Vindkraft i Noreg. Næringsinteresser, fagrørsla, politikarar. Lønsamt for kven?

Transkript

1 Vindkraft i Noreg Lønsamt for kven? Klaus Mohn, Professor Handelshøgskolen ved Universitetet i Stavanger Presentasjon for Den Norske Turistforening og Naturvernforbundet Stavanger, 5. mars Natur Klima Næringsinteresser, fagrørsla, politikarar 2 1

2 Samfunnsøkonomisk lønsemd Brei evaluering av fordelar og ulemper for samfunnet + + = Direkte verknadar Indirekte verknadar Eksterne verknadar Samfunnsøk. overskot Fordelar og ulemper for dei som eig og driv verksemda Effektar på tilknytte verksemder (ringverknadar) Verknadar utan ein marknad, som ingen tek omsyn til Sum av alle verknadar, målt i dagens pengeverdi 3 For føretaka er vindkraft no lønsamt sjølv utan stød frå staten Høgare inntekter Større vindmøller Gode kraftprisar Lågare kostnadar Bygginga er billegare Driftsløysingane er betre Lågare krav til avkastning Rimeleg tilgang til areal Kraftpris og kostnad ved vindkraft (øre per kwh) 4 2

3 Kostnadar ved vindkraft Avheng av vind, utbyggingskostnad, terreng og skogdekning 5 Utsikter til store inntekter Kraftbalansen i Norden: 58 TWh vindkraft vil gje stort overskot 6 3

4 Stødig vekst i kraftforbruket Industri og transport er dei største drivarane 7 Er prisane robuste for auken i vindkraft? NVE sin kraftprisbane mot

5 Potensialet for vindraft er størst i sør Kraftoverskot og flaskehalsar ved transport tynger lønsemda i nord Kraftpris og kostnad ved vindkraft (øre per kwh) Utbyggar tek omsyn til verknadar av lågare pris på sine eigne investeringar Men lågare prisar vil redusere lønsemda for ALLE produsentar av elektrisitet 9 Kjelde: Norges Vassdrags- og Energiverk (NVE; 2018b). Økt vindkraft produksjon og virkninger i transmisjonsnettet. Analyse til Nasjonal ramme for vindkraft på land. Overskot føreset evakuering Fleire eksportkablar må til, om ikkje prisane skal tyngast 10 Kjelde: Norges Vassdrags- og Energiverk (NVE; 2018b). Økt vindkraft produksjon og virkninger i transmisjonsnettet. Analyse til Nasjonal ramme for vindkraft på land. 5

6 Ringverknadar må ein rekne med Men pass opp for opphaussing og vikarierande motiv Planlegging, byggeaktivitet, anleggsaktivitet, drift og vedlikehald Positive og negative verknadar på nasjonalt, regionalt og lokalt nivå Ressursbruk må målast mot beste alternativ 11 Brei front av sterke interesser Nærmast ingen grenser for kva vindkraft er godt for Klimautfordringa Industriinteresser Distriktspolitikk Sysselsetting Friluftsliv Turisme 12 6

7 Eksterne verknadar har mindre merksemd Kostnadar for fellesskapen inngår ikkje i budsjett og rekneskap Skuggelegging og blinking Redusert naturkvalitet Trugsmål mot dyreliv Støy frå turbinane Tap av landskap Mattman, Matteo, Ivana Loger og Roy Brouwer (2016). Wind power externalities: A meta-analysis. Ecological Economics 127, Zerrahn, Alexander (2017). Wind power and externalities. Ecological Economics 141, Ikkje alle eksterne verknadar er negative Positive eksternaliteter blir nytta for alt dei er verdt Omstilling av energiforsyninga Breiare energiforsyning Redusert hang til olje Reduserte utslepp Klimagassar Fortrenging av kolkraft Betre luftkvalitet Betre tilgang til natur Infrastruktur (vegar) Mattman, Matteo, Ivana Loger og Roy Brouwer (2016). Wind power externalities: A meta-analysis. Ecological Economics 127, Zerrahn, Alexander (2017). Wind power and externalities. Ecological Economics 141,

8 Verdien av (urørt) natur Talfesting er alt anna enn trivielt Verdien for brukarar i dag Verdien for brukarar i framtida Verdien av retten til å ta avgjerda 15 Grunnlag for naturavgift Skal spegle summen av eksterne verknadar Avheng av knappleik Varierer over tid og rom Tap av fleksibilitet Inngrep kan ikkje gjerast om Poenget er at prosjekt skal bli stoppa 16 8

9 Kor høg skal avgifta være? Skal spegle summen av eksterne verknadar All bruk av natur bør ha ein pris Biodiversitet og økosystemtenester Verdi avheng av knappleik Varierer over tid og rom Omfang og type inngrep/skade og tap av fleksibilitet Inngrep kan ikkje gjerast om Poenget er at prosjekt skal bli stoppa 17 Kva med skattesystemet elles? Skattesystemet bør neppe favorisere bestemte teknologiar Vasskraft blir skattlagt som ressursverksemd Grunnrenteskatt (37 prosent) Naturressursskatt (1,3 øre/kwh) Konsesjonsavgift Konsesjonskraft Eiendomsskatt til vertskommune Vindkraft blir skattlagt som alminneleg næringsverksemd Marginalskatt på 22 present Eiendomsskatt til vertskommune 18 9

10 Konsesjonsprosess og konsekvensutgreiing Eit breitt sett av interesser skal høyrast Milepælar i konsesjonsprosessen Tema for konsekvensutgreiing 19 Kjelde: NORWEA (2018). Vindkraftens ABC. Rapport. Mai Vindkraft i Noreg: Lønsamt for kven? Sterke alliansar øver press mot viktige almenningar Rammevilkåra er (for) gode Vidare verknadar saknar betre utgreiing Vindkraft er underregulert Sterke interesser gjer felles front Næringslivet og energibransjen Fagrørsla Delar av miljørørsla Store politiske kostnadar ved å stagge vindkraft 20 10