinare prosessar som måtte komme. Eigen kommune vs samanslåing. Å gjere gode vurderingar omkring å halde fram som eigen kommune opp mot ei samanslåing er ei krevjande øving med mange usikre faktorar. I eige notat som er vedlagt saka er det gjort ein del vurderingar. (Rådmann hadde lagt til grunn at ein skulle ha bedre tid/kapasitet til å utarbeide/fullføre notatet.) Ei samla oppsummering er at Luster på kort sikt vil kunne halde fram som eigen kommune om lag som i dag. På lengre sikt er det meir usikkert avhengig av dei nasjonale føringane for kommuneforvaltninga og dei økonomiske rammevilkåra. Nokre av fagmiljøa våre er sårbare og me må pårekna auka utfordringar med å tilby stabile tenester over tid, rekruttering og god kvalitet. Ein vil måtte støtte seg på ein del interkommunale ordningar og gjerne og nokre fleire enn me har i dag. Dette vil verte påverka av utviklinga i kommuneøkonomien og rammevilkåra for interkommunalt samarbeid i regionen.
Ei kommunesamanslåing vil gi meir kostnadseffektiv administrasjon og tenesteproduksjon og mindre sårbare tilbod spesielt innan dei meir spesialiserte tenestene. (sjeldan-tenestene) Ein større kommune vil og gi meir «musklar og påverknadskraft» i arbeidet med nærings- og samfunnsutvikling. På den andre sida så vil ei kommunesamanslåing uvilkårleg føre med seg sentralisering av administrative stillingar, ei viss sentralisering av tenester og svekking av det lokaldemokratiet me kjenner i dag. Ei kommunesamanslåing vil truleg og svekka nærings- og samfunnsutviklinga lokalt om ein avgrensar seg til Luster kommune sine grenser. Slik saka no står legg ikkje rådmannen fram noko formell tilråding, men rådmann har hatt som utgangspunkt at Luster kommune skulle følgje Regionrådet sitt arbeid fram til sommaren 2016 slik at saka vart fullstendig opplyst og det hadde vorte henta inn råd frå innbyggarane, lag/organisasjonar og næringsliv som grunnlag for den politiske debatten. Dato: 16.11.15 Jarle Skartun rådmann Særutskrift skal sendast: m/kopi til: