Sender vedlagt saksprotokoll med saksframlegg for Nærøyfjorden verneområdestyre sak 13/14.

NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE Nærøyfjorden landskapsverneområde Bleia - Storebotnen landskapsvernområde Bleia naturreservat Nordheimsdalen naturreservat Grånosmyrane naturreservat Thorbjørn Sund Bjørn Henning Hov Mikael Hov SAKSBEHANDLAR: ANBJØRG NORNES ARKIVKODE: 2014/831-432.2 DATO: 28.03.2014 NÆRØYFJORDEN LANDSKAPSVERNOMRÅDE - FORBYGGING AV STYVISELVA OG BRUK AV STEIN FRÅ LANDSKAPET PÅ STYVI Sender vedlagt saksprotokoll med saksframlegg for Nærøyfjorden verneområdestyre sak 13/14. Klage Vedtaket kan klagast inn for Miljøverndepartementet av partar i saka eller andre som har rettsleg klageinteresse med ein frist på 3 veker jf. forvaltningslova 28. Klagen skal sendast verneområdestyret v/sekretariatet, som kan gje nærare opplysningar om klagerett og rett til og sjå saksdokument. Med helsing Noralv Distad Leiar Nærøyfjorden verneområdestyre Anbjørg Nornes sekretær verneområdestyret Dokumentet er elektronisk signert. Kopi pr. e-post til: Aurland kommune Fylkesmannen i Sogn og Fjordane Miljødirektoratet SNO, Aurland POSTADRESSE: NJØSAVEGEN 2, 6863 LEIKANGER BESØKSADRESSE: FJORDSENTERET, 5745 AURLAND TELEFON: DIREKTE:57643129/99499753 SENTRALBORD:57 64 30 00 SOGN OG FJORDANE: FMSFPOST@FYLKESMANNEN.NO ORG.NR: SOGN OG FJORDANE: 974 763 907

NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE Saksframlegg Arkivsaksnr: 2014/831-0 Saksbehandlar: Anbjørg Nornes Dato: 21.02.2014 Utval Utvalssak Møtedato Nærøyfjorden verneområdestyre 13/14 24.03.2014 Nærøyfjorden landskapsvernområde - forbygging av Styviselva og bruk av stein frå landskapet på Styvi Innstilling frå forvaltar Nærøyfjorden verneområdestyre gjev grunneigarane på Styvi, gnr. 58, bnr. 1 og 2, løyve til: Restaurera gamal forbygging i Styviselva, og utviding av forbygginga mot Vetle-Styvi. Løyvet er gjeve med heimel i verneforskrift for Nærøyfjorden landskapsvernområde 3 pkt. 1.3 g). Nytte stadeigen stein frå Styvi til elveforbygginga og til bru-kar for bru over Styviselva. Løyvet er gjeve med heimel i naturmangfaldlova 48. Løyvet er gjeve med fylgjande vilkår: Eveforbygginga Forbygginga skal utførast i samsvar med plan frå ansvarleg prosjekterande. Planen skal leggjast fram for verneområdestyret til godkjenning. Forbygginga skal avgrensast til det som er naudsynt for å sikre busetnad, innmark på Styvi, og innmarksbeite på Vetle-Styvi. Forbygginga kan skje trinnvis, men forbygging av område som ved flaum kan føra til størst skade på busetnad, skal prioriterast. Arbeidet med elveforbygginga skal føregå på vinter når det er lite vatn i elva. Forvaltar skal godkjenna planane for kvart trinn i førekant, og sluttgodkjenna før arbeidet er ferdigstilt. Etter anleggsarbeidet er sluttført skal området tilstellast for best mogleg tilpassing av landskapet. Det skal sendast rapport frå arbeidet til Nærøyfjorden verneområdestyre v/sekretariatet når arbeidet er ferdigstilt. Dersom arbeidet ikkje er starta opp innan 01.01.2017, må det søkjast om nytt løyve. NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 2

Uttak av stein Plan for uttak av stein og evt. sprenging av stein skal leggjast fram for Nærøyfjorden verneområdestyre for godkjenning. I planen skal det illustrerast med bilde korleis området vert sjåande ut etter steinuttak er avslutta, og området er tilpassa landskapet. Om naudsynt skal det nyttast landskapsfagleg kompetanse i planarbeidet. Styret kan setja vilkår for utføring av arbeidet. Dei nedste store steinane skal liggja att for å få best mogleg landskapstilpassing. Arbeidet skal utførast på ein mest mogleg skånsam måte for natur- og landskapsverdiar. Når anleggsarbeidet er avslutta, skal området tilstellast for å få best mogleg tilpassing til landskapet. Løyvet er berre behandla etter verneforskrifta for Nærøyfjorden landskapsvernområde. Det må i tillegg innhentast naudsynt løyve etter anna lovverk frå Aurland kommune. Saksprotokoll i Nærøyfjorden verneområdestyre - 24.03.2014 Handsaming i møte Vedtak i samsvar med innstilling frå forvaltar Vedtak Nærøyfjorden verneområdestyre gjev grunneigarane på Styvi, gnr. 58, bnr. 1 og 2, løyve til: Restaurera gamal forbygging i Styviselva, og utviding av forbygginga mot Vetle-Styvi. Løyvet er gjeve med heimel i verneforskrift for Nærøyfjorden landskapsvernområde 3 pkt. 1.3 g). Nytte stadeigen stein frå Styvi til elveforbygginga og til bru-kar for bru over Styviselva. Løyvet er gjeve med heimel i naturmangfaldlova 48. Løyvet er gjeve med fylgjande vilkår: Eveforbygginga Forbygginga skal utførast i samsvar med plan frå ansvarleg prosjekterande. Planen skal leggjast fram for verneområdestyret til godkjenning. Forbygginga skal avgrensast til det som er naudsynt for å sikre busetnad, innmark på Styvi, og innmarksbeite på Vetle-Styvi. Forbygginga kan skje trinnvis, men forbygging av område som ved flaum kan føra til størst skade på busetnad, skal prioriterast. Arbeidet med elveforbygginga skal føregå på vinter når det er lite vatn i elva. Forvaltar skal godkjenna planane for kvart trinn i førekant, og sluttgodkjenna før arbeidet er ferdigstilt. Etter anleggsarbeidet er sluttført skal området tilstellast for best mogleg tilpassing av landskapet. Det skal sendast rapport frå arbeidet til Nærøyfjorden verneområdestyre v/sekretariatet når arbeidet er ferdigstilt. Dersom arbeidet ikkje er starta opp innan 01.01.2017, må det søkjast om nytt løyve. NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 3

Uttak av stein Plan for uttak av stein og evt. sprenging av stein skal leggjast fram for Nærøyfjorden verneområdestyre for godkjenning. I planen skal det illustrerast med bilde korleis området vert sjåande ut etter steinuttak er avslutta, og området er tilpassa landskapet. Om naudsynt skal det nyttast landskapsfagleg kompetanse i planarbeidet. Styret kan setja vilkår for utføring av arbeidet. Dei nedste store steinane skal liggja att for å få best mogleg landskapstilpassing. Arbeidet skal utførast på ein mest mogleg skånsam måte for natur- og landskapsverdiar. Når anleggsarbeidet er avslutta, skal området tilstellast for å få best mogleg tilpassing til landskapet. Løyvet er berre behandla etter verneforskrifta for Nærøyfjorden landskapsvernområde. Det må i tillegg innhentast naudsynt løyve etter anna lovverk frå Aurland kommune. Saksopplysningar Dokument som bakgrunn for saka: Søknad om tiltak i Nærøyfjorden landskapsvernområde, Styvi, Thorbjørn Sund, 20.02.2014 Styvi og forbygging av Styviselva synfaringsrapport, NVE, 29.06.2012 Søknaden vert vurdert etter: Naturmangfaldlova av 19.06.2009 Forskrift om vern av Nærøyfjorden landskapsvernområde av 08.11.2002 Forvaltningsplan for Vestnorsk fjordlandskap delområde Nærøyfjorden 2007 Skjøtselsplan for Styvi-Holmo landskapsvernområde, rapport nr. 4-1994 Thorbjørn Sund søkjer på vegne av grunneigarane på Styvi, gnr. 58, bnr. 1 og 2, om løyve til å vedlikehalda og forsterka den gamle elveforbygginga i Styviselva. Styvi og tiltaksområdet ligg innafor Nærøyfjorden landskapsvernområde. Bakgrunnen for søknad om forbygging av Styviselva, er at elva er ei flaumelv som fleire gonger har trua hus og innmark på Styvi. Det har vore forbygging av elva frå gamalt av (1800-talet), og forbygginga vart restaurert siste gong i 1996. Det har vore fleire flaumsituasjonar etter denne reparasjonen. Forbygginga frå 1996 har fått store skadar av desse flaumane og er i ferd med å ryke att. NVE var med på ei synfaring på Styvi 8. juni 2012, saman med Nærøyfjorden verneområdestyre, verneområdeforvaltar, Aurland kommune, Fylkesmannen i Sogn og Fjordane, SNO og grunneigarane. NVE har laga ei førebels planskisse for ny forbygging med kostnadsoverslag. I ettertid har grunneigarane vist til trong for forbygging av begge sider av elva på deler av strekninga for å hindre at elva fløymer over og øydelegg kulturlandskap og kulturminne på Vetle-Styvi. I planskissa frå NVE er det berekna å bruka stein frå elvebotn til forbygging, og i tillegg tilføra omlag 500 m 3 stein til plastring. Med forbygging av elva mot Vetle-Styvi, vil det auka trongen for tilført stein. Det er ikkje kjent kor store mengder stein det er bruk for til denne forbygginga, men her vil verta ei mindre forbygging. I søknaden frå grunneigarane tek dei med at det i tillegg vil vera trong for stein til bru-kar til oppatt bygging av ei gamal bru over Styviselva til Vetle-Styvi. Denne brua har Fylkesmannen i Sogn og Fjordane gjeve løyve til å setje opp. Brua er viktig for at turgåarar kan koma seg over elva på ein trygg måte, og for landbruksdrifta for å føra sauene mellom dei ulike beiteområda. Grunneigarane søkjer om å NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 4

få nytta stein frå Styvi til forbyggingsarbeidet ved sprenging av steinblokker i kombinasjon med uttak av rasmassar på Styvi. Dei meiner transport av stein frå andre deler av landet til Styvi vil vera fordyrande og arbeidskrevjande, i forhold til å nytte stein på Styvi. Dette meiner dei kan gjerast ved å få lokal tilpassing av masseuttak ved å gjennomføra gradvis restaurering av forbygginga. Grunneigarane kan sjølve vera med i arbeidet med både lokal kunnskap og kompetanse. Grunneigarane på Styvi meiner det kan nyttast stein frå eit steinras som ligg inn mot innmarka på Styvi. Det er usikkert kor store mengder stein det vil vera trong for i elveforbygginga, og om det er nok stein i raset. Fylkesmannen, verneområdeforvaltar og grunneigar Mikael Hov var på synfaring på Styvi i desember 2012 for å sjå på dette området, og moglege andre stader for masseuttak til forbygginga. Fylkesmannen og Miljødirektoratet har seinare kome med uttale om at det er uheldig at det skjer uttak av stein frå rasviftene, og at det er betre å frakte stein til Styvi utanfrå. Grunngjevinga for dette er at det er uheldig med inngrep i rasviftene då innskrivingsgrunnlaget for verdsarvstatusen for Vestnorsk fjorlandskap er naturen og dei aktive geologiske prosessane. Kulturlandskapet gjev ein ekstra dimensjon til naturlandskapet. Verneområdeforvaltar har etter oppmoding frå grunneigarane, teke initiativ til møte med NVE og Aurland kommune for å finne ei løysing på forbygging av Styviselva. NVE har gitt Aurland kommune tilsegn om kr. 100 000 til forbygginga, men vil ikkje stå som ansvarleg prosjekterande for forbygginga. Dei har sagt dei kan hjelpa til i høve utarbeiding av detaljplanar, og praktiske råd ved gjennomføring. Nærøyfjorden verneområdestyre har løyvt kr. 50 000 til å prosjektera forbygginga, og Fylkesmannen har løyvd kr. 100 000 til forbygginga. Aurland kommune kan stå som ansvarleg for prosjektet dersom det vert gjeve løyve til å nytta stadeigne massar. Dei har tidlegare arbeid med å få nokon til å prosjektera tiltaket med vilkår om å frakta stein til Styvi. Kommunen har vore i kontakt med to firma, men dei har ikkje vore villige til å stå som ansvarleg prosjekterande for prosjektet med dei vilkåra som er sett. Lovgrunnlaget «Føremålet med Nærøyfjorden landskapsvernområde er å ta vare på eit vakkert og eigenarta natur- og kulturlandskap frå fjord til fjell i eit storfelt isbreutforma landskap med ein mangfald av plante- og dyreliv og der eit kulturlandskap med slåtteteigar, beitelandskap, stølsområde, gardsbruk og kulturminne, skapt gjennom aktiv landbruks-drift, utgjer ein vesentleg del av landskapets karakter» jf. verneforskrifta. Nærøyfjorden landskapsvernområde 2 er «..verna mot alle inngrep eller tiltak som vesentleg kan endre eller verke inn på landskapets art eller karakter» jf. verneforskrifta 3, pkt.1.1. Søknad om vedlikehald og utviding av elevforbygginga vert vurdert etter verneforskrifta 3 pkt. 1.3 g) «Forvaltningsstyresmakta, eller den som vert tillagt mynde, kan gje løyve til.ras- og flaumsikring av busetnad og innmark». Uttak av stein på Styvi til bruk i elveforbygginga må vurderast etter naturmangfaldlova 48 som seier at forvaltningsmynde «kan gjøre unntak fra et vernevedtak dersom det ikke strider mot vernevedtakets formål og ikke kan påvirke verneverdiene nevneverdig, eller dersom sikkerhetshensyn eller hensynet til vesentlige samfunnsinteresser gjør det nødvendig». Etter naturmangfaldlova 7 skal prinsippa i 8 12 leggjast til grunn ved utøving av offentleg mynde, og det skal koma fram av vedtaket korleis prinsippa er vurdert og vektlagt i saka. NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 5

Vurdering I forvaltningsplan for Nærøyfjorden vert det vist til at vern av Styvi Holmo var «motivert ut frå ynskje om å halda vedlike eit særprega kulturlandskap med viktige kulturminne, opplevingsverdiar og kulturbetinga biologisk mangfald». Skjøtselsplanen er utarbeid med tanke på å ta vare på kulturlandskapsverdiane i området. Det vil vera eit stort tap for både grunneigarane på Styvi og verneområdet, om ras frå Styviselva øydelegg byggingar og innmark på Styvi. Verneverdiar knytt til kulturlandskapet vil då verta øydelagt for all framtid. Inngrep i steinraset som ligg inn mot innmarka på Styvi vil føra til endring av landskapet. Landskapet er forma av geologiske prosessar, med elvevifter og rasurer. Verneområdeforvaltninga må ta stilling til om tiltaket fører til vesentleg endring av landskapets art eller karakter, og om alternativ løysing er formålstenleg. Styvi er registrert som eit nasjonalt viktig kulturlandskap. I arbeidet med skjøtselsplan for Styvi Holmo er ulike kulturmarkstypar registert, og vegetasjonen er kartlagt på store deler av området. Denne kartlegginga var gjennomført i 1994. Det er ikkje registrert raudlisteartar eller raudliste-naturtypar på Styvi. Kunnskapen om området er vurdert til å vera bra jf. naturmangfaldlova 8. Så langt i planlegginga er det ikkje kjent kor store mengder stein som er tilgjengeleg i steinraset som ligg nær Styvi. Det vil difor vera vanskeleg å vurdera kor stort inngrepet vil vera, og kor stor påverknad dette vil få på landskapet. Det ligg heller ikkje i planane kva område i elva det kan vera aktuelt med sprenging av steinblokker. Føre-varprinsippet jf. naturmangfaldlova 9 må vektleggjast i denne saka, og konsekvensane sprenging og steinuttak vil få på landskapet bør kome fram under planlegging. Nærøyfjordområdet er eit isbreutforma landskap. Geologiske prosessar som snø- og steinras er framleis aktive, og gjev eit landskap i stadig endring. Styviselva er eit godt døme på dette. Frå gamalt av har det vore brukt stadeigen stein i området til forbygging av elva. Dette forbyggingsarbeidet har gjort det mogleg med busetnad og landbruk her, og skapt det kulturlandskapet me har i dag. Uttak av stein frå steinras på Styvi vil gje endringa i landskapet, men kan avgrensast ved å setja vilkår om storleiken på uttaket. Forvaltninga skal vurdera den samla belastninga tiltaket vil ha på økosystemet jf. 10 i naturmangfaldlova. Dette tiltaket vil vera spesielt for Styvi, då elveforbygginga er heilt avgjerande for å ta vare på kulturlandskap og kulturminne på Styvi. Det er ikkje vegsamband til Styvi og all tilkomst skjer med båttransport. Difor meiner forvaltar tiltaket med steinuttak, ikkje vil skape presedens for liknande saker. Inngrepet vil lite truleg føra til tap av trua artar eller naturtypar, og påverkar kulturmarkstypar som er vanlege i området. Den samla belastninga på økosystemet vert vurdert som liten. For å avgrensa inngrepet bør forbygginga skje trinnvis utifrå tilgang på stein. Etter anleggsarbeidet er avslutta, må området tilstellast på best mogleg måte for landskapet. Kostnadane skal berast av tiltakshavar jf. naturmangfaldlova 11. Dersom det ikkje kan brukast stein frå Styvi, må det transporterast stein til Styvi. Frakt av stein frå andre områder i Nærøyfjorden vil vera lite aktuelt, og det må difor fraktast stein over lange avstandar. Dette er lite miljøvenleg, og gjev ein ekstra belastning på fjorden med transport. For å lasta stein til land, krev det ekstra tilrettelegging, og vil medføra midlertidig inngrep i strandsona. Kommunen har ikkje lukkast med å få entreprenørfirma til å planleggja elveforbygginga med transport av stein utanfrå Styvi. Ut frå vurdering av miljøforsvarleg driftsmetode og lokalisering jf. 12 i naturmangfaldlova, vurderer forvaltar at bruk av avgrensa mengde lokal stein frå Styvi vil gje det beste samfunnsmessige resultatet, og er den einaste løysinga for å få gjennomført forbygging av Styviselva. I nedste enden av raset bør det liggja att store steinar som viser kvar raset har gått, og for å få best mogleg landskapstilpassing. Kulturlandskapet er ein del av verneformålet og verneverdiane i Nærøyfjorden landskapsvernområde. På bakgrunn av vurderingane meiner forvaltar det kan gjevast løyve til vedlikehald av eksisterande NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 6

elveforbygging, og utviding av elveforbygging mot Vetle-Styvi med heimel i verneforskrifta 3 pkt. 1.3 g). For å gjennomføra tiltaket trengs det stor stein, og mengda er berekna til 500 m 3. Transport av stein til Styvi har vist seg å vera praktisk vanskeleg, er i strid med tradisjonell driftsmetode, og har miljømessige utfordringar. Ut frå samla vurdering av elveforbygginga og inngrepet med uttak av stein på Styvi, meiner forvaltar det kan gjevast dispensasjon med heimel i naturmangfaldlova 48 til gjennomføring av tiltaka for å ta vare på kulturlandskapet. Søknad om disposisjon skal innehalda naudsynt dokumentasjon om korleis tiltaket påverkar verneverdiane jf. naturmangfaldlova 48 4. ledd. Før tiltaket er planlagt meir detaljert, vil det ikkje kome klart fram kva verknad uttaket av stein vil få på landskapet. I framlegg til vedtak er det difor sett opp vilkår om at planen for uttak av stein skal godkjennast av verneområdestyret før tiltaket kan setjast i verk. I planen bør det illustrerast med bilde korleis landskapet kjem til å sjå ut etter steinuttaket. Det er vidare sett vilkår om trinnvis forbygging av elva. Forvaltar kan delta på synfaring under planleggingsarbeidet. Med vilkåra som er sett, meiner forvaltar at tiltaket ikkje er i strid med verneformålet eller påverkar verneverdiane nemneverdig. Konklusjon På bakgrunn av vurderingar etter naturmangfaldlova 8 12 og 48, meiner forvaltar det kan gjevast løyve til uttak av stein på Styvi til forbygging av Styviselva, men med vilkår om at planen for steinuttak skal godkjennast av styret. Restaurering og utviding av elveforbygginga kan utførast med heimel i verneforskrifta for Nærøyfjorden landskapsvernområde 3 pkt. 1.3 g). NÆRØYFJORDEN VERNEOMRÅDESTYRE SIDE 7