Gulen kommune ENERGIUTGREIING

Transkript

1 Rullering 2013 Gulen kommune ENERGIUTGREIING

2 Samandrag BKK Nett er områdekonsesjonær for elektrisitetsnettet i Gulen kommune og har utarbeidd ei energiutgreiing for kommunen i samsvar med Forskrift om energiutgreiing. Den lokale energiutgreiinga opnar for at kunnskap og informasjon om energisystem og energibruk kan danne eit grunnlag for å ta val som er til det beste for samfunnet. Utgreiingsprosessen skal òg skape ein møteplass for nettselskap, kommune og andre energiaktørar. Kommunen har ein vedtatt energi- og klimaplan, som har som mål å være eit reiskap for å sikre heilskapsomsyn i saker som gjeld energi og klima i kommunen. Kommunen ynskjer både å redusera energibruk i eigne bygg og å medverke til at næringsliv og privathushald gjer energieffektiviserande tiltak. Etter planen skal samla energibruk og internt transportbehov i kommunen reduserast med 10 % innan For å sikre gjennomføring av planen er det oppretta ei 20 % stilling som koordinator for energi- og klimaplanen i kommunen. Gulen er ein kystkommune som inneheld ein variert natur med øyar, holmar og skjær, samt eit fastland som er prega av små dalføre på kryss og tvers i landskapet. Pr var det 2305 innbyggjarar i kommunen. Det elektriske kraftnettet i kommunen er kjenneteikna av at det er mykje luftnett, som spenner over eit stort geografisk område. Det meste av høgspenningsdistribusjonsnettet har tosidig innmating som sikrar reserveforsyning. Nettet består i all hovudsak av luftnett og er såleis utsett for klimatiske påkjenningar. I Gulen kommune er elektrisitet den dominerande energiberaren. Oljeforbruket i statistikken synes noko høgt i forhold til andre kommunar i SSB sine tal. Bruken av bio er høgare enn i resten av landet. Det er typisk at hushald på mindre stader bruker meir ved enn i byar. I denne utgreiingsprosessen er det gjort eit større arbeid for å utvikle prognosar for framtidig energibruk i kommunen. Det er utvikla to ulike scenario, der det er forventa at verkelegheita kjem til å ligge ein stad mellom dei to scenarioa. Når det gjeld utvikling av energibruk til alminneleg forbruk i Gulen kommune tilseier det eine scenarioet ein nedgang i energibruken, medan i det andre scenarioet er det ein auke. Den totale energibruken i kommunen er venta å stige grunna forventa etablering av ny industri i Skipavik-Sløvåg området. I framtidige utbyggingsprosjekt er det viktig å vurdere alternative løysningar for energiforsyning. Mellom anna krevjar dei nye byggeforskriftene at ein har eit energifleksibelt oppvarmingssystem. Det vil seie at ein skal ha minst to alternativ for å dekkje oppvarmingsbehovet. Dette vil potensielt kunne reduserer det totale elektrisitetsforbruket, då størstedelen går til rom- og vassoppvarming. Gulen kommune hadde eit kraftoverskot på 0,5 GWh i 2012 grunna 3 småkraftverk i kommunen. Det er fleire konsesjonsgjevne småkraftverk i kommunen. NVE har òg gitt løyve til å byggje 2 vindmølleparkar i kommunen. Desse planane er påklaga, noko som gjer at sakane vil verte avgjort av Olje og Energidepartementet

3 Innhald Samandrag Utgreiingsprosess Kommunen Folkesetnad og bustruktur Næringsliv Energi- og klimaplan Infrastruktur for energi Elektrisitetsnett Fjernvarmenett Gassnett Oppvarmingssystem bygg Energibruk Fordeling på energiberar og brukargrupper Kommunale bygg Indikatorar for energibruk i hushald Utvikling i Energietterspurnad Faktorar som påverkar framtidig energibruk Framskriving av energibruk Lokal Energitilgang Nytta ressursar og mulig ny energitilgang Energibalanse Aktuelt område for utgreiing Vedlegg Demografi og næringsliv Energibruk Referansar

4 1 Utgreiingsprosess BKK Nett AS har som områdekonsesjonær for elektrisitetsnettet utarbeidd lokal energiutgreiing for Gulen kommune. Første energiutgreiing for Gulen kommune vart utarbeidd og presentert i 2004 då forskrift om energiutgreiing tredde i kraft. Denne utgreiinga har seinare vorte oppdatert annan kvart år. Energiutgreiinga er utarbeidd etter NVE sin mal «Veileder Lokale energiutredninger - (rev Veil ». Arbeidet med å oppdatere dei lokale energiutgreiingane starta sommaren 2012 då BKK Nett AS engasjerte Ane Ringseth som sommarvikar. Det gjennomførte arbeidet er eit godt grunnlag for denne utgreiinga. Energiutgreiinga har tatt form gjennom tett dialog med kommuneadministrasjonen i Gulen. Utgreiinga for Gulen kommune består av 2 delar. Ein del som er spesifikk for kommunen og ein generell del felles for alle BKK-kommunane vart det arrangert eit møte med kommunen for å informere om BKK Nett AS sitt arbeid med energiutgreiinga, samt for å hente inn ytterlegare data til utgreiingsarbeidet. BKK Nett AS fekk fleire innspel som både er nyttige for utgreiingsarbeidet og for vidareutvikling av distribusjonsnettet for elektrisitet i Gulen kommune. Rullering 2013 Oppstartsmøte Sted Frå BKK NETT AS Frå Klimaseksjonen i kommunen Tabell 1.1 Oppstartsmøte Rådhuset Gulen kommune Jon Egil Einestrand, Jan Arne Salhus, Ivar Magnus Natås Frank van den Ring med fleire frå kommuneadministrasjon Med utgreiingsarbeidet håper ein at informasjon om energisystem og energibruk kan danne grunnlag for å ta avgjerd til samfunnets beste. Ein ynskjer og at utgreiingsprosessen skal danne grunnlag for å skape ein møteplass mellom nettselskap, kommunen og andre energiaktørar. 3

5 2 Kommunen Energibruk i ein kommune er avhengig av faktorar som folkesetnad, type bygg, personar per hushald, korleis lokalt næringsliv er sett saman, klimatiske høve med meir. Kystkommunen Gulen ligg heilt sørvest i Sogn og Fjordane, på grensa til Hordaland, mellom Sognefjorden og Fensfjorden. Innbyggartalet i kommunen var (SSB) per Landarealet på 596 km² inneheld ein variert natur med øyar, holmar og skjær, samt eit fastland som er prega av små dalføre på kryss og tvers i landskapet. Figur 2.1 Kart over Gulen kommune Riksvei E39 går gjennom kommunen, og er hovudferdsleåre saman med fylkesvei 57. Det er fire ferjesamband i kommunen; Leirvåg Sløvåg - Skipavik, Rutledal Ryskjedalsvika Krakhella Losna, Oppedal- Lavik og kabelferja mellom Mjånes og Hisarøy. Ei ny bru opna i 2010 og gjev fastlandssamband til om lag 700 innbyggarar på Mjømna, Byrknesøy og Sandøy. Kommunen har eit typisk kystklima med høg middeltemperatur og færre graddøgn enn landsgjennomsnittet var eit varmare år enn normalen for kommunen. Dette kan ein sjå ved at det var færre graddøgn i 2012 enn normalen. Klimadata for Gulen kommune Middeltemperatur 6,89 ⁰C Nedbørsnormalen Graddøgn Graddøgnsnormal ( ) Tabell 2.1 Klimadata[1] 4

6 2.1 Folkesetnad og bustruktur På fastlandet er det jamn busetting langs Sognefjorden og Gulafjorden. Aminstrasjonssenteret ligg i tettstaden Eivindvik som også er den største tettstaden i kommunen. Elles er det ein del busetting på dei store øyane Mjømna, Sandøy og Byrknesøy med tettstaden Byrknes ut mot havet. Innbyggjartalet per km 2 er 3,9 og om lag 22 % bur i tettbygde område. Folketalet i kommunen minka dei første åra etter tusenårsskiftet men har dei siste åra stabilisert seg rundt 2300 innbyggjarar Folketal Figur 2.2 Innbyggjarar i Gulen kommune[2] Det vart bygd 5 nye bustader i Gulen kommune i Byggeaktiviteten har gått noko opp dei siste åra samanlikna med åra 2005 til 2012 då det var ein del fråflytting frå kommunen.[2] 5

7 Bustadar Figur 2.3 Nye bustadar[2] Gjennomsnittleg bruksareal til bustadar i Gulen er 197,2 m 2. Dei 5 nye bustadane som vart fullført i 2012 hadde eit gjennomsnittleg bruksareal på 164,2 m 2.[2] I kommunen vert det færre personar per husstand. I 2012 budde det i snitt 2,37 personar per husstand. Færre personar per husstand gir høgare energibruk per person. 2,700 2,600 2,500 2,400 2,300 Kommunen Fylket Landet 2,200 2,100 2, Figur 2.4 Personar per husstand[2] 6

8 2.2 Næringsliv Næringslivet i Gulen er prega av mange små verksemder. Tidligare har kommunen vore ein landbruks- og fiskerikommune. Desse næringane er framleis viktige med om lag 170 gardsbruk i aktiv drift. Havbruk har vorte stadig viktigare vest i kommunen, og Gulen er den største havbrukskommunen i Sogn og Fjordane med 20 laksekonsesjonar i drift. Det er i tillegg fleire anlegg for fiskeforedling i kommunen. Eit nytt satsingsområde for ny industri i Sogn og Fjordane er Sløvåg-området sør i kommunen. Her ligg det til rette for kraftig vekst, med sentral nærleik til oljeindustrien på Mongstad. Det vert òg bygd eit lagringsanlegg for låg-radioaktivt avfall i området. Dei største arbeidsgjevarane i kommunen er: Gulen kommune Askadam AS, 360 tilsette Yeoman Halsvik AS, 75 tilsette Johny Birkeland Transport AS, 50 tilsette Wergeland AS, 45 tilsette Firda Sjøfarmer AS er størst målt i omsetjing. Tala på tilsette i dei ulike føretaka er henta frå Brønnøysundregisteret og gjeld ved nyårsskiftet 2012/2013.[3] I 2012 pendla 343 arbeidarar ut av kommunen, medan 445 pendla inn for å arbeide.[2] I figuren under er den totale mengda arbeidstakande i kommunen vist, fordelt på primærnæring, industri og tenesteyting. Tala for sysselsetjing er samanlikna med fylket og landet. Kommunen Fylket Primærnæring Industri Tenesteyting Landet 0 % 20 % 40 % 60 % 80 % 100 % Figur 2.5 Sysselsetting[2] 7

9 2.3 Energi- og klimaplan Kvar kommune må utarbeide ein energi- og klimaplan. Kommunen kan som planmyndigheit legge til rette for energiomlegging og energiøkonomisering. Dei har òg ei viktig rolle i arbeidet med å redusere både stasjonære og mobile klimagassutslepp. Kommunen har ein ferdig og vedtatt energi- og klimaplan. Dette kapittelet er henta frå samandraget som er publisert på Enova sine internettsider.[4] Hovudmål i planen Utgangspunktet for planen er eit ynskje om å ha eit reiskap for å sikre heilskapsomsyn i saker som gjeld energi og klima i kommunen. Dette gjeld først og fremst innanfor kommunen sin eigen aktivitet, men óg for å påverke både næring og privathushald elles. Mål for utsleppskutt Samla lokaltrafikk skal reduserast med minst 10 %, målt i personkilometer innan Figur 2.6 Energi- og klimaplan Gulen kommune sitt interne transportbehov skal reduserast med minst 10 % innan 2015, målt i årleg køyrelende på eigen bilpark. Gulen kommune skal redusera drivstofforbruket i eigne køyretøy med 10 % innan Kommunen skal redusera den lokale luftureininga med 10 % innan Mål for energieffektivisering og konvertering i eigne bygg Gulen kommune vil redusere samla energibruk i kommunale bygg ned 10 % innan Mål for energibruk i kommunen elles Energibruken i kommunen elles skal reduserast med 10 % innan Mål for energiforsyning og energiproduksjon Kommunen er nettoeksportør av vasskraft. All ny energiproduksjon skal ta omsyn til fleirbruksverdi (rekreasjon, næringsutvikling og biologiske mangfald). Mål for haldningsskapande arbeid Gulen kommune vil arbeide for å påverke innbyggjarane sine haldningar og motivere til val av energieffektive tiltak og miljøvennlege løysingar. 8

10 Viktigaste utsleppskjelder Dei viktigaste utsleppskjeldene i kommunen er: Transport 46 % Tenesteyting 30 % Primærnæring 19 % Viktigaste tiltak For å sikre gjennomføring av planen vert det oppretta ei 20 % stilling som koordinator for energi- og klimaplanen i kommunen. Igangsetjing av energi- og klimatiltak/budsjettvedtak Kommunestyret har vedteke planen. I den ligg det ei 20 % stilling som koordinator for energi- og klimaplanen. I økonomiplanen for er det avsett midlar til forprosjekt for vassboren varme på Gulen sjukeheim. Om planen Planperiode: Planstatus: Temaplan. 9

11 3 Infrastruktur for energi Energisystemet strekk seg frå attvinning/ omdanning av energi til nyttig form og heilt til sluttbruk av energi. Dette kapittelet er meint å skulle gje ein oversikt over energisystemet i Gulen kommune. 3.1 Elektrisitetsnett Historikk Kraftsystemet som forsyner Gulen kommune er eit resultat av ei utvikling som starta allereie i 1920 då av Bergenshalvøens Kommunale Kraftselskap (BKK) vart stifta for å sikre Bergen og omegnskommunane nok elektrisk kraft for framtida. På den tida var det straummangel med sparekampanjar og rasjonering, då utbygginga i Bergsdalen ikkje gav nok kraft til å dekke straumforbruket. Løysinga var at nye store vassressursar måtte nyttast, så i 1952 starta kraftutbygginga i Matrefjella for å betre straumforsyninga i området. I 1975 gjekk tre mindre kraftlag saman og stifta Gulakraft. I 1996 vart Gulakraft kjøpt opp av BKK, som óg har kjøpt fleire av kraftselskapa i kommunane rundt Bergen, inkludert Masfjorden Kommunale Kraftlag i Dei to tidlegare kraftlaga har no felles oppmøteplass på Dalsøyra i Gulen kommune. Netteigar BKK Nett AS har områdekonsesjon for kommunen noko som inneber at dei både eig og driv straumnettet. Nettverksemda er regulert av Norges Vassdrags- og Energidirektorat gjennom energilova og tilhøyrande forskrifter. Dette medfører at økonomiske rammer, krav til korleis nettselskapet skal opptre og samhandle med andre aktørar er fastlagt. Forbruk Største delen av det stasjonære energiforbruket i Gulen kommune vert dekka av elektrisitet, om lag 67%. Det totale elektriske energiuttaket i kommunen var i 2012 på 49,7 GWh. Nettet i Gulen består av 10 % kabelnett og 90 % luftnett. Nettoppbygging Elektrisk kraft til Gulen kommune vert levert over 132 kv transmisjonsnett med tosidig tilknyting på Matre og Frøyset. Innmating er om lag 30% frå Matre kraftstasjon og 70% frå Frøyset trafostasjon. Vidare vert krafta transformert til 22 kv som er høgspenningsnivået i distribusjonsnettet. Det meste av dette nettet har òg tosidig innmating som sikrar reserveforsyning. Høgspenningsdistribusjonsnettet forsyner nettstasjonar der spenninga vert transformert ned til forbruksspenning på 230/ 415 V. Distribusjonsnettet er som tidlegare nemnt luftnett i Gulen kommune. På linja mot Oppdal og vidare mot Ornevik (Høyanger kommune) var det tidlegare mykje utkoplingar på grunn av feil i kjedeisolatoar. 10

12 Linjestrekninga er kontrollert og isolatorar og ein del master er skifta ut. Ein kan difor rekne at linja ikkje treng å totalreviderast før om 8-10 år, sjølv om den er gamal (bygd i 1957). På grunn av dei mange utkoplingar på linja er det òg montert vern på Asheim for å ha mogelegheita til å seksjonere linja frå resten av nettet. Reserveforsyning til området kan vera frå Sognekraft (Vik) og frå Stordal sitt nett mot Ortnevik - Oppedal. Forsyning lenger ut enn til Oppedal, avgrensar seg grunna spennings-problem. Data for distribusjonsnett Høgspenningslinjer m Høgspenningskablar m Nettstasjonar 233 stk. Lågspenningslinjer m Lågspenningskablar m Kabelskap lågspenning 459 stk. Tilknytingspunkt 2330 stk. Nettkundar 2439 stk. Tabell 3.1 Nettdata Driftskriteria For 132kV-nettet vert eit såkalla N-1 kriterium nytta. Det vil seie at ein skal kunne gjere ei omkopling og gjenopprette drifta i løpet av kort tid, dersom det oppstår feil på ein av hovudkomponentane i nettet. Dette er årsaka at alt 132kV-nett er bygd opp slik at det er mogeleg å forsyne frå to sider. 22kV-nettet er i all hovudsak bygd opp slik at det er mogeleg for omkopling med unntak av nokre radialer spreidd i kommunen. Avbrot på grunn av feil i høgspenningsdistribusjonsnettet vil under normale forhold for det meste kunne utbetrast i løpet av omlag 2-4 timar. Ved utfall av Frøyset trafostasjon vil ein få store spenningsproblem i ytre delar av kommunen, øyane - Eivindvikområdet. I høglast periodar kan det være behov for sone-vise utkoplingar. Kløvtveit kraftverk reduserer derimot dette problemet. Flaskehalsar i kraftnettet Definisjonen av ein flaskehals i kraftnettet er ei avgrensing av effektkapasiteten i forsyningsnettet. Effektkapasiteten vert i hovudsak avgrensa av termiske driftskriteria for nettkomponentane. Eininga for effekt er watt og er eit uttrykk for energi pr. tid. Flaskehalsar vil opplevast i høglastperiodar, vanlegvis på dei kaldaste dagane i året. Kapasitetsbehovet i kraftsystemet aukar både på grunn av nye utbyggingsområder og på grunn av nyetableringar (fortetting) eller bruksendring i etablerte områder. For å skildre flaskehalsar på ein føremålstenleg måte er det praktisk å ta for seg distribusjonsnettet og transmisjonsnettet kvar for seg. Distribusjonsnettet: Distribusjonsnettet omfattar 22kV-kablar og linjer, nettstasjonar for nedtransformering til 230/415Vdistribusjonsspenning samt 230/415V-kablar og linjer fram til den enkelte nettkunde. 11

13 Områdekonsesjonen gir nettselskapa ei generell tillating til å bygge denne type anlegg innanfor det området/kommunen konsesjonen er gjeven for. I nye utbyggingsområder må det byggast ut distribusjonsnett for nettilknyting til nye kundar. Nettet vert dimensjonert ut frå effektbehov og ut frå krava til leveringskvalitet. Krava til leveringskvalitet avgrensar utstrekkinga av lågspenningsnettet og vil i mange tilfelle vera dimensjonerande for talet på nettstasjonar som må etablerast. Bruk av andre energikjelder/energiberarar vil likevel ha ein positiv effekt for distribusjonsnettet då redusert kapasitetsbehov betyr at enkelte nettkomponentar kan dimensjonerast med lågare yting. Redusert elektrisitetsforbruk vil òg redusera energitapa i nettet I etablerte områder kan fortetting eller bruksendringar føre til at det må leggjast nye høgspenningskablar, byggjast nye høgspenningslinjer og etablerast fleire nettstasjonar. I slike områder kan bruk av andre energikjelder/energiberarar redusere behovet av nye kablar, linjer og nettstasjonar. Transmisjonsnettet: Transmisjonsnettet omfattar overføringslinjer og kablar med spenning 132kV og transformatorstasjonar for nedtransformering frå 132kV til 11kV- eller 22kV distribusjonsspenning. Det må normalt søkjast eigen anleggskonsesjon for bygging av alle nettanlegg på transmisjonsnivå. Bygging av nye anlegg er svært tids- og kostnadskrevjande. Transmisjonsnettet innanfor Gulen kommune har i all hovudsak tilfredsstillande kapasitet til å dekke forsyninga per i dag. Prognosar for effektbehovet basert på arealdelen i kommuneplanen og informasjon om konkrete utbyggingsplaner, visar at effektbehovet er aukande og kan koma utover kapasitetsgrensa for områda som i dag vert forsynt frå Frøyset og Matre transformatorstasjon. Frøyset og Matre transformatorstasjon dekkjer forsyninga til Gulen kommune. I tillegg forsyner dei Masfjorden, og innover mot Høyanger sør og er ein reserve også for deler av Lindås kommune. Effektuttaket på Frøyset er aukande i forhold til Det er delvis grunna auke på uttak til nye industrikundar i området Sløvåg Skipavik. Dette gjer at ein ikkje vil ha tilstrekkeleg traforeserve til Gulen dersom ein skulle få feil på transformator i Frøyset. 22 kv nettet har òg kapasitetsgrenser på grunn av stort uttak kombinert med at det er eit langt utstrakt linjenett. Det er i snitt om lag 50% ledig kapasitet før kapasitetsgrensa er nådd ut frå effektuttaket i Det er difor planlagt forsterkning av eksisterande 22 kv nett og ein ser også på mogeligheiter for å etablera ein 132 kv traforeserve nær Sløvåg/ Skipavik området. Bruk av andre energikjelder vil normalt kunne dekkje om lag 50 til 60 % av energibehovet, avhengig av forbrukskategori. Det er derimot forventa at effektbehovet frå straumnettet berre vil reduserast med om lag 30 til 40 % ved bruk av andre energikjelder. Det totale kapasitetsbehovet vil likevel reduserast og utsetje behovet for ny transformator. Utveksling mot andre kommunar 22kV-distribusjonsnettet har tilknyting til høgspenningsnetta både mot Masfjorden kommune og Høyanger sør. Det er difor mogeleg å gjenopprette delvis forsyning til kundar på begge sider av kommunegrensene dersom det oppstår feil på linjestrekningane. Utbygging og fornying av forsyningsnettet Forskrifta om energiutgreiing gir område- og anleggskonsesjonærar eit ansvar for å utarbeide både lokale energiutgreiingar og kraftsystemutgreiingar. Utgreiingane gir eit godt grunnlag for å planlegge 12

14 nettutbygging for å dekke behovet for straumforsyning til nye kundar, samt nettoppgraderingar der det er nødvendig å auke kapasiteten i eksisterande nett. Utgreiingane inngår som ein naturleg del arbeidet til BKK Nett med å utarbeide nettutviklingsplanar. I nettutviklingsplanane er behovet for fornying av eksisterande forsyningsnett eit viktig tema. Forsyningsnettet utgjer ein viktig del av infrastrukturen i samfunnet, og samfunnet vert meir og meir avhengig av ei stabil og påliteleg straumforsyning. Det er difor nødvendig med ei systematisk vurdering av fornyingsbehovet, for i størst mogeleg grad å førebygge havari av nettkomponentar og etterfølgjande avbrot i straumforsyninga. Fornyingsbehovet vurderast ut frå samfunnsøkonomiske omsyn, og ein ynskjer å finne det optimale tidspunkt for utskifting av nettkomponentar. Både for tidleg og for sein utskifting vil medføre høgare nettleiekostnadar enn nødvendig. For å finne det optimale utskiftingstidspunkt er det nødvendig å sjå på kostnadane samfunnet vert påført ved avbrot i straumforsyninga. Dette vert gjort gjennom den såkalla KILE-ordninga. KILE står for «kvalitetsjusterte inntektsrammer ved ikkje levert energi», og inneber at dei teoretiske avbrotskostnadane til sluttbrukarane inngår som et element i nettselskapa sine bedriftsøkonomiske vurderingar. KILE-kostnader reknast ut frå kostnadsfunksjonar der mellom anna avbrotstidspunkt, - varigheit og kva kundekategoriar som vert ramma er viktige faktorar. Nettselskapa må stå til ansvar for kostnadane samfunnet vert påført ved straumavbrot, ved at tillate nettleigeinntekt vert redusert med ein sum tilsvarande dei samfunnsøkonomiske kostnadane. Tidspunkt for utskifting vert bestemt ut frå risikovurderingar som er basert på sannsynet for havari eller feil på nettkomponentane. Dette fordrar gode nettinformasjonssystem som gjer det mogeleg å gjere systematiske vurderingar om dei enkelte nettkomponentane sin alder, tilstand, klimatisk og miljømessige påkjenning, belastningsgrad, driftsmønster og liknande. Rutledal Eivindvik er under plan for fornying. Denne har i dag for liten dimensjon, då den i tillegg til lokal forsyning også skal fungere som reserve til Eivindvik/ Hisarøy-området. Frøyset-Sløvåg er under planlegging med forsterkning på bakgrunn av stor lastauke i Sløvåg/ Skipavik området. Noko linjenett mot Sandøy, delar av nettet på Mjømna, Byrknes samt heile Hisarøy er på plan for fornying. I tillegg er det plan på fornying av ein del mindre strekningar som ligg som flaskehalser i nettet. Desse linjene har oppnådd sin tekniske levealder og står på programmet for fornying innan ein 5-10 års periode. Nokre av linjene må oppgraderast/ fornyast på bakgrunn av kapasitetsauke. NVE utarbeidde i 2005 ein rapport om aldersfordeling for komponentar i kraftsystemet. Rapporten vart utarbeidd som ein del av eit større prosjekt om forsyningssikkerheita i kraftsystemet, og vart brukt som grunnlag for å estimere behovet for det framtidige reinvesteringsbehovet i det norske kraftsystemet. Rapporten bruker følgjande levetider for analysane: Distribusjonsnett Figur 3.1 Levetid Nettkomponentar (NVE og BKK Nett AS)[5] Sentral- og regionalnett Luftlinje 40 år 40 år Jord- og sjøkabel 70 år 50 år Transformatorar 45 år 45 år Anna nettanlegg 40 år 40 år BKK Nett nyttar mogelegheita til å samordne fornying av nettet med andre aktørar som til dømes har behov for å utføre gravearbeid. På den måten vert det reduserte inngrep i naturen og redusert 13

15 mengde anleggsarbeid. I Gulen kommune vert dette gjort til dømes i samanheng med vegprosjekt i regi av Statens Vegvesen, prosjekt i regi av kommunen eller i område for større bustad/industri utbyggingar. Feil- og avbrotsstatistikk (FAS) Leveringssikkerheita på høgspenningsnettet i Gulen var på 99,97 % i 2012, og er mykje den same som elles i fylket og landet. Dette kjem av at straumnettet i Gulen har meir eller mindre den same aldersprofilen som elles i regionen. Nettet består i all hovudsak av luftnett og er såleis utsett for klimatiske påkjenningar. Kablar er derimot ikkje utsett for ytre påverknadar slik som tilfelle er med luftnett. Avbrot her kan skuldast vedlikehaldsarbeid, kabelhavari, overbelastning av transformatorar og liknande. 100,000 99,950 99,900 99,850 99,800 Kommunen Fylket Landet 99,750 99, Figur 3.2 Leveringssikkerheit i Gulen kommune (BKK Nett AS og NVE)[5] Forsyningssikkerheit: Samfunnet har i aukande grad vorte avhengig av ei påliteleg straumforsyning. Sjølv om me har høg leveringssikkerheit i forsyningsområdet vårt vil det alltid kunne oppstå feil og driftssituasjonar som vil medføre straumbrot. Det overliggande nettet på 132 kv og 300 kv er i stor grad bygd opp med redundans, slik at ein feil på dette nettnivået normalt ikkje vil føre til avbrot for sluttkundar. Ved fleire samtidige feil kan det likevel oppstå driftsavbrot på dette nettnivået. Ein stor del av vårt 22 kv nett har òg ein viss grad av redundans. Ein feil på dette nettnivået vil føre til avbrot, men straumforsyninga vil normalt kunne gjenopprettast i løpet av nokre timar. Lågspenningsnettet har i liten grad redundans, så feil på dette spenningsnivået vil føre til avbrot og forsyninga kan fyrst gjenopprettast når feilen er utbetra. I tilfelle der det er mogeleg å kople til mobile reservestraumaggregat, kan det vera mogeleg å sørgje for midlertidig straumforsyning fram til feilen er utbetra. 14

16 Feil i forsyningsnettet vil oppstå frå tid til anna ettersom det er eit visst sannsyn for svikt knytt til alle nettkomponentar. Dette gjeld både for nye og gamle komponentar. Forskriftene for lågspenningsanlegg har difor eit vilkår som seier «Anlegg hvor avbrudd i strømtilførselen kan medføre fare for personer, husdyr eller eiendom skal planlegges og utføres slik at vedlikehold, utskiftning m.m. kan skje uten at fare oppstår. Dersom uventet strømavbrudd vil kunne medføre fare for personer, husdyr eller omgivelser, skal behov for uavhengig strømtilførsel vurderes.» Dette er grunnlaget for at sjukehus, sjukeheimar og andre institusjonar der det kan oppstå fare for liv og helse ved straumbrot, skal ha eigne reservestraumaggregat som koplast inn dersom det oppstår brot i det allmenne forsyningsnettet. Fylkesmannen i Hordland har utarbeidet en risiko- og sårbarheitsanalyse for Hordaland fylke (ROSanalyse) som mellom anna omtalar konsekvensar av svikt i energiforsyninga. I denne analysen står det mellom anna: Sidan dei aller fleste kundane er knytte til distribusjonsnettet, vil sannsynet for svikt i energiforsyninga langt på veg vere den same for alle samfunnssektorar. BKK, som er netteigar i vårt distrikt, har ein gjennomsnittleg leveringsgrad på 99,9 %, eller i snitt 85 minutt straumbortfall per kunde per år. Erfaringane syner at kommunane i utkantstroka må rekne med fleire og lengre straumbrot enn til dømes Bergen og omland. Årsaka er mellom anna at leidningsnettet i utkantstroka er meir sårbart overfor vêrhendingar enn kabelnett i sentrale område. Kortare straumbrot på inntil fire timar må reknast som sannsynleg for alle kundar i nettet til BKK. Som regel vil store delar av kundane ved kortare straumbrot få straumen attende lenge før det har gått 4 timar. I utkantstrok kan det igjen ta noko lengre tid før straumen er tilbake. Ved ekstreme tilhøve som orkan, kraftig torevêr og fleire samtidige feil i hovudnettet, vil straumen kunne vere borte inntil 5 dagar. Dette ventar ein vil kunne skje inntil ein gong per 50. år, og må difor reknast som lite sannsynleg. Straumbrot utover 5 dagar vert rekna som usannsynleg. For forsyningslinjene frå det overliggande sentralnettet inn mot Bergen, Os, Sotra, Øygarden og Nordhordland er risikoen for straumbrot høgare enn kva som er akseptabelt. I verste fall kan store delar av dette området verte mørklagt dersom den viktigaste 300 kv leidningen inn mot Bergen får ein feil. Dei planlagde 300 kv leidningar Mongstad-Kollsnes og Modalen-Mongstad vil saman gje ei sikker straumforsyning til det nemnde området. Desse leidningane vert truleg ferdigstilt innan år For meir informasjon om desse prosjekta, sjå Kraftsystemutgreiinga på Fjernvarmenett Det er ikkje bygd ut nær- eller fjernvarme i Gulen kommune. Der er mogeleg å nytte spillvarme til oppvarming i Sløvåg området. 3.3 Gassnett Propan (LPG) vert nytta i liten grad, helst til fritidsbustader. Denne propanen vert levert på trykkconteinarar eller frå tankbil. 15

17 3.4 Oppvarmingssystem bygg Hovuddelen av energiforbruket i norske bygg går til oppvarming. Dei fleste bygg nyttar elektrisitet eller fossile brensel (olje) til oppvarming. Det er andre oppvarmingsalternativ som kan vere både billigare og meir miljø- og klimavennlege enn oppvarming ved hjelp av elektrisitet og olje. Eit alternativ for oppvarming av bygg og tappevatn er vassboren (eller luftboren) varme. Med vassboren varmesystem kan ein i tillegg til elektrisitet nytte andre energiberarar til oppvarming. I Gulen kommune er det berre Gulen sjukeheim som har vassboren varme av dei kommunale bygga. Alle nye kommunale bygg over 500 m 2 skal nytte vassboren varme som hovudvarmekjelde. I figurane er tal for kva oppvarmingssystem som vert nytta i Gulen kommune for bustader. Tala er frå 2001, noko som tyder på at det kan ha endra seg noko. Det vert stadig stilt strengare krav til korleis nye husstandar skal byggast og varmast opp. Byggestandarden som vert nytta per dags dato er TEK Gulen Eitt System Anna Omn for flytande brensel Omn for fast brensel Radiator eller vassboren varme i golv Elektriske omnar/varmekablar eller liknande Figur 3.3 Oppvarmingssystem 2001, (Bustadar med eitt system) 16

18 Gulen Andre kombinasjonar Radiatorar eller vassboren varme i golv og eitt eller fleire andre system Elektriske omnar/varmekablar samt ovmnar for fast og flytande brensel Elektriske omnar/varmekablar samt omnar for flytande brensel Elektriske omnar/varmekablar og omnar for fast brensel 0 To system eller fleire Figur 3.4 Oppvarmingssystem 2001,(Bustadar med to eller fleire system) 17

19 4 Energibruk Energiutgreiinga tar føre seg stasjonært energibruk. Mobilt energibruk som drivstoff til bilar og andre transportmiddel er ikkje tatt med her. 4.1 Fordeling på energiberar og brukargrupper SSB har slutta og offentleggjere energibruksstatistikk fordelt på kommunar på grunn av usikkert datagrunnlag. Dei siste tilgjengelege tala er difor frå BKK Nett har derimot eigne tal for elektrisitetsforbruk som kvart år skal meldast inn til NVE Figur 4.1 viser energibruken fordelt på energikjelde. Elektrisitet er den dominerande energiberaren i det norske energisystemet, men petroleum og gass utgjer òg ein stor del. Bioenergiforbruket i hushald i Noreg er i all hovudsak ved. I datagrunnlaget er tala for elektrisitetsforbruket frå 2012, medan dei andre kategoriane er tal frå % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % Avfall, kol, koks Bio Gass Petroleum El 0 % Kommunen Fylket Landet Figur 4.1 Energibruk fordelt på energibærer 2009.[2] Elektrisitet er den dominerande energiberaren i Gulen kommune. Oljebruken synast noko høgt. Tala er henta frå SSB. Truleg er det noko feilregistrering som heng igjen i samanheng med Vest Tank sitt anlegg. Figur 4.2 viser elektrisitetsbruk til stasjonære formål fordelt på brukargrupper. Tala for Gulen kommune er samanlikna med tal for heile landet. Tenesteyting inneheld både offentleg og privat tenesteyting. 18

20 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % Primærnæring Fjernvarme Industri Tenesteyting Hytter og fritidshus Hushald 0 % Gulen 2012 Landet 2011 Figur 4.2 Elektrisitetsbruk fordelt på brukargruppe(2012) Som figuren viser er hushald den største brukaren av elektrisitet i kommunen og utgjer 36 % av elektrisitetsbruken. Offentleg og privat tenesteyting utgjer 26 % medan industri utgjer 23 % av elektrisitetsbruken. I kommunen er det omtrent like mange fritidsbustader som bustader. Elektrisitetsbruken til fritidsbustader utgjer 11 % av den totale elektrisitetsbruken i kommunen. 4.2 Kommunale bygg Etter forskrift om energiutgreiing skal ein så best som mogeleg framstille energibruken i kommunale bygg. Dei kommunale bygga utgjer ein stor del av byggmassen i kommunane. Her er tala vi har fått frå kommuneadministrasjonen i Gulen: Ant. bygg El [kwh] Olje [kwh] Areal [m 2 ] Spes. energibruk [kwh/m 2 ] Administrasjon Barnehagar Skular Institusjonar Idrettsbygg Kulturbygg SUM Tabell 4.1 Kommunal energibruk 2012[6] 19

21 4.3 Indikatorar for energibruk i hushald For energibruk i hushald må ein skilja mellom eksisterande bygg og nye bygg. I løpet av dei siste 50 åra har det vorte krav til meir isolasjon i bygningskroppen og vindauge med mindre varmetap til omgjevnadane. Hovudtyngda av den framtidige byggmassen er eksisterande bygg. Ein byggetrend er at det vert bygd meir og meir små bustader som bustadblokker og rekkjehus. Dette gjeld òg i utkantkommunar. Figur 4.3 viser bustadsamansetjinga i Gulen kommune. Einebustad 88% Tomannsbustad 6% Rekkehus 2% Bustadblokk 0% Bufellesskap 0% Andre byggetypar 4% Figur 4.3 Bustadsamansetjing i Gulen kommune[2] Dei aller fleste bustadane i Gulen kommune er einebustader, men det er òg innslag av tomannsbustader. Talet på personar per hushald har innverknad på energibruk. Fleire personar i ein bustad gir høgare energibruk med tanke på dusj, vaskemaskin og oppvask. Det gir derimot redusert energibruk per person med tanke på oppvarming og fleirbrukshushald. Samstundes har ein bustad med fleire personar gjerne større oppvarmingsareal, noko som kan motverke trenden. Husstandstr Kommunen 2,571 2,577 2,568 2,518 2,500 2,442 2,360 2,374 2,365 2,371 2,360 Fylket 2,485 2,476 2,463 2,446 2,427 2,421 2,417 2,423 2,430 2,432 2,435 Landet 2,264 2,250 2,237 2,227 2,221 2,222 2,226 2,228 2,231 2,236 2,241 Tabell 4.2 Personar per hushald[2] Det bur i snitt fleire personar per hushald i Gulen enn i landet, men færre personar per husstand samanlikna med snittet i Sogn og Fjordane. I figuren under er det vist kva ein gjennomsnittsbustad i Gulen brukar av energi fordelt på dei ulike energiberarande. Energibruken er samanlikna med fylket og landet. 20

22 30000 Avfall Tungolje og spillolje Diesel-, gass- og lett fyringsolje, spesialdestillat Bensin, parafin Gass Ved, treavfall og avlut Kull, kullkoks og petrolkoks Elektrisitet 0 Gulen Fylket Landet Figur 4.4 Energibruk per husstand[2] Ein gjennomsnittsbustad i Gulen brukar meir energi enn ein gjennomsnittsbustad i fylket og landet. Både elektrisitetsbruken og vedforbruket er tydeleg høgare enn i fylket og landet. Dette har samanheng med at dei fleste bustadane i Gulen kommune er einebustadar, noko som er ei anna fordeling enn i fylket og landet. Det er mye energi å spare ved å bygge energieffektive bygg. Med energieffektive bygg meinast godt isolert bygningskropp, varmeattvinning, teknisk utstyr i energiklasse A og energieffektive lys. Figur 4.5 er det vist spesifikt energibruk etter dagens krav, lågenergistandard og passivhusstandard Teknisk utstyr Lys Vifter og pumper Kuldebru Vassoppvarming Varmebatteri Romoppvarming kwh/m2 år kwh/m2 år kwh/m2 år Dagens krav Lågenergi Passivhus Figur 4.5 Dagens krav til energibruk i bustader samanlikna med lågenergi- og passivhusstandard 21

23 Ved å bygge etter passivhusstandard kan ein nesten halvere energibruken i bustaden i forhold til å bygge etter gjeldande byggtekniske forskrifter. Fleire og fleire bustadeigarar investerer i varmepumper, hovudsakeleg luft/luft varmepumper. I følgje Norsk Varmepumpeforeining har 22 % av alle bueiningar i Noreg varmepumpe. Då mengda einebustadar i Gulen kommune er stor kan ein tru at endå større prosentdel har varmepumpe i denne kommunen. Ei varmepumpe vil ha ei innteningstid på alt frå 3 til 10 år avhengig av investeringskostnad, oppvarmingsbehov og effektiviteten til varmepumpa. 22

24 5 Utvikling i Energietterspurnad Energiforbruket vert påverka av faktorar som klima, demografiske tilhøve, teknologisk utvikling og energiprisar. I tillegg vil korleis forbruksvanar og preferansar utviklar seg ha mykje å seie. Lover og forskrifter vil òg ha effekt, til dømes gjennom krav til isolasjon og byggstandard. 5.1 Faktorar som påverkar framtidig energibruk Det er mange faktorar som vil påverke framtidig energibruk i kommunen. Vekst i folketal, byggeaktivitet i kommunen (både bustad og næring), om ein klarer å nå måla om energisparing og omlegging til alternativ oppvarming og om kraftkrevjande industri etablerer seg i kommunen er nokre døme på slike faktorar. Utvikling i folketal og busetnad Gulen kommune har ikkje nokon eigen framskriving for utvikling i folketal. På oppstartsmøtet i utgreiingsprosessen vart det informert om at kommunen har eit mål om auke i folketal men at SSB si midtre prognose for utvikling i folketal er litt høg[6]. I denne utgreiinga vert SSB si midtre prognose likevel lagt til grunn for framskriving av energibruken i Gulen LLML MMMM HHMH Figur 5.1 Befolkningsprognose[2] I regi av kommunen har det vore arrangert idédugnadsmøte i dei 4 bygdesentra i kommunen; Byrknes, Eivindvik, Brekke og Dalsøyri. Eit tema som har vore diskutert er korleis ein kan vidareutvikle og gjere Gulen kommune attraktiv å busetje seg i[6]. 23

25 Det ligg eit stort potensial for nye hyttetomtar i eksisterande planar i Gulen kommune, heile 1000 nye hytter. Det er satt av eigne hyttefelt i arealdelen i kommuneplanen. I våre prognoser legg vi inn ei utbygging på 10 nye hytter per år. Næringsliv Det er fleire bedrifter som vil etablere seg i Sløvåg og Skipavik dei næraste åra. Her ligg det til rette for både næringsbygg og industribygg. I tillegg er det satt av areal for næringsverksemd på Kalvøya og Sollibotn. 5.2 Framskriving av energibruk I denne rulleringa av Lokale Energiutreiingar er det lagt ned eit større arbeid med forbruksprognosar enn det som har vore gjort i tidlegare utgreiingar. Det er sett på korleis ulike faktorar vil påverke den totale energibruken. Nokre av desse faktorane er strengare energirammer i Byggtekniske forskrifter, lågare forbruk i rehabiliterte bygg, lågare energibruk til veglys, fleire el-bilar og fortsatt vekst i sal av varmepumper. Prognosen er utarbeida på grunnlag av data som er noko usikre. Vi trur likevel prognosen gir ein peikepinn på korleis utviklinga i energibruken vert dei næraste åra. Utgangspunktet for utrekningane for forbruksutvikling er ei framskriving av byggmasse fordelt på nybygg, rehabilitert byggmasse og eksisterande byggmasse. Utrekningar for bustader, tenesteytande bygg og hytter er gjort kvar for seg. For nybygg er det forutsatt iversetting av TEK 10 i 2014, Passivhusstandard i 2017, Nær Nullenergi bygg standard i 2022 og Nullenergi bygg standard i Prognosane går utover analyseperioden for Lokale Energiutgreiingar, som er 10 år, då dei same prognosane inngår i Kraftsystemutgreiinga, som har ein analyseperiode på 20 år. SSB si midtre prognose saman med gjennomsnittleg tal for personar per bueining er nytta som forutsetning for framskriving av bustadareal. Det er forutsatt at nye bustader har eit gjennomsnittleg bruksareal på 173 m 2 som er gjennomsnittleg storleik av nye bustadar dei siste 5 åra. For tenesteytande bygg er det forutsatt at tenesteytande bruksareal per person er konstant. I denne utgreiinga ser ein på utvikling i energibruk både per energiberar og per brukargruppe. 24

26 GWh Energiutgreiing Gulen kommune Prognose energibruk pr. energiberar 85,00 80,00 75,00 70,00 65,00 60,00 55,00 50,00 45,00 40,00 35,00 30,00 25,00 20,00 15,00 10,00 5, Anna Olje Gass Bio Elektrisitet Figur 5.2 Prognose energibruk per energiberar for den neste 10-års perioden Med dei forutsetningane som er lagt til grunn for prognosen vil energibruken i Gulen auke tydeleg i 2016 då det er venta ei stor utbygging av Sløvåg og Skipavik industriområde. Etter planen skal olje til oppvarming fasast ut innan I prognosen er det tatt utgangspunkt i at olje til oppvarming vert erstatta med bio. 25

27 GWh Energiutgreiing Gulen kommune Prognose pr. brukargruppe, 2 scenariorer Primærnæring Industri Tenesteyting Hytter Hushald Energibruk konst. per person Figur 5.3 Prognose energibruk per brukargruppe Det er sett på to ulike scenario for energibruk per brukargruppe. I det eine scenarioet er energibruk per person i hushald, hytter og tenesteyting konstant. For energibruk til industri er det lagt inn ei auke på 12 GWh i 2016 då ein forventar at det vil etablerast ny industri i Skipavik og Sløvåg. Energibruk i primærnæring er konstant i heile analyseperioden. Den totale energibruken vil difor auke på grunn av vekst i energibruk til industri og vekst i anna forbruk på grunn av vekst i folketalet. Dette scenarioet er representert med den svarte linja i figur 5.3. Det andre scenarioet som er framstilt i figuren er tilsvarande det scenarioet som er vist i Figur 5.3, men her fordelt på brukargrupper. Figuren viser at energibruken vil auke på grunn av meir industri i Skipavik og Sløvåg. Mest sannsynleg vil den framtidige energibruken ligge mellom dei to scenarioa vist i Figur

28 6 Lokal Energitilgang Med dei ambisiøse måla ein har for å redusere utsleppa av klimagassar må ein sjå på nye klimavenlege måtar å dekke den stadig aukande energibruken. Å nytte lokale energiressursar som til dømes vassresursar og solenergi kan difor verte nødvendig. 6.1 Nytta ressursar og mulig ny energitilgang I dette kapittelet vert energiressursar og mogeleg ny energitilgang innafor kommunegrensen kartlagt. For å danne eit grunnlag for å ta vedtak når det gjeld å auke energiproduksjon i ein kommune er det viktig å vite kva som nyttast i dag og kva ressursar som er tilgjengelege. Småkraft Det er eitt eller fleire vassdrag i kommunen som er eigna for utbygging av små kraftverk. Små kraftverk er ei nemning som vert brukt om kraftverk med ein installert effekt på under 10 MW. Små kraftverk vert vidare delt inn i gruppene: Mikrokraftverk: mindre enn 0,1 MW Minikraftverk: 0,1-1 MW Småkraftverk: 1-10 MW NVE gjennomførte i 2004 ei grov kartlegging av potensialet for små kraftverk i alle kommunar. Kartlegginga viste at Gulen har eit potensiale på om lag 173 GWh fordelt på 62 anlegg. Per juli 2013 er fordelinga av småkraft som vist i Tabell 6.1. Produksjon MW GWh NVE- potensiale 173 Ferdig utbygde kraftverk 11,1 50,265 Konsesjonsgjevne kraftverk 16 51,5 Teoretiske restpotensiale 71,235 Tabell 6.1 Potensiale småkraft I tillegg til desse småkraftverka er det 24 potensielle planar om småkraftverk i kommunen, som BKK Nett AS veit om. Desse er i ulike fasar av planleggingsarbeidet og produksjonsstorleiken kan difor ikkje talfestast. Noreg sine mål om minst 13,2 TWh fornybarenergi innan 2020 i tillegg til ordninga med el-sertifikat aukar insentiva til å satse på utbygging av småkraftverk. Småkraftverk vil difor få mykje merksemd dei neste åra og det er forventa at utbygginga vil skje raskare enn tidlegare. 27

29 Vind Det er førebels ikkje nokon vindmølleparkar i Gulen kommune. Kjeller Vindteknikk har på oppdrag frå NVE utarbeidd eit komplett vindkart som omfattar ressursane både på land og til havs for heile Noreg. Det er ein kjent vervarslings- og forskingsmodell som ligg til grunn for vindkartet. Kartet viser årsmiddelvind. Kartlegginga visar at det er vindkraftpotensiale i Gulen kommune. Årsmiddelvind 50 meter over bakkenivå ligg i området 7-8 m/s fleire stader i kommunen. For at vindkraft skal vere aktuelt, må vindhastigheten liggje mellom 4-25 m/s ved tårnets høgde. Figur 6.1 Vindkart[5] Fleire aktørar har søkt om konsesjon for bygging og drift av vindkraftverk. NVE har gjeve løyve til vindkraftverka Brosviksåta 105 / 280 GWh og Dalsbotnfjellet 150 / 350 GWh. Sandøy vindkraftverk i same område får ikkje løyve. Både planane om vindkraftverk på Brosviksåta og på Dalsbotnfjellet er påklaga, noko som gjer at sakane vil verte avgjort av Olje og Energidepartementet.[5] Spillvarme I Sløvåg har delar av industrien store spillvarme ressursar. Kommunen vil ta initiativ til eit samarbeid med industrien til Sløvåg om mogeleg nytting av spillvarme til oppvarming av Sløvåg området. Varmepumpe av ulike slag Grunna det milde klimaet og nærleiken til sjø er det mogleg å redusere el-bruken ved å installere varmepumper for byggoppvarming. Mange av innbyggjarane i kommunen bur nær sjø, og nokre få av desse nyttar energikjelda til oppvarming og frikjøling. 28

30 Det har vore ein eksplosiv vekst i sal av luft/luft varmepumper i Noreg dei siste åra. Ein reknar med at ein kan sjå den same trenden i Gulen, utan at det finnast statistikkgrunnlag som kan dokumentere dette. Bio i form av treprodukt og avfall Teoretisk potensiale for bioenergi frå hogstavfall er det av greinar, toppar og råtestammar som vert liggande att etter hogst. Potensialet er minimalt med dagens avverking. På Brosvik gard vert det produsert ved til sal. Ved er den viktigaste form for biobrensel som er i bruk i kommunen. Ved vert i stor grad henta av forbrukaren sjølv i eigen skog eller kjøpt på rot. Kjevikdalen tek i hovudsak imot alt avfall frå Gulen kommune. Difor skjer det i liten grad attvinning av energi frå avfall her. Gass Ein nyttar i dag noko propan (LPG- Liquid Propan Gas), i hovudsak til hytter og fritidsbustader. Denne gassen vert levert på trykkconteinarar eller frå tankbil Olje Det nyttast noko olje til oppvarming i kommunen. Olja leverast med tankbil på bestilling. Etter energiog klimaplanen for kommunen er det eit ynskje om å fase ut bruken av olje til oppvarming. Føringar frå myndigheita tilseier at ein ynskjer å nytte olje til transport og andre formål der ein nyttar olja meir effektivt. Leverandørar av fyringsolje/parafin har opplevd ein tydeleg nedgang i bestilling av fyringsolje. Mange private brukarar har gått over til elkjel eller bruk av varmepumpe for meir effektiv bruk av elektrisiteten. 6.2 Energibalanse Det er 3 småkraftverk i Gulen kommune; Takle, Hauge og Kløtveit kraftverk. Dei hadde ein total produksjon på 50,3 GWh i Med eit elektrisk forbruk på 49,8 GWh hadde Gulen kommune eit kraftoverskot på 0,5 GWh i

31 7 Aktuelt område for utgreiing I dette kapittelet skal alternative løysingar for energiforsyning av eit aktuelt område kartleggjast. Vi har valt å skrive generelt om energiforsyning i eit område og til slutt peike på aktuelle område i kommunen kor ei slik utgreiing kan vera aktuell. Område for energiutgreiing Det er aktuelt å vurdere alternative energiløysingar i: Område som er regulert for nybygg, eller der det er planlagt bruksendring Område med tydeleg netto tilflytting Område med forventa endring i næringssamansetjinga. Område der ein nærmar seg kapasitetsgrensa i distribusjonsnettet for elektrisitet Område der ein ut frå kjennskap til dagens energibruk forventar at det er eit potensial for energieffektivisering. Kartlegging av område Før ein kan vurdere energiløysingar må ein kartleggje området som skal utviklast. For å kome fram til den beste energiløysinga er desse parametrane aktuelle å kartleggje: Omfang av området, avstandar mellom bygga og type bygg Varmespesifikt og elspesifikt energibehov Tilgang på lokale energiressursar For allereie utbygde område er det aktuelt å kartleggje om bygga har vassboren varme og om dei eventuelt har eit høgtemperatur eller lågtemperatur vassbore system. Aktuelle løysingar For alle typar bygg kan ein dele energibruken i elspesifikt og varmespesifikt energibehov. Elspesifikt forbruk er forbruk som må dekkjast av elektrisitet. Dette er forbruk til: Teknisk utstyr Lys Vifter og pumper Varmespesifikt forbruk er forbruk til oppvarming som kan dekkjast av andre energiberarar enn elektrisitet. Dette er forbruk til: Vassoppvarming Varmebatteri Romoppvarming 30

32 For å dekkje det elspesifikke forbruket vert det forutsett at ein er knytta til distribusjonsnettet for elektrisitet. I Gulen kommune er BKK Nett eigar av elektrisitetsnettet og innbyggjarane har difor eit kundeforhold til BKK Nett. Eit alternativ til å hente straum frå nettet er å produsere elektrisitet med eigne solceller eller vindmøller. Ein kan då levere straum til nettet i perioder med overskot og få levert straum frå nettet når eigne solceller eller vindmøller ikkje produserer nok straum til å dekkje eige forbruk. Ein slik kunde vert kalla plusskunde. Det varmespesifikke forbruket kan dekkjast på fleire ulike måtar. Dersom ein ynskjer å nytte andre oppvarmingskjelder enn direktekrevjande elektrisitet er det forutsatt eit vassbore oppvarmingssystem. I planleggingsfasen må ein ta stilling til om ein skal velje ei felles varmeløysing for området eller om kvar einskild bygning skal ha eit eige oppvarmingssystem. I nybyggingsområde som skal utviklast over lang tid kan det vera aktuelt å klargjere dei nye bygga for eit felles oppvarmingssystem, men at dei har eit eige system fram til det vert etablert eit stort nok volum av bygg i området og dermed at ei felles varmeløysing er lønsam. Det kan i nokre område vera aktuelt å nytte varmepumper til oppvarming. Då vil det vera naturleg å vurdere om det er mogeleg å hente ut varme frå sjø eller fjellgrunn i nærleiken, eller spillvarme frå nærliggjande industri. Eit anna alternativ kan vera å opprette ein varmesentral som vert fyrt med bio eller gass. Dei nye byggeforskriftene krevjar at ein har eit energifleksibelt oppvarmingssystem. Det vil seie at ein skal ha minst to alternativ for å dekkje oppvarmingsbehovet. TEK 10 set krav til isolasjon, vindauge og varmeattvinning i ventilasjonssystem. Signal frå myndigheita tydar på at byggeforskriftene vert ytterlegare innskjerpa i framtida når det gjeld energirammer. Oppvarmingsbehovet til framtidige bygg vil vera minimale og det kan tenkjast at kjølebehovet i framtidige nybygg vil vera større enn oppvarmingsbehovet. Miljømessige og samfunnsøkonomiske vurderingar av aktuelle alternativ Noreg har ambisiøse mål for å kutte utsleppet av klimagassa for å nå det mykje omtala 2 gradersmålet. Eit steg i riktig retning er å redusere energibruken. Bygg står for om lag 40 % av energibruken i Noreg og det er eit stort potensiale for å redusere energibruken i eksisterande bygningar, minimere energibruken i nybygg og leggje om til fornybar oppvarming. Å minimalisere energibruket i nybygg og i rehabiliterte bygg er omtala i byggeforskrifter, medan energiøkonomisering er omtala i energi- og klimaplanen til kommunane. Som kjent går mykje av energiforbruket i husstandar til oppvarming. Ved å etablere eit oppvarmingssystem som ikkje nyttar høgverdig energi (elektrisitet), men heller nyttar lågverdig energi (spillvarme, jordvarme, sjøvarme og likande) kan ein utnytte energiberarane mykje meir effektivt. I eit nyetablert område kan ein vurdere om det er mest lønsamt å etablerte einskilde oppvarmingssystem per bustad eller om det er meir lønsamt med ein felles løysning. Ein felles varmeløysing for fleire bustadar i same område vil ha fleire fordelar, som til dømes færre fyringssentralar, profesjonell drift og vedlikehald av systemet. Eigarane av bygga i området kan då kjøpe varme som ei teneste, på lik linje med elektrisitet, i staden for å stå med ansvaret for heile systemet sjølve. Dersom det er lang avstand mellom bygga, eller det er svært få bygg, vil det kunne vera meir lønsamt å velje einskilde oppvarmingsløysning for kvart bygg. 31

33 Dersom ein ynskjer å nytta andre alternative energikjelder til oppvarming av bustadar, er desse dei mest aktuelle: Solvarme Bio Jordvarme Varmepumpe Spillvarme (dersom det er tilgang på dette) Som spisslast kan til dømes gass vera eit godt alternativ I ei energiutgreiing av einskilde område bør ein alltid vurdere ulike måtar å forsyne bygga med energi på. Dei ulike alternativa bør setjast opp mot kvarandre og samanliknast ved hjelp av ei noverdibetraktning. Kommunen bør involvere seg i det endelege valet av energiløysing i store område. Område i Gulen kommune kor det kan vera aktuelt med energiutgreiing I Sløvåg industriområde kan det vera aktuelt å sjå på ein felles varmeløysing ettersom det er venta at fleire industri og næringsbygg vil etablera seg i området dei næraste åra. Det kan òg verta aktuelt å nytte spillvarme frå industrien. Området ligg nær sjøen og difor kan det vera aktuelt med sjøvatnbasert varmepumpe. 32

34 8 Vedlegg 8.1 Demografi og næringsliv Folketal Tabell 8.1 Historisk utvikling i folketal i Gulen kommune[2] Prognose Folketal LLML MMMM HHMH Tabell 8.2 prognose utvikling i folketal Gulen kommune[2] Husstandstr Kommunen 2,571 2,577 2,568 2,518 2,500 2,442 2,360 2,374 2,365 2,371 2,360 Fylket 2,485 2,476 2,463 2,446 2,427 2,421 2,417 2,423 2,430 2,432 2,435 Landet 2,264 2,250 2,237 2,227 2,221 2,222 2,226 2,228 2,231 2,236 2,241 Tabell 8.3 Historisk utvikling i personar per hushald Gulen kommune[2] Nye bueiningar Tabell 8.4 Nye bueiningar Gulen kommune Areal pr. ny buein Kommunen Fylket Landet Tabell 8.5 Areal nye bueiningar Gulen kommune samanlikna med fylke og land Sysselsetting 2012 Kommunen Fylket Landet Primærnæring Industri Tenesteyting Anna SUM Tabell 8.6 Sysselsetting Gulen kommune samanlikna med fylke og land 33

35 8.2 Energibruk MWh Hushald Hytter og fritidshus Tenesteyting Industri Fjernvarme Primærnæring Sum Tabell 8.7 Faktisk forbruk av elektrisitet per brukargruppe i Gulen kommune kwh per pers Hushald Hytter og fritidshus Tenesteyting Industri Fjernvarme Primærnæring Sum Tabell 8.8 Faktisk forbruk elektrisitet per brukargruppe per person i Gulen kommune MWh Hushald Hytter og fritidshus Tenesteyting Industri Fjernvarme Primærnæring Sum Tabell 8.9 Temperaturkorrigert elektrisk forbruk per brukargruppe Gulen kommune kwh per pers Hushald Hytter og fritidshus Tenesteyting Industri Fjernvarme Primærnæring Sum Tabell 8.10 Temperaturkorrigert elektrisitetsbruk fordelt på brukargrupper per person Gulen kommune 34

36 MWh Hushald Hytter og fritidshus Tenesteyting Industri Fjernvarme Primærnæring Sum Tabell 8.11 Trendframskriven elektrisitetsforbruk basert på perioden hvor det er lagt inn MWh på Sløvåg-Skipavik i 2015 MWh Elektrisitet Bio Gass Olje Anna Sum Tabell 8.12 Framskriving energibruk pr. energiberar forutsatt at styresmakta sitt mål om energieffektivisering slår til MWh Hushald Hytter Tenesteyting Industri Primærnæring Sum Tabell 8.13 Framskriving energibruk pr. brukargruppe forutsatt at styresmakta sitt mål om energieffektivisering slår til kwh Hushald Hytter Tenesteyting Industri Primærnæring Sum Tabell 8.14 Framskriving energibruk per brukargruppe per person forutsatt at styresmakta sitt mål om energieffektivisering slår til. MWh Hushald Hytter Tenesteyting Industri Primærnæring Sum Tabell 8.15 Framskriving energibruk per energiberar forutsatt at energibruk per person i hushald, hyttar og tenesteyting er konstant. Det er lagt inn MWh for Sløvåg-Skipavik i Primærnæring er satt konstant 35

37 9 Referansar Publikasjonar, rapportar etc. [1] Enova, [2] SSB, [3] Brønnøysundregisteret, Angela Dijkman, [4] Enova, [5] Norges Vassdrags- og Energidirektorat(NVE) [ ] Tidlegare energiutgreiingar Firma/personar [6] Kommuneadministrasjon Gulen kommune Postmottak@gulen.kommune.no Frank van den Ring Frank.van.Ring@gulen.kommune.no Ivar Magnus Natås Ivar.Natas@bkk.no Jon Egil Einestrand Jon-Egil.Einestrand@bkk.no 36

38 BKK Nett AS Postboks 7050, 5020 Bergen Tlf E-post: