Førde kommune Postboks Førde TILSYNSRAPPORT. Elevanes psykososiale miljø:

Førde kommune Postboks 338 6802 Førde TILSYNSRAPPORT Elevanes psykososiale miljø: Førebyggande og individuelt retta arbeid Medverknad, informasjon og forvaltning Førde kommune Sak 2016/3767

Innhald Samandrag... 3 1.Innleiing... 5 2. Om tilsynet med,, og Førde ungdomsskule i Førde kommune... 6 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular... 6 2.2 Tema for tilsyn... 6 2.3 Føremålet med tilsynet... 7 2.4 Om gjennomføringa av tilsynet... 7 3. Elevanes psykososiale miljø: Førebyggande og individuelt retta arbeid... 8 3.1 Rettslege krav... 8 3.2 Fylkesmannens undersøkingar... 10 3.3 Kommunens merknader etter førebels tilsynsrapport - individuelt retta arbeid... 19 3.4. Fylkesmannens vurderingar... 23 3.5 Fylkesmannens konklusjon... 31 3.6 Nytt kap. 9A i opplæringslova frå 1. august 2017 vidareføring av aktivitetsplikta... 32 4. Elevanes Psykososiale miljø: medverknad, informasjon og forvaltning... 33 4.1 Rettslege krav... 33 4.2 Fylkesmannens undersøkingar... 35 4.3 Kommunens merknader etter førebels tilsynsrapport - medverknad, informasjon og forvaltning... 40 4.4 Fylkesmannens vurderingar... 42 4.5 Fylkesmannens konklusjon... 46 4.6 Nytt kap. 9A i opplæringslova frå 1. august 2017 dokumentasjonskrav erstattar enkeltvedtaket... 46 5. Endeleg rapport - tilsynet er avslutta... 47 Vedlegg 1: Dokumentasjonsgrunnlag... 48 2

Samandrag Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurdering av skuleeigaren og skulane. Rapporten omhandlar berre resultatet knytt til temaet som er valt og på det tidspunktet tilsynet er gjennomført. Når det gjeld metoden for tilsyn etter opplæringslova, har Utdanningsdirektoratet utarbeidd eiga handbok som Fylkesmannen skal nytte. Handboka 1 ligg på Utdanningsdirektoratet sine internettsider. Først går vi gjennom dei rettslege krava for dei to kapitla, jf. pkt. 3.1 og 4.1. Deretter omtalar vi våre undersøkingar i forhold til kontrollspørsmåla, jf. pkt. 3.2. og 4.2. Under desse punkta vurderer vi i liten grad om forholda er i samsvar med regelverket. Under våre vurderingar drøftar vi meir inngåande observasjonane og om desse er i samsvar med regelverket, jf. 3.3. og 4.3. Tema Tilsynet sitt tema er delt i to hovuddelar; - Førebyggande og individuelt retta arbeid - Medverknad, informasjon og forvaltning Gjennom undersøkingar av skulane sin praksis skal eventuelle regelverksbrot i samband med tilsynstemaet avdekkast. Fylkesmannen vil gjennom pålegg om retting krevje at eventuelle regelverksbrot blir retta. Gjennomføring Fylkesmannen opna 05.12.2016 tilsyn med skulane sitt arbeid med elevane sitt psykososiale miljø ved,, og Førde ungdomsskule i Førde kommune. Fylkesmannen sine vurderingar og konklusjonar er basert på skriftleg dokumentasjon, jf. vedlegg 1: oversyn over innsendt dokumentasjon i tilsynet. Kommunen hadde frist til 22.12.16 på å sende inn eigenvurderingar og dokumentasjon frå Flatene skule,, Førde ungdomsskule og. Vi mottok eigenvurderingar og dokumentasjon gjennom RefLex frå skuleeigar 04.01.2017. 1 Metodehåndbok for tilsyn en håndbok for tilsyn i metode for tilsyn etter barnehageloven og opplæringsloven. 3

Status på rapporten og vegen vidare Førde kommune fekk tilsendt førebels tilsynsrapport 07.04.2017 der dei fekk frist til 01.05.2017 med å kommentere rapporten. Det vart gjennomført sluttmøte som videomøte med Førde kommune 08.05.2017. Frå kommunen deltok kommunalsjef og rektorane på Flatene skule,, Førde ungdomsskule og. Kommunen fekk frist til 01.05.2017 til å kommentere førebels tilsynsrapport. Vi mottok svar og ny dokumentasjon innan fristen. Kommunen sine merknader er vurdert i den endelege tilsynsrapporten. Fylkesmannens vurderingar og konklusjon er basert på skriftleg dokumentasjon, sjå vedlegg. Det er ikkje avdekt brot på regelverket Når det gjeld kontrollspørsmåla under dei to hovudtema «Individuelt retta arbeid med psykososialt miljø» og «Medverknad, informasjon og forvaltning», imøtekjem,, Førde barneskule og Førde ungdomsskule dei aktuelle lovkrava. Det er såleis ikkje gitt varsel om pålegg i den endelege tilsynsrapporten. 4

1.Innleiing Den 05.12.2016 opna vil tilsyn med skulanes arbeid med elevane sitt psykososiale miljø ved Flatane skule,, og Førde ungdomsskule i Førde kommune. Tilsynet er eit eigeinitiert tilsyn frå Fylkesmannen. Det er kommunen som har det overordna ansvaret for at krava i opplæringslova blir etterlevd, jf. opplæringslova 13-10 første ledd. Kommunen er derfor adressat for denne tilsynsrapporten. Tilsynet har ikkje avdekt lovbrot på gjeldande regelverk under dei to hovudtema «Individuelt retta arbeid med psykososialt miljø» og «Medverknad, informasjon og forvaltning». Tilsynet blir avslutta med denne rapporten. 5

2. Om tilsynet med,, og Førde ungdomsskule i Førde kommune Tilsyn med Førde kommune ved Flatene skule,, og Førde ungdomsskule vart opna gjennom varselbrev 05.12.2016. 2.1 Fylkesmannen fører tilsyn med offentlege skular Fylkesmannen fører tilsyn med kommunen som offentleg skuleeigar, jf. opplæringslova 14-1 første ledd. Fylkesmannens tilsyn på opplæringsområdet er tilsyn med det lovpålagde, jf. kommunelova 60b. Fylkesmannens tilsyn med offentlege skular er utøving av myndigheit og skjer i samsvar med reglane for dette i forvaltningsretten. I dei tilfella der Fylkesmannen konkluderer med at eit rettsleg krav ikkje er oppfylt, blir dette sett på som regelverksbrot, uavhengig av om det er opplæringslova eller forskrifter fastsett i medhald av denne lova som er brotne. 2.2 Tema for tilsyn Opplæringslova 13-10 om forsvarleg system og 9a-4 om internkontroll Opplæringslova 13-10 andre ledd er ein overordna regel som pålegg skuleeigar å ha eit forsvarleg system for oppfølging av alle lovkrava. Det er ikkje ført særskilt tilsyn med opplæringslova 13-10 andre ledd i dette tilsynet. I denne omgang er det internkontrollen ved kvar enkelt skule knytt til elevane sitt psykososiale miljø det blir ført tilsyn med. Kravet til internkontroll i samband med dette er særleg regulert i opplæringslova 9a-4 2, jf. 9a.3 første ledd. Kommunens ansvar Sjølv om opplæringslova legg ansvaret på skuleleiinga for den daglege gjennomføringa og etterlevinga av dei kontrollerte reglane, er det kommunen som har det overordna ansvaret. Det er kommunen som skuleeigar som må syte for at skuleleiinga ved kvar skule etterlever krava og pliktene i lova, og at dei tilbyr dei tenestene og aktivitetane som lova omtalar. Oppfyllinga av elevane sin rett til eit godt psykososialt miljø skjer på skulen. Det er skuleleiinga og dei tilsette som i det daglege må arbeide for eit godt skulemiljø. Kommunen som skuleeigar er likevel øvste ansvarlege for at pliktene etter kapittel 9a blir oppfylte. Dette inneber at det er kommunen som er ansvarleg for oppfylling av elevane sine rettar sjølv om det tilsynet har undersøkt har vore handlingar som skjer i skulen. 2 Vi viser til rundskriv frå Utdanningsdirektoratet om systemretta arbeid etter opplæringslova kapittel 9a Udir-4-2014. 6

2.3 Føremålet med tilsynet Det overordna målet med tilsyn med kap. 9a er å rette merksemda mot og styrke arbeidet med det psykososiale miljøet ved skulane og deira evne til å førebygge og handtere krenkande åtferd. Gjennom kontroll med om skulane følger lovkrava på dette feltet, skal eventuell lovstridig praksis avdekkast. Gjennom pålegg om endring skal slike forhold rettast opp. Eit godt skulemiljø er ein viktig innsatsfaktor for ein god skule og for realisering av føremålsparagrafen i 1-1 i opplæringslova. Manglar ved skulemiljøet kan føre til mistrivnad blant elevane, og det vil kunne ha direkte innverknad på læringsutbytte deira. Dei overordna føremåla med tilsynet er å: - Sikre at skuleeigarar og skuleleiarar driv eit aktivt og førebyggande arbeid for å sikre elevane eit godt psykososialt miljø. - Sikre at skuleeigarar og skuleleiarar syter for at dei tilsette på ein tilfredsstillande måte handterer krenkande åtferd som dei får kunnskap eller mistanke om Manglande etterleving av regelverket kan føre til at elevar og forelder ikkje får sine rettar som er heimla i opplæringslova kap. 9a. Tilsynsrapporten gir ikkje ei heilskapsvurderinga av skulane og skuleeigaren. Rapporten omhandla berre resultat knytt til temaet som er valt. 2.4 Om gjennomføringa av tilsynet I varselbrevet av 05.12. 2016 bad vi Førde kommune om at leiinga (rektor) ved Flatene skule,, og Førde ungdomsskule gjennomfører eigenvurdering i RefLex 3 i forhold til bestemte kontrollspørsmål. Fylkesmannen har kravd at kommunen legg fram eigenvurderingar og tilhøyrande dokumentasjon med heimel i kommunelova 60 c. Kommunen hadde frist til 22.12.16 på å sende inn eigenvurderingar og dokumentasjon frå Flatene skule,, Førde ungdomsskule og. Kommunen bad om utsetjing av innleveringsfristen og vi mottok eigenvurderingar og dokumentasjon gjennom RefLex frå skuleeigar 04.01.2017. Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er baserte på eigenvurderingar og skriftleg dokumentasjon. Etter førebels tilsynsrapport mottok vi skriftlege tilsvar med ny skriftleg dokumentasjon både frå både skuleeigar og frå dei fire skulane, jf. dokumentoversyn til slutt i rapporten. 3 RefLex er eit nettbasert verktøy som skal gi offentlege skular og skuleeigarar hjelp til å vurdere om eigen praksis er i samsvar med opplæringslova med tilhøyrande forskrifter. 7

3. Elevanes psykososiale miljø: Førebyggande og individuelt retta arbeid Under pkt. 3.1. går vi gjennom dei rettslege krava for dette kapittelet. Under pkt. 3.2. «Fylkesmannens undersøkingar» har vi med alle kontrollspørsmåla der vi har med ein del av innhaldet i eigenvurderingane til rektorane og innhaldet i aktuelle dokument. Under dette punktet vurderer vi i liten grad om forholda er i samsvar med regelverket. Under pkt. 3.3. «Fylkesmannens vurderingar» drøftar vi meir inngåande observasjonane under pkt. 3.2. og om desse er i samsvar med regelverket. 3.1 Rettslege krav Elevanes rett til eit godt psykososialt miljø Alle elevar har rett til eit godt psykososialt miljø som fremmar helse, trivsel og læring, jf. 9a-1. retten etter 9a-1 er ein individuell rett, der elevens subjektive oppleving av miljøet er avgjerande. Elevens individuelle rett er ikkje oppfylt med mindre eleven sjølv opplever at skulemiljøet har ein tilfredsstillande verknad på hans eller hennas helse, trivsel og læring. Retten til eit godt psykososialt miljø inneber altså ikkje berre ein rett til fråvær av krenkingar, men ein rett til å oppleve at det psykososiale miljøet fremmar hans eller hennas helse, trivsel og læring. Skulane må syte for at alle elevane ved skulen opplever at det psykososiale miljøet er godt. Lova er ikkje oppfylt før alle elevane ved skulen opplever eit godt psykososialt miljø. Elevane har plikt til å opphalde seg i skulen kvar dag og har ikkje like stor moglegheit som vaksne til å velje sitt miljø. I forarbeida til lova er det difor lagt vekt på at skulen må gjere «sitt ytterste» for at opphaldet ikkje blir til skade for elevane (Ot.prp.nr.72 2001-2002). Skulens plikter Skulens plikt til å jobbe systematisk og førebyggjande (internkontroll) Skulen må arbeide systematisk for å fremme elevens psykososiale miljø, jf. 9a-4 og 9a-3 første ledd. Det førebyggande arbeidet skal vere aktivt, systematisk og kontinuerleg for å fremme eit godt psykososialt miljø, og må sjåast i forhold til den overordna norma i 9a-1 om elevens individuelle rett. Skulen skal jobbe etter eit «føre-var-prinsipp» og førebygge brot på elevens rett til et godt psykososialt miljø som fremjar helse, trivsel og læring. Systemet må dekke alle krava i kapittel 9a. Føremålet med det systematiske skulemiljøarbeidet er å sikre at elevens rett vert oppfylt ved at skulen jobbar kontinuerleg og systematisk for eit godt miljø og sikrar at problem vert oppdaga og blir tatt hand om i tide. Dette kallast også internkontrollreglar som skulen må følgje for å oppfylle sin plikt til å jobbe systematisk og førebyggande. I. Fase 1: Skulen må kartlegge situasjonen på skulen i forhold til krava i opplæringslova kapittel 9a m.v. II. Fase 2: Skulen må fastsette konkrete mål for skulemiljøet og skulemiljøarbeidet. III. Fase 3: Skulen må utarbeide et system for oppfølging av krava i kapittel 9a. IV. Fase 4: Skulens leiing må implementere systemet blant dei tilsette. V. Fase 5: Skulens leiing må sikre at skulemiljøarbeidet er kontinuerleg, aktivt og systematisk, og i samsvar med systemet. VI. Fase 6: Skulens leiing må jamleg evaluere skulens system og det systematiske arbeidet. 8

Alle fasane er rettslege krav som skulen må oppfylle, jf. 9a-4. Skuleleiinga har ansvaret for den daglege oppfølginga av skulens systematiske arbeid. Skulen må kunne sannsynleggjere at dei har eit system for internkontroll. Systemet må vise kva som skal gjerast, korleis det skal gjerast, kven som skal gjere det, når det skal gjerast og kva som faktisk blir gjort. Systemet må fange opp både korleis elevane generelt og den enkelte opplever skulemiljøet, og syte for at det settast inn nødvendige tiltak dersom elevane generelt eller enkeltelevar ikkje får oppfylt sin rett etter 9a-1. Systemet må hele tida evaluerast. Individuelt retta arbeid: dei tilsette si handlingsplikt Handlingsplikta gjeld for alle som har eit tilsetjingsforhold/ein arbeidsavtale med skuleeigar. Dette inkluderer også lærarvikarar og andre med mellombelse arbeidsavtalar. I tillegg til lærarar, tilsette som arbeider i skulefritidsordning/aktivitetskulen og miljøarbeidarar, gjeld handlingsplikta også til dømes vaktmeister, reingjeringspersonale og kontorpersonale som er tilsett ved skulen. Skulen må syte for at alle tilsette har kunnskap om handlingsplikta, og kva denne inneber. Dette inngår i det systematiske arbeidet. Handlingsplikta kan delast inn i fire steg: 1. Den tilsette må undersøkje saka Det er tilstrekkeleg at ein tilsett har mistanke om at ein elev er blir utsett for krenkande ord og handlingar, for at plikta til å undersøkje forholdet trer inn. Mistanke inneber ein «føling» eller ei meining om at ein elev blir utsett for krenkande ord og handlingar. Det trenger ikkje vere vedvarande krenkande handlingar, det er tilstrekkeleg at den tilsette får mistanke om éin krenkande handling eller uttale for at handlingsplikta skal tre inn. Sjølv om til dømes utsegna står fram som ein del av en akseptert kultur i elevgruppa, er det likevel ei krenking dersom ein eller fleire elevar opplever det som ei krenking. 2. Den tilsette må varsle skuleleiinga Dersom den tilsette får stadfesta gjennom undersøkingar at ein elev er blitt utsett for krenkande ord og handlingar, må vedkomande varsle skuleleiinga. Dette kan også gjelde sjølv om eleven sjølv seier at han eller ho ikkje er utsett for krenkande ord og handlingar. Det kan vere mange grunner til at ein elev som for eksempel vert mobba, ikkje innrømmer dette for ein lærar. Når ein tilsett varslar skuleleiinga, kan dette skje både skriftleg og munnleg. Det viktige er at skulen har ei felles forståing av når det skal varslast, og korleis det skal skje. Dette er ein del av skulens systematiske arbeid med å sikre elvene eit godt psykososialt miljø. 3. Den tilsette må gripe inn sjølv dersom det er nødvendig og mogleg Dersom det er nødvendig og mogleg, må den tilsette i tillegg sjølv gripe inn. Føremålet med denne regelen er å stanse uønskt handlingar snarast mogleg for å unngå eller redusere fysiske og psykiske skader hos dei involverte. Kva som vil vere eigna måte å gripe inn på, kjem an på korleis eleven blir krenka. Dersom krenkinga er verbal, plikter den tilsette å stoppe dette. Dersom elevar slåst eller fysisk mishandlar ein annan elev vil det også vere nødvendig å gripe inn, men om den tilsette sjølv skal gå inn og skilje elevane kjem an på vedkomandes eigne føresetnader og situasjonen elles. Det kan berre krevjast at ein tilsett grip inn i ein slik i situasjon dersom det kan reknast som forsvarleg. Ein tilsett skal ikkje utsette seg sjølv for fare. Det kan eventuelt vere nødvendig å hente hjelp frå andre eller å ringe politiet for hjelp. 9

4. Skuleleiinga må oppfylle den krenka elevens rett til eit godt psykososialt miljø Den enkelte tilsette si plikt til å undersøkje og varsle ved mistanke om krenkande ord eller handlingar, og å gripe inn sjølv dersom det er nødvendig og mogleg, følgjer av 9a-3 andre ledd. Sjølv om det ikkje følgjer av denne regelen, har også skulen plikt til å følgje opp saka på ein eigna måte slik at den krenka eleven får oppfylt sin rett til eit godt psykososialt miljø. Dette følgjer av elevens rett til eit godt psykososialt miljø etter 9a-1, jf. over. 3.2 Fylkesmannens undersøkingar Fylkesmannens vurderingar og konklusjonar er basert på innsendt skriftleg dokumentasjon og innsendte eigenvurderingar frå rektor. Førebyggande arbeid Sikrar skuleleiinga at skulen har kjennskap til korleis elevane generelt opplever det psykososiale miljøet? - har fokus på klasseleiing og den daglege kontakt og oppfølging av elevane i alle klassar. - Skulen legg opp til samtalar ved oppstart av kvar skuledag. - Skulen har dokumentert fag- og trivselskartlegging som gir eit oversyn over den einskilde elev og skulen samla. Desse kartleggingane vert følgt opp gjennom utviklingssamtalar. Det er vist til eigne skriftlege rutinar for gjennomføring av utviklingssamtalen og oppfølging av fag- og trivselskartlegging. - Skulen har ei eiga funksjonsstilling for elevmiljø. - Skulen nyttar elevundersøkingar i deira analyse av korleis elevane generelt opplever det psykososiale miljøet. Dei brukar i 6-10 klasse Conexus Insight som analyseverktøy. - Kontaktlærarane skriv rapport til rektor, som rapporterer til skuleeigar. Trinnteama lagar også ein felles rapport frå trinnet. Det psykososiale miljøet er også tema i dialog med tilsette, i samarbeidsutvalet, skulemiljøutvalet og i FAU. - For å observere i klasserommet nyttar skulen skulevandring. - Ved behov vert det sett i verk tiltak. : - Det vert gjennomført eigenvurderingar og radar-eigenvurderingar i både skule og SFO, desse vert følt opp i utviklingssamtalar. - I sjette og sjuande klassevert det gjennomført elevundersøkingar. - Skulen viser til kommunalt system for oppfølging, der dei mellom anna nyttar eit bestemt avvikssystem. - Nytilsette og vikarar vert informert om skulen varsling til leiing, jf. forventningar til vikarar, lærar som treng vikar og til administrasjonen. - Skulen opplyser om at helsesøster vert varsla når det kjem nye elevar og foreldre og elevar ver oppmoda om samtale med helsesøster. 10

- Skulen her ein eigen rutine med tanke på informasjonsflyt mellom skule og SFO om det psykososiale miljøet. - Skulen har i sitt reglement dokumentert hovudreglar og reglar for både ute og inne. - Skulen har dokumentet eige notat frå rektor som viser skulens oppfølging av elevundersøkinga. Førde ungdomsskule: - Kontaktlærarane skal tre gonger i halvåret gje ei tilbakemelding til leiinga om korleis elevane i kvar klasse opplever det psykososiale miljøet. - Kvar haust vert det gjennomført elevundersøkingar for alle elevar. Resultata vert lagt fram for tilsette, råd og utval. Kvar kontaktlærar skriv også ein rapport frå elevundersøkinga, med spesiell vekt på trivsel, motivasjon, mobbing og om det var noko i undersøkinga som overraska dei tilsette. Desse resultata vert handsama i team og på fellesmøte. Sikrar skuleleiinga at skulen har kjennskap til korleis den enkelte eleven opplever det psykososiale miljøet? - Skulen gjennomfører fag- og trivselskartlegging to gonger i året for alle elevar. Skulen skriv at desse undersøkingane, saman med utfylt radar (sjå vedlegg i eigenvurdering) gir skulen eit oversyn over korleis den einskilde eleven opplever det psykososiale miljøet på skulen. - Det er lagt opp til to obligatoriske elevsamtalar i året, der fag- og trivselsundersøkinga vert gjennomgått med føresette. - Det er lagt opp til kommunikasjon mellom føresette og kontaktlærar på vekeplanar og vekeprøver, og skulen meiner at terskelen for å ta opp ting er enkel og låg. - Skulen nyttar elevundersøkingane for å følgje med på den einskilde elev. Undersøkingane og rapportane er anonyme. Dei analyserer resultata, læraren rapportera til skuleleiinga som i etterkant er i dialog med leiinga. Dei finn ut kor mange elevar som svarar på ulike sider ved det psykososiale miljøet, etter desse resultata forsøker dei å avdekke kven dette gjeld, i dialog med lærar. - I klassar der det er behov seier skulen at dei gjennomfører sosiometriske kartleggingar i etterkant av elevundersøkinga. - Det vert gjennomført to elevsamtalar i året. Skulen nyttar elektronisk IUP i samband med foreldresamtalane, i desse får ein oversikt over lærar, elev og føresette sine vurderingar av den enkelte elev si oppleving av det psykososiale miljøet. - Skulen nyttar eigenvurderingar og radar-skjema, der skulen kan vurdere elevar og foreldre si oppleving av skulemiljøet. Dette vert følgt opp både i foreldresamtale og i lærarkollegiet. - På SFO nyttar skulen «barnesamtalar» der barnet si oppleving av det psykososiale miljøet vert kartlagd og følgd opp. - Skulen skriv at det vert jobba mykje med at alle tilsette på skulen skal ha ei felles forståing av korleis skulemiljøet skal og bør vere. - Skulen informerer foreldre om rettigheiter i høve det psykososiale miljøet, og skriv at det er god kunnskap og ein låg terskel for å melde frå til rektor eller andre tilsette. 11

Førde ungdomsskule - Alle elevane fyller ut eit eigenvurderingsskjema i forkant av elev- og foreldresamtalar. Sosial trivsel er eit eige punkt i eigenvurderingsskjema. - Saman med dei anonyme eigenvurderingane og den daglege kontakten meiner skulen at dette gjer at skuleleiinga har eit godt innblikk i korleis elevane generelt og den einskilde eleven opplever det psykososiale miljøet på skulen. Individuelt retta arbeid Sikrar skuleleiinga at dei tilsette er kjende med si plikt til å undersøkje, og til korleis dei skal undersøkje saka når dei har mistanke eller informasjon om at ein elev har blitt utsett for krenkande ord eller handlingar? - har ein handlingsplan mot mobbing (oppdatert i mars 2016) og handlingsplikta til dei tilsette går fram av denne planen. - Det går fram av innsendt dokumentasjon at handlingsplikta vert gjennomgått. Det er sett av tid til på personalmøte og planleggingsdagar, for å orientere dei tilsette om handlingsplikta, m.a. korleis tilsette skal undersøke når ein har mistanke eller kunnskap om krenkande ord eller handlingar. - I skulens handlingsplanen mot mobbing pkt. E Saker som grensar til mobbing går det fram: «I slike situasjonar må skule og SFO saman med heimane arbeide for å skaffe seg innsikt og oversikt.» Av tiltak er klassemøte, foreldremøte, tettare oppfølging i friminutt og samtaler med enkeltelevar nemnd. Dette er det mest konkrete vi finn som gjeld skulens oppfølging og undersøking i skulens retningsliner. - Handlingsplikta er nedfelt i skulen sine planar og rutinar for arbeidet med det psykososiale miljøet. Desse rutinane er tema for dei tilsette fleire gonger i året og blir då delt ut til dei tilsette. - Det er i rutineheftet vist til at dei tilsette skal vere «proaktive i arbeidet med å avdekke mobbing. Det inneber at ein aktivt skal nytte verktøy og observasjon for å avdekke mobbing.» Det er også vist til enkle tiltak som kan settast i verk dersom ein får mistanke eller kunnskap om mobbing. - Vikarar, assistentar og lærarar får informasjon om varslingsplikta, men leiinga seier lite om dei tilsette si plikt til å undersøke, når og korleis det bør gjerast. - I vedlagt «rutinar dersom mobbing blir oppdaga» er det opplyst om at klassestyrar skal ha samtalar med mobbeofferet, og gi melding til foreldre. Etter å ha innhenta mest mogeleg informasjon om situasjonen, skal rektor eller leiing snakke med mobbar. - Skulen følgjer «Rutine for 9a i opplæringslova for grunnskulen og SFO i Førde kommune». Denne ligg tilgjengeleg på Førde kommune si nettside og er vedlagt i eigenvurderinga. Vi kan ikkje sjå at desse rutinane seier noko om undersøkingsplikta. 12

Førde ungdomsskule - Dei tilsette sine plikter er tema på planleggingsdagane, i tillegg får alle tilsette utdelt ein perm med all informasjon om handlingsplikta og det psykososiale miljøet. Handlingsplikta og opplæringslova kap. 9a er nemnt som eit eige punkt i oversikten over planleggingsdagen som er vedlagt. - I flytskjema står det om undersøkingsplikta at: tilsette skal undersøke saka og skrive kort logg om hendinga/situasjonen og dei mottekne opplysningane. Sikrar skuleleiinga at dei tilsette er kjende med si plikt til å gripe inn, og til korleis dei skal gripe inn overfor krenkande ord og handlingar dersom det er nødvendig og mogleg? - Dei tilsette får informasjon om si plikt til å gripe inn på personalmøte. I tillegg vert alle tilsette orientert om alle saker som vert behandla, slik at dei veit korleis desse vert arbeida med. - Rektor opplyser i eigenvurderinga at plikta og rutinane for å gripe inn dersom ein tilsett har mistanke eller kunnskap om krenkande ord eller handlingar vert også gjennomgått på foreldremøte der dei tilsette deltek. Men vi kan ikkje sjå utifrå vedlagt PP presentasjon frå foreldremøte at dette vert tatt opp konkret. - I skulens handlingsplan mot mobbing går det fram kva dei tilsette skal reagere på; at ein elev vert utsett for negative haldningar frå andre, negativ åtferd frå andre, vert halden utanfor og ikkje får vere med dei andre og foreldre og føresette sine meldingar til skulen. - Det er opplyst at dei tilsette vert heldt orientert om alle pågåande saker, slik får dei kunnskap og innsikt i korleis saker blir handtert, bør bli handtert og når ein skal gripe inn. - Handlingsplikta er gjennomgått regelmessig for alle tilsette, og den er nedfelt i skulen sine rutinar og planar. - Skulen har oppretta eit miljøteam som jobbe med rettleiing i å handtere utfordringar innan handlingsplikta. - Det kjem i rutinane til skulen klart fram at alle tilsette skal gripe inn dersom det er mistanke eller kunnskap om krenkingar. Det er ikkje spesifikk gjort greie for kva som skal gjerast i dei ulike situasjonane. - Skulen informerer dei tilsette om rutinar, reglar og varslingsplikt. - I skriv «forventningar til vikarar» er det presisert at leiinga skal gi vikarane informasjon om 9a og skulereglane, at skulen har ein mobbeplan, gjennomgåing av kor tid/korleis gripe inn ved hendingar og informasjon om kommunen sitt avvikssystem og korleis det skal brukast. - Eit av punkta i reglementet er at dei tilsette skal ordne opp dersom dei ser konfliktsituasjonar eller andre hendingar. Dersom det ikkje løyser seg, skal dei varsle kontaktlærar eller rektor. - Det er ikkje gjort greie for kva type situasjonar dei tilsette skal gripe inn i eller korleis dei skal gripe inn. 13

Førde ungdomsskule - Det følgjer av rutinane til skulen at dei tilsette ved mistanke eller kunnskap om at ein elev vert utsett for krenkande ord eller handlingar skal gripe inn og varsle rektor. Dette vert orientert om på planleggingsdagane og rutinane ligg i perm som er utdelt til alle tilsette. - Det føl av styringsdokumentet at dei tilsette skal gripe inn når dei får mistanke eller kunnskap om krenkande ord eller handlingar vedrørande ein enkeltelev og/eller fleire andre elevar. Dei skal gripe inn når dei får opplysningar om kritikkverdige forhold som kan ha negativ verknad på enkelteleven(ar) sitt skulemiljø eller heile skulemiljøet. - I flytskjema er det også påpeika at dei tilsette er pliktige til å handle i høve forhold som også går ut over definisjonen for mobbing i styringsdokumenta. Sikrar skuleleiinga at dei tilsette er kjende med både si plikt til å varsle og til korleis dei skal varsle skuleleiinga, når dei får kjennskap/mistanke om krenkande ord og handlingar? - Skulen seier at dei tilsette er kjende med både si plikt til å varsle og til korleis dei skal varsle skuleleiinga gjennom skulen sin Handlingsplan mot mobbing. Det går fram av planen at dei tilsette allereie på planens «lågaste nivå» skal diskutere/informere rektor. - Informasjon om varslingsplikta er også tatt inn i personalhandboka for fagarbeidarar og assistentar i skule og SFO. - Plikta til å varsle og varslingsrutinane er nedfelt i skulen sine rutinar og planar. Desse blir utdelt og gjennomgått fleire gonger kvart år. - Det er utarbeidd eit eige skjema for å dokumentere varsling til skuleleiinga. - I skjema «Forventningar til vikarar» står det at dei skal varsle leiinga dersom dei er bekymra for eleven sitt psykososiale miljø. - I skulens generelle reglement er det opplyst at dei tilsette skal ordne opp ved brot på skulereglane, kontaktlærar skal ha beskjed og ordne opp dersom saka ikkje vert avslutta. Dersom problemet ikkje vert løyst skal rektor informerast. - I «rutine om informasjonsflyt mellom skule og SFO» er det presisert at det er kontaktlærar som skal vurdere kva som skal formidlast og informerast om. Førde ungdomsskule - Skulen seier at varslingsplikta vert informert om på planleggingsdagar og er ein del av rutinane i perm som er utdelt til alle tilsette ved skulen. - I flytskjema står det at alle tilsette skal varsle (skriftleg logg) skulen si leiing, aktuell kontaktlærar og teamleiar. Dette skal gjerast allereie når den tilsette har mistanke og undersøker om krenkande ord eller handlingar, dei skal då varsle skuleleiinga i ein skriftleg logg. 14

Undersøkjer dei tilsette dei faktiske tilhøva nærare når dei har mistanke eller informasjon om at ein elev har blitt utsett for krenkande ord eller handlingar? - Skulen har klargjort at det er ei undersøkingsplikt og framgangsmåten for å undersøke i handlingsplan mot mobbing. - Rektor opplyser i eigenvurderinga at dei tilsette undersøker dei faktiske tilhøva og i dei fleste tilfelle vert dette drøfta med leiinga ved skulen. I alvorlege tilfelle vert leiinga varsla raskt. - Dei tilsette har tatt i bruk verktøyet «Innblikk,» eit sosialt analytisk verktøy for å førebygge og avdekke skjult mobbing. - I rutinane og planane til skulen er det nedfelt rutinar for korleis tilsette skal undersøke saka når ein mistenker krenkande ord eller handlingar. I hefte til skulen er det rettleiing i korleis tilsette skal føre samtalar med ein elev i slik saker. - Dei tilsette skal ved varsling til leiinga skrive i meldeskjema kva dei har gjort i saka så langt. - Rektor opplyser at skulen føl dei rutinane som skulen har. Men vi kan ikkje sjå at skulen har konkrete rutinar for undersøkingsplikta. Førde ungdomsskule - Rektor viser i eigenvurderinga til rutinane skulen har. Men vi har ingen informasjon om korleis dette vert praktisert. Grip dei tilsette inn overfor krenkande ord eller handlingar dersom det er nødvendig og mogleg? - Rektor seier i eigenvurderinga at dei tilsette er tett på både i undervisning, friminutt og SFO, og grip raskt inn i situasjonar som vert observert direkte. I tillegg grip dei inn og følgjer opp kjente situasjonar. - Skulen sine rutinar og arbeid har stort fokus på å gripe inn i slike situasjonar. Dette kjem fram i skulen sine rutinar og planar. I tillegg er korleis og når ein skal gripe inn i slike situasjonar tema i møte for dei tilsette. - I eigenevalueringa opplyser rektor at Elevundersøkinga viser at elevane opplever at dei vaksne grip inn når dei er kjend med at slike handlingar skjer. Skulen har lagt ved tal frå undersøkinga som viser jamt over gode tal for aktuelle indikatorar på skulen, men det er likevel eit forhold som krev at skulen følgjer med på. - Basert på elevundersøkingar meiner skuleleiinga at skulen har gode rutinar på å gripe inn overfor krenkande ord eller handlingar. Elevane er generelt godt nøgde, men det er likevel eit forhold som krev at skulen følgjer med på. 15

Førde ungdomsskule - Rektor viser i eigenvurderinga til rutinane skulen har. Men vi har ingen informasjon om korleis dette vert praktisert. Dette er eit forhold som skulen må sikre. Varslar dei tilsette skuleleiinga når dei får kjennskap/mistanke om krenkande ord eller handlingar? - Skulen seier at dei tilsette varslar i samsvar med skulens Handlingsplan mot mobbing. I handlingsplanen har skulen delt sakene inn i tre nivå. Om lågaste nivå står det at kontaktlærar skal følgje opp og diskutere/informere rektor. - Skuleleiinga viser her til eit skilje mellom enkelthendingar og hendingar retta mot ein enkeltelev. Begge tilfelle skal varslast. Ved enkelthendingar skal det først meldast til kontaktlærar som vurderer om hendinga er så alvorleg at den skal varslast til rektor. I hendingar retta mot enkeltelevar skal tilsette varsle rektor gjennom skriftleg skjema. - I skulens retningsliner til arbeidet med elevanes fysiske og psykososiale miljø er det vist til opplæringslova 9a-3 andre ledd: «Dersom nokon som er tilsette ved skulen får kunnskap eller mistanke om at ein elev blir utsett for krenkande ord eller handlingar som vald eller rasisme, skal vedkommande snarast undersøke saka og varsle skuleleiinga, og dersom det er nødvendig og mogeleg sjølv gripe inn». - Utifrå retningslinene meiner vi at grenseoppgangen mellom nivå 1 og nivå 2 det kan vere litt uklar i forhold til når rektor skal varslast (nivå 2). - I reglementet til skulen er det lagt opp til at tilsette og kontaktlærar skal ordne opp i brot på reglane i første omgang. Berre dersom hendinga ikkje vert avslutta/avverga skal rektor og leiing kontaktast. - Rektor meiner at tilsette som har mistanke om at elevar ikkje har eit godt psykososialt miljø varslar rektor raskt. Førde ungdomsskule - Rektor viser i eigenvurderinga til rutinane skulen har. Vi har ingen informasjon om korleis dette vert praktisert. Har skuleleiinga bestemt korleis dei skal følgje opp varsling frå dei tilsette om krenkande ord eller handlingar? - Skuleleiinga meiner at tilsette varslar i samsvar med skulens handlingsplan mot mobbing. - Leiinga har også eit eige avvikssystem som har føringar for melding og oppfølging. - Rutinar for oppfølging og varsling er nedfelt i skulen sine rutinar og planar, slik at skuleleiinga og tilsette har bestemt korleis slike saker skal følgast opp. 16

- Ved varsling seier skulen at føresette blir kontakta og innkalla til møte med rektor, uavhengig av kven som har varsla. Hensikten med møte er å få og å gi informasjon om situasjonen. - Skulen har ein eigen mobbeplan der det er retningsliner for korleis leiinga skal følgje opp og førebygge mobbing. Det skal mellom anna skrivast avviksmelding, meldast frå til kommunalsjefen og skrivast rapport. I rapporten skal det gå fram kven som skal vere ansvarleg for den vidare framdrifta i saka. - Vi finn ikkje at det går fram i skulens mobbeplanen om det skal gjerast enkeltvedtak. I vedlagt «Rutinar dersom mobbing vert oppdaga» er det heilt til slutt i dokumentet framheva at «Dersom saka kjem så langt at skulen sitt miljøutval skal handsame saka så skal rektor i etterkant fatte vedtak som er å rekne som enkeltvedtak». Førde ungdomsskule - Rektor svarar bekreftande på dette i eigenvurderinga, utan å gå nærmare inn på det. - Det følger av flytskjema at skuleleiinga saman med rådgjevar, kontaktlærar, teamleiar, foreldre og elev skal avgjere kva tiltak som skal settast i verk. Det skal også tas stilling til om andre hjelpeinstansar (PPT, Helsesøster o.l.) skal koplast inn i saken. Deretter føl det av skjema at rektor skal fatte vedtak om det dei kom fram til. Sikrar skuleleiinga at skulen set i verk tiltak når skulen avdekker at ein eller fleire elevar sin rett til eit godt psykososialt miljø ikkje er teken vare på? - Skuleleiinga seier at skulen set i verk tiltak når skulen avdekker at ein eller fleire elevar sin rett til eit godt psykososialt miljø ikkje er teken vare på i samsvar med Handlingsplanen mot mobbing. - I handlingsplanen mot mobbing nivå 1, pkt. 4 er det lista opp aktuelle sanksjonar mot mobbarar. - I vedlagt døme på vedtak går det fram at tiltaka vert tilpassa den einskilde sak og er nedfelt i vedtaket. - Skulen seier at dei har møte med alle involverte i saka, der dei mellom anna opplyser om at det vert sett i verk tiltak. - Det blir tatt kontakt med klassekontakt og miljøteamet. - Rektor skriv i eigenvurderinga at rektor er aktiv i denne prosessen, kallar inn til møte, støtter/hjelper lærarane i prosessen og sikrar framdrift. Førde ungdomsskule - Rektor svarar bekreftande på dette i eigenvurderinga, utan å gå nærmare inn på det. - Rektor har i følgje flytskjema ansvar for å følgje opp saka vidare, saman med andre tilsette. Foreldre skal varslast, dei skal sørge for at eleven(ane) det gjeld skal bli høyrt, det vert i samrå avgjort kva som skal skje vidare i saka, dei skal vurdere tiltak og rektor skal til slutt fatte eit vedtak om saken og tiltaka. 17

Sikrar skuleleiinga at skulen justerer tiltaka dersom dei ikkje fører til at eleven/elevane sin rett til eit godt psykososialt miljø blir teken i vare? - I eigenvurderinga skriv rektor at oppfølginga av enkeltvedtak vert det gjort i regelmessige møte. Vidare at eventuelle justeringar vil bli gjort i samarbeid med føresette, kontaktlærarar, ev. baseleiarar på SFO og skuleleiinga. - Evaluering med endringar vert dokumentert i referatmal som ligg i Handlingsplan mot mobbing. - Det er ikkje eige punkt om evaluering i vedtaka til skulen, men ein plan for å følgje med på utviklinga i saka i ein periode på seks månader. - I handlingsplan mot mobbing er det i nivå 1, pkt. 4 bestemt at tiltaka skal evaluerast etter at tiltaksperioden er avslutta, kontaktleiar/baseleiar er ansvarlege for at dette blir gjort. Det er vidare i pkt. 6 opplyst om at mobbesituasjonen må følgast til den stansar heilt. - Rektor seier i eigenvurderinga at tidspunkt for evaluering er klargjort i enkeltvedtaket. Vidare skriv skulen at i evalueringa og i oppfølgingsmøte vert det vurdert om det er behov for nye/endra tiltak. Men vi finn ingen retningsliner for når ei sak skal følgast opp nærmare (anna enn "avsluttande" evalueringsmøte) og i kva tilfelle det er behov for å gjere nytt enkeltvedtak). - Skulen brukar rapport-skjema til bruk i mobbesaker. Det er eit eige punkt om evaluering av allereie fastsette tiltak. I evalueringa må ein ha ei felles forståing av at tiltaka har fungert, dersom ikkje må ein følgje opp saka vidare. - Det kjem ikkje fram korleis skulen sikrar at tiltaka blir justert eller om det vert fatta nytt vedtak. Førde ungdomsskule - Rektor svarar bekreftande på dette i eigenvurderinga, utan å gå nærmare inn på det. - I styringsdokumentet til skulen er det opplyst at skuleleiinga saman med kontaktlærar og teamleiar skal evaluere om tiltaka fungerer og eventuelt om det er behov for å sette inn nye tiltak. 18

3.3 Kommunens merknader etter førebels tilsynsrapport - individuelt retta arbeid Fylkesmannens pålegg i førebels rapport 1.Førde kommune skal syte for at alle tilsette ved skulen undersøker saka og varslar leiinga og sjølv grip inn om det er nødvendig og mogeleg, dersom dei har mistanke om eller kjennskap til at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar, jf. opplæringslova 9a-3 første og andre ledd og 9a-4. Førde kommune må i samband med dette sjå til at: a) skuleleiinga sikrar at tilsette er kjende med korleis dei skal gripe inn overfor krenkjande ord og handlingar. 2.Førde kommune skal syte for at skuleleiinga oppfyller den enkelte sin rett til eit godt psykososialt miljø dersom dei blir varsla om at ein eller fleire elevars rett til eit godt psykososialt miljø ikkje er oppfylt, jf. opplæringslova 9a-1, 9a-3 første og andre ledd og 9a-4. Førde kommune må i samband med dette sjå til at: a) skuleleiinga må sikre at dei tilsette er kjende med korleis dei skal varsle skuleleiinga 1.Førde kommune skal syte for at alle tilsette ved skulen undersøker saka og varslar leiinga og sjølv grip inn om det er nødvendig og mogeleg, dersom de har mistanke om eller kjennskap til at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar, jf. opplæringslova 9a-3 første og andre ledd og 9a-4. Førde kommune må i samband med dette sjå til at: a) skuleleiinga må sikre at dei tilsette er kjende med korleis dei skal gripe inn overfor krenkjande ord og handlingar. 2.Førde kommune skal syte for at skuleleiinga oppfyller den enkelte sin rett til eit godt psykososialt miljø dersom dei blir varsla om at ein eller fleire elevars rett til eit godt psykososialt miljø ikkje er oppfylt, jf. opplæringslova 9a-1, 9a-3 første og andre ledd og 9a-4. Førde kommune må i samband med dette sjå til at: a) skuleleiinga tydeleggjer rutinar for når skuleleiinga skal varslast. 1.Førde kommune skal syte for at alle tilsette ved skulen undersøker saka og varslar leiinga og sjølv grip inn om det er nødvendig og mogeleg, dersom de har mistanke om eller kjennskap til at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar, jf. opplæringslova 9a-3 første og andre ledd og 9a-4. Førde kommune må i samband med dette sjå til at: a) skuleleiinga må sikre at dei tilsette er kjende med undersøkingsplikta, varslingsplikta og plikta til å gripe inn overfor krenkjande ord og handlingar. 19

2.Førde kommune skal syte for at skuleleiinga oppfyller den enkelte sin rett til eit godt psykososialt miljø dersom dei blir varsla om at ein eller fleire elevars rett til eit godt psykososialt miljø ikkje er oppfylt, jf. opplæringslova 9a-1, 9a-3 første og andre ledd og 9a-4. Førde kommune må i samband med dette sjå til at: a) skuleleiinga tydeleggjer rutinar for når rektor skal varslast. Førde ungdomsskule Førde kommune skal syte for at alle tilsette ved skulen undersøker saka og varslar leiinga og sjølv grip inn om det er nødvendig og mogeleg, dersom de har mistanke om eller kjennskap til at ein elev blir utsett for krenkjande ord eller handlingar, jf. opplæringslova 9a-3 første og andre ledd og 9a-4. Førde kommune må i samband med dette sjå til at: a) skuleleiinga sikrar at dei tilsette er kjende med korleis og når tilsette skal gripe inn overfor krenkjande ord og handlingar. Førde kommunes tilbakemelding etter førebels tilsynsrapport Førde kommune vil her vise til dei rutinar vi har i Kvalitetssystemet vårt med vedlegg 1-6 4 5 6 7 8 9. Her står det tydeleg at dette arbeidet skal prioriterast og det skal dokumenterast og sendast kommunalsjef. I tillegg er dette tema på skulebesøk og kommunalsjefen har også møte med elevråda om korleis situasjonen og praktiseringa er på skulen. Vedlegg 7 10. I tillegg har vi hatt klasseleiing som tema på felles planleggingsdag for alle lærarane i kommunen der dette har vore tema, Vedlegg 8 11. Flatene skule si tilbakemelding etter førebels tilsynsrapport Fylkesmannen meiner det er usikkerheit på om saker knytt til elevane sitt psykososiale miljø vert varsla vidare. Alle saker på lågaste nivå skal meldast vidare/diskuterast med rektor slik som Handlingsplan mot mobbing seier. Skulen meiner ikkje at det er usikkerheit om kva som skal meldast til rektor. Rektor opplever at alle saker som rektor bør kjenne til og vurdere, vert meldt vidare med systemet som i dag er i bruk ved skulen. Elevsaker blir tatt opp og drøfta på teama sine møte som vert gjennomført kvar veke. Her vert utfordringar lærarane/elevane/klassene har, diskutert. At sakene vert tekne opp på teammøte, sikrar at det ikkje er den enkelte lærar som avgjer kva saker som skal varslast vidare. Kvart tema blir leia av ein erfaren teamleiar, og kvart team består av 4-6 lærarar. På teammøta vert og den halvårlege trivselskartlegginga gått grundig i gjennom, og kvart steg skriv rapport utifrå sine resultat (vedlegg: referat frå stegmøte 12 ). Stega legg og inn sosiale mål på vekeplanen, slik at område som bør betrast vert teke tak i (vedlegg: vekeplanar 13 ). På vekeprøvene vert det og skrive eigenvurderingar/tilbakemeldingar 4 Førde kommune: Kvalitetssystem for Førdeskulen 5 Førde kommune: Rutine for oppfølging av elevundersøkinga 6 Førde kommune: Gjennomføring og oppfølging av elevundersøkinga 7 Førde kommune: Elevundersøkinga - mal oppfølgingsnotet frå rektor 8 : Statusen i skulen sitt arbeid med 9a ved 9 Førde kommune: Ordensreglement og rutine 9a 10 Førde kommune: Forskrift for ordensreglement for grunnskulane i Førde 11 Førde kommune: Opplegg for Skulebesøk 2012 12 Flatene skule: Veke 46: Referat frå stegmøte 4. steg i samb. med vurd. av trivselskartlegging. Vurd. av trivselskartlegginga hausten 2016 13 Flatene skule: Vekeplan for 4abc veke 36,37,38,42,43,45 og 47 Med sosialt mål for kvar veke. 20

frå elevar og føresette. Skulen har dermed eit system/kontaktkanal kvar veke mellom skule, elev og heimen (vedlegg: skjema for vurdering av vekemåla 14 ). Kvart hus (alle lærarar og SFO-personal) har og husmøte der alle tilsette på huset deltek. Her vert ulike utfordringar på huset teke opp og diskutert. Her kjem ein inn på elevane sitt læringsmiljø, og eventuelle tiltak som bør setjast inn utifrå utfordringar som ein har (vedlegg: referat frå husmøte 15 ). I tillegg til dette bruker både lærarar og rektor helsesøster aktivt i høve elevane sitt opplæringsmiljø. Helsesøster har i tillegg til oppfølging av saker som skulen arbeider med, og førebyggande arbeid ute i klassene. (vedlegg: Om helsesøster si involvering i saker der elevar opplever mobbing 16 ). Flatene skule har òg lagt ved rutinar ved skulen 17. Under punktet «Rutinar i 9a saker, eleven sitt fysiske og psykososiale arbeidsmiljø» står det m.a. om tilsette si handlingsplikt og å varsle skuleleiinga: 1. Ei 9a klage kan vere munnleg eller skriftleg frå føresette. Som tilsett kan du bli bekymra, observere eller på anna vis få mistanke om tilhøve som kjem inn under 9a. 2. Du skal straks undersøkje saka, eller gripe inn om det er naturleg og mogleg. T.d. stoppe krenkjande handlingar. 3. Alle saker etter pkt. 1 skal meldast skriftleg til rektor på eige skjema: Melding av 9a sak. Skjema finn du i personalpermen, eller på intern sida til skulen. Munnleg klage skal noterast ned på skjema og leverast til rektor. Skriftleg klage skal leverast som vedlegg til skjema. Ved observasjon eller mistanke/bekymring skal skjema nyttast. 4. Saka vert ikkje oppfatta som varsla om det ikkje føreligg skriftleg melding til rektor. 5. Hugs at du er personleg ansvarleg for å varsle skuleleiinga ved rektor. Alle vaksne tilsett ved skulen er ansvarleg for å melde saker. 6. Etter at melding er registrert vil rektor undersøkje saka og be om dokumentasjon frå td. kontaktlærar. 7. Rektor vil gjere eit vedtak i saka. Vedtaket vil ha klagerett etter forvaltningslova. 8. Ved klage vert saka handsama på nytt og eventuelt sendt vidare til kommunen/fylkesmannen si tilbakemelding etter førebels tilsynsrapport På side 24 under Fylkesmannen sin kommentar om skulen sitt individretta arbeid, står det i tredje avsnitt: «Det er likevel slik at det kan vere vanskeleg å sjå ei klar felles forståing av når ein skal gripe inn i saker, når det skal varslast og korleis dei tilsette skal gripe inn i saker. Skulen kan ha noko å gå på når det gjeld å kartlegge å diskutere i fellesskap når tilsette skal gripe inn, slik at det ikkje t.d. blir sunn fornuft hjå den enkelte som blir terskelen for inngripen og varsling» Det er vanskeleg å forstå korleis Fylkesmannen kan konkludere slik utifrå den dokumentasjonen som er sendt inn. har brukt mykje tid på å diskutere desse problemstillingane i fellesskap, og på dei ulike årstrinna. Det er 14 Flatene skule: Vekeprøve 43 med vurdering av vekemåla: «Eg er eit godt førebilete for yngre elevar». 15 Flatene skule: Referat frå husmøte gult og grønt hus veke 33 16 Flatene skule: Om helsesøster si involvering i saker der elevar opplever mobbing 17 Flatene skule: Rutinar ved Flatene skule, versjon 2, 04.08. 2008 21

arbeid med Udir sine filmar og Statens senter for åtferdsvanskar sine filmar, med etterfølgjande arbeid. I rutinehefte til skulen kap. 6, side 9 er det omtala korleis- og når ein skal respondere på krenkjande åtferd. I tabellen på side 10, er det klargjort kva som er krenkjande åtferd, og kva som er av ein slik karakter at ein skal undersøkje og løyse. Det er og klargjort kva som er så alvorleg og når ein må varsle leiinga. Elevane svarar i elevundersøkinga, at dei meinar dei vaksne responderer likt på slike saker. Det er ønskjeleg med ei klargjering frå Fylkesmannen på kva i dokumentasjonen som ikkje er godt nok, og som dokumenterer konklusjonen i rapporten. I fjerde avsnitt på side 24 skriv Fylkesmannen: «Dei tilsette er kjend med si undersøkingsplikt, plikt til å gripe inn og varslingsplikta. Men det er for oss ikkje klart om dette blir gjort i alle tilfelle det skal gjerast i. I elevundersøkingar er det vist til at dei vaksne grip inn når dei er kjende med at krenkingar skjer. Vi stiller oss likevel spørsmålet om alle tilsette har lik praksis for når dei skal gripe inn i slike situasjonar» Vedlagt dokumentasjon er døme på meldingar og vedtak. På side 6 og 7 i skulen sitt rutinehefte er det eit flytskjema som synleggjer dei rutinane som gjeld. I tabellen på side 10 er det lista opp når og korleis dei tilsette skal gripe inn. Når vi i tillegg nyttar mykje tid i fellesskap på temaet, er det vanskeleg å forstå kva dokumentasjon konklusjon er bygd på.. Det er ønskjeleg med ei konkretisering frå Fylkesmannen på kva som må bli betre si tilbakemelding etter førebels tilsynsrapport Malen som eg har i vedlegget: «Mal enkeltvedtak» har eg nytta nokre gonger i enkeltsaker. Den blir sendt no fordi eg ikkje sende enkeltvedtak førre gang. Side 13- Plikta til å undersøke, kven, når og korleis: Sjå utdrag frå skulereglane under og vedlegget: «Skulereglane». Dette dokumentet skal alle i miljøet vere godt kjend med, både foreldre og tilsette. Vi brukar dokumentet aktivt. Sjå utdrag under. Korleis undersøke saka.: Vi har ikkje noko spørjeskjema til bruk i samtale med elevar, men eg har aldri opplevd at dette har vore noko vanske eller hindring i vidare oppfølging. Om noko på ein eller anna måte har vore uklart så har dei ev. gått rett til rektor. Side 14- Korleis ein skal gripe inn: Sjå «Om du bryt reglane» (utdrag under). Her meiner eg at vi sikrar oppfølging av brot på reglane. Eg er ueinig i det Fylkesmannen skriv, at vi ikkje har gjort greie for kva type situasjonar dei tilsette skal gripe inn i. Eg ser at hovudreglane kunne ha vore spesifiserast meir, men dette er nemnd og er med i skulen sine interne dokument. Vi har spesifisert fleire typar situasjonar i reglementet der dei tilsette skal gripe inn. Ordet: «Konfliktsituasjonar» må også kunne vere tydeleg nok. Viser også til : «Elevane sitt arbeidsmiljø», side 10. Side 16- Undersøker dei tilsette dei faktiske tilhøva nærare når dei har mistanke eller informasjon om at ein elev har blitt utsett for krenkande ord eller handlingar? Når uroa blir meldt inn til rektor, følgjer vi: «Rapport- mobbing/ konfliktskjema. Her kjem det fram korleis saka skal følgjast opp. Kontaktlæraren har eit ansvar for undersøkinga, saman med rektor. Side 18- har skuleleiinga bestemt korleis dei skal følgje opp varsling frå : I «Skulereglane» finn ein informasjon om 9a-3. Vel og merke står det: «.skal skulen registrere saka skriftleg og gjennomføre skriftleg sakshandsaming.» Sakshandsaming betyr i denne samanhengen å lage enkeltvedtak. Side 19- sikrar skuleleiinga at skulen justerer tiltaka.»: Vi forstår «Rapportmobbing/konfliktskjema» slik at dette blir følgd opp. Viser også til vedtaket, der ein viser ein til bakgrunn for saka og grunngjeving. 22