Årsbudsjett 2014 Økonomiplan 2014-2017

Jondal kommune Årsbudsjett 2014 Økonomiplan 2014-2017 Rådmannen sine budsjettkommentarar Versjon 28.10.2013 1

INNHALD Innhold INNLEIING... 3 MÅLSETJINGAR... 10 BUDSJETTPROSESSEN... 10 BUDSJETTFRAMLEGGET... 11 DRIFTSBUDSJETT... 14 KOMMENTARAR FRÅ RÅDMANNEN TIL DEI EINSKILDE ANSVARSOMRÅDA:... 19 ANSVAR 110 SENTRALADMINISTRASJONEN... 19 ANSVAR 220 JONDAL SKULE... 21 ANSVAR 310 HELSETENESTA... 23 ANSVAR 320 SOSIALTENESTA/NAV... 24 ANSVAR 330 BUFELLESSKAP VIK... 25 ANSVAR 400 PLEIE OG OMSORG... 26 ANSVAR 510 JONDAL BARNEHAGE... 29 ANSVAR 600 TEKNISK OG NÆRING... 31 ANSVAR 710 KULTURSKULEN... 32 ANSVAR 800 PENSJONSJONSKOSTNAD... 32 ANSVAR 900 FINANSIERING... 32 INVESTERINGSBUDSJETT/ØKONOMIPLAN 2012-2015... 33 FOND OG LÅN... 35 AVGIFTER OG BETALINGSSATSAR... 35 SLUTTORD / UTFORDRINGAR FRAMOVER... 36 Vedlegg: 1. Årsbudsjett og økonomiplan 2014 2017 2. Investeringsbudsjett 2014-2017 3. Einingsplanar 2014-2017 4. Gebyrhefte (Oversyn over kommunale gebyr og avgifter og framlegg til nye satsar) 2

INNLEIING Framlegget som ligg føre, er utarbeidd med utgangspunkt i den økonomiske stoda så langt i 2013 og signal gitt i framlegget til kommuneproposisjonen 2014 ( Prop. 1546S) og statsbudsjett for 2014. Jondal kommune leverar gode tenester til innbyggjarane. Få klager og korte ventelister ( om i det heile) vert tolka som som eit uttrykk for gode tenester. Jondal kommune har fagutdanna medarbeidarar i alle sentrale stillingar. Dei eldre får tenester i heimen eller på institusjon, skuleborna leverar gode resultat og går over i vidaregåande opplæring, småborna får plass i barnehagen, og der har me opptak gjennom heile året. Medarbeiderundersøkinga 2013 viser at på ein skala frå 0 til seks (der 6 er best), markerar våre medarbeidarar 4,8 på spørsmålet: Alt i alt, kor nøgd er du med arbeidssituasjonen din? Dei siste åra Jondal kommune hatt eit positivt netto driftsresultat, og me hadde 1.1.2013 kr. 12 mill på disposisjonsfond. Slik sett ser livet ljost ut for Jondal kommune. Det er likevel slik at netto driftsresultat er hovudindikatoren for økonomisk balanse. Vil Jondal kommune investera, må organisasjonen også generera overskot. Å stramma inn livreima går ei stund, rådmannen er no komen til at ei ekstern drifts- og ressurskartlegging av heile verksemda, konkretisert med ei menyliste av potensielle omstillings- og effektiviseringstiltak vil vera til stor hjelp i budsjettarbeidet for 2015 og for justeringar komande år. Budsjettet for 2014 vert som eit kvileskjær å rekna, med vidareføring av drifta, drastiske reduksjonar eller omorganiseringar er ikkje gjort. For å redusera utgangsfarten i økonomien i 2013, og slik også inngangsfarten til 2014 og 2015, skal stillingar haldast vakante så langt råd er, til ekstern vurdering er gjort. Vakante stillingar utgjer ein lønsmasse på mellom 800.000 til 1,2 mill kr. som delvis vert brukt i 2014. Kanskje må vi bli flinkare til å skilje mellom må -tenester, bør -tenester og kan -tenester. Det er mange eksterne organisasjonar som baserer seg på tilskot frå vår kommune og andre kommunar for å sikre si drift. Me vil i kommentarane prøve å synleggjere ein del av desse. a) Jondal kommune sine sentrale styringsdokument og styringsverktøy: Kommuneplanen sin langsiktige del: Arealdelen og samfunnsdelen utgjer kommuneplanen for Jondal kommune og har 12 års perspektiv. Dei skal rullerast i kvar kommunestyreperiode. Arealdelen vart vedteken av kommunestyret i siste møte før jul i 2013. Vi har såleis levd med den nye arealplanen snart eit år. 3

Samfunnsdelen vart godkjent i kommunestyret 10. juni 2004. I føreorda heiter det m.a.: Kommuneplanen byggjer på ein føresetnad om at Jondalstunellen vert bygd i løpet av planperioden. Om det ikkje skjer, må nye perspektiv leggjast inn i planen ved neste rullering. Det same gjeld for spørsmål om kommunesamanslåing. Planen byggjer på føresetnad om auka samhandling og samarbeid mellom nabokommunane. Samfunnsdelen har ikkje vore rullert sidan 2004, og skal rullerast innan 2015. Kommuneplanen sine einingspslanane (kortsiktige handlingsplanar): Einingsplanar med økonomiplan er eit verkemiddel for å fylgje intensjonane i vedteken kommuneplan og framstille einingane sine mål, tiltak og tildeling av økonomiske rammer for å kunne gjennomføra desse intensjonane. Økonomiplan med økonomiske rammer for drift og investeringar: Kommunen er i fylgje kommunelova 44 pålagd å utarbeida økonomiplan: Kommunestyret skal ein gong i året vedta ein rullerande økonomiplan Økonomiplan skal omfatte minst dei fire neste budsjettåra Økonomiplanen skal omfatte heile kommunen si verksemd og gje ei realistisk oversikt over sannsynlege inntekter, forventa utgifter og prioriterte oppgåver i planperioden. Planen skal vera sett opp på ein oversiktleg måte. Økonomiplanen inneheld i tillegg økonomiske rammer for kommunen sitt investeringsbudsjett for ein 4 års periode. Årsbudsjettet skal setjast opp i balanse og det er ikkje høve til å budsjettere med underskot. b) Statsbudsjett 2014 Om inntektssystemet: Rammetilskot (frå staten) og skatteinntekter er Frie inntekter. For Jondal kommune utgjer rammetilskotet kr. 42,406 mill. (2,6% auke) (2013: kr. 41,298 mill. 4,4% auke, 2012 kr. 38,894. mill 4,8%). Frie inntekter rår kommunane fritt over, utan andre føringar frå staten enn gjeldande lover og regelverk. Pårekna prisvekst i kommunesektoren er på 3.0 % (3,5% lønsvekst, 2% prisvekst til saman 3%). Målet med inntektssystemet er å jamne ut kommunane sine føresetnader for å gje eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane i landet. Inntektssystemet inneheld og regionalpolitiske tilskot (småkommunetilskot post 63, som for Jondal kommune i 2014 utgjer kr. 5,316 mill ( 2013: kr 5,161 mill,) og distriktstilskot Sør- Noreg post 61, der Jondal kommune ikkje får noko som i 2013. Skjønstilskot blir gjeve for spesielle, lokale tilhøve som ikkje vert fanga opp i den faste delen av inntektssystemet. For 2014 får Jondal kommune kr. 2,0 mill (2013 kr 1,9 mill) i 4

ordinært skjønstilskot. Grunngjevinga er at kommunen er plassert i høgaste sone for arbeidsgjevaravgift. Det tekniske berekningsutvalet for kommunal og fylkeskommunal økonomi seier at netto driftsresultat viser driftsoverskot for året etter at renter og avdrag er betalt, og er uttrykk for kva kommunar har til disposisjon til avsetjingar og investeringar. I 2012 utgjorde netto driftsresultatet i heile kommunesektoren 3,1 prosent av inntektene, hjå oss 2,48%. For Jondal kommune som distriktskommune kan det vera interessant å merkja seg at medlem Bjarne Jensen i utvalet ynskjer å utvida bilete på den økonomiske situasjonen for kommunesektoren. Han peikar på at: Et av de viktigste prioriteringsspørsmålene i samfunnsøkonomien er forholdet mellom offentlige velferdstjenester og privat konsum. De siste årene har realinntektsøkningen for kommunene sett under ett vært vesentlig lavere enn i økonomien som helhet. Det har ført til at veksten i privat konsum de siste årene har vært mellom 3 og 4 prosent per år, mens veksten i kommunalt konsum som gjennomsnitt har vært 2 prosent. Dette fører bl.a. til at hovedlinjene i utviklinga, at veksten i det kommunale tjenestetilbud sakker atter i forhold til privat økonomi og velstand, blir underkommunisert.. Det er store og systematiske forskjeller i den økonomiske utviklinga for grupper av kommuner. Tallgrunnlag for å vise denne utviklinga er relativt enkelt tilgjengelig frå inntektsdataene i Kostra. Ca 70 prosent av kommunenes inntekter styres i dag i hovudsak av staten; det gjelder rammetilskudd og skatteinntekter. De tildeles i all hovedsak basert på befolkningsstørrelser. Stort sett er systemet slik at *pengene følger befolkningen..den viktigste trend i denne endring er sterk vekst i de sentrale bykommuner, mens en del av distriktene får færre innbyggere. Dette betyr at for mange distriktskommuner reduseres inntekene i faste priser uten at de kommunale kostnader kan reduseres like mye. Den samlede effekt av endringene i kriteriene for fordeling av inntektene mellom kommunene i 2011 ser også ut til å ha svekket inntektene til distriktskommunene.. Samla vekst i frie inntekter (2,6%) for Jondal kommune skal også dekka: Befolkningsutvikling: Det blir fleire eldre, også fleire barnehageborn og skuleborn i åra framover. Berekningsutvalet spår at veksten er størt mellom dei yngste og dei eldste. Pensjonskostnader; Det er venta at pensjonskostnadene for kommunane vil auka utover det som blir kompensert gjennom prisjustering av inntektene. Auken i pensjonspremie dei siste åra skuldast m.a. sterk lønsutvikling og låg rente. Auka levealder medfører også auka pensjonspremiar. Amortiseringskostnadene aukar i 2014 som følgje av premieavviket i 2013. Det er på høyring framlegg om å redusera amortiseringstida for premieavvik (for nye premieavvik fom. 2014) frå ti år til fem eller sju år, noko som vil ha budsjetteffekt frå 2015 og bidra til å auka amortiseringskostnadene. 5

Helsestasjons- og skulehelsetenesta; Styrking av helsestasjons- og skulehelsetenesta som ei oppfølging av Folkehelsemeldinga. Alle kommunar får minst kr. 100.000.-. Etterutdanning av deltids brannpersonell; på grunnlag av tal deltidsbrannpersonell i kvar kommune, evt. vertskommune når fleire kommunar har eit samarbeid. Vekst i frie inntekter i høve til pårekna inntektsnivå i 2013: Det er pårekna ein nominell vekst i kommunane sine samla frie inntekter på landsbasis frå 2013 til 2014 med 4.1 prosent ( som i 2013). Veksten er rekna i høve noverande pårekna inntektsnivå og korrigert for oppgåver. Med pårekna prisvekst på 3,0 prosent, skal realauken vera på 1,1 prosent for kommunane samla i landet. Barnehagar: Maksimalprisen for foreldrebetaling er i framlegget vidareført på same nominelle nivå som i 2012; kr. 2.360.- pr. mnd. Kompensasjon til kommunane for manglande prisjustering av foreldrebetaling er lagt inn som ein auke i rammeoverføringa. Opptrapping mot to barnehageopptak pr. år. Det er eit framlegg som innebær at retten til barnehageplass blir utvida til å omfatta barn som blir eit år i september og oktober neste år. Nytt valfag i ungdomsskulen: Det vert innført 1,5 ime valfag (to skuletimar ) i veka pr. årstrinn i ungdomsskulen. Det er innført for 8. trinn frå hausten 2012, blei utvida til 9. trinn frå hausten 2013 og blir for 10. trinn frå hausten 2014. Innføring av kulturskuletilbod i skulen/sfo: Det er innført ein veketime frivillig og gratis kulturskuletilbod i skule- eller SFO-tida på barnetrinnet (1. 4. trinn) frå hausten 2013. Det er rekna heilårsverknad for 2014. Kommunalt barnevern: Barnevernet i kommunane vert styrka også i 2014, tilskotet vil i hovudsak gå til nye stillingar, og det kan søkjast om tilskot til kompetanse og samhandlingstiltak. Auka kommunal eigenfinansiering i statlege barnevernsinstitusjonar Det blir føreslått å auka kommunal eigenfinansiering i statlege barnevernsinstitusjonar til om lag 50.000 kr. for månaden frå 1.1.2014. Kompensasjon er lagt inn. Tilsyn med barn i fosterheimar: Lovendring vil etter planen tre i kraft frå 15. juli 2014. Kompensasjon er lagt inn. Andre satsingsområde: 6

Rentekompensasjon skulebygg og symjeanlegg Rentekompensasjonsordning for lån til rehabilitering og nybygg av skular og symjeanlegg blir vidareført i 2014. Ordninga blir administrert av husbanken. Rentekompensasjon kyrkjebygg: Utvida med ei investeringsramme på kr. 500 mill, administrert av husbanken. Tilskotsordning mot barnefattigdom: Framlegg om ny ordning. Målsetjing å gje fleire born og unge høve til å delta i ferie- og fritidsaktivitetar. Samhandlingsreforma: Reforma vart innført 1.1.2012, men er planlagt opptrappa over fleire år. I 2012 vart det lagt inn i rammeoverføringa i overkant av 5 mrd til kommunal medfinansiering og kr. 560 mill til utskrivingsklare pasientar. Desse midlane blir vidareført i rammeoverføring for 2014 og er prisjustert til 2014 kroner. Tapskompensasjon: Det vert gjeve ein eigen kompensasjon til kommunar som dei siste åra ville hatt høgare forbruk innan kommunal medfinansiering og utskrivingsklare pasientar, dersom kommunane hadde hatt dette betalingsansvaret enn det dei no vil få overført ordinært gjennom rammeoverføring. Samla kompensasjon for landet var kr. 305 mill i 2012, denne er prisjustert for 2014. Tapskompensasjonen inngår i rammeoverføring, men midlane blir fordelt særskild og ikkje etter dei faste kritera i inntektssystemet. Fordelinga mellom kommunane er den same i tre års perioden 2012 2014. Jondal kommune får ikkje tildelt slike midlar for 2014 som me heller ikkje fekk i 2013 eller 2012. Døgnopphald hjelp med ein gong: Det blir ei plikt for kommunane frå 1.januar 2016 å tilby døgnopphald for personar med behov for hjelp med ein gong. Det er lagt opp til ei gradvis oppbygging for å sikra at kommunane får tid til å byggja opp tenesta. Finansieringa er delt mellom 50% frå det øyremerkte tilskotet og 50% frå dei regionale helseføretaka, i samsvar med samarbeidsavtale. Utbygginga er planlagd i perioden 2012 2015, fullt utbygd rekna til 1mrd. Kroner, som vil bli innlemma i rammeoverføringa. Samstundes vert det lagt til grunn at tilbodet vil redusera kommunane sine utgifter til medfinansiering, kr. 86 mill kr. Vert difor trekt frå rammeoverføringa til kommunane. Sjukeheimsplassar og omsorgsbustader Tilskot til 2000 nye einingar, målgruppa er personar med behov for heildøgns helse- og omsorgstenester uavhengig av alder, diagnose og funksjonshemming. Tilskotet kan gå til bygging, kjøp eller utbetring. Ressurskrevjande tenester: Tilskotsordninga er for personar under 67 år. 7

- Kompensasjonsgrad er 80% og vert føreslått redusert til 77,5 prosent for netto utgifter utover innslagsnivået - Innslagsnivået er auka frå 975.000.- for netto utgifter i 2012 til 1010.000 i 2013. - Kompensasjonen som blir utbetalt frå staten til kommunane i 2014 skal kommunane inntektsføra i sine rekneskap i 2013. Kommunane skal inntektsføra den pårekna kompensasjonen i same året som utgiftene har vore. Tilskot gjennom rammeoverføring for psykisk utviklingshemma (16 år og eldre) blir trekt frå i berekningsgrunnlaget. Verjemålsreforma: Utgifter er trekt frå kommunane sitt rammetilskot og overført fylkesmennene. Tilskot til utleigebustader: Auka tilsegnsramma for at det skal bli lagt til rette for fleire utleigebustader for flyktningar og andre vanskeleg stilte grupper. Barnevernstiltak mindreårige asylsøkjarar: Statleg refusjon av utgiftene med kommunal medfinansiering på 10% av utgiftene over innslagsnivået ( kr. 16.050.- pr. barn pr. mnd. I 2014), ei innstramming for kommunane. Generelt: Inntektsutjamning av skatteinntekter i høve til landsgjennomsnittet blir vidareført med 60%. Pårekna skatt og inntektsutjamning utgjer kr. 25,699 mill for Jondal kommune. ( 2013 kr. 26,206 mill kr.) Sum pårekna frie inntekter vert då kr. 75,421 mill ( 2013: 74,565 mill kr., ) med ein auke på 2,6 prosent frå 2013 ( 4, 4% frå 2012). Utvikling i folketal Folketal og alderssamansetjing har i stor grad innverknad på statleg rammeoverføring til kommunen, og auke i folketal vil difor gje både større inntekter og større bulyst i kommunen vår. Innbyggjartal, inkludert aldersfordeling i utgiftsutjamning er basert på innbyggjartalet pr. 1. juli året før; for Jondal kommune vil det verta rekna med 1088 innbyggjarar. I dette talet er 41 innbyggjarar frå indre delen av Kvinnherad rekna inn, då Jondal kommune fekk ny kommunegrensa mot Kvinnherad ved Maurangsneset frå 1.1.2013. For innektsutjamninga i 2014 er teljetidspunktet 1.1.2014. c) Om Jondal kommune: Einingsplanane konkretiserar mål for einingane, budsjettet gjev rammer å styra etter. Rekneskap og årsmelding samt 2 tertialrapportar årleg gjev signal om måloppnåing og budsjettkontroll. Det vert ikkje utarbeidd stillingsbudsjett. Lønsbudsjettet er rekna utifrå tildelt ramme og planlagt bruk av stillingar. Driftsutgiftene for 2014 er for dei fleste einingar justert ned og tilpassa planlagt drift i 2014. 8

Statistikk /utvikling i folketal. Folketalet har hatt ein gledeleg auke dei siste åra, men me hadde ein svak nedgang i 2012. Nye innbyggjarar frå Kvinnherad fører til ei stor auke i 2013! Folketalet held seg stabilt i 2013 isolert sett. Me er no inne i Flytt til Hardanger fase 2, med fokus på bustader. Ei positiv utvikling krev at ein opprettheld fokus på vertskapsrolle, bustadpolitikk, arbeidsmarknad/næringsutvikling, bulyst og trivselsskapande aktivitet. Folketalet i kommunane i Hardanger, pr 01.01.2013 1991 2001 2006 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Jondal 1254 1141 1060 1047 1022 1036 1041 1050 1088* Odda 8283 7633 7247 7107 7054 7047 6985 6946 6988 Ullensvan 3944 3608 3472 3415 3351 3382 3405 3417 3403 g Eidfjord 1081 1001 899 933 945 958 959 957 952 Ulvik 1239 1210 1142 1107 1095 1129 1118 1112 1113 Granvin 1050 1037 986 964 950 947 947 923 904 Kvam 8690 8599 8306 8210 8338 8360 8442 8522 8584 Hardanger 25541 24229 23112 22783 22755 22859 22897 22927 22990 *ved utgangen av 2. kvartal (då var nye innbyggjarar frå Kvinnherad kome med i statistikken) Framskriving av folketal for Jondal kommune 2014 2015 2016 2020 2025 2030 2035 2040 I alt 1052 1054 1062 1087 1105 1109 1106 0-5 åringar 58 60 60 72 75 72 65 61 6-12 åringar 80 80 80 78 86 96 93 85 13-15 åringar 46 42 41 39 34 38 42 41 16-19 åringar 54 51 53 52 54 47 54 56 20-44 åringar 259 273 273 289 304 304 303 298 45-66 åringar 328 319 311 285 266 277 277 292 67-79 åringar 147 153 159 188 188 159 154 154 80 åringar og eldre 80 76 74 59 80 112 121 119 SSB, middels nasjonal vekst Det er særleg 2 perspektiv som er kanskje er mest interessante i denne framskrivinga. Om SSB sine talknusarar har rett vil vi dei næraste 5 10 åra få ein høveleg stor vekst i barn i aldersgruppa 0 6 år. Gruppa 6-12 år (småskulen og mellomsteget) vil liggje nokolunde stabilt, medan gruppa 13 15 år (ungdomsskulen) vil ha ein svak nedgang. Om dette stemmer, har vi mange nok førskulelærarar og stor nok barnehage til å ta auken der? 9

Når vi ser på den eldste aldersgruppa, dei over 80 år, syner framskrivinga ein til dels kraftig nedgang dei næraste 6 åra, dvs fram mot år 2020. Om dette stemmer meiner rådmannen at det er ei rett justering som er gjort i Pleie- og omsorgstenesta der den eine av avdelingane er gjort om til bukollektiv. Samstundes syner utviklinga i pleie-og omsorgseininga auka aktivitet som resultat etter samhandlingsreforma, der me tek imot utskrivingsklare pasientar frå sjukehusa, som krev mykje ressursar samanlikna med tidlegare langtidspasientar i sjukeheim. Investeringar Det er viktig at planane våre er realistiske og let seg gjennomføra. Det er generert overskot som utgjer ressursar til å investera for. Når overskotet går ned, går investeringsbudsjettet også ned, om ikkje investeringane skal lånefinansierast. Me må ta omsyn til sum lånegjeld kommunen greier å handtera, eventuelt om investeringar kan gjerast gjennom drift. Det er også viktig å ta omsyn til at kommunen skal ha kapasitet til å gjennomføra tiltaka. Ved eit urealistisk investeringsbudsjett, vert det skapt forventningar som det er vanskeleg å innfri. MÅLSETJINGAR Overordna mål for budsjettarbeidet i Jondal kommune: Mål om 3% netto driftsresultat: Fylkesmannen ber kommunane ha eit netto driftsoverskot på minimum 3%. Dette skal sikra evne til investeringar med redusert trong for opptak av lån. Budsjettframlegget rådmannen legg fram har eit netto driftsresultat stort kr. 1.857.210,00 tilsvarande 1,55prosent, noko som er berre halvvegs til mållina (2013 kr. 1,193 mill - 1,06%). Mål om balanse mellom drift og utvikling, for å sikra Jondal kommune som attraktiv bukommune for komande generasjonar. Mål om forsvarlege lovpålagde tenester, jamfør tenestestandard, lover og forskrifter. BUDSJETTPROSESSEN Arbeidet starta med budsjettkonferanse for einingsleirane 27.5 og kommunestyret 5. juni. Bakgrunnsteppet var budsjett og einingsplanar for 2013, rekneskap og årsmelding for 2012, 1. tertialrapport 2013. 6 fokusområde vart presentert: Kommunesamanslåing og inntekter frå småkraftverk v/ordførar Jon Larsgard Eigedomskatt/pensjon/renteutvikling v/økonomisjef Morten Aasbø Samhandling helse/omsorg -internt/eksternt v/rådmann Siv Helle Prestegard IKT-utfordringar framover v/ass. rådm. Ragnvald Joakimsen Sjukefråvær og rekruttering v/rådgjevar Kim Gundersen Den største utfordringa for eininga i 2014 v/einingsleiarane 10

Målet med konferansen var å gje formannskapet eit overordna grunnlag for budsjettarbeidet og signal om økonomiske rammer for 2014 pg perioden 2014 2018. Ulike tema vart gjennomgått, utan ei tydeleg signalisering om taktskifte. Den politiske handsaminga av budsjettet vert slik: Presentasjon av budsjettframlegget for kommunestyret og andre 28.10.2013 Administrasjonsutvalet 20.11.2013 Budsjetthandsaming i hovudutvala HOL 04.11.2013 HTN 05.11.2013 Arbeidsmiljøutvalet Veke 45/46 Felles råd for eldre og menneske med nedsett funksjonsevne Veke 45/46 Ungdomsrådet Veke 45/46 Formannskapet 20.11.2013 (og evt 27.11.2013) Kommunestyret 11.12.2013 BUDSJETTFRAMLEGGET Kapittelet omhandlar rådmannen sitt framlegg til budsjett driftsbudsjett og investeringsbudsjett for 2014-2017. Ansvar; Viser kva overordna eining budsjettet er knytt til Teneste: Er ei fordeling av utgifter etter ein sams nykkel for heile landet etter KOSTRA. KOSTRA-tal vert rapporterte til Statistisk Sentralbyrå (SSB) og gjer at kommunar over heile landet kan samanliknast ift. tenester. Budsjettet vert presentert til politisk handsaming på tenestenivå. Konto: Kontonummer vil visa kva type utgift/inntekt det er tale om, td. løn, sosiale avgifter, utstyr, vedlikehald. Lønspostane er på snitt auka med 4%, medan andre utgiftspostar er auka med 2%. I kapitalbudsjettet vert nytta om lag dei same artane som i drift, men fyrste siffer er 3 i staden for 1. Prosjekt for å redusera drift til realistisk nivå/auka inntektene: Rådmannen føreslår å få gjort ei drifts- og ressurskartlegging av kommunen si verksemd, konkretisert med ei menyliste av potensielle omstillings- og effektiviseringstiltak snarast råd etter budsjettvedtaket i desember 2013. Denne menylista vil danna grunnlag for endringar i drift 2014 og budsjett 2015 gjennom politiske vedtak. I 2011, 2012 og 2013 har me prøvd å stramma inn livreima, utan at det har hatt dramatiske konsekvensar, me har også føreslått å innføra eigedomskatt, utan at det er vorte vedteke. Budsjettet for 2014 er ikkje ei mindre utfordring enn dei to førre åra, men me har mindre å stramma inn på, og må finna andre måtar å oppnå reduksjon i utgiftene på med omlag 2,1 mill kr. 11

I budsjettsaka i 2013 vart det presentert 13 prosjektområde organisasjonen skulle arbeida med får å redusera utgiftsnivået, dei me er komne lengst med er reduksjon av tal langtidsplassar på Vikevollen, som er redusert til 21, og bukollektiv med 7 plassar er etablert. Sjukeheimen har likevel høgt aktivitetsnivå grunna samhandlingsreforma (sjå over). Det vert arbeidd med personalpolitiske tiltak som kjem til politisk handsaming seinhaustes. Det er framleis ikkje snakk om oppseiingar, men ledige stillingar skal vurderast av rådmannen før nytilsetjing. Jondal kommune har for tida ledige stillingar som utgjer ein lønsmasse stor mellom kr. 800.000.- /1,3 mill. Deler av desse utgiftene må brukast i 2014, men ikkje til faste stillingar, slik at utgangsfarten i økonomien for 2014 vert bremsa opp. I budsjettarbeidet 2012 vart det lagt fram 3 ulike alternative økonomiplanar: Endring 1 Innføring av generell eigedomskatt i 2014 og reduksjon i PLO med kr. 2 mill innan 2015 grunna reduksjon av langtidsplasser og etablering av bukollektiv 2 Utan generell eigedomskatt men med reduksjon i PLO med 2 mill innan 2015 3 Utan generell eigedomskatt og utan kutt i PLO Netto driftsresultat 2014 Netto driftsresultat 2015 Tilrådd av rådmannen 2.802.000 4.689.000 1.798.245 3.686.021 Vedteken desember 2012 1.798.245 1.686.021 Ikkje tilrådd og ikkje vedteke Samanlikna med netto driftsresultat i økonomiplanen for 2015, skal drifta ned med ca 2 mill kr. mellom 2013 og 2015. Greier me 800.000/1,3 mill i 2014, gjenstår 1,2 mill/ 700.000 i 2015. Inntekter rammer frå staten: 2012 2013 2014 Innbyggjartilskot med utgiftsutjamning 38 894 000 41 298 000 42 406 Særskild kompensasjon 0 0 0 samhandlingsreforma Storby/småkommunetilskot 4 996 000 5 161 000 5 316 Distriktspolitisk tilskot sør-noreg 0 0 0 Veksttilskot 0 0 0 12

Tapskompensasjon ved omlegging 0 0 0 Ordinært skjøn. ( Kompensasjon for høgare 2 000 000 1 900 000 2 000 000 arb.gjevaravgift i 2004) Sum rammeoverføring 45 890 000 48 359 000 49 722 000 Pårekna skatt 23 519 000 26 206 000 24 213 000 Pårekna netto inntektsutjamning 1 486 000 Sum pårekna frie inntekter 69 409 000 74 565 000 75 421 000 Fylkesmannen legg til grunn vekst i rekneskapen med 4,8% 4,4% 2,6% Meir og mindre faste tilskot til eksterne organisasjonar Tabellane er delte i høve til om vi får ei eller anna motyting som følgje av tilskota. Her kan det vere flytande overgangar. Det kan og vere tilskot vi ikkje har fått med. Reine tenestekjøp frå andre kommunar er ikkje med her, td. barnevern, PPT osv. Tala for 2014 er vidareføring med prisvekst og evt. justeringar. Utan konkret motyting Motyting i form av konkrete tenester Namn 2013 2013 Norsk kulturforum 1600 Turistinformasjon 160000 Norsk kulturarv 9375 Hardangerrådet 164000 Ungt entreprenørskap 15000 Interkommunalt arkiv Hordaland 81500 Haukelivegen 21250 Jondal IL, drift av idrettsbanen 20000 Hardangervegen 86000 KS 225000 Hardanger Berlin (kunstnarbustad) 9600 MOT 42000 Hardingpuls 15000 Kulturell skulesekk 30000 Herand aktiesag (oppgangssaga) 50000 Kulturell spaserstokk 40000 SMIH 6000 Sum 762500 Hardanger og Voss Museum 10460 Handverksmessa 20000 LVK (vasskraftkommunar) 36000 LNK (nynorskkommunar) 7000 Lokalsamfunnsforeningen 5000 Cruise Destination Hardanger 40000 Cruise Norway 15750 Komm IT 1000 Verdiskapingsprogram Folgefonna 59000 Reisemål Hardangerfjord 115000 Hardanger kulturråd 8000 Hardangerbiblioteka 4000 Kulturmidlar 180000 Utviklingsprosjekt Jondalstunnelen 150000 TV-aksjon 10000 Sum 645750 13

DRIFTSBUDSJETT Rådmannen vurderar budsjettet til å vera realistisk og ei vidare innstrammingar. Område der det er lagt opp til å vidareføra dagens driftsnivå er i all hovudsak ikkje kommentert. Oversikt over einingane sine rammer for 2014 i 1000 kr og netto del av totale driftskostnader per 2012*). ANSVAR/EINING VedtekeB udsjett 2013 (i heile tusen kr) Budsjett 2014 forslag (i heile tusen kr) Auke/reduksj on i ramme før løns og prisvekst Netto driftsutg. pr teneste i 2012 i Jondal (%) (KOSTRA) Netto driftsutg pr. teneste i 2012 i Norge (%) (KOSTRA) 110 Adm Politikk og revisj. Kultur Kyrkje 8354 2075 1226 1473 8961 1978 985 1483 607-97 -241 10 13,5 3,0 1,8 1,8 7,4 0,9 3,3 1,1 220 Jondal skule 13107 13089-18 19,8 24,4 310 Helseeininga 5323 5830 507 8,8 4,1 320 Sosialtenesta Barnevern 2896 3374 478 1,3 ikkje tal 3,8 Ikkje tal 330 Bufellesskapet Vik -990-1398 -408 Ikkje tal ikkje tal 400 Pleie og omsorg 22392 23206 814 38,2 30,2 510 Jondal Barnehage 3832 3849 17 7,5 14,5 inkl. Herand barneh. 600 Teknisk og 10268 10659 391 Ikkje tal Ikkje tal Næring 710 Kulturskulen 883 1036 153 1,9 0,5 800 Pensjon KLP SP 9095 9217 122 ikkje tal Ikkje tal premieavvik og reg. premie 900 Finansiering -79934-83765 -3831 Ikkje tal Ikkje tal *)Det må påpeikast at KOSTRA-tal gjeld for kvar einskild teneste og følgjer ikkje vår einingsinndeling. T.d. inneheld KOSTRA-tal for skule også kostnader som hos oss ligg under ansvar 600 (t.d. straum, vedlikehald) og ansvar 800 (pensjon). Det same vil gjelde for andre einingar enn skule. KOSTRA-tala kan ein difor IKKJE direkte sjå opp mot det enkelte ansvar sine tal. 14

15

Jondal sine inntekter: Driftsinntekter Vedteke budsjett Forslag 2014 2013 Brukarbetaling 5 713 000 6.469.000 Andre sals- og leigeinntekter 6 893 000 7.540.000 Overføringar med krav til 13 574 000 16.405.180 motytingar Rammetilskot frå staten 48 359 000 51.208.000 Andre statlege overføringar 990.000 975.500 Skatt på inntekt og formue 26 206 000 24.213.000 Eigedomskatt 3 500 000 3.700.000 Andre direkte og indirekte 6 473 000 8.950.000 skattar Driftsinntekter til saman: 111 708 000 119.460.680 Finans-inntekter Renteinntekter, utbyte og 1.600.000 2.750.000 eigaruttak Mottekne avdrag på lån 10 000 10.000 Finansinntekter til saman 1.610.000 2.760.000 Samla inntekter 113318 000 122.220.680 Utgiftspostar: Lønspostar 1010-1099: Lønsutgiftene er budsjettert etter planlagde stillingar i bruk i 2014. Tabellen viser stillingar (årsverk) i bruk pr oktober Ansvar 2013 2012 2011 110 Rådmannen 10,41 11,0 11,86 (inkl. politikarar og leiar kontrollutvalet) 220 Jondal skule 23,14 21,1 22,65 310 Helsetenesta 7,45 7,9 8,55 320 Sosialtenesta 1,00 1,0 1,00 330 Bufellesskap Vik 9,40 7,1 9,01 400 Pleie- og omsorgstenesta 35,11 37,5 36,82 510 Jondal barnehage 9,70 8,4 8,21 600 Tekniske og næring 12,65 11,8 12,19 710 Kulturskulen 1,74 2,3 2,32 730 Kultur 0 0 1,00 Til saman tal årsverk 110,6 108,1 113,61 Kjøp av forbruksvarer: 1100 1199. Driftsutgifter er førde her. Av kto 1129 Ymse varer og tenester (reinhaldsmidlar, ljospærer osv) går driftsutgifter til bygningar. Dette for i større grad å skilja drift og vedlikehald. 16

Inventar og utstyr 1200-1209 Kapitalbudsjettet inneheld postar som skal aktiverast og avskrivast (utgifter større enn kr. 100.000). Postane går fram av investeringsbudsjettet. Leige/kjøp transportmiddel/maskiner: 1210 1219: Leige av bilar og kjøp av kontormaskiner, datautstyr og større maskiner. Vedlikehald / byggetenester 1230 1239 Vedlikehald av bygningar, utstyr, vegar og anlegg, nybygg/nyanlegg og ymse vedlikehaldsutgifter. Kjøp av varer og tenester som erstattar tenesteproduksjon: 1240 1270Serviceavtalar, driftsavtale IKT. Materiell til vedlikehald, vaskeritenester, juridisk hjelp. Kjøp av tenester 1300 1399 Dette er kjøp av tenester frå barnevern/rus-institusjon, frå andre kommunar, revisjon, PPT, Lækjarvaktsentral i Odda, skyss skuleborn, bedriftshelseteneste, Indre Hordaland Miljøverk. Overføringar (utan krav til motyting): 1400 1448 Overføringar frå staten, fylkeskommunar, m.v.a. på varer og tenester. Overføringar til kommunar/private ; 1450-1470 Overføring til IKS Inntektspostar: Salsinntekter 1600-1699. Brukarbetaling, husleigeinntekter, sal av varer og tenester, gebyr. Det er utarbeidd eit gebyrhefte som syner prisstigning på kommunale tenester frå 2011 til 2012. Heftet ligg som vedlegg til budsjettkommentarane frå rådmannen. Refusjonar 1700 1799 Refusjonar frå staten, sjukeløn. Overføringar 1800 1899 Rammetilskot, skatt, sal av konsesjonskraft. Finansinntekter/ transaksjonar 1900-1999. Renter, avdrag og vidare utlån, bruk av fond. Her er ikkje rekna med ein generell prisvekst, men tala er lagt inn etter motteken informasjon og beste skjøn. Ansvarsområde: 17

Ansvar 800: Pensjon KLP SP Premieavvik: Ansvarsområdet er nytt. Alle pensjonsutgifter er trekt ut frå einingane (lønn). Dette fordi desse utgiftene svingar og er vanskelege å budsjettera riktig pr. eining, og kan gje uheldige verknader einingane imellom. Det mest rettferdige er å føra pensjonspremiane på eit eige ansvarsområde. Diverre gjer dette det vanskelegare å samanlikna talbudsjett frå tidlegare år. Vedlagt fylgjer ein tabell som viser brutto og netto driftsresultat og lånegjeld og frie inntekter pr innbyggjar. KOSTRA Jondal kommune Gj.sn kommunegr. 6 * Gj.sn Hordaland Gj.sn landet utan Oslo Gj.sn alle kommunar Brutto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter Netto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter Netto lånegjeld i kroner pr innbyggjar Frie inntekter i kroner pr innbyggjar 2012 0,1 2,5 49672 66594 2011 1,4 2,6 48668 2010-3,0 2,2 49044 2012 2,0 3,3 58283 65572 2011 4,3 2,9 53562 2010 1,6 3,1 50590 2012 1,4 1,7 37435 45106 2011 0,8 1,0 34152 2010-0,3 1,6 31193 2012 2,1 2,6 44301 46504 2011 1,8 1,8 41914 2010 1,4 2,3 39501 2012 2,0 2,7 36213 46504 2011 1,7 2,0 34412 2010 1,1 2,1 32534 I Kostragruppe 06 finn vi 55 kommunar frå store deler av landet. Frå Hordaland er Ulvik og Masfjorden i same gruppe som Jondal. 18

KOMMENTARAR FRÅ RÅDMANNEN TIL DEI EINSKILDE ANSVARSOMRÅDA: ANSVAR 110 SENTRALADMINISTRASJONEN Sentraladministrasjonen er tilført/redusert slike ressursar for 2014: Rådgjevar tilbake frå permisjon kr. +450.000 Bustadtilskot unge kr. -300.000 Kommuneplan, samfunnsdelkjøp av tenester kr. - 200.000 Utgifter til kjøp av konsulenttenester kr. +240.000 Teneste 1001 Kommunestyret og andre politiske utval Ingen store endringar. Tal på enkeltpostar er justerte i høve til erfaringstal. Teneste 1201 Sentraladministrasjonen Teneste 1360 inneheld utg. til IKAH (Interkommunalt Arkiv Hordaland). Kr. 300.000 er sett av til arbeid med tiltak for redusering av sjukefråvær (Saman om ein betre kommune prosjekt 2011 2015). Kultur. Teneste 3650 Støtte til Herand aktiesag kto 1371 kr 50.000.-. Teneste 3800. kto 1371 Tilskot Jondal idrettslag kunstgrasbane kr. 20.000.-. Teneste 3850, tilskot til Handverksmessa kr 20.000.-. Teneste 3858, Utgifter til MOT Teneste 3900 Kyrkjeleg administrasjon Budsjettforslag Frå Jondal sokneråd: Løn, arb.gj.avg, pensjon 1 195 000 Inventar/utstyr 8 000 Vedlikehald bygningar 85 000 Andre driftsutgifter 764 000 SUM utgifter 2 052 000 Frå Jondal kommune Festeavg/eigendel/utleige 301000 Ramme kommune 1 620 000 1 468 800 Gåver/offer 60 000 Trusoppl. tilsk. bispedømmet 71 000 SUM 1 882 000 Kyrkjelova av 1996, 15 omhandlar kommunen sitt økonomiske ansvar. Utgiftsdekning skal gi grunnlag for at det i soknene kan holdes de gudstjenester biskopen forordner, at nødvendige kirkelige tjenester kan ytes, at arbeidsforholdene for de kirkelig tilsatte er tilfredsstillende og at menighetsråd og fellesråd har tilstrekkelig administrativ hjelp. 19

Rådmannen har lagt inn same prisstigning for kyrkjeleg administrasjon som for kommunen elles. TENESTE 3921 TILSKOT TIL TRUDOMSSAMFUNN Kostnadane for dette låg tidlegare under kyrkjeleg administrasjon, teneste 3900. Dette er tilskot som blir gjeve til andre trudomssamfunn enn Den Norske Kyrkja. Tilskot vert gjeve etter kor mange medlemer det enkelte trudomssamfunn har i Jondal og kostnad pr. medlem i kyrkja i Jondal. Rekneskapen for 2012 syner ein forbruk her på kr 17.750. Administrasjon og styring : KOSTRA Nøkkeltal, administrasjon, styring og fellesutgifter Netto dr.utg til adm og styring i kr per innbyggjar Brutto dr.utg til pol. styring i kr per innb Jondal 2012 11 695 1 781 2011 10 269 Komm. gr. 6 2010 10 670 2012 10 624 1 359 2011 9 965 2010 9 516 Hordaland 2012 3 540 321 Landet utan Oslo Alle kommunar 2011 3 379 2010 3 056 2012 3 955 372 2011 3 856 2010 3 651 2012 4 109 347 2011 3 943 2010 3 646 20

ANSVAR 220 JONDAL SKULE Oversikt tal born ved Jondal skule Haust 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 Ungdomssteget 45 41 43 37 45 51 70 Mellomsteget 33 42 40 44 41 39 35 Småskulen 44 45 46 42 49 47 57 Samla 122 128 128 129 126 135 138 162 Auke i løn + 350.000 Auke i inntekt andre kommunar - 780.000 Reduksjon skuleskyss - 200.000 Diverse mindre beløp og IKT + 144.000 Ser vi på budsjetttala viser dei nøkternheit. Det som dreg er lønsmidlar. Lønsmidlar fortel noko om vaksentettleiken, og vi veit at vaksentettleiken er viktig når det gjeld barn og oppvekst. Samla årsverk som arbeider på Jondal skule utgjer pr august 2013, er 23,14 årsverk. Her ligg ein auke frå sist år, og gjeld auke i talet på assistentar. Tal på born i Jondal kommune har vore stabilt, men barnehagen gjev no positive tilbakemeldingar om auke i barnetal. Trong for spesialundervisning vil i løpet av skuleåret 14 gå ned. Dette er det teke omsyn til hausten 14. Vi har som følgje av det skrudd noko ned på lønsmidlar. Rektor har i løpet av haustmånadene 13 teke mot fleire bekymringsmeldingar. Desse gjeld dei yngste borna og kan føra til auka ressursbehov. Det kan såleis melda seg endringar i løpet av budsjettåret 14. Det er lagt inn 100 000 på konto 1200, mellom anna for å vidareføra innkjøp av datautstyr. Men denne kontoen betalar og innbu og utstyr. 21

KOSTRA Grunnskulesektor. Netto dr.utg per innb 6 15 år Netto dr.utg i % av samla netto dr.utg Andel (%) elevar i gr.skulen som får spes. underv. Gj.sn. gr.storleik 8. 10. årssteg Del lærarar med univ.- /høgskuleutd. (%) Jondal 2012 120 746 20,5 18,0 9,5 100,0 2011 124 214 19,4 10,2 - Komm. gr. 6 2010 123 091 15,6 12.3-2012 148 229 22,7 11,6 9,1 84,9 2011 137 728 12,4 8,7-2010 128 989 12,1 9,1 - Hordaland 2012 95 961 24,8 8,2 14,9 89,4 Landet utan Oslo Alle kommunar 2011 91 776 8,1 13,8-2010 87 844 8,0 15.2-2012 96 202 24,9 8,6 14,6 87,4 2011 91 679 8,6 13,6-2010 87 988 8,2 14,7-2012 97 429 24,0 8,5 14,7 87,1 2011 93 318 8,6 13,4-2010 90 146 8,2 14,9-22

ANSVAR 310 HELSETENESTA I budsjettet for 2014 har vi fått ein betydeleg auke i utgifter til legevakt. Det er budsjettert med kr.870 000, auka utgifter på kr.425 000. Jondal Kommune har vedtatt å satse på folkehelse. Folkehelsekoordinator er ein nyoppretta funksjon, ny teneste folkehelseopplysning. Vi omdisponerer innan stillingar vi har. 25,5% av helsesøster stilling og 10 % av fysioterapi. (Ca. kr.100 000 frå helsestasjon og kr. 75 000 frå fysioterapi) til folkehelseopplysing. Vi søkjer etter midlar og får tildelt kr. 75 000 pr. år dei neste 3 år. Fysioterapitenesta har innsparing i forhold til lønn. Det er tilsett ny fysioterapeut som ikkje har vidareutdanning. Ho har ein liten reduksjon i stilling i tillegg til ein funksjon i forhold til folkehelse. Ein reduksjon på ca kr. 140 000 Psykisk helse har fått auka ressursar med kr. 64 000 (20 % stillingsressurs til psykiatri er overført frå helsesyster til psykisk helse). Diverse mindre beløp - innsparing på kr.53 000 KOSTRA Helsesektor Netto dr.utg per innb i kr. komm.helseten. Netto dr.utg i % av samla netto dr.utg til komm.helseten. Legeårsv. per 10.000 innb. komm. helseten. Fysioterapiårsv. pr. 10 000 innb. komm. helseten. Jondal Komm. gr. 6 Hordaland Landet utan Oslo Alle kommunar 2012 6 196 8,8 19,1 16,7 2011 5 192 19,0 16,7 2010 4 512 19,2 14,4 2012 4 443 6,0 18,4 11,7 2011 4 063 17,6 11,7 2010 3 728 17,6 11,7 2012 1 976 4,1 9,2 8,5 2011 1 848 9,2 8,6 2010 1 742 9,1 8,7 2012 2 089 4,3 10,0 8,8 2011 1 962 9,6 8,6 2010 1 834 9,6 8,6 2012 2 044 4,1 9,9 8,8 2011 1 939 9,7 8,6 2010 1 805 9,6 8,7 23

ANSVAR 320 SOSIALTENESTA/NAV Inntektene vil bli monaleg mindre i 2014 enn dei har vore i 2013. Dette grunna store refusjonsinntekter i 2013. Mindre refusjonar sosialhjelp: + 293.000 Fleire barnevernstiltak + 100.000 KOSTRA Sosial Netto dr.utg per innb i kr. Netto dr.utg i % av samla netto dr.utg Sosial Del sos.hj.mott 20 66 år av innb. 20 66 år (%) Barnevern Netto dr.utg per innb. 0 17 år Barnevern Del barn med tiltak ift. innb 0 17 år Jondal 2012 948 1,3 1,4 10 098 4,9 2011 2,2 8 986 6,5 Komm. gr. 6 2010 2,8 6 766 6,3 2012 1 185 1,6-9 419-2011 4,7 7 540 6,5 2010 4,7 7 166 6,0 Hordaland 2012 1 879 3,9-6 649 - Landet utan Oslo Alle kommunar 2011 3,5 6 245 4,2 2010 3,7 6 132 4,2 2012 1 656 3,4 3,8 6 811 4,8 2011 3,7 6 196 4,7 2010 3,8 5 842 4,5 2012 1 864 3,8 3,9 6 858 4,8 2011 3,8 6 323 4,7 2010 3,9 5 984 4,5 24

ANSVAR 330 BUFELLESSKAP VIK Det er framleis uavklart om Helse Fonna sel Jonatunet og om Jondal kommune blir eigar av bygningen som husar Bufellesskapet Vik i 2014. Vi har likevel gjort ei rehabilitering av bad i bebuarleilegheitane, 3 er ferdige og det siste er ferdig innan årsskiftet(2013/14). Det er trong for meir rehabilitering av bygningen og det er laga ein plan for det (2014). Bufelleskapet har fullt hus(6 bebuarar) og personalet er tilbake i ordinær turnus frå sept. 2013. Held på med å tilsette folk i ledige stillingar (40, 50 og 16% stillingar) no i desse dagar. 25

ANSVAR 400 PLEIE OG OMSORG Budsjettramma for PLO 2014 : 22 373 000 kr. (Opprinneleg budsjett 2013 : 22 392 000. (Justert budsjett pga.heimevakt, 2013 : 22 542 000) (Budsjettramma for 2014 er såleis satt ned 169 000 kr.i høve 2013) Utgiftene og inntektene for 2014 fordeler seg slik : Lønnsutgifter : 23 748 000 kr. 34,66 stillingsheimlar, 4 tenesteområder med lønnsutgifter. Driftsutgifter : 5 129 000 kr. 2 tenesteområder kun med driftsutgifter,ikkje tilsette. husleigeutgifter er overført ansvar 600 ( teknisk) Inntekter : 6 504 000 kr. 3 tenesteområder er inntektsgjevande husleigeinntekter er overført ansvar 600 (teknisk) Einingane er oppmoda om å vurdere drifta nøye, med tanke på innsparingspotensialer for 2014. 2013 er fyrste året etter omorganisering i PLO. Etter kommunestyrevedtak i 2012, framstår no Vikevollen med 21 sjukeheimsplassar og to akuttrom, brukt til krava knytta til Samhandlingsreforma. Dei 7 plassane i det nyoppretta bukollektiv ved Vikevollen vert administrert under tenestekap.2542, heimetenestene. På denne måten er inneverande år eit omorganiserings-år, der drifta gradvis har vore tilpassa kommunestyrevedtaket på oppretting av eit bukollektiv med full effekt. 2014 blir PLO sitt fyrste heile år med ein ny organisasjon, der talet pasientar no er tilpassa det nyoppretta bukollektivet på 7 plassar. Organisasjonen er på plass, og evalueringa så langt tyder på at dette var ei rett prioritering. Det var forventa at eining PLO kunne redusere sine bamanningsplanar noko, grunna oppretting av eit bukollektiv. Hadde eininga utelukkande hatt utfordringane knytta til Bukollektivet, og ingen andre endringar knytta til drift, hadde dette truleg latt seg gjennomføre. Samhandlingsreforma har kravd meir enn fyrst forventa. Andre, og større kommunar slit meir enn Jondal kommune når det gjeld dei såkalla utskrivingsklare pasientane. Likevel gjer Samhandlingsreforma oss i PLO fleire utfordringar enn vi kunne sjå føre oss ved oppstarten av denne reforma 01.01. 2012. Eininga har ikkje klart å ta imot alle utskrivingsklare pasientar frå spesialisthelsetenesta, og har brukt midlar både til å betale døgnpris til Helse Fonna, men også til å kjøpe tenester frå andre sjukeheimar i nærleiken. Kjøp av tenester frå andre kommunar vart for oss ein billegare løysing enn å la pasientar ligge på sjukehus; når Jondal på eit gitt tidspunkt ikkje 26

hadde plass til å ta imot pasientane. Dette er ein av grunnane til at det ikkje er lagt opp til ein lågare bemanningsplan i PLO i 2014, enn for innevernade år. PLO-leiar vurderer at det er naudsynt å ha ressursar og kompetanse til å møte utfordringane som blir kravd av oss til ei kvar tid. Den einaste reduksjonen eininga har gjort og den er effektuert allereie, er ei mindre husmorvakt pr. veke, på Vikevollen. Dette utgjer ein reduksjon på 6 timar pr.veke, noko som utgjer 16,9% stilling. Denne reduksjonen effektuerte eininga allereie 23.09.13, ved innføring av ny turnusplan. PLO hadde frå før ingen ekstra ressursar til Samhandlingsreforma. Når det no er naudsynt med same bemanningsplan som før Bukollektivet, har dette sin grunn i Samhandlingsreforma, og sjukeheimspasientens samansatte diagnosebilete. Dette har endra seg mykje dei seinare år, noko kompetanseplanen i PLO gjer meir greie for. Hadde Vikevollen sjukeheim hatt 28 plassar,, og Eining Pleie og Omsorg hatt Samhandlingsreforma sine utfordringar i tillegg, ville PLO hatt trong for ei høgare bemanningsplan enn det eininga har i dag, Langtidspasientar på ein sjukeheim har langt fleire rettat knytt til status vedtak på langtidsopphald, enn ein heimebuande i eit bukollektiv. Nevner her berre nokre få døme som fylgjeteneste til lege, tannlege, og andre tenester som pasientane får utanom institusjonen. PLO er stadig i utvikling, vi treng kompetanse, slik kompetanseplanen gjer greie for. Sjukepleiefaget er også i utvikling, praksis- og forskningsbasert som den er blitt, må alle kommunar no henge med i utviklinga. Det betyr mykje for kommunen om vi klarer å rekruttere kompetant personale, og ha fokus på fagutvikling dagleg. Vi vil så langt råd er vidareføra 20% fagutviklingsressurs for sjukepleiar, som vi i PLO meiner vi må ha for å kunne utvikle oss, fylgje med tida og krava, og gje pasientane våre, og innbyggjarane i Jondal kommune, det beste tenestetilbodet. PLO har eit flott personale til rådvelde. Mange er trufaste slitarar som har brukt heile sitt vaksne arbeidsliv som ressurs for Jondal pleie og omsorg. Dei siste åra har organisasjonen gjennomgått opptil fleire om-organiseringar, og har landa med eit godt arbeidsmiljø, tett oppfyljing av sjukemeldte, godt samarbeid og gode relasjonar mellom arbeidsgjevar, arbeidstakarorganisasjonane og verneombod. Budsjett-tala er lagt fram innafor tildelt ramme, og på tross av at PLO-leiar truleg ikkje kan innfri reduksjonen i økonomiplanen for 2015, er tala for 2014 budsjettet gjennomtenkt, og nøye vurdert. Det er utarbeidd vedlegg til kvar konto på budsjettet, og tala vil bli gjennomgått i møte med arbeidstakarorganisasjonane i løpet av hausten. 27

KOSTRA Pleie og omsorg Netto dr.utg per innb i kr. Netto dr.utg i % av samla netto dr.utg Korrigert brutto dr.utg, institusjon, pr. kom. plass (kr) Plassar i institusjon i % av innb. 80 år og over Del av innbyggjar ane over 80 år som bur på institusjon Korrigert brutto dr.utg per mott. av heimeten. (kr) Jondal 2012 27 060 38,2 1 052 957 30,3 26,3 240 569 2011 23 134-800 893 36,7 26,6 212 433 Komm. gr. 6 2010 24 808-760 143-25,9 223 081 2012 27 919 37,5 964 509 27,0 19,2 227 341 2011 25 729-896 444 27,0 19,2 206 755 2010 24 676-862 686-20,0 190 492 Hordaland 2012 15 090 31,3 923 932 20,5 14,9 226 069 Landet utan Oslo Alle kommunar 2011 14 459-870 070 20,2 15,0 208 487 2010 - - - - - - 2012 15 295 31,5 942 904 18,5 13,8 214 479 2011 14 223-875 221 18,3 13,8 196 738 2010 - - - - - - 2012 14 944 30,2 940 796 18,8 14,1 211 093 2011 14 030-876 968 18,6 14,1 195 502 2010 13 487-842 704-14,3 184 710 28

ANSVAR 510 JONDAL BARNEHAGE Jondal Barnehage har fått ein auke på budsjettet for 2014, for å tilsette fleire vaksne. Vi har ein stor auke i barnetalet, og det skyldes både at vi har teke inn born frå Herand barnehage som no er nedlagt, og at det er tilflytting i Jondal. Vi har difor ein auke i foreldreinnbetalingar på kr 170000, og diverse mindre beløp kr 37000. Lønsauka er på kr 640000, i alt vert det ein auke på kr 433000. (640000-170000 og 37000) Barnehagen har 3 avdelingar: Veslefrikk open 5 dagar pr. veka, 18 born hausten 2013 og 19 born 1.01.2014,derav 5 born som tel for 2 (under 3 år) dvs 24 plassar. Askeladden open 5 dagar i veka, 18 born, 1 under 3 år, dvs 19 plassar. Tommeliten open 5 dagar i veka, dei har 11 born under 3 år, som tyder 22 plassar. 1.januar er det eit born til som kjem; 24 plassar. Totalt sett er det då 67 plassar mot 54 som barnehagen er bygd for (18 plassar på kvar avd.) Jondal Barnehage har søkt rådmannen om dispensasjon frå kravet om ekstra førskulelærar på avd. Tommeliten, og må søkja om dispensasjon på avd. Askeladden, der vi nylig har teke einn eit born frå ein annan avdeling og har då komme over grensa der og. Jondal barnehage fyller elles krav i lovverket til utdanna personale, med styrar og 3 pedagogiske leiarar som er førskulelærarar og ein pedagog ekstra på avdeling Veslefrikk. To av dei tilsette tek desentralisert barnehagelærarutdanning, og to andre tek utdanning i barne- og ungdomsarbeidarfag. Personale må tilpassast tal born, og born med ekstra behov i henhold til lova. Jondal barnehage har 14 tilsette, i faste stillingar og engasjement, derav 1 lærling 50% og ein i arbeidspraksis frå NAV. Vi ser fram mot eit nytt og godt år i 2014, med utvikling og vekst på fleire hald! Barn i Jondal barnehage 2012 Fødsels år Tal born haust 2012 Bruk av plassar haust 2012 Tal born pr. januar 2012 Bruk av plassar januar 2012 2006 0 12 12 Plassar i Jondal Barnehage (kan utvidast med endring i bemanning) 2007 9 9 8 8 Veslefrikk 18 2008 9 9 9 9 Askeladden 18 2009 10 10 8 16 ( 8 x 2) 2010 7 14 6 12 (6 x 2) Tommeliten 9 ( 9 x 2 = 18) 2011 7 14 1 2 (1 x 2) Til saman 4 2 56 44 59 54 29

Barn i Jondal barnehage 2013 Fødsels år Tal born haust 2013 Bruk av plassar haust 2013 Tal born pr. januar 2013 Bruk av plassar januar 2013 2007 9 9 Plassar i Jondal Barnehage (kan utvidast med endring i bemanning) 2008 10 10 8 8 Veslefrikk 18 2009 11 11 8 8 Askeladden 18 2010 9 9 7 14 ( 7 x 2) 2011 10 20 (10x2) 9 18 (9x 2) Tommeliten 9 ( 9 x 2 = 18) 2012 7 14 (7x2) Til saman 47 64 44 57 54 KOSTRA Barnehage Netto dr.utg per innb i kr. Netto dr.utg i % av samla netto dr.utg Netto dr.utg. per innb 1 5 år Del barn 1 5 år med barnehage pl. (%) Leike- og opphaldsareal per barn i barneh (m2) Del styrarar og ped. leiarar med godkj. førskulelæra r utd. (%) Jondal 2012 5 288 7,5 112 878 100,0 2011 - - 103 642 88,7 12,5 80,0 Komm. gr. 6 2010 - - - 93,0 11,1 60,0 2012 6 003 8,1 125 915 76,2 2011 - - 114 368 90,4 8,0 74,0 2010 - - - 89,9 7,9 76,0 Hordaland 2012 7 713 16,0 118 847 93,0 Landet utan Oslo Alle kommunar 2011 - - 109 746 89,5 5,3 93,6 2010 - - - 88,6 5,4 93,0 2012 7 076 14,6 114 925 87,1 2011 - - 106 865 90,4 5,5 86,7 2010 - - - 89,9 5,5 86,4 2012 7 188 14,5 115 459 85,7 2011 - - 108 543 89,6 5,5 85,0 2010 - - - 89,3 5,5 84,0 30

ANSVAR 600 TEKNISK OG NÆRING Budsjettet for eininga har ei ramme på kr. 10.659.000. Dette er ein netto auke i høve til 2013 budsjettet på kr. 391.000. Når ein tek omsyn til pris- og lønsvekst og endringar i avgifter er det reelt ein reduksjon i høve 2013 på om lag 2%. Dei største endringane samanlikna med 2013 er: Reduksjon vedlikehald bufellesskap (bad) kr -325 000 Reduksjon inntekt prestebustad kr 150 000 Auke stønad næringsutvikling kr 200 000 Endring fondsbruk næringsutvikling kr -200 000 Reduksjon landbruk (løn) 60% stilling kr -225 000 Auke løn merkantil og byggjesak kr 211 000 Auke vedlikehald veg kr 147 000 Reduksjon Folgefonntunell kr -235 000 Redusert fondsbruk tunnel kr 235 000 Auke vintervedlikehald (m.v.a.) kr 170 000 Reduksjon brann kr -140 000 Produksjon av vatn kr 120 000 Auke gebyr og kommunale avgifter kr -170 000 Diverse mindre beløp kr -87 000 Løns og prisvekst 2013-2014 kr 540 000 Auke ramme 2013-2014 391 000 Inntektene til Folgefonntunnelen as dekkar frå 2013 renter og avdrag på lånet kommunane er ansvarleg for. Dette medfører ei innsparing på kr 235.000 for Jondal kommune frå og med 2013. Stønad til næringsutvikling er auka med kr 200.000. Landbrukssjefen har frå 1 september 2013 gått ned til 60% stilling. Det er dermed for tida ein vakant 40% stilling som sakshandsamar for byggjesaker, men ingen endringar i stillingar frå 2013 til 2014. Grendene Gausvik, Årvik, Årsand og Hesvik vart overførde frå Kvinnherad til Jondal kommune 1 januar 2013 Dette medfører ein liten auke i plan og byggjesaker. Det same gjeld landbrukssaker, men det er ikkje rekna auka kostnader eller inntekter i budsjettet. KOSTRA Brutto dr.utg per Årsgebyr vass- Årsgebyr 31