Ei verktøykasse for engelsk- og framandspråklærarar. før under etter. munnleg. Med tunga på glid og øyra på stilk

Transkript

1 Ei verktøykasse for engelsk- og framandspråklærarar NYNORSK før under etter Med tunga på glid og øyra på stilk 1

2 Heftet er gitt ut av Nasjonalt senter for framandspråk i opplæringa Redaktørar: Berit Hope Blå og Karin Dahlberg Pettersen Ansvarleg redaktør: R. Steinar Nybøle Grafisk design: Råd&Vink as ISBN: Innhaldsliste Metodiske tips for e ferdigheter Innhald Med tunga på glid og øyra på stilk om øving av e ferdigheiter i engelsk og framandspråk er den andre publikasjonen i Framandspråksenteret sin serie med «ferdigheitshefte». Tidlegare har vi gitt ut Det er verdt å lese!. Tanken er at serien skal gi lærarane eit repertoar av metodiske tilnærmingsmåtar ein didaktisk verktøykasse som dei kan gripe til i elevaktiviserande og variert læringsarbeid med dei grunnleggjande ferdigheitene. Når det gjeld e ferdigheiter, er det viktig at elevane opplever at undervisninga legg vekt på regelmessig bruk av målspråket heilt frå første time. Når aktivitetane lèt elevane praktisere målspråket (lytte og tale) på det nivået dei til kvar tid er på, lærer dei meir. Det kan dessutan skape ein atmosfære av aksept for mellomspråket til elevane, som naturleg nok inneber feiltrinn. Vidare er e kommunikasjonssituasjonar meir autentiske og det å kjenne på eit behov for språk i slike situasjonar kan motivere. Vi har stor tru på læring gjennom å appellere til ulike sansar. Det er ei kjend sak at elevane hugsar betre når dei blir presenterte for læringsinnhald gjennom leik, spel, fysiske objekt eller bilete som stimulerer fantasien og fangar merksemda deira. Dei metodiske tipsa har derfor ei elevaktiviserande tilnærming, men med eit tydeleg fagleg fokus (språklege strukturar, ordforråd, uttale, lytteforståing). Tipsa legg opp til leik og rørsle både for å styrkje læringa og motivere elevane gjennom variasjon. Her er det interessant å sjå til Danmark, der elevane i grunnopplæringa har ein lovfesta rett til 45 minutt med rørsle i løpet av ein skuledag (i tillegg til kroppsøving), og ein må trø til i alle fag! Retten er forsvart ut frå eit kombinert helse-, trivsels- og læringsperspektiv. I denne ressursen er det dessutan lagt opp til at elevane skal løyse oppdrag saman, jf. det sosiokulturelle læringssynet. Det positive utbytet av dette læringssynet er godt dokumentert, og det gir dessutan meir taletid til den enkelte eleven enn den meir lærarstyrte undervisninga. Øvingane som er skisserte, kan fyllast med nær sagt kva innhald som helst og kan dermed setjast inn uavhengig av kva som er temaet i opplæringa. Øvingane kan òg leggjast til rette for kva som helst slags språk. Tipsa i dette heftet er delte inn i kategoriane og Munnleg produksjon og interaksjon. Den første delen er ei samling øvingar med konkrete lytteoppdrag, slik at ein undervegs i lyttinga sikrar at elevane lyttar aktivt og på ulike måtar får vist lytteforståing. For førog etterfasen i lyttinga vil fleire av aktivitetane i heftet Det er verdt å lese! ha overføringsverdi. Når det gjeld den andre delen av ressursen, er det først nokre tips for uttaleøving. Elles dreier aktivitetane seg i stor grad om førebudd tale, mens enkelte har eit meir spontant tilsnitt. Dei foreslåtte øvingane er meinte å skulle fungere som instrument for å fremje den kommunikative kompetansen til elevane. Når det gjeld tittelen og inndelinga i heftet, har Europarådet sitt materiell for språkopplæring vore ei inspirasjonskjelde. Til dømes opererer Det felles europeiske rammeverket for språk. Læring, undervisning og vurdering med heile tre ulike aspekt ved e ferdigheiter: lytting, produksjon og samhandling. Materiellet var med som grunnlagsdokument då Kunnskapsløftet sine læreplanar for språk blei utarbeidde. Det var likevel med dokumentet Rammeverk for grunnleggende ferdigheter at vi fekk eit forsterka fokus på lytteferdigheita, noko som har gitt seg tydeleg utslag i den reviderte læreplanen for engelsk av I samband med den planlagde fagfornyinga håper vi at dette òg vil gi seg utslag i læreplanen for framandspråk. Lykke til med aktivitetane i Med tunga på glid og øyra på stilk og med elevar som lyttar, taler og deltek! Halden, 3. mars 2017 Berit Hope Blå og Karin Dahlberg Pettersen, Framandspråksenteret LYTTING Stem med føtene!...4 Lyttebingo...5 Springediktat...6 Finn rekkjefølgja på bileta!...6 Kven skal ut?...7 Trekkje slutningar basert på inntrykk...8 Sikksakklytting...8 Lytt etter ordet ditt! Lytt og yt!...11 Kople låt til lapp...12 Lytteroller...13 Vis deg! PRODUKSJON OG INTERAKSJON Tungekrøll...14 Lydstaving...14 Uttaleskygging...15 Seie, klappe og hugse...16 Er du biletmatchen min?...16 Tabu!...17 Sei kva eg skal teikne!...17 Verdilinje Smultringen...19 Snøballprat...20 Krusedullsnakk...20 Illustrasjon - assosiasjon - kommunikasjon Tripp trapp tale...22 Quiz quiz og byt...23 Omgrepssirkel...23 Venndiagram som presentasjonsstøtte Mingleparty innlemme tekstutdrag i samtale...25 Terningen har talt!...25 Finn ein som kan svare! Karakterintervju Rollerundar Baksnakk Minglebingo Nummererte svarroller Oppsøk orakelet!

3 Stem med føtene! I denne aktiviteten får elevane vist lytteforståing gjennom rørsle. Elevane skal ta stilling til e påstandar på målspråket og så «stemme» ved å hoppe eller gå. Når elevane får utfalde seg fysisk, skaper ein brot/variasjon i undervisninga, sansane til elevane blir stimulerte, og dei ulike læringsstilane deira blir tekne omsyn til. Aktiviteten er fleksibel og kan lett tilpassast konkrete tema og ulike språknivå. Alternativ a: Kryss linja Dette er ein felles, leikprega aktivitet der elevane må oppfatte og reagere raskt på den e informasjonen dei får. Læring gjennom leik og rørsle kan vere stimulerande og motiverande. Aktiviteten eignar seg for enkle faktapåstandar med to alternative svar. Elevane står langs ei tenkt/markert linje. Den høgre sida av linja står for sant, den venstre for usant Når aktiviteten begynner, står elevane fordelte oppå linja Læraren kjem med ein påstand, og elevane må ta stilling til om han er sann eller usann, ved å hoppe til høgre eller venstre. Slik hoppar elevane frå den eine eller andre sida etter kvart som nye påstandar blir lagde fram Ein kan leggje til reglar for om ein elev går ut av leiken / må stå over nokre rundar dersom han eller ho hoppar feil, ein kan lage eit poengsystem for flest rette, osv. Alternativ b: Fire hjørne Elevane skal ta stilling til ulike påstandar ved å flytte seg over til det hjørnet som stemmer best med det dei meiner. Kvart hjørne representerer ulike grader av semje. Aktiviteten eignar seg for påstandar av meir reflekterande art. Tematikken kan spenne frå global til nasjonal eller lokal problematikk (miljø, kollektivtransport, vald, openheit, fordeling av gode, osv.). Læraren hengjer opp fire plakatar der det står einig veldig einig ueinig veldig ueinig eller aldri av og til ofte alltid i kvart hjørne av klasserommet Elevane er samla midt i klasserommet Læraren les opp ein påstand Elevane går til den plakaten som representerer det dei meiner om påstanden Aktiviteten held fram til læraren har lese opp alle påstandane Elevane kan eventuelt bli utfordra ved at dei må gjere greie for avgjerda si i plenum, eller at dei samtaler med ein som har det same standpunktet som dei sjølve Lyttebingo Å spele bingo krev konsentrert lytting for at ein skal hengje med i konkurransen. Elevane må raskt oppfatte det som blir lese opp på målspråket. Aktiviteten er fleksibel og kan lett tilpassast ulike tema. Læraren har med seg bingobrett med bilete til kvar elev (eventuelt kan dei gå saman i par) i klassen og ei oversikt over orda som representerer bileta på bingobretta Elevane får utdelt kvar sitt unike bingobrett Bingoverten (læraren eller ein elev) les opp ord for ord, og elevane skal lytte, oppfatte og kjenne igjen kva bilete det er snakk om. Elevane markerer fortløpande på bingobrettet Slik held aktiviteten fram til den første eleven eller dei første elevane har fullt brett og roper bingo! Vinnaren kan eventuelt bli utfordra. Då må han/ho seie på målspråket kva alle bileta på bingobrettet viser Alt etter om ein vel alternativ a eller b, må læraren førebu meir eller mindre komplekse påstandar (eventuelt kan elevpar/grupper lage påstandar) Lage plakatar og hengje dei opp i klasserommet Lage liste over orda dei skal øve på Finne bilete som illustrerer desse orda, eller bruke ein bingobrettgenerator ( Lage unike bingobrett til kvar elev (eventuelt kvart par) i klassen. Nokre av bretta kan vere like. Bretta kan til dømes ha ni ruter med bilete. For at bingobretta skal bli ulike, må det vere fleire ord/bilete enn ruter 4 5

4 Springediktat Springediktat er ein aktiviserande diktat som blir arrangert i form av ein stafett. Aktiviteten inneber noko produksjon, men det er lytteforståinga som er det verkeleg avgjerande for sluttresultatet. Det skal dannast lag med tre elevar: Orakel, bodberar og skribent Orakelet og skribenten er plasserte i kvar sin ende av rommet Orakelet får teksten (tekstsekvens/setningar) som dannar utgangspunkt for springediktaten No kan stafetten setjast i gang: º Bodberaren begynner hos orakelet º Orakelet les høgt frå teksten for bodberaren, som lyttar nøye. Tekstsekvensane må vere av handterleg lengd º Når bodberaren føler seg klar til å bringe tekstsekvensen vidare, spring han/ho til skribenten og refererer teksten º Skribenten lyttar og noterer ned tekstinformasjonen han/ho får. Bodberaren er tilgjengeleg for utdjuping Finn rekkjefølgja på bileta! Elevane skal vise lytteforståing gjennom å organisere bilete som illustrerer innhaldet i ein lyttetekst. Mens elevane lyttar, må dei gjere om forståinga si til ei visuell attgiving av lydleg innhald på målspråket. Den taktile tilnærminga Når den første runden er unnagjord, begynner ein ny etappe med neste tekstsekvens, og slik held aktiviteten fram til heile tekstinnhaldet til orakelet har nådd skribenten Til slutt samanliknar ein teksten til skribenten med originalen, og det blir kåra ein vinnar på grunnlag av tidsbruk og avvik Rolla som orakel er minst krevjande og involverer ikkje lytting. Det kan utnyttast for differensiering i tildeling av rollene. På eit høgare språknivå kan ein utfordre orakelet på å fortelje att teksten med eigne ord. Då går kåring av vinnar på grunnlag av avvik frå den opphavlege teksten ut. Finne høveleg tekst (temabasert, grammatisk fokus, faste uttrykk o.a.) Fordele roller gjer at elevane lyttar meir aktivt og konsentrert. Aktiviteten kan tilpassast ulike tema, og språknivået til elevane kan styre valet av bilete (bilete som viser enkeltord, handlingar eller situasjonar). Elevane arbeider i par Dei får utdelt ein bunke med bilete som alle illustrerer ulike innhaldsaspekt i lytteteksten. Elevane får nokre minutt til å få oversikt over det bileta framstiller Spel av lytteteksten. Elevane skal leggje bileta i rett rekkjefølgje i forhold til innhaldet i lytteteksten. Ved behov kan dei spele av lytteteksten fleire gonger I plenum viser læraren rett rekkjefølgje, og saman prøver ein å samanfatte lytteteksten. Dermed må elevane gjere lytteforståinga om til produksjon Kven skal ut? I denne aktiviteten får elevane presentert eit utval bilete som illustrerer innhaldskomponentar i ein lyttetekst. I den gitte biletsamlinga er det eitt eller fleire bilete som ikkje passar inn. Elevane skal identifisere kva bilete det er. Bilete visualiserer språk og vil støtte elevane i lytteforståinga. Denne aktiviteten krev, i tillegg til attkjenning, eit høgare nivå av forståing, for elevane må òg kunne skilje ut informasjon (bilete) som ikkje kjem fram i lytteteksten. Elevane arbeider individuelt Dei får utdelt eit ark med bilete Læraren førebur elevane ved å opplyse om at det på biletarket er eitt eller fleire bilete som ikkje passar inn Elevane får i oppgåve å krysse av for dei bileta dei kan identifisere gjennom lyttinga. Spel av lytteteksten. Spel han av fleire gonger ved behov Gjere seg godt kjend med innhaldet i den valde lytteteksten Finne bilete som passar til innhaldet Kopiere biletsamlinga og klippe opp bunken med bilete til kvart elevpar Ut frå elevane si registrering kan dei no svare på spørsmålet: Kven passar ikkje inn? Til slutt diskuterer elevane i plenum (eventuelt i par/grupper) kva i lytteteksten som var utslagsgivande for svaret deira Som eit alternativ kan elevane få fleire Kven skal ut-oppgåver til den same lytteteksten. Gjere seg godt kjend med innhaldet i den valde lytteteksten Finne bilete som representerer innhaldet i lytteteksten tilpassa språknivået til elevane Velje eitt eller fleire bilete av noko som ikkje er nemnt i lytteteksten Kopiere opp eit sett med bilete til kvar elev 6 7

5 Trekkje slutningar basert på inntrykk Utgangspunktet for aktiviteten er ein lyttetekst i form av ein dialog mellom to eller fleire personar. Elevane skal vise lytteforståing gjennom å kople tildelte adjektiv til personar i teksten. Adjektiva er av ein slik art at elevane må trekkje slutningar basert på inntrykket dei har av personane sine sinnsstemningar eller haldningar eller av personlegdommen deira. Det krev at elevane må følgje med på fleire nivå; dei må mellom anna få med seg vokabular, stemmeleie/intonasjon og argumentasjon. Elevane arbeider individuelt Dei får utdelt eit ark med adjektiv som kan knytast til personane i den valde lytteteksten Læraren førebur elevane ved å presentere persongalleriet i dialogen. Som visuell støtte kan ein eventuelt finne fiktive bilete som representerer personane Elevane får i oppgåve å fokusere på sinnsstemningar, haldningar eller personlegdom når dei lyttar. Dei skal kople dei tildelte adjektiva til rett person Læraren speler av lytteteksten. Elevane noterer initialane til personane ved adjektiva som passar best. Spel gjerne lytteteksten fleire gonger Elevane går saman i par og samanliknar løysingsforslaga sine Til slutt diskuterer alle løysingsforslaga til elevane og kva som avgjorde vala deira Gjere seg godt kjend med innhaldet i den valde lytteteksten Finne 6 8 adjektiv som implisitt beskriv noko ved personane i dialogen, til dømes sinnsstemningar, haldningar eller personlegdom Kopiere opp eit sett med adjektiv til kvar elev Elevane får utdelt eit spørsmålskort med 4 5 spørsmål som dei gjer seg kjende med Læraren informerer elevane om at dei skal lytte etter spesifikk informasjon i ein tekst, men at det finst to versjonar av spørsmålskorta. Det er lagt opp til eit «sikksakkløp» (som forklarer partals- og oddetalsnummereringa) for å gi dei betre tid til å lytte og dokumentere forståinga si i form av skriftlege svar Læraren speler av lytteteksten. Elevane noterer svara fortløpande. Spel gjerne lytteteksten fleire gonger Deretter byter elevane spørsmålskort med ein som har andre spørsmål (partal/oddetal) Dei lyttar nok ein gong, sjekkar svara til medeleven og legg eventuelt til meir informasjon Til slutt diskuterer alle saman løysingsforslaga til elevane Gjere seg godt kjend med innhaldet i den valde lytteteksten Lage 8 10 spørsmål som følgjer kronologien i lytteteksten, og nummerere dei Lage to spørsmålskort der det eine inneheld alle partalsspørsmåla og det andre oddetalsspørsmåla Kopiere opp spørsmålskorta, slik at halve klassen får det eine og den andre halvdelen det andre kortet Sikksakklytting Når ein skal arbeide med lyttemateriell, kan det vere lurt å avgrense lytteoppdraget til elevane noko. I denne øvinga skal elevane svare på spørsmål ved å lytte etter spesifikk informasjon, men oppdraget blir delt mellom elevpar. To og to elevar får ulike spørsmål til den same teksten, men spørsmåla er fordelte etter kronologien i teksten. Det gjer at elevane får betre tid til å lytte, merke seg informasjon og notere svaret. For å få ei større forståing av konteksten byter elevane spørsmål og svar med kvarandre etterpå. Dei lyttar nok ein gong, sjekkar svara til medeleven og legg eventuelt til meir informasjon. Gjennom denne arbeidsmetoden må elevane konsentrere seg om både delar av teksten og teksten som heilskap. 8 9

6 Lytt etter ordet ditt! Lytt og yt! I denne aktiviteten skal elevane lytte etter bestemte ord i ein tekst som blir lesen opp/ spelt av. Forståing av enkeltord er sentralt, men sidan orda står i ein samanheng, må elevane òg ta omsyn til lydbiletet og konteksten. Dei lyttar nøye, og når dei høyrer sitt eige ord, utløyser det ei handling. Det fordrar konsentrert lytting; elevane må kjenne igjen ordet uttalt i ein samanheng. Enkeltelevar vil kunne bruke meir krevjande lyttestrategiar og ut frå konteksten skjønne når det er sannsynleg at ordet deira vil dukke opp. Alternativ a: Stå opp! Elevane får utdelt kvar sin lapp med eit ord frå ein lyttetekst og sjekkar forståing og uttale Læraren les teksten/speler av lydfila Kvar gang elevane høyrer ordet sitt bli lese opp, må dei reagere, til dømes ved å reise seg, klappe eller trampe. I og med at enkelte elevar har det same ordet, vil fleire elevar reagere samtidig. Dermed er ein ikkje åleine om å utføre handlinga. Dersom ein har valt ord som dukkar opp fleire gonger i teksten, må elevane halde på konsentrasjonen. Repetisjon bidreg til at dei lærer seg orda og uttalen betre Til slutt kan læraren og elevane samtale om orda og konteksten dei står i Læraren les teksten/speler av lydfila Kvar gong elevane høyrer ordet sitt, må dei reise seg og utføre mimerørsla. I og med at fleire elevar har det same ordet, vil det bli ulike mimerørsler, og medelevane vil dermed få fleire hint om kva ord i teksten som blir framstilt. Øvinga involverer ulike sansar som styrkjer læringa; elevane som mimar, koplar fysisk rørsle til ordet, mens publikum får eit visuelt uttrykk som støttar læringa Ei eventuell vidareføring kan vere at elevane skal vise rørsla si mens dei andre gjettar kva ord rørsla viser til Til slutt kan læraren og elevane samtale om orda, mimerørsla og konteksten orda står i Gjere seg godt kjend med innhaldet i den valde lytteteksten Lage like mange lappar som det er elevar i klassen Velje ut dei orda frå teksten som elevane skal reagere på (det er ein fordel at det er ord som dukkar opp fleire gonger i teksten), og skrive dei på lappane. Det same ordet kan stå på fleire lappar. Kva type ord, og kor mange, er avhengig av språknivået til elevane Elevane kan utfordrast på lytteforståinga si ved å respondere på instruks frå medelevar. Når elevane skal gjere lytting om til handling, må dei merkje seg meiningsberande ord og vere opne for justeringar undervegs. Sidan instruksane krev handling, vil den lyttande straks få tilbakemelding på i kva grad forståinga og utføringa av kommandoen er rett. Rollefordeling: Éin elev skal gi instruksar, ein annan elev eventuelt ei gruppe eller resten av klassen skal ta imot instruksane Lytteoppgåva kan organiserast på ulike måtar: º Kongen befaler /Simon says (instruks om fysiske rørsler) º Vegbeskriving (instruks om retningar med utgangspunkt i kart) º Oppskrifter (instruks om tillaging av mat) º Strekfigurar (instruks om fysiske posisjonar med utgangspunkt i enkle strekteikningar) º Varsels-, forbods- og påbodsskilt (instruks om fare, forbod og påbod) º Teikneoppdrag (instruks om innhaldet i eit bilete) Læraren forklarer framgangsmåten ut frå den valde organiseringa og tek rolla som observatør og rettleiar om nødvendig Elevane går inn i rollene sine. Alt etter om dei har fått ein ferdig instruks eller må produsere han sjølve, gir den eine eleven instruksar og den andre (eller dei andre) utfører instruksen. Eleven som instruerer, skal akseptere, avvise eller korrigere resultatet. Den andre eleven får der og då kontrollert lytteforståinga si Til slutt kan ein diskutere om forståinga var påverka av kor nøyaktig instruksen var, og reflektere over språklege strukturar Alt etter om aktiviteten skal gjennomførast med eller utan biletlege utgangspunkt, må relevante bilete klargjerast. Ein kan vurdere om ein vil gi elevane ein ferdig instruks eller la dei produsere sjølve Alternativ b: Dramatiser! Elevane får utdelt kvar sin lapp med eit ord frå ein lyttetekst. Orda bør vere av ein slik art at dei kan framstillast med mimerørsler, til dømes verb og substantiv Elevane sjekkar forståing og uttale og tenkjer ut ei rørsle som illustrerer ordet 10 11

7 Kople låt til lapp Lytteroller I dette metodiske tipset skal elevane lytte og kjenne igjen eit tekstleg grunnlag gjennom å agere. Elevane konkurrerer om å samle flest mogleg tekstsekvensar som dukkar opp til dømes i ein song. Aktiviteten kombinerer kinestetiske, auditive og visuelle element og styrkjer slik læringa gjennom kropp og sansar. Klassen blir delt i grupper (3 4 elevar). Kvar gruppe får eit sett med lappar som til saman utgjer ein songtekst Gruppene legg lappane med tekstsida opp på bordet Fjern stolar slik at elevane kan bevege seg fritt rundt bordet Læraren speler av lydfila Kvar gruppe skal gå rundt bordet mens songen blir spelt. Når dei kjenner igjen ei strofe i teksten, skal dei ta den rette lappen Når songen er over, tel elevane kor mange lappar dei har teke kvar Plasser alle lappane på bordet igjen Læraren speler av lydfila for andre gong, og kvar gruppe prøver å plassere lappane i rett rekkjefølgje mens dei lyttar Velje ein songtekst (alternativt eit dikt eller ein lyttetekst) Klippe teksten opp i fleire delar Klargjere utstyr for avspeling I tilnærminga til ein ukjend lyttetekst på målspråket kan det vere ein idé å avgrense lytteoppdraget til elevane noko. Det kan gjerast ved å tildele elevane ulike lytteroller. Elevane deler deretter rolle med andre, slik at alle får ei betre forståing av heilskapen. Lytterollene kan bestå i å lytte etter spesifikke aspekt i teksten (fargar, temaord, tal, storleikar, mengder, grammatiske ordklassar). På eit høgare nivå kan lyttebestillinga vere å skilje faktainnhald frå meiningsytringar for å auke elevane si evne til kritisk tenking omkring informasjon. Elevane får tildelt lytteroller (til dømes nummerering 2 4) Læraren les teksten eller speler av lydfila. Elevane lyttar individuelt med den tildelte rolla for auge og noterer Elevane som har dei same rollene, dannar deretter grupper, utvekslar informasjon og føyer til eventuelt nye opplysningar Elevane lagar så nye grupper der alle lytteroller er representerte, og fortel dei andre i gruppa om resultata sine Velje lyttemateriell i tråd med ønskt vinkling (sjå innleiande tekst) Bestemme kor mange lytteroller det skal vere (med utgangspunkt i den valde lytteteksten), og nummerere dei (2 4) Klargjere notatark Vis deg! Dette er ein spørsmål-svar-aktivitet som går på lytteforståing. Elevane har lytta til ein tekst, og parvis skal dei vise at dei forstår lytteteksten, og at dei oppfattar spørsmåla som blir stilte til teksten. Svara blir gitt skriftleg i form av responsplakatar som blir haldne opp på instruksen «Vis deg!». Elevane får altså med ein gong tilbakemelding på i kva grad lytteforståinga deira (altså både tekst og spørsmål) er rett. Metoden opnar for variasjon i lettare bearbeiding av lyttetekstar, og konkurransemomentet verkar gjerne motiverande. Elevane blir delte inn i par (eller i grupper på tre) Kvart par får utdelt ein laminert plakat (A4-storleik) til å skrive på, ein whiteboardtusjpenn og ein papirserviett til å viske bort svaret med Eitt og eitt spørsmål blir stilt Paret blir einige om eit svar og skriv det med stor skrift på plakaten På signal skal gruppene vise seg, det vil seie at dei skal halde plakaten med svaret opp mot dommaren (læraren) Hald fram på same måten til alle spørsmåla er stilte Velje lyttetekst og lage spørsmål til denne Laminere A4-ark eitt til kvart par Ta med whiteboard-tusjar éin til kvart par 12 13

8 Tungekrøll Uttaleskygging Tungekrøll er fleirordsfrasar med høg konsentrasjon av lydar som kan vere utfordrande å uttale. Gjennom frasane øver elevane målretta på enkeltlydar og lydkombinasjonar. Eigenarten til frasane og dei ofte kunstige kombinasjonane gjer at det ofte kan bli mykje latter og humor undervegs. Læraren presenterer lydane/lydkombinasjonane elevane skal øve på Læraren modellerer uttale ved hjelp av ein tungekrøllfrase Lydstaving I denne aktiviteten skal elevane øve på uttalen ved å bruke lydskrift. Gjennom samarbeid og taktile element stavar elevane lyd for kvarandre. Å forstå lydskrift vil gi elevane verdifull støtte når dei skal uttale nye ord, og det vil gjere dei meir bevisste på at det latinske alfabetet har fleire variantar av lyd enn det den enkelte bokstaven klarer å gi att/framstille. Elevane dannar par og får ein plakat med oversikt over det fonologiske alfabetet Klassen repeterer lydane i kor saman med læraren, eventuelt kan læraren vise plakaten digitalt på lerret som felles utgangspunkt Gruppene får utdelt eit sett med lappar med temabaserte gloser, vokabular med utfordrande lydar, eigennamn o.l. Elevane trekkjer ein lapp etter tur. Den som har lappen, skal lydstave ordet ved å peike Elevane lyttar og gjentek i kor Elevane dannar grupper og øver vidare gruppevis mens læraren rettleier Gruppene blir utfordra på å framføre tungekrøllen i plenum Finne tungekrøll som passar til lydar/lydkombinasjonar ein vil øve på (fleire ressursar på Internett) på dei rette lydskriftteikna på plakaten. Den andre skal seie teikna etter kvart og uttale heile ordet til slutt Heilt til slutt kan ein eventuelt ha ein plenumssamtale om kva elevane klarte, og kva dei syntest var vanskeleg Lage ein plakat (A3) med det fonologiske alfabetet for ønskt språk eller skrive ut dei ferdige plakatane til Framandspråksenteret for engelsk, fransk, spansk, tysk Skrive lappar med ord (temabaserte gloser, vokabular med utfordrande lydar, eigennamn o.l.) Uttaleskygging kan brukast når elevane skal øve på å produsere, oppfatte og forstå tydinga av variasjonar i trykk, rytme, intonasjon og tonelag. Aktiviteten taler til fleire sansar; elevane ser, lyttar, taler og tek stemma til ein filmkarakter ved å ape etter han/henne. Med utgangspunkt i eit filmklipp blir elevane leidde gjennom fleire fasar med uttaleøvingar der dei må kjenne igjen, gjenta og føresjå ytringar i form av replikkar. Læraren hengjer opp plakaten med filmreplikkar Læraren speler ein filmscene/eit utdrag for elevane Læraren les dei valde replikkane høgt saman med elevane, og klassen samtaler om kven sine replikkar det er, og kvar i handlinga dei dukkar opp Spel scenen éin gong til. Elevane skal no rekkje opp handa kvar gong dei kjenner igjen ein replikk. Då trykkjer læraren på pause og ber eleven seie replikken nøyaktig slik han blei uttalt (trykk, intonasjon, trykksvake ord o.l.). Gjer det same med alle replikkane Spel scenen ein tredje gong. Denne gongen trykkjer læraren på pause før dei utvalde replikkane. Elevane skal no uttale etter minnet, men med støtte i plakaten. Elevane blir oppmoda om å leve seg inn i rolla når dei seier fram replikkane Velje ein film som elevane kjenner, og ein scene frå denne (til dømes klipp frå barne-/ ungdoms-tv eller ein spelefilm, dokumentar eller undervisingsvideo). Aktiviteten kan òg ta utgangspunkt i eit dikt (innspelt/ opplese) eller ein song, med/utan video. Sortere ut nokre replikkar frå scenen (kronologisk, men med litt avstand i tid) Skrive ned replikkane for utskrift (A3) 14 15

9 Seie, klappe og hugse Tabu! I denne aktiviteten er det fokus på stavingar. Gjennom klappeøvingar blir elevane bevisste på den relativt abstrakte prosessen det er å bevege seg frå tydinga til eit ord til korleis det lyder og kva lydar som er med i ordet når du seier det. Når vi lærer eit framandspråk, er trykk og inndeling i stavingane i orda ein viktig del av det å lære uttalen til språket. Alle, og spesielt elevar med fonologiske vanskar, vil ha utbyte av den taktile tilnærminga til aktiviteten. Læraren modellerer ved å vise ein presentasjon med ord og klappar stavingane i ordet slik: stort klapp ved trykktung staving, lite klapp ved trykklett staving Elevane følgjer rørslene til læraren Er du biletmatchen min? Dette er ei aktiviserande puslespeloppgåve. Med utgangspunkt i ein del av eit bilete går elevane rundt i klasserommet og ber om informasjon for å finne den eller dei som har resten av biletet. Det konkrete og visuelle utgangspunktet som biletbiten representerer, fungerer som ein igangsetjar for produksjon og interaksjon. Aktiviteten engasjerer elevane til å stille spørsmål, lytte og respondere for å få svar på om dei er kvarandre sin biletmatch. Elevane dannar grupper på tre Kvar gruppe får utlevert eit sett med lappar. Elevane trekkjer lapp etter tur Dei skal no gå på oppdagingsferd og finne ut kor mange klapp (stavingar) det er i orda, og kva for nokre som er trykktunge/trykklette. Ordet skal «framførast» med store/små klapp for dei andre i gruppa. Deretter skal ordet seiast med klapp av alle i gruppa Lage ein presentasjon med utvalde ord og tilhøyrande biletstøtte for innføring i aktiviteten Klargjere lappar med ord og tilhøyrande biletstøtte på elevane sitt nivå Deretter går elevane rundt i klasserommet og stiller spørsmål om biletbitane til kvarandre Elevane held fram med å spørje og svare til dei finn biletmatchen sin/biletmatchane sine Dei som har funne biletmatchen sin, utgjer ei gruppe Biletet kan brukast som utgangspunkt for mange andre e øvingar òg, til dømes biletbeskrivingar, rollespel eller kreativ forteljing I denne aktiviteten får elevane snakke spontant om ord/omgrep. Tabukort / Støttekort fungerer som igangsetjarar for den e produksjonen. Elevane jobbar i par og vekslar på å ta rolla som lyttar og produsent. Slik får begge øving i både å oppfatte nyansar i ein bodskap med det mål å gjette rett ord/omgrep og uttrykkje seg presist sjølv. Aktiviteten er fleksibel, og ordutvalet kan spenne frå enkle konkret til komplekse abstrakt. Klassen dannar par Kvart par får ein bunke med tabukort som skal plasserast opp ned på bordet Læraren forklarer spelereglane: º Øvst på tabukortet står hovudordet/ -omgrepet som medeleven skal gjette seg fram til. Dette ordet/omgrepet er det ikkje lov å nemne i forklaringa º I tillegg er det lista opp andre ord (1 4) som det heller ikkje er lov å bruke når or Sei kva eg skal teikne! Med utgangspunkt i eit bilete skal ein elev instruere ein annan i kva som skal teiknast. Det visuelle materiellet bestemmer temaet og støttar opp under og gir rammer for kommunikasjonen. Språkleg må eleven som instruerer, snakke høgt og tydeleg og vurdere i kva rekkjefølgje han eller ho bør gi teikneinstruksane. Dessutan engasjerer og motiverer spenninga omkring sluttresultatet til aktivitet. det skal forklarast. Ein enklare variant kan vere at desse orda er lov å bruke og fungerer som støtteord i beskrivinga º Eventuelt kan ein gi poeng for rett svar gitt innan ei viss tid Elevane trekkjer kort og forklarer/beskriv ord annankvar gong Ved ei oppsummering i plenum kan elevane bli utfordra på spørsmål: Kva for eit ord var det vanskelegaste å forklare? Kvifor er enkelte ord vanskelegare å forklare enn andre? Velje ord/omgrep innanfor ønskt tema med 1 4 tilhøyrande tabu-/støtteord Lage kort der kvart kort har eitt av dei valde orda øvst og tabu-/støtteorda under Elevane dannar par, og kvart par får utdelt to ulike bilete som dei skal halde skjult for den andre Elevane set seg rygg mot rygg Den eine eleven forklarer kva som er å sjå på biletet hans/hennar Den andre eleven teiknar det medeleven beskriv Kvar elev får utdelt ein del av eit bilete Finne bilete til ønskt tema og skrive dei ut i (puslespelbit) A4-format Eleven skal halde biletbiten skjult for Klippe opp dei valde bileta i puslespelbitar medelevane (2 3). Pass på at bitane har noko attkjenneleg Elevane studerer sin eigen biletbit og som gjer elevane i stand til å finne tenkjer på kva ordforråd og formuleringar tilbake til originalbiletet dei har bruk for når dei skal snakke om biletet Eventuelt formulere oppgåver til vidare 16 arbeid med biletet 17

10 Eleven som teiknar, kan stille oppklarande spørsmål undervegs Til slutt skal teikninga samanliknast med originalen. Dersom teikningane avvik veldig, kan ein diskutere korleis dei kunne ha blitt meir like (val av ord, meir nøyaktige instruksar, osv.) Elevane byter så roller, slik at begge får ta imot og gi instruksar Alternativt kan elevane få to tilnærma like bilete, med noko som manglar på kvar av dei. Elevane Verdilinje Denne aktiviteten legg opp til at elevane først skal ta stilling til eit problem ved å plassere seg på ei verdilinje med to ytterpunkt (heilt einig heilt ueinig). Deretter blir linja broten på midten, og ein ny konstellasjon med elevpar blir skapt. Elevane formidlar synet sitt, lyttar til synspunkta til dei andre og blir dermed utfordra på sine eigne haldningar (uttrykkje semje/usemje). Læraren presenterer ei problemstilling i tilknyting til eit kjent tema Læraren informerer om at det går ei imaginær verdilinje gjennom heile klasserommet, og at endane på linja representerer ytterpunkt og mellompartiet ulike graderingar av desse Elevane plasserer seg på linja ut frå sitt eige syn på problemstillinga Verdilinja blir så broten på midten º anten ved at linja blir bretta slik at ytter punkta står overfor kvarandre, º eller ved at den eine halvdelen blir skyvd slik at midtpunkta møter ytterpunkta spør kvarandre for å finne dei manglande elementa og teiknar så inn desse. Velje to eigna bilete innanfor eit ønskt tema og dei språklege funksjonane ein skal øve på Dersom ein går for den alternative oppgåva som er skissert ovanfor, må læraren fjerne element frå bileta, slik at ein får ein A- og B- versjon Kopiere opp alt etter kor mange elevpar det er i klassen Elevpara kommuniserer med kvarandre og grunngir plasseringa si på verdilinja Læraren kan eventuelt oppsummere synspunkta eleven har gitt undervegs Velje ei problemstilling med to motstridande synspunkt Vurdere kvar aktiviteten kan gjennomførast Smultringen Smultringen er ein spørsmål-og-svar-seanse med ein aktiviserande vri som skaper god dynamikk i språkopplæringa. Gjennom organiseringa i ein indre og ein ytre sirkel møter elevane stadig nye samtalepartnarar. Det går for seg ein samtidig interaksjon, noko som gir meir taletid til den enkelte eleven. Strukturen kan fyllast med ulikt innhald og kan nyttast uavhengig av ferdigheitsnivå, fag eller lærestoff, som til dømes spørsmål til tekst, refleksjonsspørsmål eller personlege spørsmål. Elevane dannar to sirklar ein indre og ein ytre Elevane i den indre og den ytre sirkelen står med ansiktet mot kvarandre Elevane i den indre sirkelen får utdelt kvar sitt spørsmål Elevane i den ytre sirkelen skal svare Når læraren gir signal, begynner den første samtalen Når læraren gir nytt signal, beveger alle i ytre ring seg til høgre til neste partnar og begynner ein ny samtale omkring neste spørsmål. Slik held dei fram til ringen er slutta Alternativt kan organiseringa i indre og ytre sirkel eigne seg til å arrangere «speed dating» med fiktive personlegdommar. Elevane får utdelt eit påbegynt rollekort med visse kategoriar som dei skal ta utgangspunkt i for å skape si eiga rolle (sjå nettversjonen av denne ressursen på heimesida til Framandspråksenteret). Nedst på arket noterer elevane stikkord til to tre utvalde kategoriar frå skjemaet om kva dei søkjer hos ein partnar (skal haldast hemmeleg). Målet er at kvar elev skal finne ein «match». Elevane dannar no dei to sirklane sjå forslag til vidare gjennomføring ovanfor. Klargjere lappar med spørsmål til den eine sirkelen. Dersom ein ønskjer fasit, lagar ein det Ved «speed-dating» kopierer ein opp rollekort til alle elevane i klassen 18 19

11 Snøballprat Poenget med å arrangere ein «snøballkrig» er å føre elevane inn i ein samtalesituasjon. Gjennom læraren si problemstilling, elevane sitt eige svar på denne og innsyn i svara til medelevane oppnår ein refleksjon og kommunikasjon. På eit lågt nivå deler dei ved å formidle innhaldet i «snøballane» til andre elevar, mens det i den påfølgjande diskusjonen skjer ein interaksjon på eit høgare nivå. Gjennom dei ulike ledda deltek elevane i ein prosess som førebur dei på å delta i den meir spontane samtalesituasjonen. Aktiviteten kan nyttast til - diskusjonar av faglege problemstillingar: Korleis kan kvar og éin av oss bidra til å spare energi? (jf. den generelle delen av læreplanen om berekraftig utvikling) - eigenvurdering: Peik på det viktigaste du har lært i denne økta/perioden - elevmedverknad, til dømes gjennom idé myldring omkring vektlegging i eit kommande tema Læraren gir oppgåva og viser eller skriv setningar som kan fungere som snakkehjelp Krusedullsnakk Kvar elev får utdelt eit blankt ark På arket skriv elevane ned bidraga sine (to tre punkt) Elevane krøllar papirarket saman til ein ball Elevane samlar seg i ein ring for å ha snøballkrig Elevane kastar papirballane, plukkar opp og kastar på nytt Aktiviteten varer til læraren seier stopp Kvar elev finn ein papirball Elevane går saman fem og fem og les opp innhaldet på arka for kvarandre Gruppa samtaler deretter på målspråket om kva bidrag som best representerer synet til gruppa Kvar gruppe presenterer det dei er blitt einige om Dele ut eit blankt kvitt ark til kvar elev Formulere oppgåva elevane skal reflektere over (sjå innleiande tekst) Formulere setningar som kan fungere som snakkehjelp Elevane får utdelt kvar sitt blanke ark Læraren presenterer teikneoppgåva: º Elevane skal lage ei enkel teikning med utgangspunkt i eit refleksjonsspørsmål (til dømes: Kva betyr musikk for deg? ), eit språkleg uttrykk (til dømes: idiom) eller eit fagleg spørsmål frå læraren (til dømes: Kva bør verktøykassa til ein røyrleggjar innehalde? ). º Det er ikkje lov å bruke skriftteikn Elevane får høyre refleksjonsspørsmålet og får tid til å reflektere over kva biletuttrykk dei kan skape, og teiknar dette. Dei må òg vurdere korleis dei skal vidareformidle det dei har teikna Illustrasjon assosiasjon kommunikasjon Formålet med aktiviteten er å få nye tankar og setje dialogar i gang ved å utnytte den inspirasjonen bilete kan gi. Det ligg ei viss tilpassing i det at elevane vel ut frå eigne assosiasjonar, noko som kan vere ein motivasjon for å uttrykkje seg. Samtidig kan det gi elevane nye impulsar for vidare produksjon når dei får ta del i assosiasjonane til medelevane. Etter ei viss tid skal dei mingle, finne ein medelev og forklare si eiga teikning. Eventuelt kan det leggjast opp til at medeleven skal gjette kva teikninga representerer, til dømes ved å bruke språklege uttrykk Kravet til elevane kan vere at dei skal snakke med minst tre personar Dele ut blanke ark til elevane Velje teikneoppgåve Elevane studerer sitt eige bilete og tenkjer på kva ord og formuleringar dei kan få bruk for Elevane dannar grupper på fire Kvar elev forklarer sitt eige biletval og sine eigne assosiasjonar til biletet for dei andre i gruppa. Dei andre kan stille utdjupande spørsmål Til slutt kan ein eventuelt ta ein runde i plenum I denne aktiviteten teiknar elevane ein krusedull/ei tenkjeteikning som skal leie til kommunikasjon. Elevane får skape sitt eige uttrykk, noko som er ein fordel når dei skal formidle innhaldet i det visuelle uttrykket vidare. I dette ligg det ei viss tilpassing. Oppgåva har fleire refleksjonsledd: språk teikning språk, der assosiasjonane til elevane må gjerast om til ei beskriving av krusedullen dei har teikna. Krusedullsnakk kan setjast inn når som helst i arbeidet med eit tema: før, under eller etter. Læraren har med bilete som er knytte til eit gitt emne (fotografi, postkort, vekeblad etc.). Bileta blir lagde utover golvet Elevane vel det biletet som best illustrerer det dei assosierer med emnet Velje bilete til ønskt tema 20 21

12 Tripp trapp tale Quiz quiz og byt Tripp trapp tale opnar for semantiske samtalar der elevane får ei djupare forståing for omgrep. Samtalane tek form gjennom klare oppdrag i ei «omgrepstrapp» (sjå til dømes nettversjonen av ressursen på heimesida til Framandspråksenteret). For elevar på lågare språknivå vil oppdragsspørsmåla i trappa òg fungere som nyttig snakkehjelp. Aktiviteten rommar fleire strategiar, mellom anna det å få ord/omgrep til å feste seg gjennom å assosiere og forklare noko for andre. Elevane dannar par Elevane får utdelt ark med ei omgrepstrapp med oppdragsspørsmål I tillegg får kvar elev fire fem omgrep. Dei må ikkje vise omgrepa til medelevane Elevane får tid til å tenkje over omgrepa sine og spørsmåla i omgrepstrappa Deretter skal dei vekselvis forklare eitt og eitt omgrep ved å «gå opp trappa». Dei beskriv omgrepet ved hjelp av spørsmåla på veg opp trappetrinna, men utan å bruke sjølve ordet Medeleven skal ved toppen av trappa gjette kva omgrep det er snakk om Klargjere omgrepstrapp med spørsmål. Spørsmåla vil endre seg dersom ein arbeider med meir abstrakte omgrep Lage omgrepslappar Quiz-quiz og byt er ein aktiviserande spørsmålsaktivitet med ein vri. Spørsmåla kan gjelde ein tekst eller faglege problemstillingar eller leggje opp til forklaring av ord og omgrep. Ved lukka spørsmål kan ein eventuelt inkludere fasiten til hjelp for elevane. Elevane skal byte lappar etter kvar utspørjing og kan derfor oppleve å møte det same spørsmålet fleire gonger. Det er uproblematisk og styrkjer læringa. Elevane får kvar sin lapp med eit spørsmål på Elevane reiser seg og finner ein medelev Elevane stiller spørsmålet sitt til kvarandre og svarer kvarandre. Dersom spørsmålet har ein fasit, kan elevane hjelpe kvarandre med utgangspunkt i denne Når begge har stilt spørsmålet sitt, byter dei to elevane spørsmålslapp med kvarandre og finn ein ny quizpartnar Aktiviteten varer til læraren meiner at mange nok har fått snakka med kvarandre Eventuelt kan spørsmål og svar repeterast/ danne utgangspunkt for avsluttande diskusjon i plenum Førebu lappar med spørsmål. Det må vere like mange lappar som det er elevar i klassen Dersom spørsmåla er av eit slikt slag at dei krev eit bestemt svar, kan fasiten leggjast til på lappane Omgrepssirkel Utgangspunktet for aktiviteten er ein sirkel som er delt i fire. Elevane får eit oppdrag og skal fylle ut sirkelen med egne assosiasjonar til og kunnskap om dette. I den e delinga med medelevar etterpå blir dei engasjerte i kvarandre sine refleksjonar. Elevane får utdelt eit ark med ei teikning av ein sirkel som er delt i fire Med utgangspunkt i eit emne, ein film, eit refleksjonsspørsmål e.l. skal elevane individuelt fylle inn eit ord/omgrep/tema i tre av felta i sirkelen. Det siste feltet skal vere tomt Elevane reiser seg, går rundt og presenterer sirklane sine for kvarandre. Undervegs skal dei lytte nøye til vala til medelevane, gjere sine eigne vurderingar og bestemme seg for eitt ord/omgrep/tema som passar best med deira eiga oppfatning. Det skal dei notere i det ledige feltet Til slutt kan alle sirklane hengjast opp Gjere klar eit A4-ark med ein sirkel delt i fire felt Bestemme eit relevant oppdrag 22 23

13 Venndiagram som presentasjonsstøtte Eit venndiagram er eit verktøy for visuell samanlikning av logiske samanbindingar (sjå illustrasjon). Elevane har lese om, sett på, høyrt om eller arbeidd med eit emne og skal førebu ein presentasjon der diagrammet fungerer som støtte, både i refleksjonen/bearbeidinga og under sjølve framføringa. Eit venndiagram er ein læringsstrategi som stimulerer til kritisk tenking og synleggjer denne. Elevane får utdelt ark med eit venndiagram Læraren gir oppdraget. Elevane kan til dømes samanlikne º lese-/lyttetekst og film º to land º to tema º ny informasjon og eldre informasjon º to hendingar º to personar Elevane arbeider individuelt med å fylle ut diagrammet i samsvar med oppdraget Dei fyller inn stikkord i det overlappande midtfeltet for å vise kva som er felles, mens stikkorda i dei ytre felta får fram det som er ulikt Elevane kan reinskrive stikkordnotata sine i eit digitalt venndiagram Elevane kan eventuelt velje å leggje inn animasjonar på orda, slik at dei kjem til syne i den rekkjefølgja ein vil snakke om dei i presentasjonen Klargjere eit notatark med venndiagram (A4) Bestemme relevant oppdrag Mingleparty innlemme tekstutdrag i samtale Settinga for denne aktiviteten er ein fest, og det er forventa at ein minglar, introduserer seg og pratar med flest mogleg av gjestene. Med utgangspunkt i lappar med setningar frå ein lyttetekst skal elevane bli leidde inn i og føre samtalar som den tildelte setninga må inngå naturleg i. Utfordringa blir å ta i bruk sitt eige språk i konversasjonen med ein medelev og samtidig på kreativt vis å skulle innlemme tekstutdraget. Aktiviteten passar òg som førlytting i og med at jo fleire elevane rekk å få snakka med, jo fleire smakebitar frå teksten får dei. Og den attkjenninga dei så vil oppleve når dei etterpå lyttar til heile teksten, vil kunne verke positivt inn på forståinga. Læraren set situasjonen: Elevane deltek på ein fest Elevane får utdelt kvar sin lapp med ei setning frå ein tekst. Dei må ikkje vise lappen til nokon Læraren forklarer framgangsmåten: Elevane skal sirkulere, introdusere seg og slå av ein kort prat med flest mogleg. Før dei får gå vidare til nestemann, må dei flette setninga på lappen naturleg inn i samtalen Læraren gir klarsignal om at festen kan begynne Klargjere lappar med setningar frå ein lyttetekst (med ord, konstruksjonar o.l.) som ein vil at elevane skal øve på Terningen har talt! A B Ein måte å praktisere temabasert ordforråd på i ein samanheng er å bruke biletterningar. Dei kan lagast enkelt i til dømes nettenesta SEN Teacher Free Learning Resources (sjå Førebuingar). Med utgangspunkt i terningkasta skal elevane skape ein samanhengande tekst. Det uføreseielege i spelet utfordrar og inspirerer til kreativ språkutfalding. Elevane dannar par. Kvart par får utdelt ein biletterning (eventuelt grupper på fire og to ulike terningar per gruppe) Etter tur skal elevane slå terningen fire gonger og merke seg bileta som terningen viser. Deretter formulerer dei ein samanhengande tekst der orda som bileta representerer, er med 24 25

14 Læraren går rundt og lyttar og ber eit utval elevar om å gi att teksten til medeleven Klargjere terningar med bilete som er relaterte til emnet som klassen arbeider med, eller som ein repetisjon av fleire emne Teneste som genererer biletterningar til tema som folk, stader, handlingar og stemningar: worksheet/97/symbolcubeaac.html Finn ein som kan svare! Karakterintervju I denne aktiviteten får elevane roller som personar i ein lytte-/lesetekst. Dei blir intervjua om sin eigen rollefigur og formulerer spørsmål som skal stillast til dei andre karakterane. Elevane får vist lytte-/leseforståing gjennom spontan (svar) og førebudd (spørsmål) tale. Fordelen med å gå inn i ei rolle er at det er mindre utleverande enn å opptre som ein eigen person; dei får høve til å leve ut kreative sider. Læraren deler elevane inn i grupper alt etter kor mange karakterroller som skal dekkjast Alle i gruppa får ei rolle og set seg inn i eigenskapane og handlingane til denne karakteren Deretter skal alle på gruppa førebu til dømes to intervjuspørsmål til kvar av dei andre rollene. Desse spørsmåla kan gå direkte på tekstinnhald eller vere av meir fortolkande art, slik at rollefiguren blir ytterlegare utfordra på kreativitet og rolleinnleving På signal frå læraren begynner aktiviteten, og elevane i gruppa byter på å intervjue kvarandre Velje ein lytte-/lesetekst som handlar om ei viss mengd karakterar (fakta-/fiksjonstekst) Bestemme karakterar som elevane skal representere Dette er ei tradisjonell spørsmål- og svaroppgåve, men med andre rammer og i ei elevaktiviserande form: Elevane snakkar, lyttar og skriv alle på éin gang, og dei får svar på spørsmåla ved å samarbeide. Eit tilleggselement er kravet om signering for avgitt svar, noko som forpliktar ekstra til deltaking. Rammene til aktiviteten er fordelaktige med tanke på differensiering, der enkeltelevar i mindre grad blir eksponerte for heile klassen når det gjeld kunnskap og kompetanse. Samtidig får kvar og ein svar på alle spørsmåla sine ved hjelp av den samla kompetansen i klassen. Læraren deler ut spørsmålsark og forklarer aktiviteten º Elevane skal sirkulere og finne ein ledig medelev º Begge stiller kvarandre eit spørsmål frå arket (berre lov med eitt spørsmål per person) º Elevane svarer til kvarandre, men skriv ned svaret til den andre º Den som svarte, kvitterer for det e bidrag, går vidare til ein ny medelev og gjentek prosedyren Etter at aktiviteten er gjennomført, kan spørsmål og svar repeterast og sjekkast i plenum. Signaturane kan til dømes styre gjennomgangen (den som har signert, er nestemann til å lese opp eit spørsmål med svar) Klargjere ark med spørsmål frå ein lytte-/ lesetekst for bearbeiding eller til eit emne for repetisjon (spørsmål med fasitsvar passar best). Kvart spørsmål har plass til å notere svar og eit felt for signatur Rollerundar Bruk av rollekort er ein kjend aktivitet i språkopplæringa. Rollerundar tek utgangspunkt i rollekort, men den foreslåtte organiseringa (individuelt gruppe 1 gruppe 2 plenum) gir språkleg støtte, og gjennom gjentaking aukar òg det språklege utbytet. Læraren gir elevane eit tal frå 1 til 4 (eventuelt til 3) Kvart nummer får den same typen rollekort. Individuelt gjer elevane seg kjende med si eiga rolle og tek støttenotat Elevane dannar grupper der alle like tal er representerte. Dei skal no saman leggje ein strategi for den e deltakinga til sin eigen karakter i rollespelet. Elevane tek notat etter behov Deretter dannar elevane grupper der alle ulike tal er med, og dei speler karakterane sine i rollespelet Eventuelt kan enkelte grupper peikast ut til å framføre rollespelet i plenum Ei ytterlegare utfordring kan vere at ein dannar nye gruppekonstellasjonar ved å be til dømes alle einarar og toarar om å byte gruppe Formulere/finne tre eller fire ulike rollekort alt etter kor store gruppene skal vere (sjå ovanfor). Rollekorta må ta utgangspunkt i éin og same situasjon 26 27

15 Baksnakk I denne biletaktiviteten blir elevane utfordra både på reseptive og produktive ferdigheiter, og det i fleire omgangar. Tittelen Baksnakk viser til at elevane har ein biletdel festa på ryggen. Dei veit ikkje kva biletet viser, men skal få det beskrive av ein medelev. Det gjer elevane nysgjerrige, og det faktum at dei skal møte eit fleirtal medelevar, bidreg til engasjement. Det visuelle i form av bilete stimulerer til språkleg produksjon, og lytteoppdraget til den enkelte har eit tydeleg formål: For det første skal dei ved hjelp av lytteforståing få ein idé om kva deira eige bilete viser. For det andre tileignar dei seg vokabular og formuleringar til bruk i eigen språkproduksjon når dei i neste fase skal gå frå tanke (om eigen biletdel) til stadfesting når dei finn den andre bilethalvdelen. Læraren deler ut ein bilethalvdel til kvar av elevane Kvar elev festar den utdelte bilethalvdelen på ryggen til ein medelev utan at han eller ho får sjå biletbiten Elevane finn ein medelev Den eine beskriv biletet på ryggen til den andre. Den andre lyttar til den e beskrivinga og prøver å tenkje seg til kva illustrasjon viser. Så byter dei roller, slik at begge får praktisere produktivt og reseptivt språk Etterpå går elevane vidare til ein ny medelev og gjentek prosedyren to gonger til Deretter skal elevane nytte seg av dei e beskrivingane dei har fått frå medelevar, til å finne ut kven som har den andre halvdelen av biletet (alle har framleis bileta på ryggen) Elevane minglar og formidlar vidare det dei har fått beskrive om sitt eige bilete Når elevane har funne fram til den rette medeleven, hentar dei fram bileta og samtaler kort om sine eigne tankar og det faktiske biletinnhaldet Eventuelt kan læraren be elevane om å diskutere seg fram til to tre tema som kan relaterast til biletet. Desse kan delast i Minglebingo plenum, slik at resten av klassen kan ta del i dei andre sine bilete. For visuell støtte kan læraren vise bileta fortløpande på lerret Finne nok bilete til at det svarer til halvparten av elevane i klassen. Bileta bør vere av ein slik art at dei kan delast i to og likevel ha nok felles komponentar til at ein kan finne biletpartnaren Skrive ut bileta i A4-storleik Klippe kvart bilete i to Få tak i store bindersar éin til kvar biletdel Minglebingo er ei meir aktiviserande form av ein kjend aktivitet, men som i motsetning til vanleg bingo øver produksjon. Aktiviteten opnar òg for å praktisere grammatiske moment/strukturar, sidan elevane både må ta rolla som den som spør, og den som svarer. Læraren deler ut eitt bingobrett til kvar elev og gjennomgår eventuelt det språklege innhaldet i brettet Elevane reiser seg og skal no mingle og stille spørsmål til kvarandre med utgangspunkt i påstandane på bingobrettet Dersom ein får eit stadfestande svar, noterer ein namnet på denne eleven i det gjeldande feltet og går vidare til neste elev Dersom ein får «nei», må ein gå direkte vidare til ein annan person (ein kan eventuelt komme tilbake til den same person en dersom ein har vore innom andre på vegen) Den som har fylt ut alle felta først, roper bingo! Til slutt er det gjennomgang med aktivering av målspråket i plenum Lage bingobrett med 6 12 ruter med rubrikkar som inneheld påstandar som er relaterte til personleg informasjon (interesser, eigenskapar, utsjånad, familieforhold, aktivitetar og/eller hendingar) I rubrikkane bør det òg vere plass til å notere ned namn for registrering fram mot fullt brett Kopiere opp bingobrettet til alle elevane i klassen 28 29