TILSYNSRAPPORT Skulen sitt arbeid med elevane sitt psykososiale skulemiljø og kommunens system for vurdering og oppfølging på det same området Tokke kommune Byrte oppvekstsenter Høydalsmo skule Lårdal oppvekstsenter Tokke skule Åmdals Verk oppvekstsenter 10.04-25.06.2014 1
Innhald TILSYNSRAPPORT... 1 1 Innleiing... 3 2 Om tilsynet med Tokke kommune og skulane i kommunen... 3 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar... 3 2.2 Tema for tilsyn... 3 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet... 3 3. Oppmodingar om tiltak... 4 3.1 Rettslege krav... 4 3.2 og vurderingar... 4 3.3 Fylkesmannen sin konklusjon... 7 4. Det systematiske arbeidet ved skulane knytte opp mot 9a-3 andre og tredje ledd varslingsplikta og vedtaksplikta... 7 4.1 Rettslege krav... 7 4.2 og vurderingar... 8 4.3 Fylkesmannen sin konklusjon... 10 5. Kommunen sitt system for å sikre at krava i opplæringslova... 11 9a-3 blir oppfylt... 11 5.1 Rettslege krav... 11 5.2 og vurderingar... 11 5.3 Fylkesmannen sin konklusjon... 13 6. Frist for retting av lovbrot... 13 2
1 Innleiing Fylkesmannen har i perioden frå 10.04.14 til dags dato gjennomført eit skriftleg tilsyn etter opplæringslova med Tokke kommune. I denne tilsynsrapporten er det fastsett frist for retting av lovbrot som er avdekte under tilsynet. Fristen er 30. september. Dersom lovbrota ikkje er retta innan fristen, vil Fylkesmannen i Telemark vedta pålegg om retting med heimel i kommunelova 60 d. 2 Om tilsynet med Tokke kommune og skulane i kommunen 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skolar Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60 b. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som lovbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Fylkesmannen gjennomførde i perioden 2010-2013 eit felles nasjonalt tilsyn med eit utval av skular i ti kommunar der tema var skulane sitt arbeid med elevane sitt miljø. Det felles nasjonale tilsynet er no over. Fylkesmannen i Telemark ønskjer med bakgrunn i erfaringane frå det felles nasjonale tilsynet å føre tilsyn med dei resterande kommunane på nokre utvalde område der det særleg blei avdekt lovbrot. Pålegga som blei gitte i det felles nasjonale tilsynet, viser at kommunen som skuleeigar i større grad må involvere seg i dei oppgåvene som skulen har. Fylkesmannen har derfor i dette tilsynet valt å ta med kommunen sitt system for å sikre at krava i opplæringslova blir oppfylte på dei utvalde områda. Tema for tilsynet er: 1. Avgjerder/vedtak som ein følgje av at ein elev eller forelder har bedt om tiltak knytt til det psykososiale miljøet, jf. opplæringslova 9a-3 tredje ledd 2. Det systematiske arbeidet ved skulane, jf. opplæringslova 9a-4, jf. 9a-3 fyrste ledd - knytte opp mot 9a-3 andre og tredje ledd 3. Systemet som kommunen har for å sikre at krava i opplæringslova 9a-3 blir oppfylt, jf. opplæringslova 13-10 andre og tredje ledd Det overordna formålet med tilsynet er å bidra til ei styrking av arbeidet med det psykososiale miljøet ved skulane og skulane si evne til å førebyggje og handtere krenkjande ord eller handlingar. 2.3 Om gjennomføringa av tilsynet Tilsyn med Tokke kommune blei opna gjennom brev 10.04.2014. Kommunen blei bedd om å leggje fram dokumentasjon for Fylkesmannen med heimel i kommunelova 60 c. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på skriftleg dokumentasjon frå Tokke og skulane i kommunen sjå oversikten i vedlegg 1. 3
3. Oppmodingar om tiltak 3.1 Rettslege krav Skuleeigar, skulen og dei tilsette pliktar å sikre elevane sin individuelle rett etter 9a-1 gjennom individuelt retta arbeid. Det individretta arbeidet ved skulen er mellom anna regulert i 9a-3 tredje ledd i opplæringslova. 9a-3 tredje ledd Eleven/ foreldra sin rett til å be om tiltak og saksbehandlinga ved skulen Dersom ein elev eller forelder ber om tiltak som vedkjem det psykososiale miljøet, deriblant tiltak mot kjenkjande åtferd som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal skolen snarast mogleg behandle saka etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Om skolen ikkje innan rimeleg tid har teke stilling til saka, vil det likevel kunne klagast etter føresegnene i forvaltningslova som om det var gjort enkeltvedtak. Skulen er pålagd gjennom 9a-3 tredje ledd å behandle oppmodingar frå elevar eller foreldre som gjeld det psykososiale miljøet etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Dersom det ligg føre ei slik oppmoding, må skulen snarast råd ta stilling til om eleven sin rett er oppfylt, og eventuelt kva tiltak som skal setjast i verk. Det blir streka under at skulen alltid skal gjere eit enkeltvedtak når elevar/foreldre oppmodar om tiltak som gjeld det psykososiale miljøet. Skulen har altså ei vedtaksplikt. Dersom skulen ikkje oppfyller plikta til å gjere enkeltvedtak i saka, kan foreldra/eleven likevel klage som om det var gjort enkeltvedtak. Dersom skulen er i tvil om ei oppmoding frå eleven/foreldra er ei oppmoding etter 9a-3 tredje ledd, må skulen avklare dette. Skulen har ei rettleiingsplikt etter forvaltningslova 11. Saksbehandlingsreglane i forvaltningslova gjeld for saker etter 9a-3. 3.2 og vurderingar Fylkesmannen bad skuleleiinga svare på seks spørsmål om oppmodingar om tiltak og saksbehandlinga knytt opp mot dette: 1. Har elevar eller foreldre bedt om tiltak knytt til det psykososiale miljøet dei siste to åra? 2. Er det fatta enkeltvedtak med heimel i 9a-1, jf. 9a-3 tredje ledd? 3. Er det i vedtaket eksplisitt opplyst om retten til eit godt psykososialt miljø er oppfylte eller ikkje? 4. Inneheld enkeltvedtak grunngiving der det blir vist til a. heimelen for enkeltvedtaket? b. faktiske forhold som er lagt til grunn? c. kva omsyn som er vektlagte? 5. Inneheld enkeltvedtaket informasjon om a. klagerett? b. klagefrist? c. klageinstans? d. Informasjon om at klagen skal sendast til skulen? 6. Inneheld enkeltvedtaket/avgjerda om tiltak informasjon om retten etter forvaltningslova 18, jf. 19 til å sjå dokumenta i saka? Fylkesmannen bad skulane sende: Alle oppmodingar om tiltak knytte til ein elevs psykososiale miljø frå skuleåret 2012/2013 og 2013/2014 (anonymisert). Alle vedtak eller avgjerder om tiltak knytte til ein elevs psykososiale miljø frå skuleåret 2012/2013 og 2013/2014 (anonymisert). 4
Byrte oppvekstsenter Korkje elevar eller foreldre har ifølgje rektor bedt om tiltak knytt til det psykososiale miljøet dei to siste åra. Det er ikkje fatta enkeltvedtak med heimel i 9a-1. Fylkesmannen har ikkje motteke avgjerder om tiltak knytte til ein elevs psykososiale miljø. Fylkesmannen legg til grunn at det ikkje har kome oppmodingar om tiltak dei to siste skuleåra. Høydalsmo skule Rektor skriv i eigenvurderingsskjemaet: «Me har ei sak som fekk enkeltvedtak og ei der dei føresette ikkje ynskja det. Sender òg med brev til heimen om sak i januar 2011. Denne vart det heller ikkje enkeltvedtak på etter dei føresettes ynskje.» Fylkesmannen har motteke: o Brev til heimen i 2011 der rektor mellom anna skriv: «Eg vil og gjera dykk merksame på at dei føresette kan be om eit einskildvedtak på saka. Ring meg på tlf.. om de ynskjer eit einskildvedtak.» o To notat frå samtalar med ei mor i januar 2013, der det mellom anna står: «Me vart einige om at lærarane som jobbar med jenta fører logg over spesielt friminuttaktivitetane ein 2-3vekers periode framover. Loggen skal ligge på skulen. Eg spurde om ho ville eg skulle skrive eit enkeltvedtak på saka og forklara kva det inneber. Ho svara at ho ville diskutere det med mannen sin, og komme tilbake til meg om kva avgjersle dei kjem fram til.» «Dei føresatte ynskjer ikkje enkeltvedtak. Dei er nøgd med opplegget skulen har skissert opp og meiner dei ikkje har behov for eit slikt juridisk dokument.» o ei sak med dokumentasjon: Melding til rektor frå ein medelev, førebels informasjon frå skulen til dei føresette, melding om vedtak med tiltaksplanar for eleven og for klasser i ungdomsskulen, og referat frå evalueringsmøte. Det har kome to oppmodingar om tiltak utan at det er fatta enkeltvedtak. Skulen har ansvaret for til ei kvar tid å følgje saksbehandlingsreglane i opplæringslova og forvaltningslova. Skulen kan ikkje fråskrive seg dette ansvaret ved å vise til at foreldra ikkje ønsker eller har behov for eit enkeltvedtak. Sjå også Fylkesmannens vurderingar under punkt 4.2. Skulen skulle ha behandla desse sakene etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova og fatta enkeltvedtak. Fylkesmannen vurderer enkeltvedtaket slik: o Det blir ikkje vist til heimelen for vedtaket, dvs. 9a-1, jf. 9a-3 tredje ledd. Innhaldet i 9a-1 er korkje gitt att eller forklara. o Det er i vedtaket ikkje eksplisitt opplyst om eleven sin rett til eit godt psykososialt miljø er oppfylt eller ikkje. o Skulen viser til den første meldinga og meldinga med førebels informasjon frå skulen til foreldra. Det går ikkje fram av vedtaket kva eleven har vore utsett for, men skulen har kome fram til «fylgjande konklusjon/vedtak: Eleven har vore utsett for krenkjande ord og handlingar.» Skulen må sjå til at dei faktiske forhold går fram av vedtaket og kva omsyn dei har lagt vekt på. Det vil då vere mogleg for den som har bedt om tiltak å vurdere om dei tiltaka som skulen vil sette i verk, er tilstrekkelege eller eigna. 5
o Vedtaket inneheld informasjon om klageretten, klagefristen, klageinstans og kor klaga skal sendast. Informasjon om klageinstans og klagefrist er fastsett i forvaltningslova 28 og 29. o Vedtaket inneheld ikkje informasjon om retten etter forvaltningslova 18, jf. 19 til å sjå dokumenta i saka. Lårdal oppvekstsenter Rektor skriv i eigenvurderingsskjemaet 24.04.14 at det har vore ein sak der ein forelder har bedt om tiltak. Denne eleven har vore utsett for krenkjande ord, og «Saka er under utarbeiding, foreldre er opplyst om retten til enkeltvedtak, men har ikkje respondert på om dei ynskjer det.» en som Fylkesmannen har motteke, gjeld den same saka: o ei melding frå skulen til føresette 28.04 o eit «vedtak» som ikkje er datert på kommunens skjema for enkeltvedtak, der det mellom anna står: «I telefonsamtale kom det fram at føresette ikkje ynskjer noko enkeltvedtak på denne saken.» «Ut frå granskingane og samtale med føresette har vi kome fram til fylgjande konklusjon/vedtak: Det er ikkje naudsynt med eit enkeltvedtak i denne saken. Skulen har iverksett ulike tiltak for å rette opp ugjerninga.» Det har kome ei oppmoding om tiltak utan at det er fatta enkeltvedtak. Skulen har ansvaret for til ei kvar tid å følgje saksbehandlingsreglane i opplæringslova og forvaltningslova. Skulen kan ikkje fråskrive seg dette ansvaret ved å vise til at foreldra ikkje ønsker eit enkeltvedtak. Sjå også Fylkesmannens vurderingar under punkt 4.2. Skulen skulle ha behandla saka etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova og fatta enkeltvedtak. Tokke skule Rektor skriv i eigenvurderingsskjemaet: «Oppmodinga har kome som ei generell bekymring kring klassemiljø/læringsmiljø. Vi har og hatt opp drøftingar kring dette i tilknytning til pågåande saker rundt enkeltelevar.» Rektor svarer «Nei» på spørsmål om det er fatta enkeltvedtak med heimel i 9a-1. Fylkesmannen har motteke o notat i mobbesak og førebels notat ved mobbesak. Det var medelevar som reagerte og meldte frå til kontaktlærar. o møtereferat frå møte med to elever. Det var ein medelev som reagerte og meldte frå i ein utviklingssamtale. o møtereferat frå møte med foreldre om mobbing. I dei to første sakene var medelevar som melde frå og ikkje ein elev/forelder som bad om tiltak. Skulen har da ikkje vedtaksplikt. Det går fram av referatet frå møte med foreldre om mobbing at dei bad om tiltak og at det blei sett i verk tiltak. Det har altså kome ei oppmoding om tiltak utan at det er fatta enkeltvedtak. Skulen skulle ha behandla saka etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova og fatta enkeltvedtak. 6
Åmdals Verk oppvekstsenter Korkje elevar eller foreldre har ifølgje rektor bedt om tiltak knytt til det psykososiale miljøet dei to siste åra. Det er ikkje fatta enkeltvedtak med heimel i 9a-1. Fylkesmannen har ikkje motteke avgjerder om tiltak knytte til ein elevs psykososiale miljø. Fylkesmannen legg til grunn at det ikkje har kome oppmodingar om tiltak dei to siste skuleåra. 3.3 Fylkesmannen sin konklusjon Tokke kommune Høydalsmo skule, Lårdal oppvekstsenter og Tokke skule oppfyller ikkje krava i opplæringslova og forvaltningslova når det gjeld å fatte enkeltvedtak. 4. Det systematiske arbeidet ved skulane knytte opp mot 9a-3 andre og tredje ledd varslingsplikta og vedtaksplikta 4.1 Rettslege krav 9a-4, Systematisk arbeid for å fremje helsa, miljøet og tryggleiken til elevane (internkontroll) Skolen skal drive eit kontinuerleg og systematisk arbeid for å fremje helsa, miljøet og tryggleiken til elevane, slik at krava i eller i medhald av dette kapitlet blir oppfylte. Skoleleiinga har ansvaret for den daglege gjennomføringa av dette. Arbeidet skal gjelde det fysiske så vel som det psykososiale miljøet. 9a-3 første ledd, Det psykososiale miljøet Skolen skal aktivt og systematisk arbeide for å fremje eit godt psykososialt miljø, der den enkelte eleven kan oppleve tryggleik og sosialt tilhør. Det systematiske skulemiljøarbeidet skal sikre at elevane sin rett blir oppfylt ved at skulen arbeider kontinuerleg og systematisk for eit godt skulemiljø. Det avgjerande er at skulemiljøarbeidet er eigna til å sikre elevane eit godt psykososialt miljø og at brot på retten til eit godt miljø blir oppdaga og handtert på ein effektiv måte. Føremålet med skulen sine plikter etter 9a-4 er å sikre at uønskt/krenkjande åtferd blir oppdaga og teke hand om tidleg. Ein naudsynt føresetnad for det systemretta arbeidet er at skulen overfører krava i kapittel 9a til konkrete mål og handlingar. Skulen må ha planar og rutinar for korleis elevane sin rett skal oppfyllast. Skuleeigar, skulen og dei tilsette pliktar å sikre elevane sin individuelle rett etter 9a-1 gjennom individuelt retta arbeid. Det individretta arbeidet ved skulen er regulert i 9a-3 andre og tredje ledd i opplæringslova. Varslingsplikta Dersom ein tilsett ved skolen, får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar, skal rektor varslast. Skulen, ved skuleleiinga, pliktar å undersøkje saka ytterlegare dersom det er behov for dette, og setje i verk eigne tiltak. 7
9a-3 andre ledd plikten til å undersøke, varsle og gripe inn Dersom nokon som er tilsett ved skolen, får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal vedkommande snarast undersøkje saka og varsle skoleleiinga, og dersom det er nødvendig og mogleg, sjølv gripe direkte inn. Skulen og alle dei tilsette sine må ha ei felles forståing av når det skal varslast, og korleis varslinga skal skje. Rutinane for varsling til skuleleiinga må innarbeidast i internkontrollen etter 9a-4. jf. 9a-3 fyrste ledd. Vedtaksplikta Skulen er pålagd å behandle oppmodingar frå elevar eller foreldre som gjeld det psykososiale miljøet etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. 9a-3 tredje ledd Eleven/ foreldra sin rett til å be om tiltak og saksbehandlinga ved skulen Dersom ein elev eller forelder ber om tiltak som vedkjem det psykososiale miljøet, deriblant tiltak mot krenkjande åtferd som mobbing, diskriminering, vald eller rasisme, skal skolen snarast mogleg behandle saka etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Om skolen ikkje innan rimeleg tid har teke stilling til saka, vil det likevel kunne klagast etter føresegnene i forvaltningslova som om det var gjort enkeltvedtak. Skulen må ha skriftlege rutinar for korleis oppmodingar om tiltak skal behandlast, og desse må innarbeidast i internkontrollen etter 9a-4. jf. 9a-3 fyrste ledd. Det må gå fram av rutinen kven som har oppgåva med å handtere oppmodingane, kven som har i oppgåve å fatte enkeltvedtak på skulen sin vegner, og kven som har oppgåva med å handtere og vidaresende ei eventuell klagesak frå eleven eller foreldra. 4.2 og vurderingar Fylkesmannen bad skuleleiinga svare på spørsmål om skriftlege rutinar for varsling til skuleleiinga og for korleis oppmodingar om tiltak skal behandlast: 1. Har skulen ein skriftleg rutine for varsling til skuleleiinga dersom ein tilsett får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar? 2. Varetek denne rutinen krava knytte til varsling i opplæringslova 9a-3 andre ledd? 3. Har skulen ein skriftleg rutine/plan for korleis oppmodingar om tiltak skal behandlast? 4. Varetek denne rutinen/planen krava til saksbehandling i opplæringslova 9a-3 tredje ledd? Alle skulane: Byrte oppvekstsenter, Høydalsmo skule, Lårdal oppvekstsenter, Tokke skule og Åmdals Verk oppvekstsenter Skulane i kommunen gjekk vinteren 2012 saman om å lage ein ny handlingsplan mot mobbing. Den blei teken i bruk ved skulestart hausten 2013. Planen tek utgangspunkt i Utdanningsdirektoratet og elevundersøkinga sin definisjon av mobbing. Varslingsplikta skriftlege rutinar o I del to av handlingsplanen under punktet «Dersom ein har mistanke om at mobbing skjer» står det: «Alle tilsette som oppdagar eller får tilbakemelding om mobbing, må undersøkje saken vidare eller informere 8
pedagogisk leiar, kontaktlærar eller avdelingsleiar ved SFO. Det er viktig at ein skriftleg gjer observasjonane.» o Under punktet om «Avdekking av mobbing står det: «Alle tilsette i barnehagen og skulen skal straks informere pedagogisk leiar eller kontaktleiar når dei har observert åtferd som kan tyde på at nokon er utsett for mobbing.» o Under punktet «Mistanke om mobbing av barn utført av ein tilsette i barnehage eller skule» står det: «Alle tilsette skal melde i frå til styrar eller rektor dersom ein mistenkjer eller får melding om at eit barn kjenner seg mobba av ein annan tilsett i verksemda.» o I del tre av handlingsplanen «Rutinar for mobbesaker» står det: «Dersom eit barn melder i frå om mobbing, skal kontaktlærar/pedagogisk leiar, sosialleiar og rektor/styrar varslas straks.» o I skjemaet for melding til rektor står det «Når elevar, leiarar, lærarar, sosiallærarar, SFO-tilsette, helsesøster, PPT, føresette eller andre sjølv oppdagar eller får kjennskap til at ein elev blir utsette for krenkande ord eller handlingar, skal ein melde episoda til rektor.» o Fylkesmannen har motteke eit skjema om melding til rektor frå Høydalsmo skule, men ingen skjema frå dei andre skulane. Varslingsplikta skriftlege rutinar o Det står ikkje noko i «Handlingsplan mot mobbing» om varsling til skuleleiinga dersom ein tilsett får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar som ikkje er mobbing. o Ved mistanke eller melding om mobbing, skal kontaktlæraren informerast. Det står ikkje noko om at rektor skal varslast. o Dei tilsette skal etter det Fylkesmannen kan sjå, berre varsle rektor ved to tilfelle: om ein elev melder frå om mobbing og da skal den som varslar, fylle ut eit skjema om ein tilsett mistenker ein av dei andre tilsette for mobbing. o Informasjonen om melding til rektor i meldeskjemaet er ikkje innarbeidd i «Handlingsplan mot mobbing». o Rutinane i «Handlingsplan mot mobbing» varetek ikkje krava knytte til varsling i opplæringslova 9a-3 andre ledd. Oppmodingar om tiltak og vedtaksplikta o I del tre av handlingsplanen «Rutinar for mobbesaker» står det: «Dersom eit barn melder i frå om mobbing, skal kontaktlærar/pedagogisk leiar, sosialleiar og rektor/styrar varslas straks. Saka vert drøfta mellom kontaktlærar, sosiallærar og rektor, eller pedagogisk leiar og styrar. I skulen skal skjema for melding av mobbesaker bli utfylt. Føresette skal kontaktas og bli orientera om saka, samt få tilbod om at det skal fattas eit enkeltvedtak.» o Det står vidare at: «Meldingar frå føresette, pårørande eller andre skal bli registrera og vidarebehandla. Alle mobbing som blir registrera eller meldt skal behandlast. Registrera mobbing skal protokollførast i skulen og skjemaet skal leggas i elevmappa og registreras i OPPAD.» o Fylkesmannen har motteke eit skjema med melding til rektor frå Høydalsmo skule, men ingen skjema frå dei andre skulane. o Det er laga ein mal for enkeltvedtak, «Melding om vedtak», der ein viser til 9a-3. Malen inneheld fire punkt: korleis skulen har granska/arbeidd med saka 9
konklusjon/vedtak etter granskingane - og konklusjonen skal være eintydig: «Eleven har vore utsett for» eller «Eleven har ikkje vore utsett for» tiltak og vidare oppfylgjing klagerett, klageinstans, klagefrist, kor klagen skal sendast. Forvaltningslova 28. Oppmodingar om tiltak og vedtaksplikta o Det står i Handlingsplan mot mobbing at dersom eit barn melder frå om mobbing, skal dei føresette kontaktas og «få tilbod om at det skal fattas eit enkeltvedtak.» Ordet «tilbod» er misvisande og har slik Fylkesmannen vurderer det, ført til ein praksis som ikkje er i samsvar med 9a-3 tredje ledd, jf. våre vurderingar under punkt 3.2. Skulane blir i 9a-3 tredje ledd pålagde å behandle oppmodingar frå elevar eller foreldre som vedkjem det psykososiale miljøet etter reglane om enkeltvedtak i forvaltningslova. Dersom skulen har fått ei slik oppmoding, må skulen snarast mogeleg ta stilling til om eleven sin rett er oppfylt, og eventuelt kva tiltak som skal setjast i verk. Det blir understreka at skulen alltid skal fatte enkeltvedtak når elevar eller foreldre ber om tiltak som vedkjem det psykososiale miljøet. Skulen har ei vedtaksplikt, og skuleeigar har ansvaret for at skulane følgjer saksbehandlingsreglane i opplæringslova og forvaltningslova. o Etter det Fylkesmannen kan sjå, står det ikkje noko meir i «Handlingsplan mot mobbing» om enkeltvedtak eller korleis oppmodingar om tiltak skal behandlast. o Om malen for enkeltvedtaket: Det står ikkje noko i malen for enkeltvedtaket om heimelen for vedtaket, dvs. 9a-1, jf. 9a-3 tredje ledd. Innhaldet i 9a-1 er korkje gitt att eller forklara. Det står ikkje noko i malen om eksplisitt å opplyse om retten til eit godt psykososialt miljø er oppfylt eller ikkje. Skulane må i vedtak ta stilling til om eleven sin rett til eit godt psykososialt miljø etter 9a-1 er oppfylt eller ikkje. Det står ikkje noko i malen om at det i grunngivinga skal visast til dei faktiske forholda som er lagt til grunn og kva omsyn som er vektlagt. Det er ikkje eit krav at skulen kome med ein eintydig konklusjon om at eleven har vore /ikkje har vore utsett for noko; retten til å be om tiltak er ikkje knytt til berre å gjelde krenkjande ord og handlingar, men til alle sider av det psykososiale miljøet. Malen inneheld informasjon om klageretten, klagefristen, klageinstans og kor klaga skal sendast. Informasjon om klageinstans og klagefrist er fastsett i forvaltningslova 28 og 29, ikkje berre 28. Malen inneheld ikkje informasjon om retten etter forvaltningslova 18, jf. 19 til å sjå sakas dokument. o Rutinane i «Handlingsplan mot mobbing» varetek ikkje krava knytte til saksbehandling i opplæringslova 9a-3 tredje ledd. 4.3 Fylkesmannen sin konklusjon Tokke kommune - Byrte oppvekstsenter, Høydalsmo skule, Lårdal oppvekstsenter, Tokke skule og Åmdals Verk oppvekstsenter sine skriftlege rutinar varetek ikkje krava i lova når det gjeld varsling til skuleleiinga og handtering av oppmodingar om tiltak. 10
5. Kommunen sitt system for å sikre at krava i opplæringslova 9a-3 blir oppfylt 5.1 Rettslege krav Opplæringslova 13-10 andre ledd er ei overordna føresegn som pålegg skuleeigar å ha eit forsvarleg system for oppfølging av alle lovkrav. Kommunen som skuleeigar er dermed øvste ansvarlege for at skuleleiinga ved kvar enkelt skule oppfyller krava og pliktene i kapittel 9a. 13-10 andre og tredje ledd system for vurdering og oppfølging av resultat Kommunen skal ha eit forsvarleg system for vurdering av om krava i opplæringslova og forskriftene til lova blir oppfylte. Kommunen skal ha eit forsvarleg system for å følgje opp resultata frå desse vurderingane Systemkravet inneber eit krav til aktiv, planmessig og kontinuerleg styring for å sikre at krava i opplæringslova blir oppfylte i kommunen. Dette inneber krav til rutinar for kommunikasjon og samhandling mellom kommuneadministrasjonen sentralt og skulane. Skuleeigar sitt system skal vere skriftleg for å sikre at systemet er robust mot endringar i personalet og i kommunane sin organisasjon. Det skal gå fram av systemet kva rutinar for kartlegging, vurdering, korrigering, kommunikasjon og samhandling som skal følgjast. Systemet skal vere eigna til å avdekkje forhold som er i strid med regelverket, og til å sikre at adekvate tiltak blir sette i verk når det blir brot avdekt på regelverket. Systemet må ha rutinar for innhenting og analyse av data frå skulane, og for vurdering av desse opp mot lovkrava. Systemet må sikre at brukarane har tilstrekkeleg kompetanse til å vurdere kva tiltak som kan settast inn, og rutinar for å vurdere om tiltaka verkar etter meininga. Systemet må gi retningslinjer for rapportering og informasjonsflydd i organisasjonen. 5.2 og vurderingar Fylkesmannen bad skuleeigar, dvs. kommunen, svare på fire spørsmål i eit eigenvurderingsskjema: 1. Har kommunen definert kva opplysningar som trengst for å vurdere om skulane oppfyller krava i opplæringslova 9a-3? 2. Har kommunen laga rutinar for å innhente desse opplysningane frå den einskilde skulen? 3. Har kommunen laga rutinar for korleis desse opplysningane skal behandlast/ bli vurdert? 4. Har kommunen laga rutinar for korleis desse vurderingane skal følgjast opp? Kommunen svarer «Ja» på spørsmål 1-4. Spørsmål 1 Har kommunen definert kva opplysningar som trengst for å vurdere om skulane oppfyller krava i opplæringslova 9a-3? 11
Kommunen svarer at han har definert kva opplysningar som trengst for å vurdere om skulane oppfyller krava i opplæringslova 9a-3 og viser til årshjulet i «System for kvalitetsvurdering Tokke kommune (Opplæringslova 13-10). Det går fram av årsplanen at kommunen skal «gå gjennom sjekklista for oppfylling av lova» i juni. I sjekklista under 13-10 står det at det er oppvekstsjefen som er ansvarleg for denne gjennomgangen. Det er to punkt i dette systemet som er knytte til 9a-3: «Kommunen har rutiner for å vurdere elevane sitt psykososiale miljø, handsamer eventuelle klager korrekt og set inn tiltak når det er naudsynt.» Kommunen viser til plan for arbeidet med læringsmiljøet, skjema og prosedyrar for mottak og handsaming av uro/klager. Det står at rektor og kontaktlærer har ansvaret. «Skulen har rutiner for å fange opp og handtere tilfelle av mobbing, diskriminering, vald eller rasisme». Kommunen viser til «Plan mot mobbing», og det står at rektor har ansvaret. Kommunen viser òg til «Handlingsplan mot mobbing». Fylkesmannen kan ikkje sjå at det står noko i systemet for kvalitetsvurdering eller i sjekklista om kva opplysningar skuleeigar treng for å vurdere om skulane oppfyller krava i opplæringslova 9a-3. Spørsmål 2 Har kommunen laga rutinar for å innhente desse opplysningane frå den einskilde skulen? Kommunen svarer: «I leiarmøte og skuleeigarvandring på skulane er bruken av denne planen eit fast tema. Oppvekstsjef etterspør bruken av planen.» Oppvekstkontoret viser her til «Handlingsplan mot mobbing». Sidan skuleeigar ikkje har definert kva opplysningar som trengst for å vurdere om skulane oppfyller lovkrava i 9a-3, så har han heller ikkje rutinar for å innhente desse opplysningane. Spørsmål 3 Har kommunen laga rutinar for korleis desse opplysningane skal behandlast/ bli vurdert? Kommunen svarer at han har rutinar for korleis dei opplysningane som er innhenta i under spørsmål 2, skal behandlast og vurderast. Kommunen viser til kommunen sin «Handlingsplan mot mobbing», side 15-18 om tiltak for handsaming av mobbing i skulen. Kommunen skriv vidare at «Meldingar frå barn, føresette, pårørande eller andre skal bli registrera og viderebehandla. All mobbing skal protokollførast i skulen og skjema skal leggast i elevmappa på registrerast i «OPPAD». Skulane brukar lokalt Oppad sikker arbeidsflyt og dette blir overført til kommunen sitt arkivsystem. Dette fyljer krava opplæringslova stiller til saksbehandling.» Kommunen viser til «Handlingsplan mot mobbing», men dette spørsmålet handlar ikkje om moglege tiltak for handsaming av mobbing i skulen; det handlar om kommunen sitt system etter 13-10. 12
Mobbesaker skal registrerast i Oppad og blir overført til kommunen sitt arkivsystem. Det står ikkje noko i svaret frå kommunen kva som eventuelt skal skje etter at sakene er overført til kommunen sitt arkivsystem. Fylkesmannen kan ikkje sjå at kommunen har dokumentert at den har rutinar som viser for korleis opplysningar frå skulane knytte til oppfylling av krava i 9a-3, skal behandlast/vurderast på kommunenivå. Spørsmål 4 Har kommunen laga rutinar for korleis desse vurderingane skal følgjast opp? Kommunen viser til «Handlingsplan mot mobbing», side 18 om etterarbeid og oppfølging av mobbesaker. Sjå under spørsmål 3. Fylkesmannen kan ikkje sjå at kommunen har dokumentert at den har rutinar som viser for korleis vurderingar knytte til lovkrava i 9a-3, skal følgjast opp på kommunenivå. 5.3 Fylkesmannen sin konklusjon Det står ikkje noko i «System for kvalitetsvurdering Tokke kommune (Opplæringslova 13-10)» om korleis kommunen skal sikre at krava i opplæringslova 9a-3 blir oppfylt. Tokke kommune oppfyller dermed ikkje kravet til eit forsvarleg system når det gjeld vurdering og oppfølging av om skulane i kommunen oppfyller krava i opplæringslova 9a-3, jf. opplæringslova 13-10 fyrste og andre ledd. 6. Frist for retting av lovbrot Fylkesmannen har i kapitla 3 til og med 5 konstatert lovbrot. I denne rapporten får Tokke kommune frist til å rette det ulovlege forholdet, jf. kommunelova 60 d. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevde, jf. opplæringslova 13-10 fyrste ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Frist for retting er 30. september. Kommunen må innan denne datoen sende Fylkesmannen dokumentasjon som viser at lovbrota er retta. Kva skriftlege rutinar/prosedyrar som skal sendast, går fram av korreksjonspunkta under kvart av pålegga det er aktuelt å vedta. Dersom forholdet ikkje er retta innan den fastsette rettefristen, vil Fylkesmannen vedta pålegg om retting. Eit eventuelt pålegg om retting vil ha status som enkeltvedtak og kan klagast på etter reglane for dette i forvaltningslova, jf. forvaltningslova kapittel VI. Følgjande pålegg er aktuelle å vedta etter utløpet av rettefristen i denne rapporten: 1. Tokke kommune skal syte for at Høydalsmo skule, Lårdal oppvekstsenter og Tokke skule behandlar oppmodingar om tiltak ved å gjere enkeltvedtak etter reglane om dette i forvaltningslova. Tokke kommune må i denne samanhengen sjå til at Høydalsmo skule, Lårdal oppvekstsenter og Tokke skule: a. fattar enkeltvedtak for alle oppmodingar om tiltak 2. Tokke kommune skal sjå til at Byrte oppvekstsenter, Høydalsmo skule, Lårdal oppvekstsenter, Tokke skule og Åmdals Verk oppvekstsenter arbeider aktivt, 13
systematisk og kontinuerleg for å forhindre at uønskt åtferd oppstår. Tokke kommune må i denne samanhengen sjå til at Byrte oppvekstsenter, Høydalsmo skule, Lårdal oppvekstsenter, Tokke skule og Åmdals Verk oppvekstsenter skulane: a. utarbeider rutinar for kva dei tilsette skal gjere om dei får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar og sikrar at rutinane er i samsvar med krava i 9a-3 andre ledd i opplæringslova. b. utarbeider rutinar for korleis oppmodingar om tiltak skal behandlast. Det skal gå fram av rutinen kven som skal handtere oppmodingar, kven som skal gjere enkeltvedtak og kven som handtere og vidaresende ei eventuell klage frå eleven eller foreldra. 3. Tokke kommune må etablere eit forsvarleg system for vurdering og oppfølging av om skulane i kommunen oppfyller krava i opplæringslova 9a-3, jf. opplæringslova 13-10 fyrste og andre ledd. Tokke kommune må i denne samanhengen: a. lage ein rutine/plan for vurdering og oppfølging av skulane som sikrar at skulane oppfyller krava i opplæringslova 9a-3. Det skal gå fram av rutinen/planen - kva opplysningar som skal innhentast frå skulane - korleis dette skal skje - korleis dei innhenta opplysningane skal behandlast - korleis dei vurderingane som kommunen gjer, skal følgjast opp. Kommunen har rett til innsyn i saksdokumenta, jf. forvaltningslova 18. Jan Furumo underdirektør Reidun Fløseth tilsynsleiar 14
Vedlegg: sgrunnlaget Følgjande dokument inngår i dokumentasjonsgrunnlaget for tilsynet: Frå Tokke kommune: Brev datert 22.05.14 E-post 28.05.14 med informasjon om tema i skuleeigarvandringa Eigenvurderingsskjema for skuleeigar System for kvalitetsvurdering Tokke kommune (Opplæringslova 13-10) o Punkt 2.1 Sjekkliste i høve til opplæringslova Tokke kommune Bakgrunn for handlingsplan mot mobbing Opplæringslova 9a Mobbing Handlingsplan mot mobbing 2013 Skjema/malar: o Melding til rektor ved Tokke skule o av uønska adferd Lårdal skule o Melding frå føresette førebels informasjon frå skulen: Melding som gjeld mistanke om at ein elev blir utsett for krenkande ord eller handlingar. o Melding om vedtak Frå Byrte oppvekstsenter: Eigenvurderingsskjema for skuleleiinga Oppdatert eigenvurderingsskjema for skuleleiinga Frå Høydalsmo skule: Eigenvurderingsskjema for skuleleiinga Oppdatert eigenvurderingsskjema for skuleleiinga Vedtak med saksdokument Eit brev frå rektor til føresette Logg for veke 4-7 Eit brev frå ein forelder og notat etter telefonsamtale Frå Lårdal oppvekstsenter: Eigenvurderingsskjema for skuleleiinga Skjema/malar: o Melding til rektor ved Tokke skule o av uønska adferd Lårdal skule o Melding frå føresette førebels informasjon frå skulen: Melding som gjeld mistanke om at ein elev blir utsett for krenkande ord eller handlingar. o Melding om vedtak To meldingar til føresette - «Førebels informasjon frå skulen» Frå Tokke skule: Eigenvurderingsskjema for skuleleiinga Skjema: Rapportskjema for mobbesaker Skjema: Førebels notat ved mobbesak Notat i mobbesak og førebels notat ved mobbesak Møtereferat frå møte med foreldre Møtereferat etter utviklingssamtale Frå Åmdals Verk oppvekstsenter: Eigenvurderingsskjema for skuleleiinga 15