COWI AS Solheimsgt 13 Postboks 6051 Postterminalen 5892 Bergen Telefon 02694 wwwcowino Innhald 1 Samandrag 2 2 Innleiing 3 3 Avfallsmengder 4 4 Evalueringa av dei overordna målsetjingane 5 41 Gjenvinningsgrad på minimum 80 % 5 42 Kundevenleg hjå minimum 75 % av kundane 6 43 Topp 6 innan effektivitet 7 44 Produsentansvar full kostnadsdekning 8 45 Kommunal samordning av forvaltingsoppgåver innan avfall 10 5 Evaluering av delmål i måldokumentet 11 51 Avfallsførebygging 11 52 Sortering og materialgjenvinning 12 53 Farleg avfall 17 54 Estetikk 19 55 Energiutnytting og sluttbehandling 20 56 Renovasjonsgebyr 21 57 Hytterenovasjon 23 58 Forsøpling i byområde 24 59 Kommunal verksemd i BIR- kommunane 27 6 Heilskapsvurdering 28 61 Oppsummering 28 62 Råd om formulering av mål i planen for 2009-2012 31 Dokumentnr Versjon Utgivelsesdato 300109 Utarbeidet Kontrollert Godkjent Elisabeth Nesse, Reidar Seim Svein Sande Reidar Seim
2 / 31 1 Samandrag Avfallsplanen for perioden 2004-2008 vart utforma av BIR Privat i samarbeid med representantar frå eigarkommunane i selskapet Føremålet med avfallsplanen var å definere dei viktigaste målsetjingane til BIR Privat i samband med innsamling og behandling av avfall frå hushalda i kommunane I 2007 vart det i BIR kommunane produsert ca 140000 tonn avfall, noko som tilsvarar ca 441 kilo avfall pr innbyggar Av dette gjekk 174 kilo til materialgjenvinning, 130 kilo til energigjenvinning og 137 kilo til sluttbehandling I avfallsplanen er det formulert overordna mål i tillegg til delmål for ulike tema Dei overordna måla var meint å skulle overstyre verksemda til BIR Privat, medan delmåla definerer målsetjingane for dei tema som er høgst prioriterte Dei mest vellukka måla i høve til gjennomføring og oppnåing er: Hovudmålet om nøgde kundar Delmåla om minimum materialgjenvinning, maksimal gebyrauke og felles strategi for hytterenovasjon Dei minst vellukka målsetjingane i høve til gjennomføring og oppnåing er: Hovudmåla om 80 % gjenvinning og topp 6 innan effektivitet Delmåla om alt brennbart restavfall til forbrenning og forsøpling i byområde For sistnemnte tema viste det seg også at sjølve målformuleringa vart lite relevant Oppsummert har gjennomføringa stort sett vore i tråd med planen, der manglande oppfylling ofte skuldast ulike uføresette faktorar som har forseinka prosessane Med eit par unnatak har målformuleringane også vore tenlege og presise I arbeidet med neste avfallsplan vert det tilrådd at BIR, inkludert styret, eigarkommunane og eventuelt kundane, i startfasen diskuterer følgjande overordna tema: Kva overordna prisnipp som skal gjelde ved prioritering av tiltak Er dette td samfunnsøkonomi, klimanytte, uendra nivå for avfallsgebyret eller livssyklusanalysar (LCA) I ein innleiande prosess bør ein velje kva tema som det skal fokuserast på i planen Det bør generelt vere færre tema enn sist Ambisjonsnivået i målsetjingane Måla bør vere realistiske, samtidig som dei gjev BIR noko å strekkje seg mot Ein slik prosess vil truleg i stor grad ivareta dei forholdsvise få merknadene til målformuleringane og gjennomføringa av siste plan
3 / 31 2 Innleiing BIR Privat AS har definert følgjande resultatmål for revisjon av avfallsplanen: Revisjon av måloppnåelse slik at det overfor styret og eiere kan dokumenteres at oppdragsgiver arbeider for å nå de mål som er politisk vedtatt Det er Avfallsplan 2004 2008 Måldokument Endelig versjon som skal revideres Det vert vidare sagt følgjande om innhaldet i prosjektet: Revisjonsrapporten skal være en uavhengig tredjeparts vurdering av måloppnåelse i forhold til de mål som er vedtatt Revisjonsrapporten skal kort gjøre rede for de tiltak som oppdragsgiver har gjennomført i perioden og om de svarer til de vedtatte mål Der målene ikke er nådd skal tilbyder forsøke å forklare de ulike årsakssammenhenger; (for eksempel at mål er uklart formulert, del målet har fått lav prioritert, vilkår er endret, utilstrekkelig kapasitet eller andre dokumenterbare forhold) Vidare skal arbeidet avsluttast med tilråding om korleis måla bør formulerast i avfallsplanen for perioden 2009 2013 slik at dei faktisk kan dokumenterast i ettertid Denne revisjonen er utført av COWI AS med innspel frå administrasjonen i BIR Privat AS For å kunne arbeide med kvalitetssikra tal for avfallsmengder frå hushalda er mengdetala for 2007 lagt til grunn Tala frå 2008 vert først klare i mars 2009 Ved vurdering av avfallsmengdene vert det presisert at det alltid vert meint avfall frå hushald, dvs den delen av avfallsstraumane som BIR Privat har ansvar for i BIR-kommunane I revisjonen nyttar vi nemninga BIR, sjølv om det formelt sett er BIR Privat AS som har ansvaret for hushaldsavfallet i BIR-konsernet Der det er meint BIRkonsernet eller eit anna selskap i BIR, vert dette kommentert spesielt
4 / 31 3 Avfallsmengder I 2007 vart det i BIR- kommunane produsert ca 140000 tonn avfall, noko som tilsvarar ca 441 kilo pr innbyggar (kg/innb) Av dette gjekk 174 kilo til materialgjenvinning, 130 kilo til energigjenvinning og 137 kilo til sluttbehandling Figur 1: Avfallsstraumane i BIR 2007 (kjelde: BIR) I energigjenvinningsanlegget vert 63,4 % av den produserte energien utnytta som fjernvarme og elektrisk straum Dette er anlegget sin energiutnyttingsgrad, og 63,4 % av avfallet til forbrenning går såleis til energigjenvinning Resten på 36,6 % vert rekna som sluttbehandla Dette er såleis den delen av avfallet som verken går til materialgjenvinning eller energigjenvinning Mengda til sluttbehandling via forbrenningsanlegget er såleis 36,6 % av totalmengda levert avfallsforbrenning, det vil seie ca 23000 tonn/år eller 72 kg/innb I tillegg kjem den restavfallsmengda som går direkte til deponi Den er ca 20000 tonn/år eller ca 65 kg/innb Sum avfall til sluttbehandling blir såleis ca 43 000 tonn/år, eller ca 137 kg/innb Reknemåten for energigjenvinning og til sluttbehandling er i samsvar med dei statlege styresmaktene sin reknemåte for dette, jf faktaboks 1 i måldokumentet Under dei aktuelle måla vert denne mengdefordelinga vurdert i høve til måla i måldokumentet
5 / 31 4 Evalueringa av dei overordna målsetjingane 41 Gjenvinningsgrad på minimum 80 % Oppnådd total gjenvinningsgrad for hushaldsavfallet var 69 % i 2007 Dette er eit vesentleg avvik i målsetjinga sjølv om delmåla for materialgjenvinning er oppfylt og delmålet for energiutnytting nesten er oppfylt Hovudårsaka til avviket er at ca 20000 tonn/år i 2007 vart sendt rett til deponi Dette skuldast dels at avfallet ikkje var eigna til forbrenning, og dels at forbrenningsanlegget har hatt avgrensa kapasitet Figuren nedanfor viser utviklinga i planperioden Figur 2: Utvikling av total gjenvinning i perioden (*Prognose for 2008) 80 % 75 % 70 % 65 % 60 % 72 % 71 % 72 % 69 % 74 % 55 % 50 % 2004 2005 2006 2007 2008* Hovudmål Gjenvinning Målsetjing: Ein gjenvinningsgrad for hushaldsavfall på minimum 80 % innan 2008 I perioden 2004 2007 varierte gjenvinningsgraden mellom 69 % - 72 %, medan prognosane viser ca 74 % for 2008 Avviket for 2007 skuldast at ca 20000 tonn/år eller ca 15 % av totalmengda vart sendt rett til deponi Ved utforming av måldokumentet var det nasjonale gjenvinningsmålet 75 % innan 2010 Det vart likevel vurdert som realistisk å setje eit høgare mål for BIR sidan ein rekna
6 / 31 Hovudmål Gjenvinning Vurdering (framhald) med at alt restavfall skulle gå til avfallsforbrenning Manglande måloppnåing skuldast såleis at det i målsetjinga ikkje vart teke høgde for at ein del av restavfallet ikkje var brennbart, og at det etter kvart ville bli manglande kapasitet ved forbrenningsanlegget Målsetjinga er ikkje oppnådd 42 Kundevenleg hjå minimum 75 % av kundane Eitt av hovudmåla i avfallsplanen var at verksemda innan hushaldsavfall skal oppfattast som kundevenleg hjå minimum 75 % av kundane I planforslaget frå administrasjonen var målsetjinga 70 %, men dette vart endra til 75 % etter innspel frå Bergen kommune I 2007 var det 73 % av kundane som svara på kartlegginga at dei syntest at BIR Privat var kundevenlege Mange av BIR Privat sine kundar bur i burettslag der det er fellesløysingar, og der burettslaget tek seg av all handsaminga av avfallet Slike kundar har såleis ikkje behov for direkte kontakt med BIR I undersøkinga var det opp mot 30 % som svarar veit ikkje, og ein går ut frå at ein stor del av desse bur i burettslag Ut frå dette seier BIR seg nøgd med resultatet på 73 % Hovudmål kunderelasjon Målsetjing: Verksemda innan hushaldsavfall skal oppfattast som kundevenleg hjå minimum 75 % av kundane Ut frå dei naturlege føresetnadene der ein vesentleg del av kundemassen ikkje har direkte kontakt med BIR, må eit avvik på berre 2 %-poeng reknast som tilfredsstillande Ved vurdering av målsetjinga i neste planperiode kan BIR td samanlikne seg med tilsvarande resultat frå andre storbyar og selskap med tilsvarande kundemengde i burettslag Målsetjinga er oppnådd
7 / 31 43 Topp 6 innan effektivitet BIR Privat deltok på Avfall Norge sin renovasjonsbenchmarking i 2008 Her vart BIR samanlikna med 16 andre renovasjonsverksemder i landet Andre større byar som Oslo, Trondheim og Kristiansand var også med på denne samanlikninga som er gjort ut frå 2007-tal Figuren under viser BIR sitt resultat som raud kurve samanlikna med middelverdien (blå kurve) for dei 17 verksemdene Figur 3: BIR Privat sitt resultat i Renovasjonsbenchmarking 2008 Kurvene viser resultatet i høve til 8 indikatorar, der 3 av desse går på effektivitet Figuren viser at BIR relativt sett har eit lågt gebyrnivå, ein høg gjenvinningsgrad og mange nøgde kundar BIR har ein låg verdi for arbeidsmiljø, og er litt under middels for dei tre effektivitetsindikatorane Figuren viser ei oppsummering I tillegg har deltakarane fått eit detaljert grunnlag for kvar av indikatorane BIR har såleis fått kjennskap til effektiviteten samanlikna med dei andre også for enkeltaktivitetar som innsamling og behandling
8 / 31 Hovudmål effektivitet Målsetjing: Verksemda innan hushaldsavfall skal vere mellom dei 6 mest effektive i landet ut frå Avfall Norge sin modell for effektivitetsmåling Renovasjonsbenchmarkinga har inga offisiell rangering, og ein kan såleis ikkje samanlikne BIR direkte mot målformuleringa innan effektivitet Deltakinga er frivillig, og målinga dekkjer på langt nær alle selskap/kommunar her til lands Men ein stort tal abonnentar er representert i den gjennomførde målinga Når effektivitetsmålinga eintydig plasserer BIR under eller nær middels, må konklusjonen bli at målsetjinga ikkje er oppnådd Benchmarkinga gjev ein god indikasjon på effektiviteten samanlikna med andre, og resultata bør gje eit nyttig grunnlag for å vurdere effektiviseringstiltak på ulike område Inga offisiell rangering, men effektivitet under middels Dette vil seie at målsetjinga truleg ikkje er oppnådd Sjølv om benchmarkinga til Avfall Norge ikkje har nokon offisiell status, og omfattar eit avgrensa tal deltakarar, så bør ein likevel sjå denne som eit tilfredsstillande verktøy for ein objektiv måling av effektivitet Målsetjing om effektivitet bør såleis knytast opp mot denne målinga Avfall Norge bør oppmodast om å gje ei stadfesting på at deltakaren er mellom dei 6 mest effektive eller tilsvarande for at selskapa sjølve skal kunne vurdere om eventuelle eigne effektivitetsmål er oppnådd 44 Produsentansvar full kostnadsdekning For å få dekning for kommunane sine kostnader med avfallstypar som er omfatta av produsentansvaret, tok BIR initiativet til det såkalla Returløftet saman med kommunane Oslo, Kristiansand, Tromsø, Fredrikstad, Stavanger og Trondheim Til saman representerer deltakarane over 1,3 millionar innbyggarar Føremålet med samarbeidet var å få til ein dialog med materialselskapa om ei felles innsamlingsløysing for alle emballasjetypar Dersom kommunane fekk dekka kostnadane ved innsamling, ville dei som motyting etablere ei felles ordning med høg innsamlingsgrad Returløftet som prosjekt vart avslutta våren 2008, mellom anna fordi Avfall Norge på vegne av alle kommunane her til lands tok over dialogen mot materialselskapa
9 / 31 Gjennom Returløftet har BIR oppnådd betre betaling for drikkekartong og kjølemøblar Derimot har materialselskapet for plast, Grønt Punkt Norge (GPN), ikkje vore villeg til å auke betalinga til kommunane Trass i dette vedtok BIR å starte ei henteordning for plast Bakgrunnen for dette er gjort greie for i punkt 523 Hovudmål produsentansvar Målsetjing: For avfallstypar omfatta av produsentansvaret skal BIR legge til rette for kundevenlege løysingar dersom materialselskapa dekkjer kostnaden Etter at hentesystemet for plast er innført, vil BIR ha kundevenlege løysingar Målsetjinga om full kostnadsdekking frå materialselskapa er likevel ikkje oppnådd for alle avfallstypar, mellom anna for plast Målsetjingane i dei frivillige avtalane mellom Staten og materialselskapa er i stor grad oppfylte Dette mellom anna fordi mange store kommunar gjennomfører plastinnsamling utan full kostnadsdekking frå materialselskapet Kostnaden må såleis dekkjast av det vanlege avfallsgebyret Når materialselskapet sitt mål i høve til avtalen med Staten er oppfylt, og Staten ikkje skjerper dett målet, så er materialselskapet lite interessert i å auke betalinga for plast for dei nye kommunane som ønskjer å starte plastinnsamling Materialselskapet har tvert imot ønskje om å redusere sin kostnad for at deira medlemmene skal få lågare innbetaling BIR hadde såleis valet mellom å ikkje starte plastinnsamling fordi det ikkje er mogeleg å oppnå kostnadsdekning frå materialselskapet, eller å starte innsamling fordi ein såg dette som ønskjeleg av eigarane og kundane sjølv om kostnaden må dekkjast av det ordinære gebyret BIR valde såleis å starte plastinnsamling Målsetjinga er berre delvis oppfylt Den viktigaste årsaka til avviket er tilhøve utanfor BIR sin kontroll
10 / 31 45 Kommunal samordning av forvaltingsoppgåver innan avfall Vi har ikkje vore i kontakt med kommunane for å kartlegge i kva grad dei har nytta samarbeidet i BIR til ei slik samordning Bortsett frå eit seminar i regi av Avfallsforum Vest i 2004, har det i følgje BIR vore liten aktivitet på dette området Styret har i mai 2008 vedteke å utgreie om FOU- avdelinga i BIR Privat skal skiljast ut som eit eige selskap Føremålet er framleis å tilby tenester til både BIR Privat og andre BIR- selskap, men også tilby nye tenester utanom hushaldsavfallsdelen til kommunar i og utanfor BIR Det vil bli ei avklaring om stifting av eit slikt selskap i samband med den pågåande drøftinga av omorganisering av BIR Privat Eit slikt selskap kan i framtida eventuelt gå inn i ei samordnarrolle av slike forvaltningsoppgåver for kommunar som ønskjer dette Hovudmål kommunal samordning Målsetjing: Kommunane skal nytte BIR -samarbeidet til samordning av lokale forvaltingsoppgåver innan avfallsområdet der dette er føremålstenleg Det har vore liten aktivitet på dette området i planperioden Dette er også eit tidkrevjande arbeid då ein ofte er avhengig av politiske prosessar i mange kommunar BIR har teke initiativ til å utgreie om det skal etablerast eit selskap som kan ta på seg ei slik samordning Slik sett har BIR gjort ein innsats Ved denne typen tiltak der både BIR og eigarkommunane er involvert, burde ansvaret vore klarare definert i målformuleringa Såleis burde ein kanskje formulert målet slik at BIR skal ta initiativet til Målsetjinga er ikkje oppnådd, men BIR kan ikkje ta ansvaret for dette Ansvaret burde ha vore klarare definert i målformuleringa
11 / 31 5 Evaluering av delmål i måldokumentet 51 Avfallsførebygging BIR hevdar å arbeide jamt og trutt med haldningsskapande arbeid Av tiltak i planperioden kan nemnast: Papirfabrikken retta mot skular der elevane lagar papir av drikkekartongar Bruk av Ella Miljøbil som eit undervisingstilbod for barnetrinnet Bidrag til Vitensenteret i Bergen Bidrag til Russens rebusløp, Hold Norge rent og tilsvarande kampanjar BIR sin miljøpris, utdelt siste gong i 2006 Samarbeid med Naturvernforbundet om kampanjen Reklame, nei takk, der BIR støttar framlegget om at dei som ønskjer reklame aktivt må sei ja, medan det i dag er slik at dei som ikkje ønskjer reklame må sei ifrå Bruk av media og kundeblad til haldningsskapande arbeid BIR gjev støtte til kjøp av tøybleier og kompostbingar Delmål avfallsførebygging Målsetjing: Påverke kundane sine haldningar i retning av meir avfallsførebygging BIR har lista opp fleire konkrete tiltak, noko som viser ein stor vilje til haldningsskapande arbeid Målsetjinga er oppnådd
12 / 31 52 Sortering og materialgjenvinning 521 Materialgjenvinning på minimum 37 % Figuren nedanfor viser utviklinga gjennom perioden: Figur 4: Utvikling av materialgjenvinninga i perioden (*prognose for 2008) 44 % 42 % 40 % 38 % 36 % 34 % 32 % 35,2 % 39,3 % 39,5 % 39,4 % 42,1 % 30 % 2004 2005 2006 2007 2008* Utviklinga syner ein vesentleg auke frå 2004 til 2005, og deretter eit stabilt nivå som er høgare enn målsetjinga på 37 % dei neste 3 år Det er ingen auke i gjenvinningsgraden frå 2005 til 2007, men prognosen for 2008 tilseier ca 42 % materialgjenvinning Veksten viser at kundane i sterkare grad nyttar seg av tilboda innan kjeldesortering Målsetjing: Minimum materialgjenvinningsgrad på 37 % Det er oppnådd ein materialgjenvinningsgrad 39 % i 2005-2007 Prognosen indikerer ca 42 % for 2008 Målsetjinga er oppnådd på eit stabilt høgt nivå tidleg i perioden og det er rekna med auke i 2008 Gjenvinningsgraden inkluderer mellom anna jord og stein, stipulert utsortering frå heimekompostering og jern sortert ut av slagget frå forbrenningsanlegget Denne typen føresetnader er viktige når ein samanliknar seg med andre kommunar/selskap Det generelle inntrykket er likevel at dei fleste kommunar/selskap inkluderer stort sett dei same fraksjonane i gjenvinningsrekneskapen
13 / 31 522 Materialgjenvinning av papir og glas/metall For desse avfallstypane vart det sett delmål for minimum innsamlingsgrad Tabellen nedanfor viser status for kvar av desse Avfallstype Målsetjing Oppnådd 2007 Papir / papp / drikkekartong Glas/metallemballasje 60 kg/innb 71 kg/innb Oppnådd 8 kg/innb 9,4 kg/innb Oppnådd 523 Innsamling av emballasjeplast Målet for innsamling av emballasjeplast er at det ved utgangen av 2008 skulle samlast inn 4 kg plast frå kvar innbyggar Dette målet er ikkje nådd, då det i 2007 vart samla inn 0,6 kg/innb og prognosen for 2008 er på 0,8 kg/innb Forklaringa på avviket er at den planlagde henteordninga for plast vart forseinka, noko som i hovudsak skuldast arbeidet med å oppnå full kostnadsdekking frå materialselskapa Som det er gjort greie for i punkt 44 ville materialselskapet for plast (Grønt Punkt Norge) ikkje auke vederlaget slik at ei henteordning kunne gjennomførast utan gebyrauke Våren 2007 gjorde såleis styret i BIR Privat følgjande vedtak: Styret i BIR Privat vil fravike betingelsen om full kostnadsdekning i målet om økt materialgjenvinning av husholdningsplast I same vedtak vart det også sagt at Bergen kommune og dei andre medlemene i Returløftet skulle informerast om dette, og at planlegging av ei henteordning skulle startast opp Dei viktigaste grunngjevingane for vedtaket var i følgje BIR sterke ønskje frå eigarkommunar og kundar om plastinnsamling, og garantiar frå Grønt Punkt Norge om høgare grad av materialgjenvinning av plasten i den vidare prosessen etter innsamling Som ein del av planlegginga av innsamlinga, har BIR saman med fleire andre avfallsselskap vore med i NYSORT som var eit prøveprosjekt for å teste ut alternative måtar å samle inn plastemballasje på BIR har i prøveprosjektet fokusert på innsamling av hushaldsplast frå tett busette områder Det vart prøvd ut to ulike metodar: Plastemballasje saman med papir i fellesbehaldarar Plast saman med papir i bossuganlegg en frå dette prosjektet er mellom anna at BIR ikkje vil samle inn plast i same behaldar som papir
14 / 31 På Osterøy vart det starta opp ei henteordning for plast januar 2008 Månaden etter starta eit fullskala prøveprosjekt med separat innsamling av plast i 140 l plastsekk frå ein del burettslag i Bergen Prognosen frå desse tiltaka indikerer ein innsamlingsgrad pr år på om lag 6 kg/innb Dei fleste andre kundane i BIR starta opp i fullskala plastinnsamling i september 2008 Burettslag og andre med fellesløysingar, vil få gradvis tilpassa innsamlingsløysingar utover i 2009 Ut frå dette vert det forventa ein gjennomsnittleg innsamlingsgrad på 4-5 kg/innb i 2009 Delmål plastemballasje Målsetjing: Minimum innsamlingsgrad for mjuk og hard plastemballasje på 4 kg/innb Prognosen for 2008 indikerer ein samla innsamlingsgrad på 0,8 kg/innb Men det vert forventa ein innsamlingsgrad på 4-5 kg/innb i 2009 Manglande måloppfylling skuldast at innføringa av henteordninga er forseinka på grunn av arbeidet med å oppnå full kostnadsdekking Så seint som i 2007 vedtok styret i BIR å starte med ei henteordning sjølv om ekstrakostnadene må dekkjast over avfallsgebyret Målsetjinga er ikkje oppnådd, men dette skuldast at føresetnadene ikkje vart slik som skissert i måldokumentet Målsetjinga vert truleg oppnådd så snart henteordninga er innført i heile BIR i løpet av 2009 524 Emballasjeavfall - Returløftet Dette delmålet er om lag det same som hovudmålet i punkt 44 Omtale og konklusjon er såleis den same Målsetjing: Gjennomføre "Returløftet" for emballasjeavfall slik at abonnentane får ein høgare servicegrad og vederlaget frå materialselskapa dekkjer BIR sine kostnader Sjå vurderinga i punkt 44 Målsetjinga er berre delvis oppfylt Viktigaste årsaka til dette er tilhøve utanfor BIR sin kontroll
15 / 31 525 Heimekompostering / Lokalkompostering BIR har 6 465 kompostavtalar pr oktober 2008 Dette er ein auke på 80 sidan 2004 BIR auka i 2008 støtta til kjøp av kompostbinge frå kr 500 til kr 1000 Det vert gjennomført gratis kompostkurs for lag og foreiningar Det vert gjeve inntil 35 % prisreduksjon på gebyret ved heimekompostering Dette vil bli endra i det nye gebyrsystemet, jf punkt 56 Gebyrsystemet for burettslag og andre med felles innsamlingsløysingar oppmuntrar i liten grad til lokalkompostering eller liknande tiltak, sidan rabatten for restavfallet frå burettslag er forholdsvis stor Dette er hovudårsaka til at det har vore svært liten aktivitet innan lokalkompostering Ei anna årsak er at lokalkomposteringa vert meir ressurskrevjande for burettslaga, og dermed mest aktuelt for dei som er spesielt motivert for dette Med det nye gebyrsystemet som vert innført frå 2009 og 2010, jf punkt 56, vert det i sterkare grad stimulert til tiltak for å redusere mengda restavfall Økonomisk sett bør det såleis vere meir aktuelt med lokalkompostering Delmål heimekompostering Målsetjing: Det skal gjennom informasjon, tilrettelegging og gebyrdifferensiering som stimulerer til heimekompostering og lokalkompostering av matavfall Auken på 80 avtalar tilsvarar ca 1 % auke Dette er relativt lite Talet på avtalar er totalt ca 4,5 % av kundemassen Dette er eit forholdsvis lågt nivå Gebyrsystemet for burettslag har i liten grad motivert for lokalkompostering, og aktiviteten på dette området har vore laber Utanom burettslag har BIR eit forholdsvis godt tilbod innan heimekompostering Dette tilfredsstiller langt på veg ordlyden i målsetjinga Det magre resultatet indikerer såleis at interessa er nokså laber Det er likevel viktig at dei som driv med heimekompostering er motivert for dette slik at det ikkje oppstår ulemper med lukt og hygiene Målsetjinga er oppnådd for kundar utanom burettslag Eit lite eigna gebyrsystem gjev liten stimulans for lokalkompostering Med det nye gebyrsystem på plass frå 2009 og 2010 vert dei økonomiske vilkåra betre
16 / 31 526 Gjenvinningsstasjonar Det vart vedteke ny mal for gjenvinningsstasjonane i 2004, og arbeidet med nye retningslinjer for vedlikehald vart sett i verk ved årsskiftet 05/06 Alle nye stasjonar vert bygd etter den nye malen og alle stasjonar skal på sikt tilfredsstille malen, enten gjennom nybygging eller modernisering Dei nye stasjonane vert med dette vurdert som betre når det gjeld både tryggleik, arbeidsmiljø, service og kapasitet Malen krev ma at kundane skal kunne levere avfallet frå eit øvre plan og ned i konteinarar plassert på nedre plan Konteinarane vert såleis køyrt ut frå nedre plan I tillegg er det ein del krav til bygg, mottak for hageavfall mv Halvparten av gjenvinningsstasjonane tilfredsstiller malen BIR Privat har i dag 11 gjenvinningsstasjonar I perioden 2004-08 er det bygd fire nye stasjonar i Samnanger (2004), Os (2006), Espehaugen (2006) og Vaksdal (2008) Det er starta bygging av ny stasjon på Askøy som skal vere ferdig i juni 2009 For gjenvinningsstasjonane i Fusa, Sund og Osterøy er det planlagt utviding/opprusting, men oppstart er ikkje avklara For nordre bydel var det planlagt ein ny stasjon på Hylkje Kommunen ga ikkje byggeløyve på den aktuelle tomta, og det vert no arbeidd med alternative lokalitetar Lik profil når det gjeld skilt, avfallstypar, bruk av logo mv, er innført på alle stasjonar i drift Betalingssystem vart innført ved alle stasjonar frå juli 2004 Delmål gjenvinningsstasjonar Målsetjing: Alle gjenvinningsstasjonar skal få felles profil, og alle hushaldskundar skal betale ein viss eigendel ved levering av avfall til stasjonane Både betaling og felles profil er innført på alle stasjonar i drift Generelt har BIR gjennom planperioden nytta store ressursar på etablering eller opprusting av stasjonane i BIR - kommunane Målsetjinga er oppnådd
17 / 31 53 Farleg avfall Målet var ein innsamlingsgrad på 3 kg/innb innan utgangen av 2008 I 2007 vart det samla inn 2,5 kg/innb og førebels prognose for 2008 er på 2,7 kg/innb Figur 5: Utviklinga av innsamla mengde farleg avfall (*2008 er prognose) 3,0 2,5 2,0 1,5 1,0 2,0 2,1 2,2 2,2 2,0 2,3 2,5 2,7 0,5 0,0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008* Sjølv om målsetjinga om innsamla mengde ikkje er nådd, viser figuren ei positiv utvikling dei siste åra, samanlikna med td perioden 2001 2005 Fleire tiltak er gjennomført for å auke kundane sin kunnskap om handsaming av farleg avfall og dermed auke innsamlingsgraden I arbeidet er det fokusert mest på Bergen, sidan samanlikningar kommunane imellom syner at Bergen har lågast innsamlingsgrad Tilbodet om mottak har også vore markert dårlegare i Bergen sentrum enn i dei andre bydelane I 2004 og 2005 vart miljøbilen Ella brukt i undervisning for 4 klassetrinnet på skular i BIR - området I tillegg vart Ella i same periode brukt til å samle inn farleg avfall på kveldstid I løpet av hausten 2005 hadde alle skulane hatt besøk av Ella og det vart bestemt at miljøbilen berre skulle nyttast til innsamling av farleg avfall Våren 2006 vart miljøbilen nytta om ettermiddagane til henting av farleg avfall og EE - avfall frå burettslag og bustadområde i Bergen Det var ettermiddagsmottak 27 dagar på ulike stadar Samanlikna med tilsvarande tiltak andre stadar i landet var det få som nytta tilbodet Dette skuldast truleg at informasjonen og marknadsføringa på førehand ikkje var god nok
18 / 31 I planperioden er det etablert 6 nye ubemanna stasjonære mottak i Bergen, alle ved bensinstasjonar Det er no ubemanna mottak i alle bydelar i Bergen Det er planlagt endå eitt mottak i Åsane Hausten 2007 og 2008 vart det køyrt mobile ruter for innsamling av farleg avfall Ei rute gjekk i tettbygd strøk i Hetlevikåsen i Bergen vest, medan dei andre rutene gjekk i Nordnes, Sandviken og Løvstakksiden Her vart innsamlinga kombinert med utdeling av informasjon i postkassene I 2008 nytta 21 burettslag i Bergen seg av tilbodet om utlån av konteinar for innsamling av farleg avfall Burettslaga organiserte sjølve innsamling og hadde ansvaret for tilsyn med konteinarane I samband med aktivitetane i 07/08 er det sendt ut uadressert informasjon til dei aktuelle nedslagsområda i Bergen Tilbakemeldingane er at kundane oppfattar informasjonen som informativ og god Burettslaga har ved lån av konteiner delt ut same type informasjon til bebuarane I perioden 2007/08 har BIR arbeidd etter ein tiltaksplan godkjent av styret Prosjektgruppa foreslår at mobil innsamling i Bergen sentrum og utlån av konteinerar til burettslag vert permanente tilbod Ordningane må likevel marknadsførast betre enn hittil I tillegg vert det behov for jamlege generelle kampanjar for farleg avfall retta mot alle hushalda i BIR BIR meiner også at det bør etablerast endå eit mottak for farleg avfall i Bergen sentrum Ved planlegginga av dette må truleg tomtespørsmål/plassering avklarast før utforming og omfang av stasjonen vert vurdert Eit mottak i sentrum kan eventuelt lokaliserast saman med ein planlagt ny bossugterminal for bossnettet i Bergen sentrum Det har vore fokusert på farleg avfall i i informasjonsbladet Bossanova, som går til alle husstandar i BIR - området (om lag 141 000) Det er også gjennomført ein kampanje i samarbeid med VA- etaten i Bergen kommune Det har også vore brei pressedekning både i BT, BA, lokalaviser, radio og TV
19 / 31 Delmål farleg avfall Mengda farleg avfall samla inn igjennom innsamlingsordningar for hushaldskundar skal vere minimum 3,0 kg/innb innan 2008 Det skal gjennomførast konkrete forbetringar i høve til systema i drift pr 2003 slik at kundane får eit betre tilbod for levering av farleg avfall Det skal gjennomførast informasjonstiltak som aukar kundane sin kjennskap til farleg avfall og den rette behandling av dette Vurdering Prognosen for 2008 er 2,7 kg/innb Dette er ein auke frå nivået på 2,0 kg/innb i 2003, men ikkje heilt i mål Det er gjennomført mange prøveprosjekt, men permanente tiltak vart ikkje vedtatt før i 2008 Det er gjennomført informasjonstiltak både i eigen regi og saman med andre BIR meiner likevel at det er behov for meir Samla konklusjon: Delmåla er berre delvis oppnådd, men framdrifta kunne vore betre Det er likevel prøvd ut mange ulike tiltak og det synes som om temaet har høg prioritet Måloppnåinga er såleis tilfredsstillande 54 Estetikk Pr oktober 2008 er om lag 98 % av alle behaldarar/konteinarar i samsvar med BIR Privat sin felles profil Det gjenstår noko arbeid med å skifte ut eller merke glasigloar i Bergensområdet Dette arbeidet er planlagt ferdig i løpet av 2008 BIR har no omlag 230 stk returpunkt fordelt på avfallstypane plast, glas/metall, papp/papir og farleg avfall Alle returpunkta er utstyrt med BIR Privat sin profil Returpunkta for plast, papp/papir og farleg avfall er i stål, medan igloane for glas/metall er i plast Mekanisk verkstad hjå BIR skal ta seg av vedlikehaldet av alle returpunkt Retningsliner for vedlikehald av gjenvinningsstasjonane vart innført frå 2005/2006, og alle stasjonar har no vedlikehald i samsvar med dette Det vert gjennomført tilsyn ved kvart returpunkt, slik som td fjerning av søppel, vask mv Omfanget av dette arbeidet tilsvarar omlag eitt årsverk
20 / 31 Delmål estetikk Målsetjing: Målsetjing: I løpet av planperioden skal alt utstyr vere i samsvar med BIR sin felles profil Innan utgangen av 2008 vil alt utstyr tilfredsstille delmålet Målsetjinga er oppnådd Ein skal sjå til at alle returpunkt og gjenbrukstasjonar har eit akseptabelt estetisk nivå, både når det gjeld utforming og vedlikehald Både returpunkt og gjenvinningsstasjonar er utforma i samsvar med BIR sin profil, og det er innført systematiske rutinar for vedlikehald og tilsyn Målsetjinga er oppnådd 55 Energiutnytting og sluttbehandling Pr august 2008 hadde avfallsforbrenningsanlegget til BIR ei energiutnytting på 63,4 % noko som er ca 1,6 prosentpoeng frå å nå målet Fjernvarmenettet vert gradvis utvida i regi av BKK Varme Som nemnt i punkt 41 vart ca 20000 tonn restavfall sendt til deponi i 2007 Noko av årsaka til dette er manglande kapasitet ved forbrenningsanlegget På grunn av den uventa sterke auken i avfallsmengde er BIR litt på etterskot når det gjeld utviding av forbrenningskapasiteten I april 2006 vart det vedteke at forbrenningsanlegget skulle utvidast med ei ny linje, slik at kapasiteten vert dobla Den vil såleis bli ca 220000 tonn/år Anlegget fekk nytt utsleppsløyve i april 2007, og det vart vedteke utvida NO x - reinsing i mai same året Bygginga av den nye linja i forbrenningsanlegget starta i mars 2008, og den nye anleggsdelen skal vere driftsklar i april 2010
21 / 31 Delmål energiutnytting og sluttbehandling Målsetjing: Alt brennbart restavfall skal gå til energigjenvinning der minst 65 % av den produserte energien vert nytta Målsetjinga er todelt ved at alt brennbart avfall skal gå til energigjenvinning, og at energiutnyttinga ved anlegget skal vere minst 65 % Energiutnyttingsgraden er 63,4 %, noko som er nær målet I planen vart det likevel understreka at målsetjinga var eit minimum, og at ein forventa nærare 70 % i løpet av 2008 Det er grunn til å tru at ein del av dei ca 20000 tonn som vart sendt til deponi i 2007 var brennbart Då kan heller ikkje den første delen av målsetjinga reknast som oppnådd Dette skuldast manglande kapasitet ved forbrenningsanlegget Målsetjing: På grunn av brennbart avfall til deponi, og noko avvik på det som vart definert som eit minimumsmål for energiutnyttinga, må konklusjonen bli at målsetjinga ikkje er oppnådd BIR Avfallsenergi skal ha kapasitet til å behandle hushaldsdelen av restavfallet frå BIR- kommunane i eit langsiktig perspektiv Ettersom utbygging av ny kapasitet er godt i gang, er målsetjinga oppfylt Målsetjinga er oppnådd 56 Renovasjonsgebyr BIR har i planperioden arbeidd med systemet BossIT som omfattar mange ulike element, men der hovudføremålet er at kunden skal betale etter kor mange gonger behaldaren vert sett ut til tøming (tømeregistrering) Storkundar slik som td burettslag skal betale etter mengde avfall som vert levert (vektregistrering) Innføring av systemet har gått seinare en planlagt Dette skuldast i hovudsak at systemet var meir komplekst enn forventa, både med omsyn til brikka på behaldaren, utstyret på bilen, og databehandlinga i etterkant av registreringa Styret gjorde i 2006 såleis vedtak om å utsetje innføringa av gebyrdelen av BossIT i dei andre kommunane til erfaringane frå eitt års drift på Osterøy er evaluert
22 / 31 Osterøy kommune innførde det nye gebyrsystemet med tømeregistrering 010108 Målingar utført i september 2008 syner at mengda restavfall er redusert, og at årsaka til dette er at kundane har vorte flinkare til å sortere og levere avfall til materialgjenvinning Kartlegging hjå kundane viser også at dei er svært positiv til systemet Mannskapa på renovasjonsbilane er også nøgde, sjølv om tekniske problem av og til skaper irritasjon Det er ikkje påvist auka forsøpling på grunn av tiltaket På grunnlag av dei positive erfaringane frå Osterøy har styret vedteke å innføre BossIT i dei andre kommunane utanom Bergen frå 1109 I Bergen vert systemet innført frå 112010 Gebyrnivået har vore fast i perioden 2001 2008 Det er heller ikkje indeksregulert Frå 2009 vert det derimot ein auke på om lag 8 % Delmål renovasjonsgebyr Målsetjing gebyrsystem: Det skal innførast eit fleksibelt system for gebyrdifferensiering som stimulerer til avfallsreduksjon og kjeldesortering og som omfattar alle hushaldskundar Målsetjinga omfattar tre element; Systemet skal vere fleksibelt, stimulere til avfallsreduksjon og kjeldesortering og omfatte alle hushaldskundar Erfaringane frå Osterøy indikerer at dei to første elementa er tilfredsstilt Systemet vert likevel ikkje innført i alle kommunar før 2010, og fulle måloppnåing er såleis forseinka Målsetjing gebyrnivå: Målsetjinga vert nådd, men ikkje for alle kommunar i løpet 2008 Med 2003 som utgangspunkt, skal renovasjonsgebyret ikkje auke utover generell løns- og prisvekst I planperioden har gebyrnivået vore fast utan indeksregulering Reelt sett har kundane såleis opplevd ein nedgang i gebyret Målsetjinga er oppnådd
23 / 31 57 Hytterenovasjon Måldokumentet siterte følgjande styrevedtak frå 2003 som gav grunnlag for målsetjingane: Tilbodet om hytterenovasjon skal vere einsarta og omfatte alle BIR - kommunane Hytterenovasjonen skal vere sjølvfinansiert Hytteeigarane skal såleis betale for det systemet som er etablert for innsamling og behandling av hytteavfall Gebyret skal vere differensiert ut frå standarden på hytta og avstanden til køyreveg Hytter med høg standard skal ha eit høgare gebyr enn hytter med enklare standard Alle vilkåra i dette vedtaket er no tilfredsstilt Tilbodet innan hytterenovasjon er einsarta og omfattar heile BIR Hytterenovasjonen er sjølvfinansiert der gebyret er differensiert etter hyttestandard i 4 kategoriar Delmål hytterenovasjon Målsetjing: Målsetjing: Felles strategi for hytterenovasjon som inkluderer eit system for gebyrdifferensiering som skal setjast i drift innan 2005 Strategien inkludert system for gebyrdifferensiering vart sett i drift i løpet av 2004 Målsetjinga er oppnådd Systemet for hytterenovasjon skal gje eit godt og einsarta tilbod til alle hyttekundar Dette er tilfredsstilt Tidlegare var det fleire kommunar som ikkje hadde innført hytterenovasjon, no har alle kommunar likt system Målsetjinga er oppnådd
24 / 31 58 Forsøpling i byområde Bakgrunnen for at dette vart flagga som eit tema i måldokumentet, var at overfylte avfallsbehaldarar blei vurdert som eit aukande problem i Bergen sentrum Særleg var dette i område der huseigarar innreia studenthyblar utan å ta ansvar for ei forsvarleg avfallsinnsamling Dette gjorde det vanskeleg å gjennomføre ei effektiv innsamling, samstundes som bygater fulle av søppel og "uorganiserte" avfallsbehaldarar gav eit dårleg inntrykk I Bergen sentrum er det også eit generelt problem med tronge gater der det er vanskeleg å samle inn avfall, og det er avgrensa areal til plassering av behaldarar Dette gjer at alle tilbod innan kjeldesortering må skje som eit bringesystem med bruk av returpunkt Plassmangelen gjer også at innsamlinga av restavfall må skje 2 gonger i veka frå ca 8 000 husstandar i sentrumsområdet Dette gjev ein høg innsamlingskostnad og eit lite tilfredsstillande tilbod for kjeldesortering Bergen kommune har sett i gang eit prøveprosjekt med skjerping av politivedtektene der vektarar ( bossvektere ) har fullmakt til å skrive ut gebyr Desse vektarane ser etter overfylte avfallsbehaldarar, generell forsøpling, skilt på fortauet mv Dette tiltaket er ikkje direkte konsekvens av avfallsplanen, men eit generelt behov frå kommunen si side til å få det meir ryddig i gatene Vedtaket i Bergen bystyre frå mars 2005 gav derimot svært viktige føringar for det vidare arbeidet med problemstillingane som planen peika på: Bystyret foreslår at det legges opp til en bedre tilgjengelighet for kildesortering og at det i større grad må tilrettelegges for enklere sortering av husholdningsavfall ved bruk av henteordninger Sentrum vurderes særskilt i denne sammenheng For å bedre tilbudet for kildesortering i Bergen sentrum bes det om at byrådet vurderer å inngår forpliktende samarbeid mellom kommunen og BIR Der må utarbeides en plan/tiltak for faste plasser til returpunkter i sentrum Estetiske hensyn og tømmefrekvensene må også vurderes Bystyret foreslår at det innføres klarere differensiering i avfallsgebyrene i forhold til bruker/forurenser, slik at avgiftene i større grad gjenspeiler den enkelte husholdnings bruk av avfallstjenester Alenehusholdninger må forvente å kunne betale i henhold til faktisk bruk, i motsetning til dagens ordninger der det ikke fanges opp Med grunnlag i målsetjingane i måldokumentet og dette bystyrevedtaket har BIR teke initiativ til følgjande to delprosjekt: Fleire og betre returpunkt i Bergen sentrum Her har BIR og Bergen kommune samarbeidd om å etablere fleire returpunkt Det har vore eit vanskeleg arbeid, men ein har klart å auke talet frå ca 20 til 40
25 / 31 Vakumbasert rørnett for innsamling av avfall i Bergen sentrum Boss- Nett For å vise kva som har skjedd i planperioden, har BIR lista opp følgjande milepelar i dette prosjektet: 2005: Måldokumentet tek tak i problemstillinga med forsøpling i Bergen sentrum 2006: BIR tek initiativet til å greie ut rørbasert avfallsinnsamling 2006: Bystyret gjer vedtak om å bruke 10 millkr til forprosjekt og legging av rør i Bergen sentrum 2006: Morselskapet i BIR (BIR AS) stiftar selskapet BossNett AS 2007: Rapporten frå forprosjektet er ferdig Kostnadene ved etablering av røyrsystemet skal betalast av brukarane, men eigarane av BossNett AS må finansiere og forskottere utbygginga 2007: BIR AS forskotterer 15 millkr til legging av rør i samband med anna grøftegraving i sentrumsgatene 2008: For å vere med i fleire felles graveprosjekt ønskjer BIR at Bergen kommune går inn som eigar i BossNett AS med ein eigardel på minimum 51 % I desember 2008 vedtok Bergen kommune at vakuumbasert røyrnett for innsamling av avfall skal etablerast i Bergen sentrum og såleis bli hovudløysinga for innsamling av avfall i sentrum Når det gjeld finansieringa vart det gjort følgjande vedtak: Bergen kommune ønsker videre at BossNett skal være en del av BIR dersom også BIRs øvrige eierkommuner vedtar et grunngebyr knyttet til denne innsamlingsløsningen
26 / 31 Delmål forsøpling byområde BIR skal i samarbeid med Bergen kommune gjennomføre ei juridisk vurdering for å sikre heimel til påleggje huseigarar større avfallsvolum og ei meir tenleg organisering av avfallsordningane BIR/Bergen kommune skal gå inn problemområde med sikte på å få til ei betre organisering av samarbeidet med huseigarane Vurdering Desse tre tiltaka formulert i måldokumentet viste seg å vere lite relevant slik prosjektet utvikla seg BIR skal vurdere tilbod om finansieringsløysningar, i tillegg til teknisk service og vaktmeistertenester på slike felles avfallsløysningar Samla vurdering: Problemstillinga er teke tak i, men med ein heilt anna strategi enn det som vart skissert i måldokumentet Det vart gjort eit viktig vedtak i bystyret i 2005 som ga grunnlaget for ein felles strategi mellom BIR og Bergen kommune innan returpunkt og utbygging av røyrnett for bossug Framdrifta av røyrnettutbygginga har gått for seint til at ein kan seie at eit nytt system for innsamling i Bergen sentrum er på plass innan utløpet av planperioden Dette skuldast i hovudsak manglande avklaring av finansieringa Gjennom vedtaket i desember 2008 er dette på plass og løysinga endeleg stadfesta av Bergen kommune Målformuleringane synest uansett lite føremålstenlege, dei burde heller ha vore meir overordna utan å skissere strategi : Målsetjingane er konkret sett ikkje oppnådde På grunn forseinka framdrift av røyrsystemet er heller ikkje intensjonen med målsetjingane oppnådd
27 / 31 59 Kommunal verksemd i BIR- kommunane I måldokumentet vart det formulert følgjande delmål: Kommunane skal aktivt vurdere å samarbeide om forvaltning av lokale avfallsoppgåver Kontrolltiltak og oppfølging av saker innan ulovleg avfallshandtering og forureina grunn skal samordnast kommunane i mellom Det er utanfor vår oppgåve å evaluere i kva grad kommunane har prioritert arbeidet sitt i høve til desse målsetjingane Derimot var det i planen føresett at BIR skulle ta initiativ til dette samarbeidet I regi av Avfallsforum Vest vart det i april 2006 gjennomført ein konferanse med kommunale forvaltingsoppgåver som tema På grunnlag av denne konferansen og seinare signal viser det seg at det er fleire kommunar, også utanom BIR- området, som har behov for samordning av slike aktivitetar Som eit resultat av dette behovet vurderer BIR å lage eit eige selskap som mellom anna kan hjelpe til med slik samordning, jf punkt 45 Delmål kommunal verksemd Målsetjingar: Kommunane skal aktivt vurdere å samarbeide om forvalting av lokale avfallsoppgåver Kontrolltiltak og oppføljing av saker innan ulovleg avfallshandtering og forureina grunn skal samordnast kommunane i mellom Det er ikkje vurdert i kva grad kommunane har samarbeidd om desse tiltaka BIR har gjennom Avfallsforum Vest fått avdekka at det er eit behov for slik samordning, og vurderer å skipe eit eige selskap som kan ta på seg slike samordningsoppgåver For BIR sin del er målsetjinga oppnådd, men dette er ei sak som krev samarbeid mellom fleire kommunar for å få til meir konkrete tiltak
28 / 31 6 Heilskapsvurdering 61 Oppsummering Ei oppsummering av måloppnåinga er vist i tabellen Tabell 1: Oppsummering av måloppnåinga Tema Målsetjing (kortform) Gjennomført/oppnådd? Kommentere evt avvik 80 % gjenvinning Nei Oppnådd 69-74 % gjenvinning Avviket skuldast i hovudsak meir avfall til deponi enn føresett, jf punkt 41 Hovudmål Skal vere kundevenleg hjå minimum 75 % av kundane Ja Oppnådd 73 %, eit avvik som kan reknast som tilfredsstillande, jf punkt 42 Topp 6 innan effektivitet Nei Effektivitet under middels, jf punkt 43 Produsentansvar Kundevenlege løysingar og full kostnadsdekking Delvis Sett i verk kundevenlege løysingar, men ikkje oppnådd full kostnadsdekking, noko som i hovudsak skuldast forhold utanfor BIR sin kontroll, jf punkt 44 Kommunal samordning Nei BIR kan ikkje ta ansvaret for dette, jf punkt 45 Avfallsførebygging Påverke kundehaldningar Ja Mange konkrete tiltak, jf punkt 51 Sortering og materialgjenvinning 37 % materialgjenvinning Ja Prognose på 42 % for 2008, jf punkt 521 Innsamlingsgrad papir mv Ja 71 kg/innb i 2007 Tilfredstillande Innsamlingsgrad plast Nei Reknar med å oppnå målet så snart henteordninga er innført i heile BIR, jf punkt 523 Innsamlingsgrad glas mv Ja 9,4 kg/innb i 2007 Tilfredsstillande Returløftet Delvis Sjå punkt 44, om produsentansvar Heimekompostering/lokalkompostering Delvis Endring gjenbruksstasjonar Ja Sjå pkt 526 Målsetjinga er ikkje oppnådd for lokalkompostering, noko som skuldast at innføring av nytt gebyrsystem er forseinka, jf punkt 525 Farleg avfall Innsamlingsgrad 3,0 kg/innb Konkrete forbetringar Informasjon Ja Tilfredsstillande, sjølv om det er på slutten av planperioden at BIR har vedteke permanente tiltak, jf punkt 53 Estetikk Oppgradere i samsvar med felles profil Akseptabelt estetisk nivå Ja Ja Sjå punkt 54
29 / 31 Tema Målsetjing (kortform) Gjennomført/oppnådd? Kommentere evt avvik Brennbart restavfall til forbrenning med minimum 65 % energiutnytting Sluttbehandling Gebyr Hytter Forsøpling i byområde Kommunal verksemd Nok framtidig kapasitet til restavfallet frå BIR Innføring av nytt system for gebyrdifferensiering Nei Ikkje alt brennbart til forbrenning, og avvik i energiutnyttingsgraden, jf punkt 55 Ja Sjå punkt 55 Delvis Krav til maksimal gebyrauke Ja Jf punkt 56 Felles strategi inkl gebyrdifferensiering Målsetjinga er oppnådd, men ikkje i alle kommunar innan utgangen av 2008, jf punkt 56 Ja Jf punkt 57 Einsarta tilbod Ja Jf punkt 57 Juridiske tilpassingar Organisere samarbeid Finansiering/bistand felles tiltak Vurdere samarbeid innan avfallsforvalting Forvalting av ulovleg avfallshandsaming/forureina grunn Nei Ja Det er valt ein anna strategi sidan strategien skissert gjennom målsetjingane viste seg å vere lite relevant Sein framdrift i utbygging av røyrsystemet gjer at problemet ikkje har fått ei løysing i samsvar med målsetjinga, jf punkt 58 Den delen av målsetjinga som går på initiativ frå BIR er oppnådd, jf punkt 59 I kva grad BIR- kommunane har gjennomført tiltak, er ikkje vurdert Av hovudmåla er det berre målsetjinga om tilhøvet til kundane som er eintydig godkjent Målsetjinga om produsentansvaret er berre delvis oppnådd, men dette skuldast tilhøve utanfor BIR sin kontroll BIR kan heller ikkje ta ansvaret for at målsetjinga om kommunal samordning ikkje er oppnådd Gjenvinningsmålet, og målet om effektiv drift er ikkje oppfylt Gjenvinningsmålet var truleg noko for ambisiøst i høve til kapasiteten for restavfall til forbrenning, og ein del av restavfall ikkje var ikkje eigna til forbrenning Måleinstrumentet for effektivitet har vore i ein utviklingsfase, der det var først i 2008 at modellen viste pålitelige resultat Dersom effektivitet er eit ønskjeleg målepunkt også i neste planfase, bør det definerast eit meir realistisk effektivitetsmål med resultatet frå 2008 som utgangspunkt
30 / 31 Av delmåla er det følgjande som ikkje er oppfylt: Innsamlingsgrad plast Energiutnytting for restavfall til forbrenning Forsøpling i byområde Alt i alt har gjennomføringa vore i tråd med planen, der manglande oppfylling ofte skuldast uføresette faktorar som har seinka prosessane Vi har ikkje evaluert målformuleringane om samordning av kommunal forvalting hjå BIR- kommunane Dette er fordi denne revisjonen berre omfattar verksemda til BIR og ikkje kommunane Målformuleringane om dette temaet burde ha vore formulert klarare slik at ansvarsfordelinga mellom BIR og kommunane vart meir eintydig Elles var dei fleste målsetjingar formulert på ein slik måte at dei både var føremålstenlege og mogeleg å etterprøve Eitt anna unnatak er likevel dei tre målsetjingane om forsøpling i byområde, jf punkt 58 Målsetjingane vart formulert som strategiar som viste seg å vere lite relevante Her ville det ha vore meir føremålstenleg med ei meir overordna målsetjing som td: Det skal setjast i verk tiltak for å få betre orden på avfallsinnsamlinga i Bergen sentrum I målformuleringane om kommunal samordning av forvaltingsoppgåver burde også fordelinga av ansvaret mellom BIR og medlemskommunane vore klarare definert I måldokumentet var det krav om minimum innsamlingsgrad for plast, men der tiltaket som skulle sikre dette vart knytt direkte opp mot full kostnadsdekking frå materialselskapa Når tilhøve utanfor BIR sin kontroll gjorde det umogeleg å oppnå full kostnadsdekking, måtte styret i BIR fjerne denne koplinga slik at ei henteordning kunne setjast i verk Måldokumentet kan sjølvsagt kritiserast for å ikkje ta høgde for manglande kostnadsdekking, men det er også vanskeleg å vurdere utviklinga av slike kompliserte sakstilhøve i ein 4-års periode BIR gjorde såleis rett i å vurdere spørsmålet på nytt ut frå hovudmåla til BIR og eigarkommunane Hovudmåla om gjenvinning, relasjonane mot kundane og effektivitet var gode og ambisiøse Det same kan seiast om innsamlingsmålet for plast Utanom dette kan målformuleringane kritiserast for å vere for varsame og lite visjonære Ein del målformuleringar dreia seg om tiltak som enten var vedtekne, eller var på slutten av utgreiingsfasen Bortsett frå dei fire målsetjingane som er nemnde ovanfor, var ambisjonsnivået generelt sett litt lågt I neste planperiode bør det vurderast meir ambisiøse mål, men færre tema