-1973 REGIONPLANRADET FOR HALLINGDAL. Sekretariat: Osvald Medhus. Formann:

Transkript

1

2

3

4 av REGIONPLANRADET FOR HALLINGDAL Formann: Sekretariat: Osvad Medhus Regionpaneggjaren 3576 Ho - tf. Geio 9231 Fykeshuset, 3000 Drammen - tf. (02) *

5 INNHALD: Orientering om regionpanarbedet 7 Inneiing Bygningsova - regionpan Regionae oppgåver Retningsinjer for panarbeidet Ajourføring, revisjon av panen Kap.. Kort omtae av regionen...,.. 11 Kap. 11. Registrering, utgreiing om utvikinga Foketaet, busetjinga Næringsivet Inntektsnivå Kommuneøkonomien Naturressursane Kap. I. Regiona utviking Hovudmå Vekstramme - okaiseringsmønster Må for foketa og utviking i næringsivet Lokaiseringsmønster Demå A. Fu syssesetjing, økonomisk vekst, rimeeg inntektsfordeing og utvikinga i næringsivet B. Skapa og ta vare på triveege bustadmijø C. Gode servicetibod Kutursektoren Hese- og sosiasektoren Skuesektoren Idretts-, fritidssektoren. - Kommersie service D. Ta vare på naturressursane Produksjonsområda Vassdraga Lufta Viktige regionae område for friuftsiv og naturvern E. Godt utbygd kommunikasjonstibod Vegnett Jernbane Fypass Rutebitrafikk F. Samordna regiona utbygging Føresetnadene Utbyggingspoitikk Ansvars- og kostnadsfordeing ved utbygging Behov for overføringar Kap. IV. VIda re arbeidsoppgåver Kap. V. Suttord

6 TABELLOVERSYN: Tabe 1. Fateinnhad Tabe 2. Foketaet Tabe 3. Produksjonsarea Tabe 4. Norma årsnedbør Tabe 5. Månadeg medetemperatur Tabe 6. Natureg foketivekst Tabe 7. Nettofytting Tabe 8. Nettotivekst Tabe 9. Yrkesaktive i% av adersgruppa år Tabe 10. Yrkesaktive 195Q Tabe 11. Adersgruppa Q-6 år, 7-15 år og år, Tabe 12. Adersgruppa over 70 år. 198D Tabe 13. Tett busetjing, 198D Tabe 14. Bruksstruktur i jord- og skogbruk, Tabe 15. Struktur industribedriftene, Tabe 16. Omsetning turistbedriftene, Tabe 17. Syssesetjing, personer og arbeidsengd Tabe 18. Investeringer turistnæring, Tabe 19. Pårekna hytteta år Tabe 20. Omsetning varehande Tabe 21. Omsetning varehande Tabe 22. Inntekt pr. innbyggjar 196D Tabe 23. Skatt på inntekt og formue Tabe 24. Bruttoinntekter Tabe 25. Bruttoutgifter etter formå 196D Tabe 26. Avsetning over driftsbudsjett 196Q Tabe 27. Utviking foketa 196D Tabe 28. Arbeidspassutviking 196D Tabe 29. Vekstrammer 196D

7 FIGUROVERSYN: Figur 1. Foketa Figur 2. Aderssamansetning Figur 3. Foketa Figur 4. Tett og spreidd busetjing Figur 5. Næringsivsutviking, Figur 6. Arbeidsengd turistnæringa Figur 7. Turistnæringa, variasjon i syssesetjing over året Figur 8. Turistnæringa, adersstruktur arbeidstakarar, Figur 9. Turistnæringa, heimstad arbeidstakarar, Figur 10. Utviking i fokemengda KARTFIGUROVERSYN: Kartfigur 1. Oversyn over Haingdasregionen Kartfigur 2. Omand Haingda- avstandar Kartfigur 3. Haingdasvassdraget Kartfigur 4. Busetjingskart Kartfigur 5. Sentrumsfunksjonar - service Kartfigur 6. Lokaisering service Kartfigur 7. Lokaisering turisme Kartfigur 8. Lokaisering industri Kartfigur 9. Lokaisering service og industri Kartfigur 10. Tettstader- pansituasjon Kartfigur 11. Viktige servicetibod Kartfigur 12. Produksjonsområde Kartfigur 13. Avaup, renovasjon Kartfigur 14. Vassforsyning Kartfigur 15. Område for friuftsiv og naturvern Kartfigur 16. Kommunikasjonar Kartfigur 17. At. ferjefri hovudveg, Oso-Bergen Kartfigur 18. Innkorting av R.v. 7, Sokna-Ørgenvika Kartfigur 19. Bergensbanen Hønefoss--Oso via Asainja

8 Regionpan for Haingda Regioninndeinga og samansetjinga av regionpanrådet var kart i 1966, og regionpanrådet vart konstituert den 18. januar arbeidet med regionpanen har regionpanrådet hatt feire fagutva. Jordog skogbruksutva, utva for industri og næringsiv, turistutva, kommunikasjonsutva, teknisk utva, hese- og sosiautva, kuturutva, idretts- og friuftsutva og utva for vidaregåande skuar. Gjennom desse utvaa søkte ein eit samarbeid med offentege styresmakter og organisasjoner m. v. som hadde interesse for panarbeidet. oktober 1966 peikte regjeringa ut Haingda som utvikingsområde. Det vart skipa eit samarbeidsutva meom regionen, Fykesmannen i Buskerud, Kommuna- og arbeidsdepartementet, Industridepartementet og Distriktenes utbyggingsfond. Arbeidet med regionpanen starta opp som eit kombinert region- og generapanarbeid. Generapanarbeidet vart avsutta i 1970 da det vart utarbeidd kommunehefte for kvar kommune. Kommunane i Haingda tisette eigen generapaneggjar. Utkast ti regionpan og fagutvasinnstiingane vart sende kommunane ti drøfting og fråsegn i Samstundes vart regionpanmateriaet sendt Buskerud fyke og etatar og organisasjoner ti orientering. Og ein ba om førebes fråsegn. Regionpanrådet tok ti med drøftinga av regionpanmateriaet på nyåret Drøftingene vart organisert sik at regionpanrådet hadde arbeidsmøte på dei ymse kapitte i regionpanen. Denne møteserien vart sutta ved utgangen av året. Medemmene i regionpanrådet er nå: Osvad Medhus, formann. Kåre Brusetto, Ho. Ingeborg Berg, Ho. Martin Storeda, A. Lars T. Bjea, A. Svein Eikre, Hemseda. Oa K. Faget, Hemseda. Oav H. Bakke, Go. Oa Stora, Go. Kar Aaton, Nes. Oaf Øen, Nes. Oav Steinmoen, Få. Ivar Thorset, Få. arbeidet med regionpanen var jordskiftekandidat Kristen Øyen engasjert i tida ti Jordskiftekandidat Dag Ørjansen var i 1968 engasjert i regionpanarbeidet. Jordskiftekandidat Petter Fatand har vore engasjert som regionpaneggjar frå Tori Jensen har hjept ti med skrive- og reknearbeid. Regionpanarbeidet har vore finansiert av kommunane med tiskott frå Kommuna- og arbeidsdepartementet og Mijøverndepartementet. Buskerud fyke har dekt kontorutgiftene og 50 % av utgiftene med regionpaneggjaren frå

9 Ein tann det praktisk å aga eit samandrag av Regionpan for Haingda som nå igg føre i dette heftet. Vi vi takke ae som på ymse måtar har hjept ti med paneggingsarbeidet, for aktiv innsats og godt samarbeid. Regionpan for Haingda går nå ti vidare behanding i Buskerud fyke og godkjenning av Mijøverndepartementet. Haingda, den 16. mars formann ~ iq-~ regionpaneggjar 8

10 Inneiing Bygningsova, Grunnaget for regionpanarbeidet er bygningsova frå 18. jui regionpan 18 heiter det m.a.: Bygningsova 18 «Ved regionpan forstås i denne oven en oversiktspan for samordning av utnytting av grunn og for fees øsning av spørsmå om anegg og innretninger ti dekning av amenne behov i 2 eer fere kommuner. Regionpanen ska tjene som retteiing ved utarbeiding av generapaner og regueringspaner. Når det trengs fees panegging i 2 eer fere kommuner for å samordne utnyttingen av grunn, så som ti byggeområder, jord- eer skogbruksområder, naturområder, trafikkinjer og andre kommunikasjonsanegg, eer for fees øsning av vann- og koakkspørsmå eer andre spørsmå av fees interesse, ska kommunene ta opp samarbeid om regionpan. For hvert regionpanområde ska det være et regionpanråd som ska ha ansvaret for og edesen av regionpanarbeidet og behande spørsmå av betydning for regionpan som er vedtatt. Rådet ska ha en formann og representanter fra ae detakende kommuner. Rådet ska på et så tidig tidspunkt som råd er søke samarbeid med offentige myndigheter, organisasjoner m. v. som har interesser i panarbeidet. Hovudtanken med ein regionpan er å få ti ei samordning for bruk av grunn og eit samarbeid om andre fees oppgåver i regionen. Dei regionae oppgåver De fees oppgåvene er Regionpan for Haingda berre ført så angt det trengst for den kommunae panegginga og sik at dei kan vera grunnag for ei samordning meom kommunene når det gjed utbygginga. Meir konkret er hovudoppgåvene i regionpanarbeidet: - E sama vurdering av de offentege Institusjonene og av næringsivet. Dette som grunnag for et okaiseringsmønster og ein utbyggingspoitikk som kan gjennomførast ved samarbeid og fordeing av oppgåvene meom kommunene. - Utbygging av samferdsestbodet. Dette ved vurdering av vegnett, jernbane, fypasser og kommunikasjonsmidde som må sjåast under eitt i regionen. - Utnytting av Hangdasvassdraget. Vassdraget må vurderast under ett regionen, og det må trekk)ast opp retningsinjer for ein samordna bruk av vassdraget. - Hovudtrekka i areadisponeringa må vurderast under ett regionen. Det må egg)ast opp samordna retningsinjer for bruken av areaa. - De private, kommunae, fykeskommunae og statege nvesterngar må samordnast. regionpanen bir det fyrste rekkje å koma fram ti et okaiseringsmønster og en utbyggingspoitikk som kan g)ennomførast ved et samarbeid og e fordeing av oppgåvene. 9

11 Retningsinjer for regionpanarbeidet Under drøftinga av regioninndeinga vart det i fykesmannens framegg ti fykestinget understreka at ein i panegginga i dei indre dear av Buskerud måtte eggje vekt på at panegginga vart aksjons-/titaksretta. Dei medingar og innstiingar som særeg har omtaa regionpanarbeidet, og hatt verknad på utforminga av regionpanen, er: - St.med. nr. 87 ( ). Om distriktspanegging. - St.med. nr. 6 (197Q-71). Om arbeidet med prøvesentrene og utvikingsområdene. - St.med. nr. 27 ( ). Om regionapoitikken og ands- og andsdepaneggingen. - Innstiing fra Østandskomiteen. - Regjeringenes angtidsprogram. - Perspektivanayser. Skisser for utvikingen fram mot Vedegg ti St.med. nr. 55 ( ). Langtidsprogrammet 197Q Ajourføring, revisjon av panen Panegging er eit hjepemidde ti å nå ei ønskt utviking. Samfunnet er stadig under endring, og føresetnadene for panen kan difor i stor monn bi endra. Regionpanen må difor ikkje bi oppfatta som eit statisk dokument, men som eit dokument som, når det er aktuet, bir teke opp ti revisjon. dette igg det at ein i tida frametter må kontroere både om utvikinga er i samsvar med panen og om panen svarar ti den ønskte utvikinga. Dette kan berre framtida svara på. Ein må difor ti kvar tid ha eit ajourført grunnagsmateriae å dømme ut frå. Endring av panen fyrste rekkje inneber dette at kap. 11 og vekstrammene i kap. I bir ajourførte med jamne meomrom. Dette materiaet vi syne om ein må endre dei må og det okaiseringsmønster ein har vedteke for den regionae utvikinga. Bygningsova gjev rom for dette står det «at regionpanen bir tatt opp ti revisjon når forhodene tisier det». 10

12 Kap. I. Kort omtae av regionen Haingdasregionen er ein av dei fire regionane i Buskerud fyke. Kommunane Få, Nes, Go, Hemseda, A og Ho utgjer regionen. HALLINGDALSREGIONEN TEGNFORKLARING Fykesgrense Regiongrense Kommunegrense SOGN OG f JORDANE OPPLAND CD o km BUSKERUD \ Kartfigur. Oversyn over Haingdasregionen. Haingdasregionen igg i da- og fjebygdområdet på Austandet. Geografisk grensar regionen i aust mot Krødsherad og Sigda kommune og i vest mot Hordaand og Sogn og Fjordane fyke. sør og nord går regiongrensa mot Numeda i Buskerud fyke og Vadres i Oppand fyke. Tabe1. Fateinnhad. Fateinnhad Fateinnhad % av fyket 5 496,44 km 2 39,39 Tabe2. Foketaet Foketa

13 Historikk, administrativ inndeing Dei nåverande kommunane høyrde i 1837 ti prestegjeda Nes, Go og A. perioden fram ti om ag 1900 vart Ho skid ut frå A, Hemseda frå Go og Få frå Nes. Dagai høyrde ti 1944 ti Uvda kommune, men vart då ført over ti Ho kommune. Ved siste revisjonen av kommunegrensene vart det framegg om at Få skue såast saman med Nes kommune. Det vart seinare avgjort at kommunane i Haingda skue vera som før. Ferdsesårer Frå gamma tid av har det vore viktige ferdsesårer frå og ti Aust- og Vestand gjennom Haingda. Bergensbanen går gjennom regionen der Geio igg om ag midt meom Oso og Bergen. Avstanden frå Geio ti desse større byområda er om Jag 250 km med ei reisetid på om Jag 3 timar. Vegnettet skaper og samband med desse større byområda. Riksveg 7 er ein hovudveg meom Oso-Bergen. Riksveg 52 over Hemseda er i dag ein hovudveg meom Austandet og Sogn og Fjordane. Riksveg 8 og riksveg 49 skaper samband med Numeda og Vadres. HALLINGDALSREGIONEN TEGNFORKLARING Fykesgrense Regiongrense 70 km= times reise frå by- og tettstadar u to nom regionen Liehammer Aurand!!time med tog medrekna innkorting H;nefoss - Ooo. eg(~vik Oso o O km ekongsberg Kartfigur 2. Omand Haingda - avstandar. 12

14 Servicefunksjoner Naturgrunnaget Topografien Geoogi Jord- og skogbruk Drammen har ein stor de av den fykeskommunae administrasjonen, men Hønefoss er det byområdet som igg nærmast. Med Ringerike sjukehus, stor varehande og anna dekkjer Hønefoss feire viktige servicefunksjoner for Haingda. Regionen høyrer ti da- og fjeområda på Austandet. Om ag 70 % av areaet igg meir enn 900 m.o.h. og berre om ag 10% av areaet igg mindre enn 600 m.o.h. Hovuddaføret er heer trongt med bratte dasider, og feire bygdeag greinar seg ut frå hovuddaføret. Daføret stig jamt oppover. Få igg 135 m.o.h., Geio 770 m.o.h. og Trøym i Hemseda610 m.o.h. dei nordege deane av Haingda er fjegrunnen eruptive, kambro-siuriske sedimentbergartar, eokambriske bergartar (kvartssandstein) og grunnfje med ymse samansetjing. Her har vi eirskiferen, som «ginsande skifer» i fyitt og gimmerskifer. desse områda har vi dei gode dyrkingsarea& i fjeområda i Haingda. resten av Haingda er berggrunnen grunnfje. Lausavsetjingane er stort sett eit tunt ag med bregrus, som rege botnmorene. Ve 20 % er produktive skogarea, og om ag 2 % av areaa er jordbruksområde. Resten, om ag 80 %, er fjeområde. Tabe 3. Produksjonsarea. Jordbruksarea Produktivt skogarea ,66 -km_ 2 j 1-34,43 km:i Vassdraga Kima Dei rike kraftkjedene i Haingda vart utbygde i tidsrommet , i hovudsak av Oso ysverker. Det er 1 O kraftverk med samanagt instaasjonar på om ag 900 megawatt. Nyttbar vasskraft om ag kw (årsgangskraft). Om ag 80 % av areaet i regionen igg i nedsagsfetet ti Haingdasvassdraget. Resten soknar ti Numedasågen og Begna og Aurdasvassdraget. Sjå kartfigur 3. Haingdaseva kjem frå nokre mindre innsjøar ved Hardangerjøkuen og renn ut i Drammenseva ved Geithus. Hemsivassdraget kjem frå ein innsjø (1 692 m.o.h.) nord for Raubergnuten og renn saman med Haingdaseva i Go. dei øvre deane av vassdraga har ein større fa, men på strekninga frå Go ti Krøderen er eva meir stitfytande og har ein meir innsjøprega utsjånad. Faet på denne strekninga (43 km) er berre 30 m, med andre ord eit fa på 0,7 m pr. km. Kimaet i Haingda er innandsprega med varm sommar og kad vinter. Tabe 4. Norma årsnedbør. Haugastø 669 mm Nesbyen 460 mm Buskerud 716 mm TabeiiS. Månadeg medetemperatur ( ). Haugastø Nesbyen Buskerud Januar Jui

15 HAiNGDALSREGIONEN TEGNFORKLARING fykesgrense Regiongrense Haingdasvassdragets nedb1>fsfet Kraftstasjoner Tunne ar 1 rtpyredningar Reguere innsj1xjr, vassdrag o CD O km Kartfigur 3. Haingdasvassdraget. 14

16 Kap. I. Registrering og utgreiing om utvikinga Foketaet FOLKETAL OG UTVIKLINGA FOLKETAL UTVIKLING FOLKETAL FRAM TIL IDAG Ei utgreiing om utvikinga i foketaet har mykje å seia i angsiktig panegging. Storeiken og samansetninga vi ti kvar tid vera avgjerande for utbygginga av arbeidspasstibod, skueverk, hese- og sosiatenesta, bustadbygging, dimensjonering for vatn og avaup m. v. Foketa \ / \ V / "" / /y ",.- V År Figur. Utvikinga i foketaet i Haingda Natureg foketivekst Utvikinga i fokemengda er eit resutat av fytting og natureg tivekst. Den naturege tiveksten - differensen meom fødde og døde - har endra seg gjennom tida. Endringane i fødsesta og taet på døde i dei enkete aderskassene vi ikeve ha mindre innverknad på utvikinga i foketaet i Haingda. Det mest avgjerande for utvikinga i foketaet er dei fyttingane ein får som ein seinare ska koma attende ti. Tabe 6. Natureg foketivekst Haingda. Gj.snitt pr. år Fødde Døde Fødsesoverskott i 63 På iknande måte som i andet etes har fødsestaa gått ned, men den viktigaste årsaka ti nedgangen i fødsestaet i Haingda er ikeve den skeive aderssamansetninga som ein vi sjå i neste figur. Dette har si årsak i utfyttinga i dei yngre aderskassene. 15

17 Adersgruppe % o % L Haingda Figur 2. Aderssamansetning Som tidegare nemt har fyttingane mest å seia for utvikinga i foketaet. Av tabeen går det fram at utfyttinga var størst i 1950-åra. Dei reativt Tabe7. NeHofytting i gj.snih pr. år. Nettofytting i ~ r---..,:.-so- ----r gunstigare fyttetaa i 1960-åra har samanheng med den store kraftutbygginga i fyrsten av denne perioden. Dei gunstige fyttetaa nå i 1970-åra har samanheng med den utbygginga som har skjedd i næringsivet, særeg innan nyskipa industri og i skueverket. tiegg ti utfyttinga i regionen har det skjedd fytting både innan den enkete kommune og innan regionen. Desse fyttestraumane har gått frå ytterkantane ti dei meir sentrae daane av kommunane og regionen. Ved å eggje saman natureg foketivekst og nettofytting kjem ein fram ti netto tivekst i foketaet. Tabe 8. Nettotivekst foketaet 195D-1973 i g).sntt pr. år perodane: Nettotivekst Pending Natureg tivekst Nettofytting Netto tivekst regionen var det i innbyggjarar som penda innan regionen. Ein pendar har ikkje bustad og arbeidsstad i same kommunen i regionen. 16

18 regionen var det ei utpending ti andre regionar i 1968 på 442 personar, mens det var ei innpending frå andre regionar på 367 personar. Ein stor de av innpendinga utgjer syssesette i turistnæringa, medan utpendarane er personar i bygg- og aneggssektoren. Utviking i foketaet framover Som ein har peika på, er det særeg fyttingane som vi påverke fokemengda i Haingda framover. Ei vurdering av den pendinga og dei fyttestraumane ein har hatt ti og frå regionen, kunne ha gjeve eit sikrare grunnag å byggje på når ein vie setja opp ei utgreiing for utvikinga i foketaet framover. Ein har ikkje hatt ressursar ti å gjennomføre dette, og ein nyttar difor dei seinaste utgreiingane ti Statistisk Sentrabyrå. Dei føresetnadene utgreiinga om utvikinga i foketaet er bygd på er: At. 1. Nufytting, dvs. baanse i inn- og utfytting. Fødsesta som i gjennomsnitt for perioden Framskriving At. 2. Fyttekomponent utrekna av fyttingane i Fødsesta som i gjennomsnitt for perioden Framskriving At. 3. Fyttekomponent utrekna av fyttingane i Fødsesta som for Framskriving At. 4. Nuifytting, dvs. baanse i inn- og utfytting. Fødsesta som for Framskriving Etter at. 1 og at. 4 vi ein få ein vekst som tinærma er ik veksten i gjennomsnitt for heie andet. Føresetnadene for at. 1 og at. 4 er dei same: nufytting. Men som ein vi sjå, er det ein skinad i foketaet i 1990 med om ag menneske. Den tendensen ein har med mindre barnerike famiiar og eit ågare fødsesta er med rekna i at. 1, og ein har difor denne skinaden. Foketa 210QQr--,------,-----~---.,-,-----~ , Statistikk Pårekna utviking År Figur 3. Utviking i foketaet

19 ~ ~ at. 2 og at. 3 er det agt ti grunn fytteta, men dei er rekna med utgangspunkt i uike tidbokar. at. 2 er fyttingane som i gjennomsnitt for perioden agde ti grunn, men i at. 3 er fyttinga for 1966 agd ti grunn hadde ein utfytting frå Haingda, men i perioden hadde ein omkring baanse meom inn- og utfytting. Resutatet av dette ser ein i skinaden i foketaet i 1990 meom at. 2 og at. 3. Yrkesaktiv foke mengd dei vidare utgreiingane egg ein ti grunn ei utviking i foketaet etter at. 1 og at. 3 då dei kårast viser konsekvensane av dei aternative utvikingane i foketaet. Den yrkesaktive fokemengda utgjorde i ,9% av fokemengda meom år, i ,7% og i ,9 %. At prosenten av yrkesaktive har gått ned frå 195Q-1970 heng saman med at ein har hatt auka utdanningstid. Ei senking av pensjonsaderen vi og føre ti ein ågare prosent yrkesaktive. Eit auka arbeidspasstibod for kvinner vi føre ti ein prosentvis auke av yrkesaktive. Tabe9. Yrkesaktive i% av adersgruppa år. Statistikk Prekna utviking Haingda 60,9 57,7 i 55,9 No reg 60,0 59, Fokemengd i yrkesivet 195Q Pårekna utviking fram ti Dette gjev oppysningar om den utbygginga ein må ha i næringsivet for å nå dei aternative fokemengder. År Tabe10. Yrkesaktive Personar i adersgruppa ir Yrkesfrekvens Yrkesfokemengd , , , At At At At Førskue- og utdanningsgruppene Det offentege har eit kart ansvar ved å paneggje og byggja ut samfunnet sik at det høver for desse adersgruppene. Dette gjed utbygging av førskueinstitusjonar, dagheimar, skuar, fritidstibod m. v. Tabe 11. Adersgruppene 0--6 år, 7-15 år og år, ir 7-15 ir ir 1980 At At At At

20 Utdanningstid& og utdanningstibodet er bygd sterkt ut. Reknar ein med at ein vi ha eit ku på 275 personar som avsuttar si utdanning og går ut i arbeidsivet i 1980, vi fordeinga dette året vera: - Om ag 40 med universitets- og høgskueutdanning. - Om ag 60 med distriktshøgskue eer medes spesiautdanning. - Om ag 100 med 12 års skuegang. - Om ag 75 med 9-årig utdanning. Ska dei som veks opp i Haingda få arbeid i regionen, må det skaffast eit arbeidspasstbod som høver for desse utdanningsgruppene. Dei edre Samfunnet har eit kart ansvar for å gje tibad som ettar evevikåra for dei edre, dei som er over 70 år (67 år). Tabe12. Adersgruppa over 70 år år og edre 1980 At At At At UTVIKLINGA BUSET JINGA Busetjing Busetjingsutvikinga vi i høg grad vera avhengig av den okaiserings- og utbyggingspoitikken som bir ført i regionen. Mået er triveege bustadområde med gode servicetibod, vern av naturressursane og ei samordning i utbyggingstitaka. Dette inneber at hovudtyngda av den nye busetjinga bir i bygde- og kommunesentra. Ei utbygging av feesanegg vi bi vanskeeg om utbygginga skjer spreidd og på sump. For utvikinga i busetjinga egg ein ti grunn at. 1 for utvikinga av foketaet. Den utvikinga ein har hatt og dei utrekningane ein har gjort for utviking av ny busetjing syner: Spre idd/tett busetjing % o Spreid1 busetnad V ett busetnad... ' "'-. / ~'.../ V V' i'.. / "'-. /~ Statistikk Pårekne utviking År Figur 4. Tett og spreidd busetjing

21 Som ein vi sjå har tettstadene hatt sterk vekst dei seinare år. Årsakene ti dette er fyrst og fremst den endringa ein har hatt i næringsivet og særeg i andbruket. Dette har ført ti at ny busetjing har skjedd i tettstadene. At tettstadene har vorte vade som stad for ny busetjing har og sikkert samanheng med dei betre og ettare tigjengeege servicetibod og dei betre utbygde feesanegg ein har her. HALLINGDALSREGIONEN TEGNFORKARING Fykesgrense Regiongrenae Hovedveg Ptenkt hovedveg O Jernbane Tettstad!A personar CD o km Kartfigur 4. Busetjingskart Ei utrekning av utvikinga i tettstadene i kommunane gjev: Tabe13. TeH busetjng 1980, Kommune F. o Nes Go Hemseda o A o o o Ho o Haingda. o

22 Fordeinga ti dei ymse tettstadene er under utgreiing og behanding i generapanane. Desse utgreiingane må vera ruerande, dvs. dei må bi tekne opp ti ny vurdering med jamne meomrom. Næringsivet UTGREIING OM NÆRINGSLIVET Visse hadepunkt om den utvikinga ein er inne i, vi ein få av oversynet over endringane i syssesetjinga siste 10-års-boken. % tri~... O Landbruk Industri Bygg og Tenesteyt Totat hote anegg næringer rest. drift Figur 5. Næringsutviking Kjede: Fykesarbeidskontorets syssesetjingsstatistikk. Arbeidspassutviking Det har vore auke i det totae ta på arbeidspassar. andbruket har det ikeve i gjennomsnitt vore ein nedgang i arbeidspasstaet i 10-års-boken på 57 arbeidspassar pr. år. industri, hote- og restaurantdrift har det vore ein auke på 53 arbeidspassar pr. år, i bygg og anegg og kraft og vassforsyning ein auke på 12 arbeidspassar pr. år, og i dei tenesteytande næringane (servicenæringane) har det vore ein auke på 37 arbeidspassar pr. år. DE YMSE NÆRINGANE Landbruket Bruksstruktur Bruksstrukturen på bruka i Haingda er etter ei oppgåve heradsskogmeistrane og heradsagronomane sama inn i 1968: Tabe14. Bruksstruktur Jord og skogbruk, da Jord bru ks-1 Skogsbru ks-~ Under Over 500 Sum area area % % % % ,8 77 3, , , , , ,1 Over 50 o o 169 8, , , ,9 Offenteg o o 3 0,1 0,1 9 0,4 13 0,6 Utanbygds ,1 64 3,2 48 2, ,8 Sum o o o o o o o , , , ,0 21

23 Inntektsnivå Syssesetjing Adersfordeing Dyrkingsjord Awirking i skogen Utvikinga framover Etter dette oversynet har om ag 50 % av bruka under 500 da. skog og 50 da. jordbruksarea. E inntektsutgreiing som er utarbeidd, der ein har agt ti grunn tradisjone jord- og skogbruksdrift, syner at mange av desse bruka åeine ikkje kan gje ei inntekt tisvarande inntektene i industrien. 10-års-perioden 196Q-1970 har det vore ein nedgang på om ag 570 arbeidspassar. Dette har ikkje ført med seg ei tisvarande fråfytting av bruk. Det som her kjem fram er at brukaren har skifta hovudyrke og kan ha bruket som bupass og driv det på fritid. Syssesetjinga i dag utgjer 26 % av den totae syssesetjinga i regionen. Adersfordeinga ti brukarane er ikkje god. Berre om ag 13 % av brukarane er under 40 år, og ve 35 % er over 60 år. Undersøkinga av adersfordeinga var agd opp sik at taa refererer seg ti den formee eigaren på bruket og ikkje dei som reet driv bruka, så somme feikjeder kan ein ha her. Ressursane i jordbruket er godt utnytta, men etter innsama materiae er det om ag da. dyrkingsjord i regionen. Awirkinga i skogbruket er ikkje stor. Tiveksten igg på om ag m 3, normaproduksjonen igg noko over m 3 medan awirkinga dei seinaste åra har vore om ag m 3 Det må ti ei omfattande vegbygging ska det vera mogeg å drive ut heie tiveksten. Det er vanskeeg å vurdere utvikinga i andbruket og syssesetjinga framover. Østandskomiteens innstiing er nedgangen i syssesetjinga utrekna ti å vera om ag 3Q-40 %fram ti Dette tisvarar ei syssesetjing i Haingda på om ag arbeidspassar i Ein vi seinare i kap. I peike på titak for å stimuere andbruket, då ei sik utviking ikkje er ønskjeeg for næringa sjøv eer for busetjinga i bygdene. Industri INDUSTRI Tabe15. Strukturen ti Industribedriftene Hangda1970. Bedriftsstruktur Bransje Ta p bedrifter Lønnsmottaka rar Lønns- % mottakarar pr. bedrift Næringsmidde o. o o Treindustri o o Møbe og innreiing o o Jern og metavare, maskin og eektro Transportmidde Andre bransjar Sum ae bransjar er det reativt små bedrifter. Et karakteristisk trekk er at de nyetaberte bedriftene i de feste tifee er produksjonsavdeingar som er tisutta større titak. Ei utgreiing om Industrien i Haingda før reisinga av nye bedrifter tok ti, synte at de eksisterande bedriftene ikkje makta å skaffe så mange nye arbeidspassar at mået for utvikinga i fokemengde kunne oppfyast. Skue en makte det, måtte en reise nye bedrifter. 22

24 Turistnæringa Voum Omsetninga TURISTNÆRINGA regionen var det i overnattingsstader med om ag gjestesenger og om ag hytter der om ag er uteigehytter. Det har vorte bygd om ag 400 hytter pr. år, og ein har nå om ag hytter. at har ein i dag overnattingstibod for turistar. Omsetninga, dvs. dei pengane turistane a att i detajhande og ved overnattingsstadene i regionen, var i ,5 mi. kroner. Omsetninga i turistbedriftene var 26,0 mi. kroner, og detajhandesomsetninga var 27,5 mi. kroner. Omsetninga detajhandeen ti turistene var itt under 30 % av den totae omsetninga i detajhandeen. Tabe16. Omsetninga turstbedrftene og ta på senger Haingda fordet på område og kommuner (1967). OmrAde Senger Omsetning ~ Prosentvis fordeing 000 kr. Senger Omsetning Sentrum TuristomrAde i fjeet Andre omrade Sum... O Ho & Hemseda 15 8 Go Nes FIA Haingda Som ein vi sjå av tabeen, fordeer omsetninga seg med 57 % i sentra og 24% i turistområda i fjeet, og med berre 19% i andre område, enda dei hadde om ag 50 % av sengetaet. Ei utgreiing om syssesetjinga i turistbedriftene syner dette om ta på personar og engda på arbeidet: Syssesetjing Tabe17. Sysseset)ng, ta på personer og arbedsengd OmrAde O-% Ar %- Ar Ta % Ta % Ta % Sentrum TuristomrAde i fjeet Andre omrade Sum Sum Av dei personane som var syssesette i hote- og restaurantnæring&, ser ein at det berre var 13% som hadde arbeidd engre enn 1f2 år, og ein vi sjå i neste figur at berre 72 personar hadde heiårsarbeid. Dette er eit tihøve som har betra seg dei seinare år ved at feire hote har oppe heie året, men frameis har ein kraftige svingingar i syssesetjinga. Syssesetjinga varierer mykje med sesongene. mai og november hadde ein om ag syssesette. toppsesongane februar og jui var det om ag syssesette i turistnæringa. 23

25 ~ 3 mnd. eer mindre ~ 3-6mnd. ~ 6-12mnd. ~ Heiårsarbeid 72 pers. Figur 6. Arbeidsengd, arbeidstakarar turistnæringa Arbeidstakarar Jon. Feb. Mars Apr. Moi Juni Ju i Aug. Sep. Okt. Nov. Des. Figur 7. Variasjon i syssesetjinga over ~ret Heie 43% av arbeidstakarane var under 20 år og berre 10% var over 50 år. Under 20 år 20-35år år Over. 50 år Figur 8. Adersstruktur, arbeidstakarar i turistnæringa Dette tyder på at bedriftene ikkje har varige arbeidspassar å tiby. Frå ein næringsmessig synsvinke vi det vera eit av måa å reise varige arbeidspassar som dermed gjev permanent busetjing og auka fokemengd. Dette ser ein og av tabeen over kvar heimstaden ti dei syssesette er, som syner at berre 37 % var frå Haingda medan 11 % er utanandsk arbeidskraft. 24

26 ~ Haingda.. Resten av andet ~ Utandet Figur 9. Heimstad, arbeidstakarar i turistnæringa Investeringsoversyn 197D-1985 Etter eit oversyn over registrerte utbyggingspanar i turistsektoren vi det i perioden 197D-1985 bi investert om ag 460 mi. kroner (1970-prisar}. Desse panane byggjer i stor monn på utvikinga vi har hatt i perioden 196D Tabe18.1nvesteringane fordeer seg sik på de ymse titak: Turisthote... 12% Rimeegare overnattingstibod.. 13% Campingpassar,... o o % Uteigehytter o o o. o 12% Sum o o o o o o. o o o 38% Private hytter o. o. o. o 60% Feesanegg o 2% 100% Ein vi i 1985 ha eit overnattingstibod på om ag sengepassar. Eit karakteristisk trekk er at investeringane i feesanegg er berre 2 % av dei totae investeringane. Eit anna karakteristisk trekk er at ve 70 % av investeringane (turisthote og private hytter} går ti investeringar i meir kostbare anegg som dekkjer etterspurnaden frå ei mindre gruppe i samfunnet med høge inntekter. Hytter Statens Friuftsråd har utarbeidd ein prognose for etterspurnaden etter hytter fram ti år Med den som utgangspunkt har ein fordet tiveksten i hytter på kommunane. Tabe19. Pårekna hytteta år Tivekst fram ti Tivekst fram ti Tivekst Kommunar!r Fi! Nes Go Hemseda Å Ho ' : ; Haingda

27 Den tiveksten ein har hatt seinare år i Haingda har vore om ag 400 hytter pr. år og svarar såeis ti desse prognosane. Forbruket av area ti hytter vi vera % av det totae areaforbruk ti utbyggingsføremå i regionen. Dette forbruket av area ti hytteformå samanhade med det at ein ved ei sik utbygging berre gjev eit tibad ti ei mindre gruppe i samfunnet, kan føre ti at ein i større monn bør byggje ut rimeege, men ikeve gode overnattingsstader. Dette for å freiste å dempe noko av etterspurnaden etter private hytter. Tenesteytande næringar Syssesetjing Generet REGIONALNÆRINGANE (TENESTEYT ANDE NÆRINGAR) Syssesetjinga i dei tenesteytande næringar er i dag om ag 35 % av den totae syssesetjinga. perioden har syssesetjinga auka med om ag 370 arbeidspassar, frå 1860 ti Generet for heie andet har den raske økonomiske veksten ført ti ein sterk auke i etterspurnaden etter tenester. Det er venta at etterspurnaden etter tenester og særeg koektive tenester vi auke sterkare frametter. Attåt ein auke i taet på arbeidspassar totat i dei tenesteytande næringane vi ein få ein sterk auke i arbeidspassar for dei med høgare utdanning. Ein større de av dei med høgare utdanning vi få sin arbeidspass i servicenæringane. Dei moment som her er nemnde vi få mykje å seia for samfunnsutforminga og samfunnspanegginga. ein region som Haingda, med spreidd busetjing og med eit reativt ite foketa, vi det bi vanskeeg å etabere eit godt servicetibod. Haingda har ein i fyrste rekkje utvegar ti å påverke dette ved å byggje ut eit servicesenter som treng heie fokemengda i regionen som kundeunderag, og ved å føre ein aktiv utbyggingspoitikk i bygde- og kommunesentra. For å betre servicetiboda i Haingda vi det og vera viktig med gode samferdsestibad. Ved det vi det bi ettare tigang ti servicetibod som berre dei større byområda har. Varehande, kommersie service Utvegar ti å påverke veksten i varehande og kommersiee tenester kan ein finne ved å føre ein aktiv utbyggings- og tomtepoitikk i tettstadene. Lokaisering og utbygging av offentege tenester er direkte underagt offenteg behanding og vedtak var det syssesatt 420 arbeidstakarar i denne bransjen, og 1970 var det 620, ein auke på 20 arbeidspassar pr. år. Tabe 20. Avgiftspiktig omsetning , mi. kroner. Faste prisar = Fordeing på regionen. Regionen Go Regionen ees ~1955-~ ~ ~~---19_5_5 -~, _7_ --5-o --r ~---~9-~ Veksten i omsetninga av varer i Go har vore angt sterkare enn i dei andre kommunane. Hed ein bransjegruppa biar og bensin utanfor, har omsetninga i Go åeine auka ike mykje som i resten av regionen. Omsetninga 26

28 av biar har auka mest i Nes: frå 0,8 mi. kroner i 1955 ti 5,7 mi. kroner i Den totae omsetninga i varehandeen er fordet både på fok busett i Haingda og turistar. Vidare kjøper innbyggjarane i regionen ein god de varer utanom regionen. Tabe 21. Pårekna fordeing av varekjøp frå busette i Haingda og turister ~ Bransjegruppe -- --~ ~ ~-- Varekjøp Utanfor Turistar totat 1 Haingda Haingda [ varekjøp Dagegvarer.... -~~~~---~-4~~ ~-~;-- Teksti og kesvarer ,4 7,2 6,2 Møbar og innbu.... 6~ 3~ 2~ Biar, bensin ,9 9,8 8,1 5,2 Andre ,6 9,8 1,8 8,6 Sum... 92,2 73,8 18,4 27,5 Varekjøpet ti turistane utgjer om ag 1 /4 av den totae omsetninga, og om ag 1 /6 av det totae varekjøpet gjer haingene utanfor regionen. tida frå 1967 fram ti i dag har det skjedd ei endring i bransjegruppa biar ved at dei feste bimerke nå er etaberte i regionen. Offenteg tenesteyting Inntekter, inntektsnivå den offentege tenesteytinga har det vore auke i syssesetjinga, størst i undervisning, som i perioden 196Q-1970 har hatt ein auke på 20 %. Det må reknast med ein sterk auke i syssesetjinga i hesesektoren framover. Dei større oppgåvene som bir agde ti offenteg og kommuna administrasjon fører og ti at ein får auke i syssesetjinga i denne gruppa. Inntektene og inntektsnivået har mykje å seia for den økonomiske verksemda i regionen, både for den private og den offentege. Inntektsnivået i Haingda var ve 80 % av inntektsnivået i gjennomsnitt for andet i var det tisvarande taet 90 %. Inntektene har såeis hatt ein sterkare vekst enn i andet aes. Dette vi også vera naudsyneg om ein ska koma opp på ikt inntektsnivå med andet ees. Tabe22. Inntekt pr. innbyggjar i 1970 og reativ auke Omdde Inntekt pr. innbyggjar 1970 Haingda B-us-k-er_u_d ~ ~--- Heie andet Reativ auke % , ~-- 8_6_, , KOMMUNAL ØKONOMI Kommuneøkonomi Skatteinntekt Sidan inntektene for innbyggjarane har auka, har og inntektene ti kommunane auka. Tabe23. Ordinær skatt på Inntekt og formue, kroner. Haingda Auke % 27

29 Som føgje av kraftutbygginga har kommunane fått reguerings- og konsesjonsavgifter som i 1970 var 1,7 mi. kroner. Tabe24. Bruttoinntektene ti regionen mi. kroner Totae inntekter År Ordinær skatt pi Overføringar/refusjon Andre formue og inntekt fr stat, fyke inntekter ,8 Sum,-----8,3-----~-- 8,9 "45~o ~ Av overføringar utgjorde skatteutjamningsmida 1970 ve 1 mi. kroner. Utgifter Tabe25. Bruttoutgifter etter formå1960 og 1970 mi. kroner. Form 1960 Skue ,6 Fykesskatt ,3 Sosiae utgifter ,3 Renter, avdrag ,2 Offenteg arbeid ,8 Sentraadministrasjon ,9 Hesevern ,3 Anna , ,6 28 9,3 21 7,2 16 3,2 7 3,1 7 1,9 4 1,8 4 ' 5,9 13 %fordeing %auke pr. ir :s~~-. :~:-~~ :-::--:-:--:-:-:-:-:-~.-~~~--14~7-~ 1-4s~o~, ' Avsetningar Skue, sosiae utgifter og fykesskatten er dei største utgiftspostane på budsjetta ti kommunane. Sterkaste reative utgiftsauken har renter og avdrag og hesevern hatt, men den sterkaste reee auken har ein frameis på skue, sosiae utgifter og fykesskatt. Tabe 26. Avsetningar over driftsbudsjettet mi. kroner 1960 og nvesteringar og avsetningar totat*) _-;-_~19_70_~ 4,4 4,1 *) med rekna inntektsgjevande verksemder i kommunen ( e-forsyning osv.). Oppåning Om ein har hatt auke i inntektene, har avsetning ti fond og investeringar over driftsbudsjettet minka i 10-års-boken. Dette har ført ti oppåning og forkårar den sterke auken i renter og avdrag som førre tabeen viste. Eit generet trekk er difor at utvegane ti å kunne investere over driftsbudsjettet bir færre og færre. Haingda er nå inne i ein sterk utbyggingsperiode. Utbygginga bir i stor monn finansiert ved ån og ved dei tiskotta som er ti rådvede ti distriktsutbygging. Innti dei investeringene som at finst gjev avkasting, kan det synast naudsynt i ein overgangsperiode frameis å gje tiskott og gunstige ån ti utbygginga i regionen. Registreringar 28 REGISTRERING AV AREALRESSURSAR, AREALBRUK OG TEKNISKE ANLEGG Ein de av registreringene er på kart i m = 1: i eige kartbiag. Grunnagsregistreringane er utførte på fybietemosaikk i m = 1: og 1:5 000.

30 Dei registreringene som er gjorde er: - Areabruk i område som er utbygde. - Produksjonsområde. - Tekniske anegg, vegar, nedsagsfet ti vassverk, kraftinjer, m. m. - Natur og friuftsområde. Registreringene bir førte vidare i det pågåande generapanarbeidet. Her bir det m. a. gjennomført ei inventering av naturvern og friuftsområde. Ei utgreiing om Haingdasvassdraget bir nå og utarbeidd av regionen. AREALRESSURSANE - AREAL FOR UTBYGGING Area tettstedene Area hytteområde Standard bustadområde Standard hytteområde Dei areaa ein treng ti tettstedene er ite i omfang {0,3 % av regionens area) og det meste vi iggje på ite produktive område. Dette under føresetnad av at størstedeen av den nye busetjinga bir agd ti tettstedene. Bir det agt opp ti mykje spreidd busetjing, vi omfanget av area ti byggjeføremå auke mykje. Ein viktig føresetnad for å hindre ikkje ønskt spreidd busetjing er å ha byggjekare tomter i tettstedene. Det bir i dag bygt 2-3 gonger så mange hytter som bustader i Haingda. Utbygginga i hytteområde er meir areakrevjande enn for den faste busetjinga. Det bir difor brukt 4-5 gonger så mykje area ti hytteområde som ti tettsteder i Haingda. Krav ti standard for heiårs busetjing og tettsteder er kåre. For hytteområde er dei meir ukåre, men ei genere utviking er at krava særeg ti teknisk standard, veg og vatn har auka mykje. Det kan vera grunn ti å gå ut frå desse krava i dei feste tifee når ein ska passere hytteområde: - Veg som kan vinterbrøytast. - Eektrisk kraft. - Vassforsyning med fees anegg. - Bir det innagt vatn og WC, bad, utsagsvask, må det eggjast opp ti fugode avaupssystem og reinsing. - Ordna renovasjon. - Feesanegg for innendørs og utandørs aktiviteter, butikker m. m. Dei ymse standardkrava gjer det naudsynt med konsentrasjoner av hytter. Utan det bir utbygginga urimeeg kostbar. 29

31 Kap. I. Regiona utviking Regiona utviking eit veordna samfunn vi hovudtrekka for utvikinga i samfunnet i stor monn vera bygd på poitiske må, ovregar m. m. Den regionae utvikinga i Haingda vi vera nær knytt ti vedtak som er gjorde utanom dei regionae organ. Regionen står såeis ikkje fritt i å utforme sine eigne må og si eiga utviking, men må hade seg innanfor dei rammer som dei nasjonae må m. v. gjev rom for. 1. HOVUDMALET Hovudmå Hovudmået for den regionae utvikinga i Haingda er å ta vare på naturmijøet som grunnag for hese og trivse og fremje ei okaisering og utbygging av næringsiv og busetjng som kkje sktar berre mot økonomisk vekst, men og mot andre gode. Ut frå dette må ressursane utnyttast best mogeg. Lokaiseringsoppegget vi i stor mon avgjera om ein kan nå dette mået for regionen. kap. 11 er det utarbeidd aternative framegg for utvikinga i foketaet. Føresetnadene for utrekninga av foketaet framover er: Utvikinga i foketaet At. 1. Nufytting, dvs. baanse i inn- og utfytting. Fødsesta som i gjennomsnitt for perioden Framskriving At. 3. Fyttekomponent utrekna av fyttingane Framskriving Fokemengd ,---- ~? ~ V / V../ L - V".. ~ Statistikk Pårekne utviking År Figur O. Utvikinga i fokemengda Ei utviking som etter at. 1 må vera minstemået for utvikinga foketaet Haingda, dvs. en vekst på minst 0,8 Ofo. Dette vekstaternatvet bir agt ti grunn for de vdare utreknngane av vekstrammene i regionen. 30

32 Tabe27. Utvikinga i foketaet. 196~1990. Statistikk P11rekna utviking Kjede: Statistisk sentrabyr11s framskriving Denne auken i foketaet vi og føre med seg at ein får ein auke totat i taet på arbeidstakarar. Tabe28. Arbedspassutviking.196~1990. Statistikk P11rekna utviking ~~::~~~:~~r~;, ~;b~.~-id-~p-.~.a-~--~~-;- -: :~~~- 1 ~-~::---~~ 1 ~ ~~~~-~--]:~~~~- -: ~~f Ska dei framtidige fokemengdene bu og arbeide i regionen, må ein ha ike mange arbeidspassar som arbeidstakarar. For å koma fram ti kor mange nye arbeidspassar ein må skaffe framover, er dette rekna ut sik: - Den auken i ta på arbeidspassar ein må ha for ei auka fokemengd. - Det ta på arbeidspassar ein må ha for å erstatte nedangen i arbeidspassar i eksisterande næringar. EHer dette må det skaffast nye arbeidspassar pr. år i perioden 197~1980. Ein skue då nå mået for foketaet 11980, og også det mået at arbeidstakarane ska få arbeidspass i regionen. Arbeidspassutvikinga Næringsivsutvikinga Landbruket Dei ymse næringar er i Haingda inne i ei endring frå år ti år. Som det i førre avsnittet er peikt på, må det og skaffast eit reativt stort ta nye arbeidspassar for å nå m. a. mået for foketaet. Landbruket er og har vore hovudnæringa i regionen. Etter dei utgreiingar som igg føre for utvikinga i andbruket, må ein framover også rekne med nedgang i arbeidspasstaet i denne næringa. Sjøv om arbeidspasstaet går ned i andbruket, bir ikkje eit tisvarande ta bruk fråfytta, då bruka kan bi nytta som bustad. Landbruket i Haingda må stimuerast både av omsyn ti å hade oppe andbruket som næring og av omsyn ti busetjinga i bygdene. Den utvikinga ein har i andbruket, er ikkje ei ønskjeeg utviking. Det må minst vera arbeidspassar i andbruket i Haingda framover. Industri, turisme, bygg, anegg, kraft og vassforsyning utgreiingane i 1968 om den eksisterande industrien i Haingda har ein ikkje rekna med noko større auke i arbeidspasstaet framover. Auken i taet på arbeidspassar i industrien måtte derfor skje ved nyskiping og innfytting av nye verksemder. bygg- og anegg, kraft- og vassforsyning, kan ein ikkje vente nokon varig auke i arbeidspasstaet framover. 31

33 turistnæringa må ein rekne med auke i arbeidspasstaet både i eksisterande og nye verksemder. Ska arbeidstakarane i turistnæringa busetja seg i regionen, må ein ha heiårs arbeidspassar. Industri og turisme må en rekne med om ag nye arbeidspasser pr. år i perioden Tenesteytande næringar dei tenesteytande næringane har det vore ein sterk vekst. Utvikinga i arbeidspasstaet i undervisning, off. administrasjon, hese- og sosiasektoren er ei direkte føgje av offentege vedtak. Utan ei sterk desentraisering i denne sektoren er det ikkje mogeg å skaffe arbeidspassar ti m. a. dei som får høgare utdanning. perioden må en rekne med nye arbedspassar de tenesteytande næringene. Tota vekstramme Ser ein utvikinga i dei enkete næringar i tiknyting ti utvikinga i fokemengda, at. 1, får ein denne totae vekstramma for Haingda fram ti 1980: Tabe29. Vekstrammer Statistikk P! rekna utviking Fokemengd o o o o Arbeidspassar totat o o o o Arbeidspassar i - andbruk o. o o. o o o industri, turisme, bygg, anegg, kraft- og vassforsyning tenesteytande næringar o j Loka iseringsoppegg Generet Som ein har nemnt i inneiinga i dette kapitet, vi okaiseringsoppegget vera ein avgjerande faktor for den sosiae og økonomiske utvikinga i regionen. Eit okaiseringsmønster ska i fyrste rekkje vera eit konstruktivt midde ti å eggje vikåra ti rette for ei utviking i næringsivet og gje eit godt tibod av varer og tenester ti fok i regionen. Lokaiseringsmønsteret bir berre ført så angt det er naudsynt for den kommunae panegginga og sik at det kan vera grunnag for e samordning utbygginga. Lokaiseringsmønsteret for Haingda har vorte drøfta ut frå ei vurdering av: - Økonomisk og sosia utviking. - Utforminga av mijøet og utnytting av naturressursane. - Grunnagsinvesteringane som varierer med okaiseringa. Disponeringa av naturressursane og mijøutforminga vi få nærare omtae seinare. Dette saman med vurderingar av grunnagsinvesteringane er agt ti grunn ved vaiet av okaiseringsmønster. Standardkrava for ae former for byggjeverksemd har avgjerande innverknad på va av byggeområde. For bustadbygging er krava ti fu teknisk og sanitær standard kåre. Desse krava er og aktuee for ein stor de av utbygginga av utmarksområda. regionpanen må det eggjast opp ti eit okaiseringsmønster som fører ti ein vekstkraftig senterstruktur i regionen. Tettstadene er og med på å 32