Landskapsanalyse i kommuneplan Bruk i planlegging Fjell kommune, Aud Raknem Fagseminar om landskap Bodø 4.-5. november 2015
Fjell i regionen Bynær kystkommune i Bergensregionen 148 km2 Om lag ¾ av arealet lågare enn 60 moh 556 km kystline Over 500 øyar Brusamband til Bergen 1971 Brusamband til Øygarden 1986 Regionråd Vest, 2010 med Øygarden, Fjell, Sund og Askøy Kommunereforma?
Turøy i Fjell, Øygarden til venstre og Bergen i bakgrunnen
Nydyrking på Fjell, Kleivane. Spreidd utbyggingsmønster.
Steinbru ved Storavatnet, Kolltveit
Kulturlandskap Kallestad
Rammer for rullering av KPA 2011-2022 Geografi gjeld heile kommunen bortsett frå område med kommunedelplan, gjeldande eller pågåande prosess: KDP Straume, KDP Ågotnes, KDP Bildøyna og KDP Eide Senterstruktur Straume er kommunesenter og regionsenter Ågotnes er senter nr to Tema bustad næring (industri, landbruk, havbruk og reiseliv) kystkultur Teknisk infrastruktur veg, vatn og avlaup er styrande i kommuneplanen.
Overordna arealstrategiar Utforma ein forpliktande arealplan som gjev rom for ei berekraftig samfunnsutvikling i Fjell. Utbygging i kommunen skal stå i forhold til vedtekne planar for teknisk infrastruktur og gjennomføring av desse. Utfordringar - vekst Folketalet i Fjell har auka med over 240% i tidsrommet 1970-2013. For heile landet er talet 30%. Framskrivingar for høg vekst (SSB) er lagt til grunn i planarbeidet. Prognosane tilseier at folketalet vil veksa til 41 319 i 2040. Fjell har ei ung befolkning. Etter storleik har kommunen ei av dei yngste befolkningane i landet; over 30% er under 20 år.
Planhistorie og plangrunnlag Generalplan 1975 KPA 1987-1992 KPA 1999-2001 KPA 2007-2018 KPA 2011-2022 KPA 2015-2026 I tillegg kjem temaplanar, utgreiingar, analyser, rapportar om medverknad med meir
Utfordringar veg /transport Straume sentrum 2015. ÅDT 30.000. Jamn trafikk begge vegar. Motorvegen er barriere mellom offentleg område i nord og senterområde i sør. Tunnel under Straume sentrum vil på sikt kunne gje bilfritt sentrum og ein ny bydel. Sotrabrua frå 1971. Eitt felt i kvar retning. Ingen omkøyringsvegar. Framtidig lokaltrafikk og kollektiv. Reguleringsplan for Rv 555 Sotrasambandet, Kolltveit - Bergen. Høyring 2015. Ny bru vil få fire felt og gang- og sykkelveg. Oppstart 2017-2018?
Planprosess 2012-2015 Fase I : Planoppstart og planprogram - 2012 Fastsetting av mål, strategiar og framdrift Organisering: Politiske og administrative arbeidsgrupper for kvart hovudtema. Medverknad: Varsel om planoppstart og høyring av planprogram. Informasjonsbrosjyre til husstandar og verksemder i samband med høyring. Kontordag i høyringsperioden Planforum Synfaring næring/næringsareal Godkjend planprogram 21.3.13 Fase II a: Utgreiingar og planløysingar - 2013 vareoppteljng areal kulturminnekartlegging- fase A - plan for kulturminne landskapsanalyse KU/ROS kartlegging nærturterreng Organisering: Ei utvida politisk arbeidsgruppe for planarbeidet Medverknad: Invitasjon til innspel til planarbeidet, Opne temamøte om kystkultur/ næring og bustad/utbyggingsmønster Planforum Høyring i Ungdommens Kommunestyre Synfaringar Fase II b: Planframlegg og handsaming av plan- 2014 Utarbeide planframlegg føresegner og retningsliner planskildring med KU/ROS plankart Medverknad: Offentleg høyring av planframlegg Folkemøte på Straume, Ågotnes, Tellnes og Bjorøyna Web- basert innsynsløysing Godkjend plan 18.6.15
Politisk forankring tverrfagleg samarbeid Politisk arbeidsgruppe og administrasjonen om bord på MS «Ann Mari» 11. juni 2013 Reiserute: Møvik, Hissøyna, Misje, Anglevik Tema kystkultur og sjørelaterte næringar Forstudien til landskapsanalysen inngjekk i synfaringsmateriale
Rammer og premiss for planarbeidet To viktige plangrep 2013 1. Politisk arbeidsgruppe la ein klar strategi om å vente med å «teikne kartet». Kunnskapsgrunnlag og overordna prinsipp skulle vera på plass før detaljar vart kartfesta. 2. To-dagars samling på Herdla september 2013 for politisk arbeidsgruppe og administrasjonen om prinsipp og plangrep. Utforminga av politikken vart seinare nedfelt i ein politisk ambisjon og ni prinsipp for planarbeidet. Kriteria byggjer på arealstrategiar i planprogrammet. Politisk ambisjon for planarbeidet Sikra friområde for ettertida og styrka grendene, livskraftige grender. Vedtekne kommunedelplanar skal følgjast opp i KPA. Kriteria vart lagt til grunn ved vurdering av innspel til ny arealbruk og merknader til planframlegg.
Våge, Litlesotra Hovudtema bustad, næring, kystkultur CCB-basen/Ågotnes hamn Tråleren «Libas» ved kai på Liaskjæret
Landskapsanalysen Målformulering frå utkast til planprogram: «Hovudmålet med landskapsanalysen på kommuneplannivå er å kunne sei noko om verdien av landskapet i ulike delar av kommunen, for så å peike ut alternative utviklingsretningar og arealstrategiar.» Fase 1 - Grovanalyse for å vurdere arealdisponering og utviklingsretningar i kommunen. Søknad til Riksantikvaren og tilsegn på plass desember 2012. Kontrakt med Aurland Naturverkstad. Forstudie levert mars 2013. Fase 2- Landskapsanalysen. Søknad til Riksantikvaren og løyving sommar 2013. Utkast til områdeinndeling, august 2013. Landskapsanalyse i Fjell, 1. oktober 2013.
Kvifor landskapsanalyse? Ein landskapsanalyse er eit strategisk verkemiddel for å synleggjere lokalt særpreg og verdiar, utviklingspotensiale og potensielle areal- og landsskapskonfliktar. Samstundes medverkar landskapsanalysen til kunnskapsbaserte vurderingar og diskusjonar i planprosessen. (Jf Veileder for Metode i landskapsanalyse i kommuneplan) Arealplanlegging er forvalting og utvikling av arealet i kommunen. Oppdraget til Aurland Naturverkstad tok utgangspunkt i planprogrammet: Kap 2. Utviklingstrekk i Fjell kommune. Å planleggja for vekst: Kva vekst inneber og kva følgjer veksten kan gje er sentrale spørsmål det kan vera førmålstenleg å ta med inn i planprosessen: Kva kvalitetar skal bustad og nærmiljø i Fjell ha? Kan eit mangfald av attraktive arbeidsplassar få fleire til å bu og jobba i Fjell? Korleis kan eldre og nyare kystkulturnyttast i utviklinga av eit attraktivt samfunn i Fjell? Følgjer av stor vekst for bustadbygging, strileidentiteten, lokalsamfunn, teknisk infrastruktur, planberedskap?
Forankring Landskapskonvensjonen og metoden som er brukt legg vekt korleis den enkelte opplever landskapet. Metoden inneheld ein «gyldighetstest», som er avgjerande for kvalitetssikring og forankring av detaljanalysen. Fjell kommune har brukt ei referansegruppe av representantar frå fag og særskilte interesseområde: lokalkunnskap kulturminnelag, kystlag, landbruksorganisasjonar Bergen- og omland friluftsråd planleggjarar interne og eksterne 9. september 2013 vart det halde eit arbeidsmøte/gyldighetstest om utkast til områdeinndeling. Aurland Naturverkstad orienterte om: landskapsanalysen som metode gyldighetstesting av landskapsinndelinga i kommunen oppsummering av problemstillingar Dette resulterte i nokre justeringar. Det har ikkje vore gjennomført andre gyldighetstestar i denne planprosessen. Landskapsanalysen og inndeling i utgreiingsområde og 29 delområde har gjort det mogleg å klassifisera landskapet i Fjell i fem områdetypar med kvar sine kvalitetar og utviklingspotensiale.
Områdetypar definert i landskapsanalysen Delområde Første fase - inndeling av 29 delområde. Sju område er tekne ut fordi det ikkje er planlagd tiltak der Landskapstypar - områdetypar A Større busetnad, næringsareal og service B- Spreidd busetnad, næringsareal og service C- Landbruk og gardsbusetnad D- Kulturmiljø, tradisjonelle kulturlandskap E Friluftsliv, turisme og tilrettelagde natur- og rekreasjonsområde
Straume 1961 Senterområde er bygd ut i fem hovudetappar frå 1978. Områdetype A: Større busetnad, næringsareal og service Straume 2009 Foto frå før transformasjon av senterområde. Rådhuset frå 1989 til høgre.
Straume sentrum oktober 2015 I framgrunnen Stovevatnet. Frå høgre to delområde innanfor Planprogram for Straume sentrum. Ein reguleringsplan for bustader er under gjennomføring. Til venstre rekkjehus i siluett ute på kanten.
Områdetype B: Spreidd busetnad, næringsareal og service Algrøyna Stort potensial for naturopplevingar og rekreasjon.
Områdetype C: Landbruk og gardsbusetnad Skoge Landbruk i drift, beite og gras/forproduksjon. Viktig å sikre og vidareutvikle dei landbruksområda som er igjen.
Områdetype D: Kulturmiljø, tradisjonelle kulturlandskap Misje Hummerparken i framgrunnen. Område er forankra i tradisjonell næring og busetting. Tydeleg skille mellom kyst og hav.
Områdetype E: Friluftsliv, turisme og tilrettelagte tur- og rekreasjonsområde Syltøyna Sjøbasert friluftsliv og rekreasjonsområde. Stor variasjonsrikdom og tilkomst til ope hav i vest.
Landskapsanalysen peikar på følgjande utviklingspotensiale for Fjell Bustad- og nærmiljø i Fjell skal ha kvalitetar i form av moderne, urbane strukturar knytt opp mot identitetsskapande og opplevingsmessige område, prega av den tradisjonelle kyst- og jordbrukskulturen, der allmenta er sikra tilgang og moglegheit for aktivitet i fritida. I Fjell kommune skal vi vera varsame med å bygga på knausar og toppar. Ved å trekka busetnaden noko ned i terrenget, og samla busetnaden med bruk av tunløysingar, vil utbygginga gli betre inn i landskapet, og kunna ivareta gode felles løysingar for tilkomst til utmark og strandsona. Eksponerte snaue lyngheier og område med etablert busetnad i kombinasjon med tradisjonelle næringsverksemder knytt til landbruk og sjørelatert verksemd, bør ikkje byggjast ut utan ein meir detaljert stadanalyse. I den store samanhengen er det den eldre og nyare kystkulturen, i kombinasjon og samspel med industrimiljøet på Ågotnes, som kan danne grunnlaget for vidareutvikling av eit meir mangfaldig og berekraftig Fjellsamfunn, med tydeleg stadidentitet, grunnlag for opplevingar og trivsel for lokalbefolkning og gjestar, i tillegg til utvikling av eit meir allsidig næringsgrunnlag i kommunen. Landskapsanalysen er lagt inn i kunnskapsgrunnlaget til KU/ROS 2. mai 2014.
Prinsipp 1 Sikringssone avlaup - (buffersoner) Prinsipp 2 Buffersone på 500 meter frå hovudveg. Utbyggingsmønster skal henge saman med kollektivdekning og tenestetilbod
Prinsipp 4 LNF-natur i plan skal i hovudsak vidareførast. Prinsipp 5 Framtidig Fv 561 Kolltveit Ågotnes skal vere byggegrense
Innspel til ny arealbruk 2013 og merknader til framlegg til ny arealplan 2014 Våren 2013: 357 innspel til ny arealbruk Flest frå privatpersonar og utbyggjarar som ønskte byggeareal til bustad. Nokre innspel om fellestiltak og friluftsaktivitetar. Innspela vart silt etter planprogram og politisk kriteria. Resten vart lagt i ei matrise med opplysningar om areal, føremål og tilråding frå administrasjonen. Om lag 300 innspel vart levert til KU/ROS. Sommar 2014: 300 merknader til planframlegg Argumentasjon for innspel innsendt våren 2013, framlegg om nye byggeområde og mindre endringar/justeringar. Merknader til planframlegget vart lagt i ei matrise. Den politiske arbeidsgruppa gjekk gjennom og vurdert merknadene etter dei politiske kriteria samt vurderingar gjort i KU.
Arealdelen til kommuneplanen 2015-2026 Kva er nytt i denne rulleringa? Samanhengande utmarksområde Fokus på naturterreng Fellestiltak ved sjø Fokus på byggeskikk, estetikk og landskap er innarbeid i plan på ein ny måte Retningsliner for omsynssoner friluftsliv, grøntstruktur, landbruk Bevaringssoner naturmiljø og kulturmiljø Tid og rom for arbeid med kunnskapsgrunnlaget, politikkutforming og bruk av kriteria har vore avgjerande for resultatet.
Landskapsanalysen i Fjell Viktig erfaring og utviding av kunnskapsgrunnlaget Framtidig planprosess samfunnsplan - landskapsanalyse arealplan? Utviding geografisk og tematisk heile kommunen og det urbane landskapet Landskapsanalysen er ein fagrapport og del av kunnskapsgrunnlaget ikkje lett å evaluere delar Medverknad gyldighetstest «Målet er å bringe resultat i samsvar med befolkningens opplevelse av landskapet», (Veileder medvirkning i planlegging 2014). Er det råd å tenkje seg at folket i ein kommune eller ei grend har felles oppleving av landskapet? Ekerhovd med Pyttane i bakgrunnen
Metoden i møte med kommunal forvaltning Politikk manglande fagleg kompetanse langsiktige planperiodar ( KPA 12 år) og korte valperiodar (fire år) mange politikarar sitt berre ein periode i planutvalet, og får knapp tid til å forvalte vedteken kommuneplan kunne/burde landskapsanlysen ha vore gjennomført før rulleringa? vilje til styring? Finansiering nasjonal satsing Riksantikvaren har løyvd kr. 200 000,- til landskapsanalyse i Fjell kommune vil det kome løyvingar til fleire pilotprosjekt? Kva kan ein forvente av lokalpolitikarar og administrasjon? analysen er vanskelig tilgjengelig å endre kultur er ein langsam prosess
Ut i naturen.. Barnas turlag, Geitvika Russarstegen til Fjell festning, Fjell Turlag Kulturminnedag på Høybøen, Vindenes Padlefestival, Langøy Nordsjøløypedag på Kjereide. Fjell Kystlag demonstrer eit kast
Frå jord til bord Kolltveit Utegangarar på Vindenes Strilalam mobilslakteri, Algrøyna