Infomøte/seminar om skredfare

Infomøte/seminar om skredfare Kvam 26. februar 2009 REFERAT Mundheim 2004 (Foto: Tore Dolvik 2008 )

Innhaldsliste Infomøte/seminar om skredfare... 1 REFERAT... 1 Innhaldsliste... 2 Referat frå skredfareseminar... 3 Innleiing... 3 Program... 4 Deltakarliste... 5 Bilete frå seminaret... 6 Referat frå foredraga... 7 Harald Inge Anderssen, Rådmann i Kvam:... 7 Bjørn Vik, sjef for byggesak og private planar, Kvam herad:... 7 Eli K. Øydvin, NVE NVEs arbeid knyttet til skred rolle, ansvar og utfordringer... 8 Kari Sletten, NGU Skred og skredfarekartlegging NGU sin rolle og oppgaver... 11 Tore Dolvik, Kvam herad Skredfareprosjektet kva er gjort, kva vil me gjere, og kva kan me tilby?... 14 Gunn Ø. Petersen, Etat for byggesak og private planer, Bergen kommune Skredfarekartlegging og håndtering av skredfare i byggesaker i Bergen kommune... 17 Andre kommunar... 20 Ullensvang... 20 Kvinnherad... 20 Modalen, Voss, Vaksdal, Osterøy, Fusa, Ulvik, Eidfjord... 21 Diskusjon... 21 2 av 22

Referat frå skredfareseminar Infomøte/seminar om skredfare Dag: torsdag 26. februar 2009 Sted: Rådhuset i Kvam, Norheimsund Sal: formannskapssalen og kantina Tidspunkt: 11.00 15.00 Innleiing Kvam herad har starta eit skredfareprosjekt og har tatt initiativ til eit kommunesamarbeid om skredfarekartlegging, og i den samanhengen er det organisert eit skredfare-kartleggingsseminar i Kvam. 14 nabokommunar til Kvam vart inviterte til infomøte/seminar om skredfare (kartlegging) i Kvam den 26. februar (fargelagde kommunar på kartet). Kvam har hatt kontakt med NVE, NGU og Bergen kommune i forprosjektet og i oppstarten av prosjektet. Dei er positive til initiativet, og dei tok imot invitasjonen om å halde foredrag om skredfareproblematikken. Oppmøtet var over forventninga. Ni kommunar (oransje farge) kom til seminaret. Tre kommunar (gul) kunne ikkje kome, men ville gjerne ha referat frå seminaret. Kart over Hordaland. Dei farga kommunane vart inviterte til seminaret. Fargeskala: mørk oransje Kvam; oransje deltakarar på skredfareseminaret; gul kunne ikkje kome, men vil ha referat, lys hudfarga sa nei til invitasjonen. Vedlagt referatet er alle foredraga reduserte til skjermkvalitet sidan originalen var så stor. Originalen kan lastas ned frå lenka: http://www.kvam.no/plan/filarkiv/seminar/infoteket.asp 3 av 22

Infomøte/seminar om skredfare Program 10.30 11.00 Velkomst, kaffi og lett servering 11.00 11.05 Praktiske opplysningar 11.05 11.15 Introduksjon Harald Inge Anderssen, Rådmann i Kvam 11.15 11.30 Innleiing Bjørn Vik, sjef for byggesak og private planar, Kvam herad 11.30 12.00 NVE Tittel: NVEs arbeid knyttet til skred rolle, ansvar og utfordringer Foredragshaldar: Eli K. Øydvin, NVE 12.00 12.30 NGU Tittel: Skred og skredfarekartlegging NGU sin rolle og oppgaver Foredragshaldar: Kari Sletten, NGU 12.30 13.00 Kvam herad Tittel: Skredfareprosjektet kva er gjort, kva vil me gjere, og kva kan me tilby? Foredragshaldar: Tore Dolvik, Kvam herad 13.00 13.30 Lunsj, kaffi og lett servering 13.30 14.00 Bergen kommune Tittel: Skredfarekartlegging og håndtering av skredfare i byggesaker i Bergen kommune Foredragshaldar: Gunn Ø. Petersen, Bergen kommune 14.00 14.30 Andre kommunar Kommunane kan legge fram eigne problem/erfaringar med skredfare 14.30 15.00 Diskusjon og oppsummering 4 av 22

Deltakarliste Tal på deltakarar: 31 Inviterte foredragshaldarar Bergen kommune Gunn Ø. Petersen Kristin Habbestad NGU Kari Sletten NVE Eli K. Øydvin Kvam Tore Dolvik Hordaland Fylkeskommune Jomar Ragnhildstveit Eidfjord Gunnar Elnan Einingsleiar for Areal og miljø Fusa Kjetil Koldal Avdelingsingeniør Kvam Martin Vik Politikar Lars Endre Tholo Prosjektleiar Kvam bustad- og tomteselskap AS Per Øyvind Tveiten Teknisk sjef Leiv Ingmar Kaale Offentlege planar Bjørn Vik Sjef for byggesak og private planar Andreas Ristesund Byggesak og private planar Lars Ese Ur Byggesak og private planar Irene Våge Byggesak og private planar Heidi E. Ørjansen Byggesak og private planar Rune Vik Byggesak og private planar Asbjørn Flatebø Byggesak og private planar Trude Birknes Buene Byggesak og private planar Kvinnherad Terje Natland Verksemd for samfunnsutvikling Anbjørn Høivik Verksemd for samfunnsutvikling Modalen Inge Kårevik Kommunalsjef Osterøy Nieves Tur Plan, utvikling og kultur Ullensvang Jon Ove Rørnes Heradsplanleggar Ulvik Jarle Grevstad Arealplanleggar Vaksdal Tone Dale Kåre Ulveseth Svein-Ove Hesjedal Voss Jostein J Vandaskog Driftsingeniør veg Olav Dolve Afdal Fagleiar byggesak 5 av 22

Bilete frå seminaret 31 deltakarar frå ni kommunar til stades på seminaret. Deltakarane. Kari Sletten frå NGU held foredrag om NGU si rolle og oppgåver med skred. Dei inviterte foredragshaldarane. Frå venstre: Kari Sletten frå NGU, Eli K. Øydvin frå NVE og Gunn Ø. Petersen frå Bergen Kommune. Eli K. Øydvin frå NVE held foredrag om NVE sitt arbeid knytt til skred. Gunn Ø. Petersen frå Bergen kommune fortalde om Bergen kommune si handtering av skredproblematikken i Bergen. 6 av 22

Infomøte/seminar om skredfare Referat frå foredraga Harald Inge Anderssen, Rådmann i Kvam: Harald Inge opna seminaret og meinte at skred og skredsikring er eit fagområde som er vel eigna for eit kommunesamarbeid. Små og mellomstore kommunar har få ressursar, og ein måte å knyte til seg fagfolk er å samarbeide med andre kommunar. Bjørn Vik, sjef for byggesak og private planar, Kvam herad: Bjørn starta opp med å vise fleire bilete av skred i Kvam. Lovverket Bjørn snakka så litt om lovverket og kva det kan seie om kommunane sitt ansvar for skredfarekartlegging og handsaming av skredfare og skredhendingar. Dei viktigaste lovene er: Naturskadelova 20 Plan- og byggingslova 68 TEK 7 32 Veileder HO-1/2008 Utbygging i fareområde Skredfareproblematikken Bjørn snakka òg om skredfareproblematikken og tre prosjekt Kvam har jobba med det siste året: *Skredsikring på Gartveit, Øystese *Politisk forankring av retningslinjer for tiltak på eksisterande bygg i skredfarlege område *Oppstart av skredfareprosjektet - grunnlag for utarbeiding av skredsonekart/metode/kommunesamarbeid - ROS-analyse/rapport på skred - Faresonekartlegging Organisasjonskart over skredfareprosjektet vart vist fram. 7 av 22

Eli K. Øydvin, NVE NVEs arbeid knyttet til skred rolle, ansvar og utfordringer NVE fekk det statlege forvaltingsansvaret for skredfarekartlegging den 1.1.2009 (Stortingsmelding nr. 22 (2007 2008)). Dette endrar ikkje kommunane og tiltakshavarane sitt ansvar. NVE sin heilskaplege modell for førebygging mot flom og vassdragsrelaterte skred er hensiktsmessig for å handtera andre typar skred, men NVE må tileigne seg skredfarleg kompetanse. NVE vil òg bruke eksterne kompetansemiljø i gjennomføringa av oppgåvene. NVE har som oppgåve å førebygge skadar som følgje av flom i vassdrag. Nytt for 2009 er at NVE òg har forvaltingsansvaret for skred (unntatt på veg og jernbane). Arbeidsområde i skredfarekartlegging er: *kartlegging *arealplanlegging *sikring *varsling *beredskap og krisehandtering NVE kan yte bistand, men det er kommunen eller utbyggar som har ansvaret. NVE vil jobbe med å avklare rollene og arbeidsfordelinga mellom kommunane og NVE. St.prp. nr. 1 (2008 2009) OED kap 5: Førebygging av skredulykker NVE si organisering Skredoppgåvene vert integrerte med eksisterande oppgåver og avdelingar. Regionkontora vert viktige i gjennomføringa. NVE skal tileigne seg skredfagleg kompetanse og vil bruke eksterne kompetansemiljø. NVE skal jobbe med oppbygging og utvikling av kompetanse, rutinar og system, men det må skje over tid. Kartlegging og kommunikasjon NVE har ansvaret for skredfarekartlegging, men NGU vil vere rådgivar og framleis vere sentral i gjennomføringa av kartlegginga. NVE vil utarbeide ein plan for statleg skredkartlegging, ein kartleggingsplan. Eit viktig mål er nasjonal dekning av aktsemdkart. NVE vil gå inn og lage fare- og risikokartlegging og gjere detaljerte undersøkingar i prioriterte område med høg risiko. NVE vil òg medverke til å utvikle kartleggingsmetodikk og rettleiarar for gjennomføring av skredfarekartlegging. kommunar og tiltakshavarar kan på dette grunnlaget sjølve utføre detaljkartlegging av område som ikkje vert kartlagde i statleg regi. 8 av 22

Kartlegging av skredfare Tre nivå: *oversikt/aktsemdkart (potensielt utsette fareområde) *farekartlegging (farekart sannsyn/faregrad. 1/100, 1/333 og 1/1000) Skal brukast i arealplanar, hindre nye bygg i høgrisikoområde. *risikoklassifisering (vekting av konsekvens) sannsyn x konsekvens = risiko grad av risiko skilje ut område med høg/stor risiko Arealplanlegging Kommunane er ansvarlege for skredfarevurdering i arealplanlegginga, men NVE kan yte bistand. Kunnskap om farane er ein føresetnad for skredfarevurderinga, og planlegginga må tilpassast plannivåa. Regelverksutvikling, retningslinjer og tekniske rettleiarar er ei prioritert oppgåve ved oppbygginga av det nye ansvaret innan skredførebygging. NVE vil i 2009 styrkje kapasiteten og kompetansen sin innan arealplanarbeid og skredfare, utvikling av retningslinjer og tekniske standarar. TEK ( 7 32) skildrar sikkerheitsnivå for forskjellige bygg, og det er viktig å ta omsyn til denne i planlegging og i byggesak. Retningslinje (1/2008) NVE har gitt ut heftet Planlegging og utbygging i fareområde langs vassdrag. Heftet gjeld fare knytt til prosessar i vassdrag, men kan òg brukast ved utgreiing av andre faretypar. Heftet gir anbefalte prosedyrar for dokumentasjon av fare i kommuneplan, reguleringsplan og byggesak, anbefalte sikkerheitskrav for ulike typar arealbruk/busetting, omtale av planavgjerder og retningslinjer som kan ta i vare krav til sikkerheit. Innan utgangen av 2009 skal retningslinjene utvidast til å dekke alle typar skred. Utgreiingskrav: Kommuneplan: Kan det vere fare? - kartlegging og vurdering av mogleg fareområde (aktsemdkart). Moglege farlege område og kjende fareområde skal merkast av på plankart, og det skal givast føresegner og retningslinjer som tek vare på sikkerheita. Reguleringsplan: Er det fare? - Planlagde utbyggingsområde: Faren skal vere kartlagd i forhold til sikkerheitsnivå (faresonekart). Fareområde skal merkast av på plankart. Det vert gitt føresegner og retningslinjer som forbyr utbygging eller tek vare på sikkerheita ved utbygging. Byggesak: dokumentere tilstrekkeleg sikkerheit - søknader om byggeløyve skal dokumentere at byggegrunnen er tilstrekkeleg sikker (Plbl 68) 9 av 22

Bistand til skredsikring St.prp. nr. 1 (2008 2009) frå OED gir desse føringane/avgrensingane til skredsikring: NVE skal prioritere statens midlar til sikringstiltak, og det vert gitt bistand primært til kommunar/fylkeskommunar. Sikringstiltaka skal prioriterast etter nytte kost: det skal leggast særleg vekt på tiltak som reduserer faren for tap av menneskeliv. Det vert gitt bistand til sikring av eksisterande bygg, ikkje til sikring av nybygg, og i utgangspunktet berre til skred i naturlege skråningar: fare som byggjetiltak i seg sjølve kan medføre, til dømes skred utløyst ved graving, sprenging eller utfylling/belasting, fell utanfor. Ved flaumsikring har kommunen vore tiltakshavar, mens NVE har stått for planlegging, prosjektering og å leie bygginga. NVE vurderer på om dei skal bruke same modellen i skredsikringa. Det vil då verte nytta ekstern geofagleg kompetanse. Bistandsmodellen vil vere som no ved flaumsikring. Det kan òg givast tilskot. I 2009 vil NVE samanstille informasjon om kjende høgrisikoobjekt for ulike typar skred og yte bistand til planlegging og gjennomføring av godt dokumenterte høgrisikoobjekt. Overvaking og varsling av fjellskred Overvaking og varsling av store fjellskred må skje for det enkelte fjellpartiet. Det inneber eit lokalt varslingsopplegg som i utgangspunktet er eit lokalt ansvar. For prioriterte fjellparti med fare for store fjellskred og høg risiko vil NVE kunne hjelpe til med kompetanse og ressursar. Prioriterte aktivitetar for NVE i 2009 Kartlegging *nasjonal kartleggingsplan identifisere høgrisikoområde, prioritere *gjennomføre statleg kartleggingsprogram Arealplanoppfølging *retningslinjer for planlegging og utbygging i fareområde *vurdere om dei skal lage tekniske rettleiarar *bistand til kommunane/utbyggarane si utgreiing av fare i konkrete saker Sikring *samanstille informasjon om kjende høgrisikoobjekt *planlegging og prosjektering av godt dokumenterte sikringstiltak Overvaking/varsling *utgreiing av metodar og hensiktsmessig omfang for varsling og overvaking Beredskap *utvikle planverket *bistand til kommunane 10 av 22

Kari Sletten, NGU Skred og skredfarekartlegging NGU sin rolle og oppgaver NGU er den sentrale institusjonen for kunnskap om berggrunn, mineralressursar, lausmassar og grunnvatn. NGU er underlagd Nærings- og handelsdepartementet (NHD) og er rådgivar for departement og offentlege etatar. Hovudoppgåva deira er å samle inn, arbeide med og formidle kunnskap om geologi og grunnvatn i Noreg. NVE overtek midlane for skredfarekartlegginga frå og med 1.1.2009, og NGU får no tilskot til skredkartlegging frå NVE i staden for frå NHD. Oppgåver innanfor skredkartlegging er: *nye aktsemdkart (nasjonal oversikt) *faresonekartlegging jf. TEK (metode og retningslinjer må diskuterast mellom NVE og NGU) *store fjellskred *kvikkleirekartlegging og strandsone/elvedelta *FoU/metodeutvikling *Nasjonal skreddatabase Kva er skred? Skred er rask massebevegelse av snø, lausmassar eller fjell. Skred er ein naturleg prosess som er med på å bryte ned landskapet. Skredtypar Skred i fast fjell steinsprang fjellskred Snøskred flakskred laussnøskred sørpeskred Lausmasseskred jordskred i bratt terreng grunne leirskred kvikkleireskred flomskred 11 av 22

Klimaendring og skredfare Klimaet påverkar utløysing av skred, og klimaet i Noreg vert varmare, våtare og meir ekstremt. Modellar viser at dagar med ekstremnedbør vil auke i dei fleste områda i Noreg fram til 2050, noko som vil auke skredfrekvensen. MEN klimaendringane er ikkje hovudproblemet! Kommunane har ansvaret for at det ikkje vert bygd i skredfarlege område. Manglande kompetanse hjå mange kommunar og mangel på skredfarekart fører til at det vert bygd i skredfarlege område. Kommunane har inga oversikt over sikringsbehov, og dei har mangelfull beredskap om det skjer eit skred. Skred tek liv Statistikk over dei siste 100 åra frå Hordaland viser at snøskred tek flest liv (175), med steinsprang (50) og fjellskred (28) på andre- og tredjeplass. Sørpeskred er truleg registrert som snøskred i mange tilfelle og skal nok vere høgare oppe på lista. Når ein ser på omkomne i skredulykker i Hordaland dei siste 100 åra fordelt på situasjon, så har dei fleste omkomme i heimen (29) og ikkje på veg (5). Det er likevel på vegen dei fleste føler seg utrygge. Skredkartlegging *Aktsemdkart oversiktskart som viser område der det må utvisast aktsemd når det gjeld skredfare, og som indikerer område som må kartleggast i meir detalj ved eventuell utbygging. *Faresonekart detaljerte kart som viser skredfarlege område med sannsynet 1/1000 år, 1/333 år og 1/100 år. På kvikkleireområde er det brukt høgt, middels og lavt sannsyn. *Risikokart viser risiko i skredfarlege område. Risikoen er estimert ut frå sannsyn (skredfare) og konsekvens. Risikokart kan brukast for å prioritere sikringstiltak. I dag er ikkje aktsemdkarta landsdekkande, og dei er berre for stein og snøskred. Karta er laga av NGI på oppdrag frå NGU. Det finst òg snøskredkart som NGI har laga på oppdrag frå forsvaret. I 2007 tok NGU initiativ til nasjonale aktsemdkart for skred. Det vil seie landsdekkande aktsemdkart som dekker alle område. Det er eit nasjonalt samarbeid om å lage karta. Karta vert laga ved å bruke automatisert produksjon, noko som radikalt effektiviserer arbeidet. Det vert laga eit aktsemdkart for steinsprang, eit for snøskred, eit for jordskred og eit for flaumskred. Første generasjonen vil få ein målestokk på 1 : 50000 (25 m grid), men ein kan få betre oppløysing etter kvart. Kjeldeområde (der skred startar) vert berekna ut i frå helling (+ terrengform, geologi og drenering), og ulike rekkeviddemodellar i GIS vert brukte for å bestemme utløpsområde (så langt skredet går). 12 av 22

Vidare planar for skredkartlegging *NVE skal utarbeide ein kartleggingsplan. *Nye landsdekkande aktsemdkart steinsprang: første generasjonen ferdig i april 2009 snøskred: første generasjonen ferdig i juni 2009 jordskred: 2010 2011 flaumskred: NVE *Faresone og risikokartlegging fleire kvikkleireområde metodeutvikling for strandsone/delta metode og retningslinjer for alle skredprosessar finne ut kva rolla til staten vil vere mange kommunar er interesserte i å sette i gang med kartlegging Nasjonal skreddatabase Databasearbeid på NGU består av mange forskjellige databasar. Kjerneverksemda er å bygge opp, drifte og vedlikehalde dei nasjonale databasane (sju stykk i dag). Data er tilgjengelege og gratis for alle (uttakskostnader for nokre data). Nasjonal skreddatabase har høg prioritet, og frå 2009 vil NGU ha eit tett samarbeid med NVE om nasjonal skreddatabase. Formålet med Nasjonal skreddatabase er at han skal samle og formidle data og kunnskap om skred og skredfarekartlegging i Noreg. Databasen skal levere Oracle/AscSDE geodatabase som er à jour og kvalitetssikra. Databasen skal levere etterspurde karttenester på Internett, gi tilgang til rapportar og kart i digital form og legge til rette dataprodukt etter SOSI-standarar. Vidare arbeid med Nasjonal skreddatabase i 2009 2010 *Nye datasett nye nasjonale aktsemdkart ustabile fjellparti overvakingsdata *Online-registrering av skredhendingar som er tilpassa til ulike brukarnivå *Web-basert nedlasting av data Skrednett.no (www.skrednett.no) og Nasjonal skreddatabase er i dag den viktigaste kanalen for informasjon om skred for kommunar og fylke. Kommunane vil trenge meir kunnskap om skredfare gjennom ny plan- og byggingslov og ny lov om beredskapsplikt. Auka vektlegging av skredfare vil stille større krav til at data skal vere offentleg tilgjengelege, og NGU og NVE vil auke ressursane innanfor utviklinga av ein Nasjonal skreddatabase. 13 av 22

Tore Dolvik, Kvam herad Skredfareprosjektet kva er gjort, kva vil me gjere, og kva kan me tilby? Tore Dolvik har jobba med eit forprosjekt i skredfare i Kvam sidan mars/april 2008. Den 16. desember 2008 vedtok Kvam heradstyre å støtte prosjektet for å kartlegge skredfaren i Kvam herad og løyvde inntil 350 000 kr til prosjektet. Rådmannen skal søke tilskot frå naturskadefondet, Hardangerrådet, Hordaland fylkeskommune og andre forskingsmidlar I forprosjektet laga me ei oversikt over kva skred er, og kartla kor det har gått skred. Det vart gjort arkivsøk etter skredhendingar, rapportar og uromeldingar, og dei vart georeferert slik at dei kan brukast i GIS-verktøy. For å få erfaring har eg òg vore med på synfaring etter uromeldingar og på skredhendingar. Mykje arbeid har òg gått med til å få oversikt over lovverket. Forprosjektet munna ut i ein forprosjektrapport. Kva er eit skred? Eit ras/skred er ein naturleg geologisk prosess som er med på å bryte ned fjell og lausmassar. Ustabile massar vil rase ned skråningar ved hjelp av tyngdekrafta, som oftast med eit varierande innhald av vatn. Det er tre faktorar som er viktige for skred. Det første er drenering (vatn). Dei fleste skredhendingane skjer ved ekstrem nedbør eller vatn på feil plass. Geometri er òg viktig, det vil som oftast seie kor bratt det er. Ein tommelfingerregel er >30 for jord og snøskred og >45 for steinsprang. Den siste faktoren er finstoff, det vil seie leire eller silt. Jo meir finstoff, jo større er skredfaren. Ein snakkar ofte om tre typar skred: snøskred (snøskred og sørpeskred), lausmasseskred (jordskred, leirskred, flaumskred) og steinskred (steinsprang, steinskred og fjellskred). Forprosjektet kva er gjort? Til kartlegginga av tidlegare skredhendingar brukte me skrednett.no, kommunen sitt arkiv, munnleg informasjon frå tilsette i heradet og synfaring etter uromeldingar. Skredhendingane, rapportar og uromeldingar er registrerte i GIS. I Kvam har me brukt WinMap (Geomedia). Om me analyserer skredhendingane, kan me sjå ein aukande tendens. Om ein ser på tiårssnitt, har skredfrekvensen auka frå 1 jordskred i året i år 2000 til 2,5 i 2008, alle skreda har auka frå 1,75 til 4 skred i året. Det er nok fleire årsaker til denne auken. Det kan vere eit teikn på klimaendringar, fleire inngrep i naturen, utbygging på nye areal og meir søkelys på skred slik at fleire skred vert rapporterte. Truleg er det ein kombinasjon av fleire årsaker. 14 av 22

Aktsemdkart/skredfarekart Kvam herad fekk aktsemdkart i cirka 2006. Aktsemdkartet ligg offentleg på skrednett.no og på kart.kvam.no. Kartet er laga av NGI på oppgåve frå NGU og er for det meste laga frå modellar, men òg litt frå feltarbeid. Målestokken på aktsemdkartet er 1 : 50000 og viser tusenårsskredet for stein- og snøskred. Kartet er for grovt for byggesak, og mange område som no ligg i mogleg skredfarleg område, er truleg ikkje skredfarlege. Til dømes viser enkel analyse at cirka 2000 bygg, deriblant over 500 bustader, ligg i mogleg skredfarleg område i Kvam. Eit av spørsmåla er kva tiltak eksisterande bygg kan få løyve til å utføre utan utgifter til geoteknisk rapport (altan, terrasse, carport, utvida huset, garasje?). Skredfareprosjektet kva skal gjerast? Skredfareprosjektet er tredelt: 1. Metodearbeid/kommunesamarbeid 2. ROS-rapport om skredfare for Kvam herad 3. Faresonekart for Kvam herad 1. Metodearbeid/kommunesamarbeid I prosjektplanen står det at skredfareprosjektet skal jobbe med utvikling av ein metodisk arbeidsmåte for å gjennomføre ei fase-i-kartlegging som kan brukast av små og mellomstore kommunar. Fase I er grovkartlegging og synleggjering av område med mogleg skredfare, jf. rapport frå NGU/Bergen. I rapporten frå Bergen er det snakk om tre fasar: Fase I grovkartlegging, synleggjering av område med mogleg skredfare Fase II detaljkartlegging og vurdering av farenivå Fase III forvalting av utfall frå fase II Bergen kommune hadde ikkje noko skredfarekart eller aktsemdkart frå før av. No jobbar NGU med landsdekkande aktsemdkart slik at kommunane ikkje treng å jobbe så mykje med grovkartlegginga. Men fase-i-kartlegging treng ikkje berre vere kartlegging av skredfaren på eit kart. Metodearbeidet i dette prosjektet gjeld like mykje kva ein kan gjere i ein oppstartfase, som til dømes arkivsøk etter skredhendingar og skredrapportar, som forarbeid til vidare fase-iikartlegging (faresonekart/ros-analyse). Skredfareprosjektet skal teste ut ein metode for å lage kontrollbare standardskjema innan utgangen av mars 2009. Me vil ta utgangspunkt i eit avgrensa område i heradet (testområde) og moglegheit for å teste dei ut i nokre område i samarbeidande kommunar. Eit døme på ei fase-i-kartlegging er nemnd i foredraget. Det viktigaste er å bruke aktsemdkartet, kommuneplanen, arkivsøk og formidlingssystem, naturforhold, topografi, klima, beredskap og mediahandtering. 2. ROS-rapport Ålesundutvalget slutter seg til regjeringens forslag om lovfesting av kommunal beredskapsplikt, herunder plikt til å gjennomføre sektorovergripende ROS-analyser (Ålesundraporten av 17.11.2008). Det vil altså seie at kommunar kan verte pålagde å ha ROS-analyse på mellom anna skredfare 15 av 22

i kommunen. ROS-rapporten for Kvam vil bygge på forprosjektet (generell kartlegging av skredfare i Kvam). Han vil vere meir spesifikk, delt opp i regionar og risikoområde. ROSrapporten vil bygge på metodearbeidet me skal utføre i vår (standardskjema), og vil brukast til å prioritere kor ein skal starte opp med faresonekartlegging. 3. Revidere aktsemdkart/faresonekart Ein av grunnane til initiativet til Kvam om skredfareprosjektet er aktsemdkartet. Aktsemdkartet er for grovt til å bruke i handsaming av byggesaker, og mange byggeprosjekt vert utsette sidan det vert kravd geoteknisk rapport. Eit revidert aktsemdkart eller eit faresonekart kan avklare om søkarane må tinge geotekniske rapportar før utbygging. NGU og NVE anbefaler Kvam og andre kommunar å starte opp med å lage faresonekart i staden for å revidere aktsemdkart eller lage andre kart som er ein mellomting mellom aktsemdkart og faresonekart. Som nemnd tidlegare kjem NGU med nye landsdekkande aktsemdkart i løpet av kort tid (stein-, snø- og jordskred). Skredfareprosjektet kva kan me tilby? Som nemnt ønskjer Kvam herad å starte opp eit kommunesamarbeid på skredfare. Me har lagt opp til eit prisforslag på 20 000, per kommune for å vere med i prosjektet. Det er òg søkt om støtte frå fylkeskommunen og hardangerrådet, og me vil søke om tilskot frå forsikringsselskap og bankar i nærmaste framtid. Me legg òg opp til at det er mogleg å kjøpe tenester så langt me har kapasitet, der samarbeidspartnarar har førsteprioritet. FRIST: Me ønskjer å ha ei oversikt over kven som vil vere med i prosjektet seinast 26. mars i år på grunn av økonomi og tidsplan. Den største fordelen med å ta del i prosjektet er at ein får tilgang på den kompetansen til dømes NGU, NVE, Bergen kommune, Kvam og andre samarbeidande kommunar har på skredkartlegging og skredsikring. Kommunen din vil få moglegheit til å påverke metodeutviklinga som mellom anna vil gjelde eit kontrollerbart kontrollskjema som kan brukast i kartlegginga, og som vil verte distribuert til samarbeidspartnarar. Metoden kan verte testa på eit lite område i din kommune. Metoden vert testa i vår, og rapport og evaluering vil kome på slutten av 2009. Prosjektet kan òg tilby mykje kunnskap, til dømes ein dag med foredrag for planavdelinga/teknisk der me òg kan diskutere skredrelaterte problem i kommunen. Me kan òg tilby ei oversikt over kva ein kommune kan gjere når dei vil starte opp med skredfarekartlegging, og me kan hjelpe kommunen til å starte opp kartlegginga. Viktig informasjon om skred vert distribuert, og metoderapport og referat frå møte vert tilsendt. 16 av 22

Kvifor vere med i skredfareprosjektet: *Sikrare bu- og arbeidsmiljø *Lovverket seier at kommunane har ansvar for å setje i verk førebyggande tiltak for å sikre seg mot skredulukker (NVE fakta 3 2008) *Kunnskap, som fører til færre naturskadar - meir effektiv sakshandsaming etter plbl - betre førebyggande arbeid i plan- og byggesakshandsaming *Samarbeid gir meir kunnskap - kompetanse frå andre samarbeidspartnarar på skredkartlegging og skredsikring *Kontakt med ekspertisen (NGU, NVE) *Vere med på å påverke metodeutviklinga - testområde - diskusjonar og eigne problem og løysingar *Vere på forskot Gunn Ø. Petersen, Etat for byggesak og private planer, Bergen kommune Skredfarekartlegging og håndtering av skredfare i byggesaker i Bergen kommune Hatlestad terrasse Den 13./14. september 2005 regna det 156,5 mm nedbør på eit døgn, på tolv timar kom det ned 110,5 mm nedbør. Normalt for heile september er 283 mm. Det var altså ekstremnedbør den dagen jordskredet ved Hatlestad terrasse gjekk. Skredhendinga førte til tap av menneskeliv, personskade, skadar på eigedommar, betydeleg økonomisk skade og redusert tilgjengelegheit til område (vegen vart stengd). Etter skredhendinga på Hatlestad og Hatlebakk fekk Etat for byggesak og private planar fleire utfordringar. Hovudmålet var å få ei oversikt over områda i kommunen som er utsette for ras, skred og flaum. Delmål var å få handsama alle uromeldingane fortløpande, oppdatere alle ved etaten om problemstillinga og auke aktsemda på temaet før vedtak vert fatta. For å auka vektlegginga av temaet gjekk etaten gjennom plan- og bygningslova når det gjaldt planlegging av nye bygg, eksisterande bygg, bygging i skredutsette område og rutinar rundt det og kven som gjer skredfarevurderingar. Etaten engasjerte føretak med geologisk/geoteknisk kompetanse til å halde fagseminar for alle ved etaten der dei gjorde greie for kva moment/observasjonar ein bør legge vekt på. Dette var til dømes spor etter tidlegare skred, steinsprang og flaum, erosjon i terrenget, vassvegar, oppsprokne berg / laus stein (òg i terrenget) og sprekkar i jord eller andre teikn på rørsle. Etaten prøver òg på å ha jamleg fagseminar om temaet. 17 av 22

Uromeldingar Etter skredet i Hatlestad terrasse tok etaten imot cirka 180 uromeldingar. Dette gjaldt for det meste utrasing av murar, jordskred, utgliding, steinsprang, flaum og vasskadar og bekkeinntak. Etter skredet i Ålesund kom det inn 170 uromeldingar fram til årsskiftet, der 70 kom den første månaden. Då gjaldt det helst steinsprang og sikringar av skjeringar. Bergen kommune tek i hovudsak imot to typar uromeldingar: naturleg skredfare og rasfarlege murar og fyllingar. Når kommunen får ei uromelding, vil kommunen sine geologar vurdere skredfaren. Ved mogleg skredfare vert skredfarevurdering bestilt frå føretak med geologisk eller geoteknisk kompetanse. Ved akutt skredfare vert grunneigar varsla, og det vert sett i gang tiltak som sikring eller evakuering (av politi). Sjølv om rapporten frå skredfarevurderinga viser at det ikkje er behov for tiltak, vert rapporten likevel sendt til heimelshavar som ein dokumentasjon på at krav til utbetring ikkje er nødvendig. Det er kommunen som betalar for rapportane. Oppfølging av kommunen Etter skreda vart risiko- og sårbarheitsanalysar (ROS) på naturrisiko framskynda. Dette gjaldt ROS-analysar på skred, flaum, vind, nedbør og høg vasstand. NGU kartla heile kommunen for skred og steinsprang. Storm weather center undersøkte nedbørsvariasjonar og intensitet i heile kommunen. Metrologisk institutt undersøkte ekstremvind og bølgjestand og ekstrem vasstand, og Powel AS undersøkte flaumvasstand. Skredfarekartlegging NGU starta allereie hausten 2005 ei skredfarekartlegging i utvalde område, og i heile kommunen i løpet av 2006. Dei utarbeidde eit hellingskart med fargekodar som vert brukt aktivt av kommunen i plan- og byggesaker (27 29, 30 37, 38 44 og >45 ). Rapport frå skredfarekartlegginga ligg ute på Internett på https://www.bergen.kommune.no/tema/ros Skråningar vart delte inn i fire klassar: 1. bratte naturlege skråningar utsette for steinsprang (>45 og >10 m høge) 2. lågare naturlege skråningar og menneskeskapte skjeringar utsette for steinsprang (>45 og <10 m høge) der hus ligg tett inntil 3. naturlege skråningar med fare for jordskred (27 45 ) 4. menneskeskapte skjeringar i lausmassar og fyllingar ROS II: Detaljundersøking av skredfare I mai 2008 vart det utlyst ein open anbodskonkurranse for levering av konsulenttenester for detaljundersøking (ROS II) til Bergen kommune. Sweco Noreg AS vann og skal utføre arbeidet med den tredelte detaljundersøkinga. 93 enkeltlokalitetar, pilot I: Salhus og pilot II: Fjellsiden. NGU er rådgivar for Bergen kommune i prosjektet. Dei områda som låg i skråningsklasse 2 og 4 (under 10 m) i ROS I, vert undersøkte (93 geotekniske lokalitetar). Dette gjaldt avgrensa område, og Sweco skal avdekke ustabile område i fjell og lausmassar. Dei skal òg vurdere behov for sikringstiltak og forslag på tiltak. 18 av 22

Pilotprosjekt Pilotprosjekta gjeld skredfarevurdering av skråningar over 10 m (skråningsklasse 1 og 3). Det er to område som vert med i pilotprosjekta, Salhus og Fjellsiden. Sweco skal her levere dokumentasjon og diskusjon av metodikk. Dei skal òg lage skredfarekart med grunnlag i planog byggingslova 68 med tekniske forskrifter med skredfaregrense med årleg sannsyn på 1/1000. I tillegg kjem skredfaregrenser med årleg sannsyn på 1/333. Det skal leverast rapport med tekstskildring for kvart pilotområde. Pilotområdet i Salhus er ei fjellskråning med 250 m i høgdeforskjell. Store delar av fjellsida er over 45 og består av granittisk gneis med noko lausmassar. Det er størst fare for steinsprang, og i tillegg jordskred i nokre område. Pilotområdet i Fjellsiden er tett busett, både i skråningar og rett under skråningar som er over 45. Området består av grønskifer i sør og gneis i nord som sprekk opp i store blokkar. Det er varierande dekke med lausmassar og fyllingar, og det er fare for både steinsprang og lausmasseskred. Viktige kriterium Ein bør vere merksam på *tomter nær bergskrentar (under og over) *tomter nær skråningar og fyllingar med helling større enn 25 grader (og bekkar og vassig) *tomter som krev store fyllingar, murar og skjeringar, graving i lausmassar og kvalitet på lausmassar *tomter på flater der det kan vere aktuelt å fylle på myr eller blaute jordartar eller fylling i sjø og vatn *tomter nær og om lag på same nivået som flaumvassnivået i elvar og bekkar Byggehandsaming i mogleg skredområde Dersom Bergen kommune tek imot ein byggesøknad i eit område dei er usikre på om er trygt å bygge på, men der forholda elles tilseier at løyve kan givast, skal det berre givast rammeløyve på vilkår. Vilkåret er at det må gjennomførast ei skredfarevurdering av byggeområdet før igangsettingsløyve kan givast. Skredvurderinga skal gjerast av eit føretak med geologisk/geoteknisk kompetanse. Dei skal undersøke om tiltaket kan gjennomførast slik det er søkt om, og skilje kva sikringstiltak som eventuelt må gjennomførast. Rapporten frå skredfarevurderinga skal sendast til kommunen og betalast av utbyggar. Dersom rapporten konkluderer med at sikring må gjennomførast, skal det berre givast igangsettingsløyve for skredsikringsarbeidet og eventuelt grunnarbeid. Før det vert gitt igangsettingsløyve for det resterande byggearbeidet, skal dei skildra sikringstiltaka vere ferdig gjennomførte og kontrollerte av eit føretak med geologisk/geoteknisk kompetanse. Dokumentasjonen for gjennomført kontroll skal leggast fram for kommunen før igangsettingsløyve for resten av tiltaket vert gitt. 19 av 22

Andre kommunar Ullensvang Jan Ove Rørnes hadde ein PowerPointpresentasjon om skredproblematikken i Ullensvang. Heradet har store utfordringar med store område med snøskredfare, område med flaumskred, område med steinskred/steinsprang og område med dårlege grunnforhold. Store delar av Ullensvang ligg i mogleg skredfare på aktsemdkartet, og skredproblematikken må vurderast i samband med arealbruk. Statens kartverk si kartlegging av skredpunkt på riks- og fylkesveg er eit godt hjelpemiddel. Kva tiltak er gjorde Fleire område er sikra med murar og vollar for å sikre byggeområde. Detaljerte skredrapportar er utarbeidde for byggeområde og konkluderer med at dei undersøkte områda kan utbyggast utan fare for skred. Andre rapportar har utelukka område for utbygging. Utfordringar Endringar av klima, mindre bekkar som kan ta nye vegar som følgje av ekstremnedbør fører til at område rekna som sikre kan verte utrygge. Skogsvegbygging og flatehogst kan endre tilhøve kring skredfare. Framover *få dei mest utsette skredområda avsett som fareområde i kommuneplanen *utarbeide nye detaljerte skredvurderingar for nye byggeområde *vurdere eksisterande byggeområde og sjå om det er trong for nye utgreiingar Ullensvang arbeider for å gjere tilhøva tryggare, både for vegfarande, fastbuande og dei som vitjar heradet. Kvinnherad Anbjørn Høivik hadde ein PowerPoint-presentasjon om skredfarekartlegging i Kvinnherad. Skredfarekartlegginga er knytt opp til arealdelen i kommuneplanen. Det er berre gjort grovkartlegging, og skredfaregrenser er kartlagde frå 1970-åra og frametter av geologar frå Universitetet i Bergen (Noralf Rye, Helge Askvik). Kartlegginga gjort i 70-åra og frametter med strekar som viser grense mellom faresoner og trygge område stemmer godt overeins med aktsemdkarta frå NGU. Det er NGU-data som no tek over, og nye data inngår i ROS-analysar frå 2005 og frametter. 20 av 22

Kvinnherad kjem ikkje til å lage noko skredfaresonekart. Dei er godt fornøgde med aktsemdkartet og set av dei sonene når dei lagar arealplanar. Modalen, Voss, Vaksdal, Osterøy, Fusa, Ulvik, Eidfjord Modalen, Voss, Vaksdal, Osterøy, Ulvik og Fusa vart på slutten spurde om kva dei hadde gjort. Inntrykket er at det skjer skred i dei fleste kommunane, men at kommunane har forskjellig ståstad når det gjeld kor mykje areal som er skredfarleg. Nokre kommunar har mykje av arealet dekka av aktsemdkartet og treng faresonekart i arealplanlegginga, mens andre kan nøye seg med aktsemdkartet i arealplanlegginga. Diskusjon Det var kommentarar om at NGU og NVE burde støtte arbeidet med metodearbeid økonomisk, sidan dei skal jobbe med metodearbeid og rutinar for skredkartlegging. Foreløpig ser NVE og NGU seg nøgde med å støtte initiativet og prosjektet fagleg, noko som er veldig viktig for prosjektet. Det vart òg antyda av NGU at Kvam og samarbeidande kommunar moglegvis kan verte ein del av eit pilotprosjekt. Det vil seie at NGU då vil bruke ressursar på å teste ut metodar, noko som kan kome samarbeidande kommunar til gode (testområde). Det vart diskutert om kven som har det juridiske ansvaret ved bygging i skredutsette område. Kari Sletten frå NGU slo fast at plbl ikkje tillet bygging i utsette område og at kommunen har eit ansvar om det skjer, men at ansvarleg søkjar òg har eit ansvar om å informere om farane. Det vart òg diskutert når ein skal be om geoteknisk rapport. Om søknaden gjeld nybygg i eit område som ligg innanfor aktsemdkartet bør det krevjast geoteknisk rapport om det ikkje er lagt ved søknaden. Aktsemdkartet er grovt, men er den beste verktøyet ein har så langt. Skredfareprosjektet vart oppfordra til å jobbe med dei juridiske og økonomiske problema som ligg i skredfarekartlegginga og lage forskjellige scenario. Dette gjeld til dømes kva konsekvensar det får for kommunen når det skjer skred utanfor kartlagt område. Bruken av aktsemdkartet i planlegging og byggsak varierer mellom kommunane, men seminaret og vidare samarbeid kan hjelpe til med å auke medvit på skredfare i plan og byggesak og standardisere kommunanes arbeid innanfor skredfare framover. På neste side ligg eit utklipp av ein artikkel i Hordaland Folkeblad (HF) om seminaret (overskrift: samarbeid om skred), som inneheld eit godt referat frå seminaret og diskusjonen. 21 av 22

Seminaret er omtala i lokalavisa (Hordaland folkeblad). 22 av 22