run n B o: Joha Fot AUGUST 2015

Transkript

1 Foto: Johan Brun AUGUST 2015

2 2 Velkomen Velkomen 3 Velkomen Under Litteraturdagane i 2008 heldt tidlegare rektor ved Nansenskolen, Inge Eidsvåg, festtala. Emnet hans var leseglede. Han fortalde at som gutunge låg han sjuk heime på småbruket på Hitra om vintrane i fleire år. Det einaste han såg av verda utanfor var det han skimta gjennom glaset. Men fem år gammal lærde Inge å lesa, og broren lånte bøker for han på skulebiblioteket. Bøkene kom til han, og den sjuke guten «flytte» inn i bøkene. Gjennom lesinga utvida horisonten seg og innsikta i eige liv og andre menneske vart djupare. Lesinga kom såleis til å styrke fundamentet for livet vidare. Kor ofte har vi ikkje kjent at lesinga av ei bok liknar på ein slags innflyttingsprosess? Å gå inn i eit nytt miljø, å møte ein vrimmel av nye menneske mellom dei kanskje ein fiktiv venn, ein farleg fiende, eller ein uoppnåeleg kjærast og gjennom lesinga dermed bli eit klokare menneske. Når boka er slutt, vil kanskje lesaren kjenne det tomt rundt seg. Fellesskapet med dei engasjerande menneska er til ende. Noko liknande kan skje ved lesing av dikt. Når lesaren peilar seg inn i diktet, «flytter» han inn og møter tankane og sinnsstemninga som diktaren var i då diktet vart skapt. Diktet «dikta» seg først hos avsendaren/diktaren, for så å bli «dikta» på ny hos mottakaren/lesaren. Å uttrykkje kva diktet formidla kan vera vanskeleg, umogeleg skriv Welhaven i «Digtets Aand»: «Hvad ei med Ord kan nævnes i det rigeste Sprog,/det Uudsigelige skal Digtet røbe dog.» Men det er dette «uudsigelige» som inspirerer og lokkar både diktaren og lesaren. I seinare år har datateknologien ført til store endringar i samfunnet, også på bokfeltet. Gjennom elektroniske medium blir litteraturen spreidd vidt, effektivt og rimeleg. Men kan du «flytte» inn i ei E-bok slik som i ei papirbok? Det er noko glatt og upersonleg å lesa skjønnlitteratur på eit nettbrett. Papirboka kjem deg mykje nærare, ho ligg i hendene dine, papiret luktar godt, fingrane blar deg side for side framover og du set små blyantmerke i margen. Kanskje du til og med skriv namnet ditt på tittelbladet, over namnet til forfattaren? På den måten signerer du ei slags kontrakt mellom forfattar og lesar. Vi er saman om denne boka. Opplevinga av skjønnlitteratur byggjer på eit fellesskap mellom avsendar og mottakar, mellom diktar og lesar. Eit samspel. Tove Nilsen, som kjem til Litteraturdagane i år, uttrykkjer dette slik i boka Skrivefest: «jeg tenker at forfatter og leser deltar i same kommunion. Vi deler frykt og fryd. Vi bedriver evig utveksling. Hvem som gir hvem mest, er umulig å si.» Litteraturdagane er ein møtestad, der diktar møter lesar, ord møter ord. Programmet i år byr på mange slike spennande møte. Velkomen til Litteraturdagane i Vinje!

3 4 Progem Program 5 PROGRAM FREDAG 28. AUGUST Vinjar kl kl kl kl kl kl kl Registrering og mat Opning ved ordførar Arne Vinje Erlend Nødtvedt og Gro Dahle Forfattarane i samtale med Ingrid Storholmen Tarjei Vesaas: Båten om kvelden. Olav Vesaas les Matøkt Anne Joronn Sætre les dikt av Aslaug Vaa Utdrag frå Aslaug Vaas «Nivelkinn» med Odd Nordstoga og Øyunn Groven Myhren Småpauser og allsong Programleiar Olav Nordstoga Vinjehuset kl Vising av delar av filmen Fuglane og informasjon om arbeidet ved Viper film kl kl kl Matøkt Tarjei Vesaas: Båten om kvelden. Kari Bjåen les Debutantprisvinnaren, Amalie Kasin Lerstang, les og samtalar med Stein Versto Musikkinnslag ved spelemann Ottar Kåsa Småpauser og allsong Programleiar Heidi Hegg Litteraturkafé på Fjellvang Festkveld kl på Edland - Festtale ved Gro Steinsland: «Dovrefjell i våre hjerter» - Musikk ved Jon Solberg og Anders Røine - Tarjei Vesaas: Båten om kvelden. Olav Vesaas les - Matøkt med kling og gomme - Storegutsongar med Odd Nordstoga - Utdeling av Storegutprisen Programleiar Aud Groven LAURDAG 29. AUGUST Edland samfunnshus kl kl kl Kaffi, frukt og kjeks Tove Nilsen og Cecilie Enger Forfattarane i samtale med Olav Vesaas Vesaasforedraget: Lisbeth P. Wærp om Båten om kvelden SUNDAG 30. AUGUST kl kl Vandring i Smørklepp med Olav Nordstoga Frammøte ved grendehuset/gl.skulen i Smørklepp Vinje biletgalleri: Konsert med Ingebjørg H. Bratland og Silje Hegg Programleiar Odd Nordstoga

4 6 Bidragsyterar Bidragsyterar 7 CECILIE ENGER Fødd i 1963 i Oslo og har studert norsk, historie og journalistikk. Forfattar og journalist i Dagens Næringsliv. Cecilie Enger debuterte med romanen Nødvendigheten i 1994 og har til no skrive i alt sju romanar. I fleire av bøkene sine fortel Enger om historiske personar: i Himmelstormeren om den aktive og revolusjonære Ellisif Wessels kamp for dei fattige i Finnmark - og i Kammerpiken om Hilda Cooper, som hadde ansvaret for dronning Mauds kjolar og påkledning. Den sjølvbiografiske romanen Mors gaver (2013) byggjer på julegåvelistene som mor til Cecilie førde i fleire tiår, og boka blir såleis både ei familiehistorie og eit portrett av mora. Samstundes som dottera skreiv på romanen, miste mora både minne og språk i Alzheimers sjukdom. For Mors gaver fekk Cecilie Enger Bokhandlerprisen, og boka er omsett til fleire europeiske språk. TOVE NILSEN Fødd i 1952 i Oslo. Litteraturkritikar i Dagbladet. Tove Nilsen stod i 70-åra fram med eit feministisk og radikalt samfunnsengasjement, som i debutromanen Aldri la dem kle deg forsvarsløst naken (1974). Men det var med romanen Skyskraperengler (1982) ho fekk det litterære gjennombrotet sitt. Boka skildrar oppveksten til den 11 år gamle Tove i drabantbyen Bøler i Oslo. Tove Nilsen nyttar gjerne sjølvopplevd stoff i romanane sine, ikkje minst inntrykk frå reiser og møte med andre kulturar. For romanen Øyets sult (1993), som fortel om erfaringane ein indisk innflyttar har med å bu i Noreg, vart ho nominert til Nordisk Råds litteraturpris. I essaysamlinga Skrivefest (2005) fortel ho om sin eigen veg inn i litteraturen, frå ho 17 år gammal slutta skulegangen fordi ho ville «ut i verden og inn i bøkene». I fjor gav ho ut romanen Konge i snø, som fortel korleis ei dotter gjer seg kjent med det løyndomsfulle livet i sin eigen familie. Sentralt i handlinga blir ei reise i lag med faren til heimbyen hans i Tyskland etter Murens fall. Tove Nilsen har skrive over 20 romanar og nokre barnebøker. Ho har fått fleire litterære prisar, og bøkene hennar er omsette til ni språk. GRO STEINSLAND Fødd i Bergen i Ho tok doktorgraden i 1989 med avhandlinga Det hellige bryllup og norrøn kongeideologi, og frå 1993 har Gro Steinsland vore professor i religionshistorie ved Universitetet i Oslo. Spesialfeltet hennar er norrøn religion i vikingtida og nordisk mellomalder. Ho har skrive ei rekkje vitskaplege artiklar og bøker frå dette emneområdet, som Mennesker og makter i vikingenes verden (1994) og Eros og død i norrøne myter (1997). Steinsland skriv om seg sjølv: «Religionsfaget ble min form for jordomseiling i unge år, så kom trangen til å vende hjem til det nordiske stoffet som er så rikt. Det er menneskenes tanker og forestillinger som opptar meg aller mest, verdensbildene og evnen til å skape, selv i kummerlige kår. Og de merkelige lange linjene i kulturhistorien.» I fjor gav Gro Steinsland ut ei stasleg bok, Dovrefjell i tusen år. Mytene, historien og diktningen, der ho gjer greie for ein opphavsmyte om landet vårt som har utgangspunkt i Dovrefjell. Som tittel på festtala si har ho då også sett: «Dovrefjell i våre hjerter». LISBETH P. WÆRP Fødd i 1963 i Narvik. Studert litteratur, norsk, russisk og engelsk. Professor i nordisk litteraturvitskap ved Universitetet i Tromsø. Lisbeth P. Wærp tok doktorgraden på Ibsen, og ho har også studert ved universiteta Berkeley og Colombia i USA. Spesialfeltet hennar er norsk dramatikk, lyrikk, modernistiske romanar og adapsjon av litteratur til film. Ho har gitt ut fagbøker om Ibsens dramatikk, læreboka Å lese drama Innføring i teori og analyse (2011) og skrive artiklar om mange andre diktarar som Knut Hamsun, Jon Fosse og Tarjei Vesaas. I boka Engasjement og eksperiment (2009) granskar Lisbeth P. Wærp dei mindre lesne og tidsengasjerte Vesaas-romanane Huset i mørkret, Signalet og Brannen, men ho har også skrive om dei aller første bøkene hans og om den siste prosaboka, Båten om kvelden.

5 8 Bidragsyterar Bidragsyterar 9 AMALIE KASIN LERSTANG Fødd i 1988 og kjem frå Notodden. Ho er utdanna tekstforfattar frå Westerdals, og har studert litteraturvitskap ved Universitetet i Oslo. Lerstang er redaktør av magasinet Fanfare og konsulent i Ferdigsnakka, ei plattform for lydboksinglar. Ho debuterte våren 2014 med romanen Europa, som ho fekk Tarjei Vesaas debutantpris for. GRO DAHLE Fødd i 1962 og bur på Tjøme. Ho har nærare 50 bøker bak seg, både for barn og vaksne. Siste bok er Akvarium frå 2014, ei biletbok illustrert av Svein Nyhus. Mellom mange prisar kan ein nemne Bragepris for beste barnebok. Gro Dalhe er ein av våre aller mest sentrale samtidspoetar og er ein fest å ha på scenen. Ein fonteneforfattar, det brusar og boblar, veks i djupet og i veret, det er artig og alvorleg, høgt og lågt, men alltid med ein stor kvelving over. Den russiske meisterpoeten Marina Tsvetajeva skriv at framfor «ordets ytterste dom står eg rein», det gjer Gro Dahle òg. OLAV VESAAS Fødd i 1935 frå Vinje. Han har vore kulturjournalist i NRK i nesten 30 år, bortsett frå to år som forlagssjef for Det Norske Samlaget. Olav Vesaas har redigert fleire diktantologiar, laga ei bok om Telemark saman med fotografen Johan Brun og skrive biografiar om Tarjei Vesaas, Aasmund Olavsson Vinje og Halldis Moren Vesaas. ERLEND O. NØDTVEDT Fødd i 1984 og bur i Bergen. Han har gjeve ut 3 diktsamlingar til gode kritikkar. Siste bok Trollsuiten Nødtvedt har m.a. motteke Bjørnsonstipendet. Ein tek ikkje munnen for full om ein kallar han poesien sitt svar på Ole Bull. Nødtvedt har kome med noko av det mest originale innanfor poesi og performance i dei seinare åra. Nyskapande og samstundes i nær skyldskap med diktarbautaer som Olav Nygard, Olav Aukrust og Kristofer Uppdal. Nødtvedt har føtene på grunnfjellet og ein finger i «absolute space» som Newton kalla det. INGRID STORHOLMEN Fødd i 1976 og kjem frå Verdal. Ho debuterte i 2001 med diktsamlinga Krypskyttarloven. Både denne og oppfølgjarane Skamtalen, Graceland (2005) og Siriboka (2007) fekk svært gode kritikkar. I 2009 kom første prosaboka hennar, den Bragepris-nominerte Tsjernobylfortellinger, der ho gjennom ulike stemmer gjev ei gripande skildring av konsekvensane av kjernekraftkatastrofen. Storholmen har vore litterær redaktør i Morgenbladet, og er ein framifrå kjennar av diktinga til Tarjei Vesaas. Hausten 2014 gav ho ut romanen Her lå Tirpitz. STEIN VERSTO Fødd i 1957 frå Vinje. Forfattar og spelemann på hardingfele. Han debuterte med novellesamlinga Ho blei borte i trappene i 1990, som han fekk Tarjei Vesaas debutantpris for. Han har også skrive dikt, essay, dramatikk og songtekstar, og arbeidd med omsetjing og gjendikting. Hausten 2013 gav han ut romanen Nidaros.

6 10 Bidragsyterar Bidragsyterar 11 ØYONN GROVEN MYHREN Fødd i 1969 og har vokse opp på Ekeberg i Oslo der ho framleis bur. Dei sterke folkemusikkrøtene sine har ho både frå farsida og morsida. Arven etter bestefaren, spelemannen og komponisten Eivind Groven, er tydeleg i hennar virke. Øyonn er ein framifrå kvedar med botnsolid stilkjensle og eit rikt repertoar. Likevel er kanskje hennar sterkaste særmerke å føre folkemusikktradisjonen inn i teaterets rammer. Her er ho ein av dei mest sentrale i Noreg, med mange oppsetjingar og framsyningar, der ho har hatt ein berande funksjon. Komponisten skal heller ikkje gløymast. Øyonn kan som få andre komponere nye og sterke komposisjonar som likevel står fjellstøtt innafor tradisjonen. NIVELKINN Nivelkinn er eit folkemusikkprosjekt Øyonn Groven Myhren og Odd Nordstoga hadde rundt årtusenskiftet. Opphaveleg var det eit tingingsverk til Telemarkfestivalen. Konserten der vart teken opp og gjeve ut på plate i Plata fekk spelemannspris og dei to turnerte ved fleire høve rundt i landet med dette. Diktsyklusen «Nivelkinn» er skrive av Aslaug Vaa, og står i den fyrste diktsamlinga hennar Nord i leite frå Nivelkinn er ikkje framførd sidan dei laga plata, men Øyonn og Odd vil på Litteraturdagane likevel framføre eit knippe songar derifrå. ODD NORDSTOGA Fødd i 1972, musikar og songskrivar frå Vinje. Han har sidan debuten i 1997 gjeve ut tolv album anten som soloartist eller som del av eit samarbeid med andre artistar som Sissel Kyrkjebø og Herborg Kråkevik. Siste albumet var Heimafrå med sambygdingen Ingebjørg H. Bratland. Odd slo igjennom for alvor med songen Kveldsong for deg og meg i Av andre ting enn reine plateproduksjonar kan nemnast fleire samarbeid med NRK som ansvarleg for musikken i mellom andre seriane om Linus i Svingen og Vaffelhjarte. OTTAR KÅSA Kjem frå Vinje og er fødd i Ottar voks opp ikkje langt frå Myllarheimen i Arabygdi og starta tidleg med felespel. I dag er han busett i Bø i Telemark. Ottar er utdanna felemakar og har hausta prisar for felene sine. Han er også ein av våre fremste spelemenn. Han har fleire gonger vunne landskappleiken og fekk spelemannsprisen for albumet Ottar Kåsa i Vest-Telemark har ein rik hardingfeletradisjon, og Ottar Kåsa er i dag den største utøvaren innafor dette spelet. ANNE JORONN SÆTRE Fødd 1935, voks opp på Rauland i Telemark. Har teke lærarskule-eksamen, grunnfag i spesialpedagogikk og universitetseksamenar i engelsk og folkeminnevitskap. Vidare har Anne Joronn Sætre studert barnelitteratur og formingsfag. Ho har vore lærar i barneskulen i Lakselv, Bærum og i Asker der ho bur. Som brordotter av Aslaug Vaa har Anne Joronn god kjennskap til diktinga hennar.

7 12 Bidragsyterar Bidragsyterar 13 INGEBJØRG BRATLAND Fødd i 1990, kjem frå Edland i Vinje. Ingebjørg var heilt frå ho var lita eit unikt songtalent. Dette førde til at Ingebjørg som 17-åring song for Kong Harald på 70-årsdagen hans, og ho vart dermed svært godt kjent i folkemusikkmiljøet. Ingebjørg gjekk på musikklinja ved Skien videregående skole og Foss videregående i Oslo. Seinare har ho også gått på Musikkhøgskulen. Platedebuten hennar var på salmeplata Sorgen og gleden der ho framførde salma Mitt hjerte alltid vanker. Ho song tittelmelodien på adventserien Jul i Svingen, og solodebuten hennar på plate kom i fjor med Berre meg. Den resulterte i at Ingebjørg er av dei mest spela artistane på NRK P1. Hennar eiga omsetjing, På avstand, av Nancy Griffiths From a distance viser også eit stort talent innan songlyrikk. SILJE HEGG Fødd i 1976, frå Vinje. Ho har vunne Landskappleiken fleire gonger på seljefløyte. Seinast i 2014, då ho stilte for fyrste gong på 11 år, og vann suverent. Ho starta med tverrfløyte ved Vinje musikkskule alt som jente, og konverterte seinare til folkemusikken og slåttespelet. Ho studerte ved Akademiet på Rauland og vart ein av dei få som verkeleg kan denne kunsten, og fører den aktivt vidare. Silje er utdanna sosialantropolog og arbeider til dagleg utanfor musikken. Men hennar autentiske stil og rytmiske snert gjer ho til ein svært omtykt utøvar og ein viktig representant for seljefløyta, eit instrument som av fleire vert peika på som opphavet til den spesielle tonaliteten i både felespel og kveding. Silje Hegg var også med i «Blåmann Blåmann», eit folkemusikkorkester med Asgaut Bakken, Lars Underdal og Odd Nordstoga som turnerte med stor suksess både i inn og utland fram til JON SOLBERG Fødd i 1976, bur i Bø i Telemark. Solberg er mest kjent som vokalist, låtskrivar og frontfigur i Telemarksbandet Ni Liv. Bandet har gjeve ut 6 plater og spela over 250 konsertar sidan Albumet Langhelg frå 2011 blei nominert til Spelemannspris i countryklassa. Solberg er ein gitarist som for 4 år sidan fann fram den nedstøva fela til mor si og fekk feledilla. Det er særleg amerikansk old time-fele og norsk hardingfelespel han har fått fot for. I tillegg spelar han banjo og andre strengeinstrument. Gjennom Ni Liv har Solberg for lengst sett spor etter seg som ein av dei fremste låtskrivarane i landet. ANDERS ERIK RØINE Fødd i 1971 og voks opp på Rødtvedt i Oslo. Han bur no i Bø og er ein framifrå folkemusikar på både langeleik, hardingfele og munnharpe. Som gitarist har han vore ein stilskapar med dei ulike gruppene sine. Mest kjend er Sudan Dudan, ein duo han har med folkesongar og langeleikspelar Marit Kalberg. Røine har sterke røter i Valdres, og det folkemusikalske utgangspunktet sitt har han derifrå. I tillegg til å vera ein stor formidlar av folkemusikk er Anders også ein framifrå komponist og låtskrivar. Med sin vide musikalske horisont er han også ein ettertrakta produsent og bandmusikar. Han er sentral på ei rekke plateutgjevingar og i fleire band.

8 14 Film Storegutprisen 15 Storegutprisen 2015: LERUM FUGLANE Vinjehuset, fredag 28. august kl Scene- og filminstruktør Anders T. Andersen tok i 2011 kontakt med familien Vesaas om å lage ein spelefilm basert på romanen Fuglane. Produksjonsselskapet Viper film, som blir drive av Synne Seltveit, Christian F. Schussler og Anders T. Andersen, vart ein del av spelefilmprosjektet. Andersen er manusforfattar, regissør og produsent. Med i filmen er fleire kjende norske skodespelarar, men også nokre lokale amatørar. Innspelinga er gjort i Nordmarka og i Vinje/Rauland. Dette er ein film på nynorsk og i svartkvitt. Prosjektet er gjennomført med eit minimalt budsjett, mykje privat finansiering og dugnadsarbeid. I denne framsyninga vil publikum i tillegg til å sjå delar av sjølve filmen også få eit innblikk i arbeidet med filmen. Nemnda har i år gjevi prisen til ei verksemd: Lerum AS. Verksemnda ligg i Sogndal og produserar syltetøy, saft, jus og nektar til glede for matglade nordmenn. Men i samanhengen vår er det den konsekvente nynorskbruken deira som tel. I marknadsføring, brevbyte og elles nyttar dei nynorsk. I 2014 fekk dei prisen «Best i tekst» for nettsida si. Prisnemnda Kari Bjåen, Ragnvald Christenson og Olav Nordstoga har eit sterkt ynskje om at aktørane i næringslivet som held til i nynorskstrok, skal nytte nynorsk i kontakt med kundane og marknaden sin. Dei som driv verksemda Lerum AS har gjort eit medvite målval. Dette set me pris på, og vil gjerne heidre dei for dette og halde verksemda fram som døme for andre. I vedtektene våre står det at prisen skal gjevast som påskjøning for god og naturleg bruk av målføre og nynorsk i det offentlege rom. Nemnda meiner at Lerum AS heilt og fullt fyller vilkåra i vedtektene, og me er glade for å kunna gjeva prisen til denne verksemnda. TIDLEGARE VINNARAR: 2002: Ivar Eskeland 2003: Berge Furre 2004: Ragnhild Sælthun Fjørtoft 2005: Bjørn Bø 2006: Sigmund Groven 2007: Liv Signe Navarsete 2008: Audun Svartdal 2009: Nina og Øystein Rudi 2010: Odd Nordstoga 2011: Astrid Brekken 2012: Ingvild Bryn 2013: Herborg Kråkevik 2014: Sondre Bratland

9 Bergen Haukeli Edland Samf.hus Arabygdi Kristiansand E 134 Totak Rauland Vinje Biletgalleri Mjonøy Vinjar Vinje PRISAR Festivalpass kr 1500,- Festivalpass for medlemmer kr 1200,- Studentpris på festivalpass kr 1000,- Fredag på Vinjar kr 500,- Fredag kl på Vinjehuset kr 200,- Laurdag på dagtid kr 500,- Festkvelden laurdag kr 400,- Sundag med vandring og konsert kr 300,- Vinjehuset Åmot Oslo PÅMELDING Betal inn til kontonr Informasjon og spørsmål til signe.m.kittelsaa@vinje.kommune.no Tlf OVERNATTING Mjonøy - hytter tlf mjonoy@gmail.com Velemoen Camping tlf Svalastog Gard tlf Urdbø Fjellgard tlf Arbutun Turisthytter tlf Haukeli motell tlf Haukeliseter Fjellstue tlf Raulandsakademiet tlf Groven camping tlf