Rapport frå Studiereise til Alaska, Denali.

Transkript

1 Folkehøgskolerådet Karl Johansgate Oslo Inger M. Tronstad Nordfjord fhs 6823 Sandane Vereide Rapport frå Studiereise til Alaska, Denali. Formål med reisa Eg er lærar på ekspedisjonslinja på Nordfjord folkehøgskule. Eg ønskar å gjere ei reise til Alaska for å : -få betre kunnskap om høge fjell, kva høgdesjuke er og korleis den artar seg -få betre erfaring i skredvurdering og skred i andre former enn dei vi kjenner frå Vestlandet. -få betre kjennskap og kunnskap om vegvalg på bre, der breane har litt andre premiss enn i Norge og på Svalbard. -sjå andre land sine metodar å løyse desse problema på. -vere på tur over lengre tid der eg må bruke engelsk som språk. Eg får oppleve korleis det er å vere språkleg minoritet på tur. -sjå korleis ein ekspedisjon på eit høgt fjell faktisk artar seg. - oppleve nye naturformer enn dei eg til dagleg arbeider med på Nordfjord fhs. Reiserute Reiste frå Sandane lufthamn, via Førde, via Gardemoen, via Amsterdam, via Seattle, til Anchorage Budde på Hawthorn Suites, Anchorage Møtte gruppa eg skulle reise med. Vi skal gå på Denali, Nord Amerika sitt høgste fjell. Presentasjon av kvarandre og pakking av mat Reiste opp til Talkeetna Sjekka inn hos K2 som på ettermiddagen flaug oss opp til Base Camp på Kahitna Glacier Gikk med alt utstyr til botn av Ski Hill. Fantastisk vèr, og åt middag til ein fargerik diskusjon om verdens politikken Vi gjekk med vårt første depot til 9,700feet. (Eg måtte lære med å forhalde meg til amerikanske måleeiningar på turen.) Gjekk ned og sov i vår forrige camp

2 Vi går i ein storm opp til camp 2, på 11,000ft, frykteleg slitsamt. Har aldri gått så tungt i heile mitt liv Vi hadde kvile dag Vi gjekk ned til depotet vi hadde på 9700ft, og henta tinga våre der Vi gjekk opp med nytt depot til ny høgde; 13,500ft. Djup snø tyna krafta ut av beina på dei beste. Høgda gjer det utslaget at alt går sakte Gjekk opp til 14,200ft. Dårleg vèr og vanskeleg økt Gjekk ned og henta depotet på 13,500ft, tok det med til leiren på 14,200ft Vi hadde planar om å gå med det høgst liggande depotet på 16,200ft, Men storm gjorde oss vèrfaste Fortsatt storm, fortsatt vèrfast Fortsatt vèrfast, det snør ein halvmeter i døgnet Eit lite opphald i stormen gjorde det muleg for gruppa å gå opp dei faste taua og legge eit depot på 16,200ft. Ruta var delvis isete og spennande. Tilbake i leiren begynte vèret å ta seg opp igjen Vèrfast Prøvde å gå opp til 17,200ft. Men måtte snu på grunn av barske vèrforhold; -24grader og tidvis sterke vindar Sidan vèret fortsatt ikkje var på vår side bestemte gruppa seg for å snu Gjekk ned heile ruta. Ingen hadde gått der på ei stund, og måtte brøyte spor heile vegen av fjellet. Ubeskriveleg vakre fjellparti Flaug frå Base Camp ned til Talkeetna

3 16.06 Kjem til Anchorage. Tar inn på Anchorage Guest House for å kvile ut etter ein slitsam tur. Hadde fått ein del surkel i bringa, så dette måtte ut før eg kunne gjere noko meir Bestemmer meg for å endre flybilletten min heim sidan eg har blitt dårleg. Reiser ut på flyplassen og ordnar det, kviler Besøker eit senter for urinnvånarane i Alaska, der alle stammer er representert, veldig interessant. Minner om Maihaugen, men i eit anna konsept Reiser heim Landar heime (mister ½ døgn på veg heim, difor blir datoen ein dag seinare) Erfaringar Naturopplevinga Eg ønskja å oppleve fjella i Alaska Range, og da eg landa på i Base Campen til Kahiltna Glacier, skjønte eg at dette var heilt spesielt, og at eg måtte ta vare på kvart minutt og berre suge inntrykka inn. Så voldsom naturoppleving har eg aldri fått. Alt var stort, mykje større enn du kunne forestille deg, alt var rått, grotesk og vanvittig vakkert. Eg kjenner meg veldig privilegert som har fått lov til å sjå den delen av verda. Eg har erfart at ein kan bli rusa av natur, både på store opplevingar i Nordfjord, og også på lengre turar på Svalbard. Eg har gått og vore høg lenge etterpå. Men dette var som å sette eit digert skudd heroin (i overført betydning). Det var enormt stort der og da, og eg har levd lenge på det etterpå. Den første kvelden i Base Camp satt vi og snakka om ulike naturtypar, vi var ei internasjonal gruppe; ei engelsk, to italienerar, meg frå Norge, og seks frå ulike stader i USA. Eg skjønte å det ville bli vanskeleg å skryte masse av naturen i Norge, når du har dette å samanlikne med. Ikkje langt frå Base Camp reiste Mount Foraker seg meg, 5304 m, BC ligg på 2200, difor er det ein vegg på 3100m som reiser seg framom oss, og tanken på at toppen vi skal opp på er nesten tusen meter høgare var voldsom og svimlande. Skred Den første kvelen i Base Camp såg vi fleire luftbårne skred kome ned frå Mount Foraker. Det hørest ut som ein eksplosjon, eit stort drønn, og alle i Base Camp blir fengsla og berre står og ser og ser. Det er voldsomt, for Mout Foraker reiser seg 5304meter og skreda får god fart og har langt å reise. Undervegs går vi over relativt greie parti, men dei store snøfalla som kom, gjorde labiliteten i snøen stadig større når vi var under vegs. Leirane er relativt faste etablerte plassar kor du ligg mest muleg i le, uansett vindretning og lengst muleg unna utløps-sonene til eventuelle ras.

4 Gruppa og leiarskap Eg skulle opprinneleg gå i lag med to kompisar frå Norge, men desse trakk seg. Da stod eg der med flybillett og reisestippend, og var rådvill. Samtidig var eg veldig gira på at denne toppen villle eg på. Denali hadde hatt ei tiltrekningskraft på meg lenge, spesielt sidan dette skal vere verdas kaldaste fjell. Og det ville eg finne ut korleis det var; Var det verkeleg så kaldt som amerikanarane ville ha det til? Sidan eg var så fast bestemt på å reise; Eit ord er eit ord, så måtte eg prøve å finne grupper eg kunne reise med. Eg sjekka ut på nettet ulike lag og organisasjonar som var godkjende til å føre på fjellet, og valgte å søke til American Alpinist Institute. Dei verka seriøse, sjølv om alle dei 6 godgjende aktørane er dønn seriøse, men AAI hadde ambisjonar om å vere ein høgskule der deltakarane skulle lære masse, og ikkje førast opp. Eg var veldig heldig med dei to leiarane. Dei var dyktige og avslappa i rolla si. Dei tok tydelege avgjersler når det måtte takast, og var enkle å forhalde seg til. Det var interessant for meg å sjå, Friluftslivutdanningane på høgskulenivå i Norge, eg har gått i Bø, bli den amerikanske måten å tenke friluftsliv på sett ned på. Dei meiner amerikanarane har eit materielt syn på naturen, den er berre ein arena, og leiarane er harde og vegleiier ikkje. Mi erfaring er at deira måte å leie på er ein tydelegare enn den vegleiingstradisjonen som vi i norsk friluftsliv blir oppdregne til. Men den er ikkje dårlegare. I slik omgjevnader som vi var er tydeleg og godt leiarskap heilt nødvendig. Dei eg var med var samtidig vennlege og kjærlege som gav av seg sjølv til gruppa. Når du er på tur i tre veker tilsaman må du gi av deg sjølv, og vere deg sjølv. Ingen kan spele ei rolle over så lang tid. Det var også godt for meg, som vanlegvis brukar å ha med meg klassen på lange turar, å få vere med som deltakar i ei gruppe, der eg kunne tenke berre på meg sjølv, og slappe av med at leiarskapet funka som smurt. Hadde det ikkje gjort det hadde det vore fort gjort at eg ville gått inn og ta over leiarskapet frå dei viss dei var udyktige. Bre Eg er sjølv breinstruktør, og arbeider mykje med bre både i folkehøgskule samanheng og på sommarstid i kommersiell samanheng. Eg hadde stor utbytte av å sjå korleis amerikanarane forvalta eit metode-sett som var ganske likt vårt, men ikkje heilt likt. Grunn-utrustninga er mindre i Europa, og amerikanarane såg for seg fleire og andre case -ar enn det vi gjer. Dette var veldig artig å sjå praksis; Korleis dei bind inn på bre, korleis dei bind av pulken bak deg i taulaget, korleis dei srg for seg basale og meir avanserte redningar. Eg har lest ein del amerikanske bøker om emnet, men å sjå det i praksis, og snakke med godt drevne folk var veldig lærerikt. Høgde og høgdesjuke Eg vart ikkje direkte høgdesjuk på turen, men eg syntest det var ubekvemt å heile tida skulle passe på å drikke nok, tisse fleire gonger om natta, gå utruleg sakte og kvile masse i leirane. Eg er nok mest ei dame som likar gå langt i staden for høgt. Landskapet var imidlertid såpass vakkert at det i seg sjølv gjer det verd det ubekvemme. Men eg fann ut at det er mange andre ting her i verda som er viktigare enn å gå på høge fjell. Dette fann eg vel ut fordi store og tunge snøfall gjorde det bestett tungt å gå. Eg har imidler tid lært mykje om turrutinene når det gjeld å drikke, tiss på flaske, kva mat funkar/funker ikkje. Og eg har lært mykje om symptom på høgdesjuke. Og sjølv om det var

5 tungt som berre det, kjem eg nok til å prøve meg igjen på eit høgt fjell, kjenner eg meg sjølv rett. No som eg har fått så mange erfaringar rundt dette. Språk Sidan eg reiste med ei internasjonal gruppe måtte eg snakke engelsk heile tida. Det var ei god erfaring, engelsken vart betre og betre. Sånn sett burde turen vore lenger, da hadde nok engelsken blitt flytande til slutt. Eg fekk ei liknande oppleving som mange av dei utanlandske elevane som kjem til Nordfjord må ha, når dei må snakke engelsk på tur i starten, sjølv om det ikkje er deira hovudspråk. Ekspedisjon på høge fjell Eg har sett ting eg har likt, og ting eg ikkje har likt. Da eg fekk utstyrlista til AAI, var den lang som eit vondt år syntest eg. Men mykje av det som stod der var ting som var nødvendige, men som eg ikkje hadde klart å sjå for meg utan deira hjelp. For kven skjøner at ein må ha ørkenhatt med tørkle mot sola når ein skal på verdas kaldaste fjell? Men det viste seg at det meste var velbegrunna; Temperaturane gjekk frå veldig varmt i solsteiken, til veldig kaldt nattestid. Likevel er amerikanarane utstyrsfeaks, og hadde vi pakka lettare hadde vi ikkje tappa gjengen for krefter så fort. Det er mykje eg kjem til å gjere annleis ein neste gong. Maten i Amerika er også langt frå det eg er vant til på tur. Dette er ei utfordring når du kjem høgt og bør ete ein del. I tillegg var eine leiaren vegetarianer, noko som gjorde at vi hadde mykje vegetarmat som middag. Det funker dårleg for meg på tur. Internasjonal tur deltakarane og andre eg møtte West Buttress er ei kjend rute opp Denali, og vi møtte mange andre nasjonar undervegs. Dette var interessant. Med på vår gruppe var ei engelsk jente som ville bli det yngste kvinna på seven summits. Ho hadde to misslykka forsøk bak seg på Aconcagua (høgst i Amerika totalt), ho hadde også betalt depositum til Mount Everest før ho starta på denne turen. Men ha ho landa i Base Camp fekk ho eit angst-anfall, vart redd for alt, redd for skred, redd for sprekkar, redd for breen, så ho beslutta å flyge heim og avslutte ekspedisjonskarriera si og reise til den franske rivieraen og gå på kafe i staden. Ganske skremmande å sjå i praksis korleis folke,totalt utan kunnskap om det ei skal gjere kan medle seg på turar og tru dei kan bli leia opp. Dette er litt av hypen med seven summits, og skummelt. Likevel var folke eg møtte og såg stort sett veldig flinke og visste kva dei gjorde. Det blir sagt at West Buttress er mainstream og enkel, og at folk med veldig liten erfaring reiser opp dit. Mi er erfaring er at dette ikkje stemmer. Stort sett er alle som er med på turen skikkeleg flinke og veit kva dei gjer. Når ein kjem dit må ein slutte å tru at ein er Mr.ToughGuy, for på det fjellet blir du fort veldig veldig liten. Vart oppfyllinga av målsetjinga nådd? Det er kanskje ikkje min jobb å vurdere det, men eg føler eg har lært mykje, som godt med i lærarsituasjonen eg skal tilbake til. Ved kvar lengre tur som eg har hatt sjølv, har eg følt at eg hatt hatt med meg noko tilbake som har gjort meg tryggare i den arbeids-situasjonen som eg har. På min arbeidsplass er det mange som klatrar og det blir snakka mykje om klatring og høge fjell. Difor er det godt å kunne ha utvida referanse ramma mi på dette feltet. Mykje turerfaring gjer at avstanden mellom min ballast på tur og elevane sitt grunnlag blir større, og det er godt å føle at eg verkeleg har noko å bidra med i forhold til dei. Inger M. Tronstad

6