Sunnhordland vassområde Lokal tiltaksanalyse

Transkript

1 Vassregion Hordaland Sunnhordland vassområde Lokal tiltaksanalyse 31. jan

2 Forord Vassområde Sunnhordland er eit av 5 vassområde i Vassregion Hordaland. Målet for alt vatnet i Noreg er god økologisk tilstand eller godt økologisk potensial innan I 2012 vart det arbeida med å karakterisere alt overflatevatn i vassområdet. Kunnskapen om vatnet blir kontinuerleg lagt inn i databasen Prosjektleiar sende i juni 2013 ut tiltakstabell til kommunekontaktar og aktuelle sektormynde. Her var liste over vassførekomstar som er sett i risiko i vann-nett lagt inn, fordelt på kystvatn, innsjø og elvar. Alle kommunar, fylkeskommunar og statlege sektorstyresmakter skulle koma med innspel til vassområdeutvalet på sine ansvarsområde, innan 1.juli. Tabellen innehaldt også eit tiltaksbibliotek for å lette arbeidet med å fylla ut tiltakstabellen i sin heilskap. På det tidspunktet var tiltaksbiblioteket mangelfull på fagfelta landbruk og regulerte vassdrag. Ikkje alle har teke i bruk tiltaksbiblioteket i sine tilbakemeldingar, og fleire av tiltaka som er føreslått er av generell karakter. unane Tysnes og Haugesund har ikkje vassførekomst i risiko der kommunen er ansvarleg mynde. Frå sektormynde har det kome nokre innspel. Vassområde Sunnhordland hadde tre møte i vassområdeutvalet i 2013 (mai, september og november) i samband med tiltaksarbeidet. Fitjar, 31. januar 2014 Kari Rydland Prosjektleiar for Vassområde Sunnhordland 2

3 Innhald Forord... 2 Samandrag Innleiing Om vassområdet Miljøtilstand og miljøutfordringar Miljøtilstand Samla oversikt over påverknadene Andre miljøutfordringar Brukarinteresser Vassførekomstar i risiko og miljømål for disse Risiko for ikkje å nå miljømålet innan Sterkt modifiserte vannforekomster (SMVF) Brukarmål Utviklingstrekk i vassområdet Forslag til tiltak Oppsummering av tiltak tiltakstabellen SMVF-vassførekomstar Jordbruk Avløp Industri Rapport Habitatkartlegging og forslag til tiltak for sjøaure i utvalde vassdrag ved Hardangerfjorden Revisjon av konsesjonsvilkår Tiltak Pågåande tiltak og vedtekne tiltak - oversikt Førebyggande tiltak Tiltakstabell Kost/ effektvurdering av tiltak Eventuell usemje Verkemiddel for å utløyse tiltak i vassområdet Ordforklaringer Referanser Vedlegg

4 Samandrag Miljøtilstand I Sunnhordland er økologisk tilstand i vassførekomstane slik: 57 % har antatt god tilstand, 31 % har antatt moderat tilstand og 8 % har antatt dårleg tilstand. Påverknader Dei vesentligaste påverknadene i vassområdet er sur nedbør, vasskraftanlegg, uttak av vatn, avrenning frå landbruk, utslepp av kloakk, punktutslepp frå industri og rømming av fisk/ lakselus/utslepp av næringssalt frå havbruksnæringa. I tillegg bør nemnast biologisk påverknad som vasspest. Brukarinteresser Når det gjeld brukarinteresser i vassområdet er friluftsliv knytt til kystvatn og ferskvatn svært populært. Fiske er næring for ein del i kystvatn og mange andre har det som fritidssyssel anten i kystvatn og/eller ferskvatn. Fiskeopprett legg beslag på ein del kystareal og kystvatnet er resipient for ein god del kloakk og utslepp frå industrien. Settefiskanlegg, vasskraft og drikkevatn fører til vesentlege uttak av vatn i utvalde innsjøar. Fleire av desse brukarinteressene står i motsetning til kvarandre. Oppsummering av tiltaka som er føreslått i analysen 1) Kystvatn Landbruk Tiltak 290: Etablera tre- og busksone langs vassdrag som fangar næring/stoppar avdrift av plantevernmiddel ved sprøyting. Kostnad pr grunneigar Tiltak 281: Unngå/tilpasse gjødsling i følsame område i nærleiken av vassdrag. Tiltak 292: Graskledde kantsonar langs vassdraget for å redusera fosfortapet og til ein viss grad nitrogentapet. Kostnad pr grunneigar Industri Tiltak 134: Overvaking og etterkontroll Tiltak 184: Regulere påslepp av industrielt avløpsvatn. Tiltak 115: Reinsing av forureina muddermassar for å fjerna miljøgifter. Montering av ny sil: Granberg Garveri AS. Effekt: Auka reinsegrad. Kostnad: Tiltak MT114: Regulere påslepp av industrielt avløpsvatn. Avløp Tiltak 12: Reinsande overlaup for å redusera avrenning frå diffuse kjelder Tiltak 13: Sanering av eldre avløpsnett for å redusera avrenning frå diffuse kjelder Tiltak6/MT82: Forlenging av leidningsnett og auka tilknyting til reinseanlegg Tiltak 22: Oppgradering av avlaup frå sprette bustader for å auke reinsegraden. Tiltak 28: Minireinseanlegg kl 1 for å auke reinsegraden. Reinseeffekt: 90 % reinsing av tot P. 4

5 2) Innsjøar Landbruk Tiltak 290: Etablera tre- og busksone langs vassdrag som fangar næring/stoppar Tiltak 205: Redusera mengda planktonetande fisk Tiltak 292: Graskledde kantsonar langs vassdraget for å redusera fosfortapet og til ein viss grad nitrogentapet. Kostnad pr grunneigar Tiltak: 194: Sivhausting. Effekt: Fjerning av fosfor. Tiltak 195: Utlegging av halm. Effekt: Hemming av algevekst Tiltak MT 287/288: Gjødselplanlegging/effektivt gjødselutstyr. Effekt: Redusera utslepp av næringssaltar. Tiltak MT 289: Tette gjødsellager. Effekt: Redusera utslepp av næringssaltar. Byer/ tettstader Tiltak 262: Plantekledde grøfter Avløp Tiltak MT 80: Separering av overvatn/spillvatn. Tiltak 28: Minireinseanlegg kl 1 for å auke reinsegraden. Reinseeffekt: 90 % reinsing av tot P. Tiltak6: Forlenging av leidningsnett og auka tilknyting til reinseanlegg Tiltak 23: Kartlegging Tiltak 22: Oppgradering av avlaup frå sprette bustader for å auke reinsegraden. Vassføringsregulering: Tiltak: Utfisking. Effekt: Auka k-faktor, tilpasse næringsbalanse fisk/byttedyr Vasspest Tiltak 229: Handlingsplanar mot fremmande arter 3) Elvar Landbruk Tiltak 290: Etablera tre- og busksone langs vassdrag som fangar næring/stoppar avdrift av plantevernmiddel ved sprøyting. Kostnad pr grunneigar Tiltak 281: Unngå/tilpasse gjødsling i følsame område i nærleiken av vassdrag. Tiltak 292/MT43: Graskledde kantsonar langs vassdraget for å redusera fosfortapet og til ein viss grad nitrogentapet. Kostnad pr grunneigar Tiltak MT 287/288: Gjødselplanlegging/effektivt gjødselutstyr. Effekt: Redusera utslepp av næringssaltar. Tiltak MT 289: Tette gjødsellager. Effekt: Redusera utslepp av næringssaltar. Tiltak MT 285: Endra jordarbeiding. Effekt: Redusera utslepp av næringssaltar. Tiltak: Miljøkartlegging Tiltak MT 8: Gjenoppretting av kantvegetasjon. Effekt: Liten Avløp Tiltak: Nytt reinseanlegg. Effekt: Redusert næringstilførsel avh av val av anlegg. Tiltak MT 87: Kartlegging av avløp i spreitt busetnad. 5

6 Annan påverknad Tiltak 229: Handlingsplanar mot fremmande arter Tiltak: Miljøkartlegging Industri Følgje opp avbøtande tiltak i reguleringsplanar. Fisketiltak/tersklar Tiltak 89: Utbetre vandringshinder for sjøaure. Effekt: Gjenskape økologisk kontinuitet. Tiltak Torefoss (Etne): Bygge ny trapp i sideløp. Bygge mur på toppen av fossen for å hindra overlaup til trappa. Vassdragsregulering Tiltak (MT 14?): Habitatforbetringar, td tersklar for å stabilisere vasspegel, gytesubstrat og avskjerming. Tiltak 77/MT 37: Stabil minstevassføring. Effekt: Varierer Tiltak Melselva (): a) Utbetring inntak til Rosendals elektrisitetsverk. Effekt: %, unngå at utvandrande fisk går inn i kraftverket. b) MT 37, minstevassføring. Effekt: 5-10 % (vil sikra mot tilnærma uttørking mellom kote 125 og 22) Tiltak Rosendalselva/Hattebergselva: Ta ut stamfisk av sjøaure til eggutlegging ovanfor anadrom strekning. Effekt: 100% Tiltak Hellandselva (): Restaurering av trapp. Effekt:100%. Kostnad: Tiltak MT 16: Gjennoppretting av alminneleg elvelaup. Effekt: 10-25%, betre gyte- og oppvekstforhold og større anadrom areal. Kostnad: Tiltak MT 8: Gjenoppretting av kantvegetasjon. Effekt: <10% Karpe/vasspest Tiltak 229: Handlingsplanar mot fremmande artar Miljømål For dei fleste vassførekomstane i risiko er miljømålet sett til god økologisk tilstand, GØT 2021, men det er også sett miljømål GØT For dei fleste vassførekomstane som er sterkt modifiserte vassførekomstar, SMVF er det hovudsakleg sett miljømål godt økologisk potensial, 2021, men der ein meinar å ha nådd potensialet for er det sett Der SMVF vassførekomsten heilt eller delvis er tørrlagt, er miljømålet mindre strenge miljømål, MSM. Verkemiddel Det er trong for gode strategiar på korleis ein skal klare å samarbeida om ein heilskapleg vassforvaltning. 6

7 Ein kjem langt på veg med at ein tek i bruk gjeldande juridiske verkemiddel, men å motivera til frivillig innsats for å betre vassmiljøet skal heller ikkje undervurderast. Det er også trong for å justera på prioriteringar knytt til tilskotsordningar. 1. Innleiing Tiltaksanalysen er eit fagleg innspel til forvaltningsplan og det regionale tiltaksprogrammet for Vassregion Hordaland etter vassforskrifta. Prioriteringar av tiltak skjer både i vassområdet og i det regionale tiltaksprogrammet som handsamast i Vassregionutvalet og fylkesutvalet etter høyringa 1. juli 31.desember Tiltaka i tiltaksprogrammet skal starte innan utgangen av 2018 og miljømålet for vassførekomsten skal vere nådd innan 2021 med unntak av område som får utsett frist. Tiltaksanalysen har framlegg for betre miljø og førebyggande tiltak for vassførekomstar som er i risiko for ikkje å nå, eller å få dårlegare miljøtilstand innan 2021». Karakteriseringsarbeidet vart lagt fram på møte i VOU Sunnhordland nov 2012, der lokal interessegruppe også var invitert. Dokumentet Vesentlege vassforvaltningsspørsmål, på høyring hausten 2012, var også på dagsorden. Desse kommunane i vassområdet gav uttale: Bømlo, Etne, Stord, Fitjar,, Haugesund samt Samarbeidsrådet for Sunnhordland. I Vesentlege vassforvaltingsspørsmål, Vassområde Sunnhordland, står det: Omfattande fiskeoppdrett i Hardangerfjorden kan gi negativ effekt på villaks og sjøaure grunna lakselus og røming. Å ta vare på villaks og sjøaure i vassområdet er ein utfordring for vassforvaltninga i vassområdet og er ein av dei aller viktigaste problema i vassområdet. I februar 2013 kom det melding frå regjeringa som sette karakteriseringsarbeidet for påverknadene rømt oppdrettslaks og lakselus på vent. I brev frå Klima- og miljødepartementet datert går det fram at det frå sentralt hald vil bli fastsett miljøtilstand og påverknad samt risikovurdering basert på kunnskapen me har i dag, innan mars Når det gjeld vassførekomstar i risiko er den hyppigaste påverknaden regulerte vassdrag. På bakgrunn av dette vart det arrangert 2 møter i april 2013, i og Etne, med og regulantar i den einskilde kommunen, samt kommunen sin kontaktperson, for å sjå på miljømål og tiltak. På møtet i deltok også fiskeforvaltaren hjå Fylkesmannen i Hordaland. I mai vart det arrangert eit møte i Vindafjord kommune med fylkesmannen i Rogaland og kommunen representert med landbruk, teknisk, juridisk, politisk for å diskutere heilskapleg vassforvaltning av Ølsfjorden. og Miljødirektoratet har utarbeid ein oversikt med forslag til prioritering av vassdrag i Noreg m.o.t. revisjon av vassdraga. I Vassområde Sunnhordland har desse fått høgast prioritert: Sørelva (Litledalsvassdraget) i Etne kommune, Maurangervassdraget og Blådalsvassdraget i kommune. Vassområde Sunnhordland har vore med og sponsa arbeidet med å laga ein rapport med forslag til tiltak for å styrkje bestanden av sjøaure langs Hardangerfjorden. Arbeidet er utført 7

8 av Rådgivende Biologer AS og gjeld elvar i Stord (2), Tysnes (1), Etne (2) og (7) i vårt vassområdet. Forslag til tiltak i rapporten er lagt inn i tiltakstabellen. 2. Om vassområdet Vassområde Sunnhordland består av heile eller delar av kommunane Fitjar, Bømlo,, Stord, Tysnes,, Etne, Haugesund og Vindafjord. I tillegg omfattar vassområdet også deler av Voss kommune i grensa mot Granvin. Vassområdet har eit svært variert landskap frå storhav i vest til tronge fjordar og fjell i aust, og består av mange øyar. Busetnadmønsteret i vassområdet er knytt til sjøen i mange mindre tettstader, men det finns og større områder med spreitt busetnad. Ein stor del av næringslivet i vassområdet er knytt til sjø. Dette gjeld den maritime industrien, offshoreverksemd, skip og skipsutstyr, fiskeri og havbruk. Kart over vassområde Sunnhordland 8

9 Registrerte vassførekomstar for vassområdet (frå Vann-Nett). Ein stor del av vatn - arealet er kystvatn, som del av Hardangerfjordsystemet. Sunnhordland vassområde har mykje kystvatn. Her frå Onarheimsfjorden i Tysnes. (Foto: Tom N. Pedersen) 9

10 Langfoss i Vaulaelva i Etne ble vedtatt verna mot kraftutbygging i Fossen har eit fall på om lag 600 meter og faller ut i Åkrafjorden like ved E 134. Det er slike vakre landskap med vatn, fjell og fossar som har vore ein magnet på turistar i mange år.(foto: Sølve Sondbø) Storavatnet i Bømlo. Her har det vore oppblomstring av blågrønalgar, siste gong i (Foto: Njål Gunnar Slettebø) 10

11 3. Miljøtilstand og miljøutfordringar For å kunne veta kva tiltak som må setjast i verk for å nå det ambisiøse målet om god økologisk tilstand på vatnet, må me først veta korleis dagens tilstand er og kva som er utfordringane på området. Ein snakkar her om menneskeskapte påverknader på vatnet i høve til naturtilstanden. Ein vassførekomst kan vera dårleg/sårbar frå naturen si side. 3.1 Miljøtilstand Figuren for samla økologisk tilstand og figuren for kjemisk tilstand er data frå Vann-nett (pr ). Oppdaterte tal ligg på Økologisk tilstand, alle vassførekomstar i Vassområde Sunnhordland Økologisk tilstand, Vassområde Sunnhordland: 57 % av vassførekomstane har antatt god tilstand, 31 % har antatt moderat tilstand og 8 % har antatt dårleg tilstand. Kunnskapsgrunnlaget me har i vann-nett i dag baserer seg hovudsakleg på eksisterande miljødata og lokale innspel, og her skulle det vore både meir miljøundersøkingar og nyare data før me kan slå fast at tilstanden er så god totalt sett som det her går fram. Vassområda i Hordaland har i fellesskap søkt om og fått innvilga skjønnmidlar til å undersøka miljøtilstanden til vassførekomstar i 2014 der me har for lite kunnskap. Det meste av kystvatnet i vassområdet har god økologisk tilstand, men Hellandsfjorden, Dåfjorden, Innværfjorden og Rødspollen er sårbare pga tersklar og dårleg vassutskifting. I Aslaksvika og Ølsfjorden er det forureina sjøsediment pga utslepp frå industrien. Vidare er noko kystvatn sett i risiko pga kosthaldsrestriksjonar på botnfisk (ureining frå industrien i indre Hardanger). 98 % av vassførekomstane i vassområdet er ikkje klassifisert med omsyn på kjemisk tilstand. 11

12 Kjemisk tilstand, alle vassførekomstar i Vassområde Sunnhordland Sjøaure I 2012 og 2013 er 28 anadrome vassdrag langs Hardangerfjorden undersøkt med omsyn på inngrep og status av sjøaurehabitat, og 12 av desse er i vassområde Sunnhordland. Inngrepa er vurdert etter vassforskrifta. 92 % hadde god eller betre vasskjemisk status. Det vart kartlagt over 800 morfologiske inngrep og mest vanleg er forbygningar langs elvebredda, fjerning av kantvegetasjon, plastring av elvebotn, bekkelukking (røyr), og kunstige vandringshinder. I 18 av vassdraga vart det registrert hydrologiske påverknader, og den viktigaste er uttak av vatn til vasskraft. 3.2 Samla oversikt over påverknadene Tabell: Dei vesentligaste påverknadene i vassområdet. Påverknad Årsak Omfang Effekt av påverknadene Sur nedbør Langtransportert Redusert siste Forsuring av forureining 10 åra Vasskraftanlegg Kraftproduksjon Stord,, Etne Uttak av vatn Rømming, lakselus og næringssalt Avrenning frå landbruk Utslepp frå kloakk Punktutslepp Setjefisk anlegg treng ferskvatn Matfiskanlegg i sjø Gjødsel, partiklar, silosaft, plantevernmiddel Offentleg og private anlegg Industri Deponi Liten Uavklart innsjøar og elver Redusert vassføring i elver og høgderegulering i innsjøar Høgderegulering i innsjøar Uavklart med lakselus og genpåverknad på villaksen Samfunnssektor Industri i utlandet Fiskeridirektoratet, Mattilsynet og FM Liten Eutrofiering unen, FM Liten, problem enkelte plassar Lite, men middels/stor der det gjelde Eutrofiering Tungmetall, miljøgifter unen, FM unen, FM 12

13 I kystvatn er forureining frå diffuse kjelder og frå punktutslepp viktigaste påverknad av vassmiljøet. Hydromorfologiske endringar (ofte vasskraft) er saman med forureining frå diffuse kjelder og vassuttak vanlegaste påverknad i innsjøar. 13

14 I elv er sur nedbør, hydromorfologiske endringar (eks vasskraft) og forureining frå diffuse kjelder vanlegaste påverknad. Vasskraftregulering Vasskraft kan påverke vassdrag på fleire måtar. Opphavlege hydromorfologiske eigenskapar i vassdraget blir ofte fysisk endra gjennom utbygging og etablering av dammar, tersklar, kanalar, vasstunnelar mm. Reguleringsmagasin kan medføre senking, og/eller heving i vasstanden utover naturleg tilstand. I regulerte elvar blir vassføringa redusert, ofte gjenstand for minstevasssføring eller berre erstatta av tilsig frå naturleg restfelt. I og Etne er mange vassførekomstar påverka av vasskraft og fleire har fått status som sterkt modifiserte vassførekomstar (SMVF). Vassførekomstar i denne kategorien er modifisert med årsak i samfunnsnyttige formål. I vassforskrifta har ein teke høgde for at det er urealistisk å føre regulerte vatn tilbake til naturtilstanden. Vasskraft dekker eit samfunnsnyttig behov, og miljømålet for SMVF er derfor sett til godt økologisk potensial (). 14

15 Møsevatnet i juni (Foto: Erling Otterlei, SKL) Midtbotnavatnet, seinsommar (Foto: Erling Otterlei, SKL) 15

16 Blåelva, døme på bruk av terskel (Foto: Erling Otterlei, SKL) Fiskeoppdrett I starten av arbeidet med vassforskrifta i Vassområde Sunnhordland såg ein for seg at det ville bli ein del fokus på havbruksnæringa sin påverknad på vassmiljøet. Dette vart meir el mindre lagt på is då regjeringa stoppa arbeidet med karakterisering i forhold til lakselus og rømming inntil nye styringssignaler frå departementa var på plass. Påverknadsgrad av lakselus og rømming i Vann-Nett vart sett til "ukjent" og miljøtilstand og risikovurdering til "udefinert. Vassførekomstane dette gjeld ligg likevel inne i tiltakstabellen inntil vidare. Det er 80 matfisklokalitetar og 18 settefiskanlegg i vassområdet Sunnhordland. Landbruk Landbruket er ein av 3 hovudaktørar i Noreg som bidreg til avrenning av nitrogen og fosfor til vassdrag og sjø. Fosfor er begrensende faktor i ferskvatn og ekstra tilførsel av næringssalter kan medføre eutrofiering, anaerobe forhold og oppblomstring av giftige blågrønnalgar. Landbruket i Sunnhordland er dominert av storfê; mjølke- og kjøtproduksjon, men det er også ein god del sauehald. Utviklingstrenden er meir satsing på samdrift og dermed intensivt landbruk på dei aktuelle areala. Det er ein del utslepp frå landbruket til innsjøar og elvar som er i risiko i kommunane Etne, Vindafjord,, og Fitjar, men i dei fleste tilfella er det snakk om liten grad av påverknad og som oftast kombinert med andre typar påverknader. Me har ikkje nokon vassførekomstar i vassområdet som er definert som SMVK grunna landbruksinngrep, men det burde nok ha vore gjort ein gjennomgang på dette slik som for regulerte vassdrag. 16

17 Kloakk Det er generelt låg folketettleik i vassområde, som gir små verknader av kloakkutslepp, men i sårbare resipientar vil likevel dette påverka miljøtilstanden negativt. Her kan me nemna Storavatnet og Innværfjorden (Bømlo), Rødspollen (), Hellandsfjorden (Fitjar), Dåfjorden (Fitjar, Stord) og Ølsfjorden (Vindafjord). I Ølsfjorden er det utslepp frå totalt personekvivalentar frå kommunen og industrien. Her er det viktig at ein føl med på kva utvikling resipienten har med omsyn til organisk belastning, og Fylkesmannen i Rogaland meiner ein helt klart må sjå på dei totale belastningane i samanheng og samarbeida om å nå god miljøtilstand i fjorden. Industri Husnesfjorden () tek imot utslepp frå Husnes Aluminium AS. I kommentaren til Miljødirektoratet står det dette: Prosessutslippene er såpass lave at det er vanskelig å se for seg tiltak som ville kunne ha miljømessig effekt i resipienten. Vi foreslår derfor ingen tiltak for å redusere prosessutslipp. Dette gjelder muligens med unntak av suspendert stoff, der mengdene er såpass at tiltak kan være aktuelle. Men det er usikkert om utslipp av suspendert stoff er knyttet til uheldige miljøvirkninger i fjorden. Det foreligger en NIVA-rapport om tilstanden i sedimentene. Ingen tiltak for opprydning er foreslått per nå. Behov for evt. tiltak må vurderes nærmere. I Ølsfjorden (Vindafjord) er det gjennomført miljøundersøkingar i infulensområdet til Westcon AS i Den gjennomførte sedimentundersøkinga påviste konsetrasjonar av TBT (høg kons), bly, kobber og PAH-forbindelser i klasse IV og V. I Aslaksvika (Stord) er det forureina botnsediment frå nedlagt industri. Her er det påvist miljøgifta tributyltinnforbindelser som medfører moderat miljøtilstand, medan det var god miljøtilstand på botndyr. Fysiske inngrep Statens vegvesen har gitt eit par innspel til tiltakstabellen som gjeld 2 bekker i Stord kommune. Den første gjeld bekkelukking ved Kyvik ( R) i samband med landbruksareal og stikkrenne under Fv 61. Kulvert/stikkrenne under veg er direkte knytt opp mot bekkelukking for landbruksareal og lar seg ikkje utbetre før bekkelaupet for resten av landbruksarealet vert opna. Den andre gjeld Børtveitelva ( R) som kryssar under E39. NIVA har i sin rapport kome fram til at veikulverten ikkje er eit vandringshinder for fisken. Vis til rapporten til Rådgivande Biologar AS. Langtransportert forureining Sur nedbør kjem frå forureining i Europa og vert transportert like til våre vassdrag via nedbøren. Problemet er blitt noko mindre dei siste åra, og er truleg eit resultat av internasjonale avtalar om å få ned utsleppa. Kalking i regi av Fylkesmannen i Hordaland er frå 2013 berre vidareført i Børsdalselva/Uskedalselva (). 17

18 Biologisk påverknad Vasspest er registrert i Vigdarvatnet og Åsevatnet () og Smal Vasspest i Ådlandsvatnet (Stord). Sistnemnde skal vera enda vanskelegare å bli kvitt. Begge plantane er problematiske ved at dei tek helt overhand i innsjøen og at dei lett kan spreie seg til andre innsjøar pga aktivitet i innsjøen. I Ådlandsvatnet er ein uro for at dette skal utrydde den sjeldne planten Soleigro som har vore mindre å sjå dei siste åra. Info-plakat om Vasspest i 3.3 Andre miljøutfordringar Naturmangfald Den trua elvemuslingen har ein liten forgubba bestand i Åreidselva på Bømlo og i Kvernavikselvo på Rekstern i Tysnes kommune. I 2013 vart det oppdaga elvesmusling i Fitjar kommune (elva som renn ned frå Søre Tjødno til Nordre Dåfjorden). Bestandane som fantes av elvemusling i Etnelva og i Reisoelva på Tysnes er utdøydd. Det er nyleg starta eit prosjekt i Hordaland for å berga dei mest truga førekomstane av elvemusling, der mellom anna landbruksmynde er delaktig. I Austevoll er det eit setjefiskanlegg for muslinglarver som vert sett ut att i vassdraga der dei høyrer heime rundt omkring i landet etter den mest kritiske fasa. I tillegg er det avgjerande å forbetra levekåra til elvemuslingen i elva. 18

19 Elvemusling i Fitjar. Nest største populasjonen i Hordaland (Foto: Bjørnar Løkstad) Ål (Anguilla anguilla) er no på Norske raudliste som sterkt trua (kategori CR) og fins enkelte steder i vassområdet. Denne er totalfreda og ein viktig art å ta vare på. I Ådlandsvatnet og Tveitavatnet i Stord kommune er den sterkt trua planten Soleigro (Baldellia repens) registrert. Kosthaldsråd Det er kosthaldsrestriksjonar på botnfisk i Ølsfjorden. Her har det nyleg vore vurdert om denne burde bli utvida, men konklusjonen var at ein held fram med dagens råd. Vidare er det kosthaldsrestriksjonar på botnfisk i sfjorden, Sildafjorden, og Øynefjorden. 19

20 3.4 Brukarinteresser Vesentlege brukarinteresser i kystvatnet i vassområdet er: Friluftsliv langs sjøen Sunnhordlandsbassenget er et yndet sted å feriere for båtfolk og i sommarhalvåret er det stor trafikk sjøvegen både i Fitjar, Stord, Bømlo, Tysnes og. Friluftsrådet Vest legg til rette for denne typen aktivitet med brygger, bossordning og toalett, men det meste av toalettet frå båtane vert nok slept ut i sjøen. Fiske Det vert utøvd fiske i sjøen både som næring og som fritid i betydeleg grad. Friluftsbad og rekreasjon I tillegg til båtturismen langs sjøen er det svært populært å nytte seg av sjøen til dagsturar for småbåtar og kajakk i øyane, og tilrettelagte strender langs fastlandet. Det vert teke vassprøvar av kommunane einskilde plasser. Foto: Nobukazu Imazu Fiskeoppdrett Matfiskanlegg legg beslag på ein del av sjøarealet og er avhengig av god vassgjennomstrømming og at andre brukarar av sjøen tek omsyns td ved ferdsel og fiske i området. Fiskeridirektoratet har ansvar i høve til bærekraftstrategien når det gjeld rømming frå akvakulturanlegg og genetisk påverknad av villfisk. Mål: Akvakultur skal ikkje bidra til varige endringar i dei genetiske eigenskapane til villfiskbestandane. Fiskeridirektoratet har tilsynsansvar for ureining og utslipp frå akvakulturanlegg i høve til bærekraftstrategien. Jjfr. Forskrift om drift av akvakulturanlegg 35 og 36. Fylkesmannen har tilsynsansvar for akvakulturanlegg etter forureiningslova og internkontrollforskrifta. Mål: Alle akvakulturlokalitetar som er i bruk skal halde seg innanfor ein akseptabel miljøtilstand, og skal ikkje ha større utslipp av næringssalt og organisk materiale enn det resipienten tåler. 20

21 Tendalsvik, Etne (Foto: Fylkesmannen i Hordaland) Utslepp av kommunal kloakk Det meste av offentleg kloakk vert sleppt ut i sjø med god sirkulering, men det er framleis for mykje utslepp av ureinsa kloakk og utslepp til sårbare sjøresipientar. Utslepp frå industri Ein stor del av næringslivet i vassområdet er knytt til sjø. Dette gjeld den maritime industrien, offshoreverksemd, skip og skipsutstyr, fiskeri og havbruk. Dette fører også med seg ein del båttransport til industriverksemdene. Vesentlige brukarinteresser for elvane og innsjøane i vassområdet er: Friluftsbad og rekreasjon Ferskvatn er også populært for bading og kanopadling. Fritidsfiske Det er mange innbyggjarar i Sunnhordland som er engasjerte i jakt- og fiskelag, og dei har ofte mykje kunnskap om sine elvar og innsjøar. Drikkevatn Utfordringar for vassførekomstar som tener som drikkevasskjelde: Overflatevasskjelder må no og i framtida møte utfordringa som aukande fargetal gir for vassbehandlinga. Fagfolk meiner at både mindre sur nedbør og klimaendringar med store regnskyll og mildare ver gjer at humusinnhaldet stig jamt og trutt i norske overflatevatn. Mattilsynet opplever og stadig at påtrykket frå ulike interessegrupper som ønsker å ta i bruk tilsigsområdet til overflatekjelder. Fritida til folk flest har det blitt meir av og med det stor interesse og plass for friluftsliv og mosjonsidrett. Val av trase for Hårfagrerittet i Haugesundsområdet har utfordra Haugesund vassverk si kjelde Stakkastadvatnet. Vindmøller er svært aktuelt som ny fornybar energikjelde. Kraftselskapa sine søknader om konsesjon for vindmølleparkar kan komme i konflikt med ønsket om eit sterkt og langsiktig vern av overflatekjelder med tilhøyrande tilsigsområde. Mattilsynet skal forvalte 21

22 drikkevassinteressene og dei kan komme i konflikt med sterk interesse som auka kraftforsyning er. Stakkastadvatnet, Haugesund vassverk (Foto: Olav Nordstrøm) Vasskraft SKL AS er den største kraftprodusenten i Sunnhordland, og har flest konsesjonar i og Etne. Vassdragsregulering kan føra til dårlegare forhold for anadrom laksefisk. Fysiske inngrep, som liten eller ingen minstevassføring i elver og store reguleringshøgder i innsjøar som følgje av vasskraft, er ofte i motsetning til fritidsfiske og friluftsbad/ rekreasjon. Ferskvatn til industri og fiskeoppdrett Det er trong for betydeleg mengder ferskvatn til setjefiskanlegg. På Bømlo er dei fleste vassdraga i risiko grunna vassuttak til setjefiskanlegg. Brukarkonfliktar Fiskeoppdrett kan true fritidsfiske av villaks pga lakselus og rømd oppdrettsfisk. I Etneleva har havbruksnæringa gåande eit 3 årig prosjekt der det er montert ein fiskefelle. Prosjekt har ein prislapp på ca 1 mill kr betalt av bransjen. Det var ikkje påvist endring i genetisk integritet då ein starta dette prosjektet, men ein var redd for at det forholdsvis store innslaget av oppdrettsfisk kunne medføre dette. Det er nyleg kome ut ein rapport som syner endring i genetisk integritet i Etnelaksen, men det er ikkje teke stilling til kva denne endringa har medført. Rapporten er utført av Havforskningsinstituttet og Øystein Skaala har ansvaret for HI sin del av prosjektet i Etneelva. Ein annen motsetning kan vere utslepp av kommunal kloakk og friluftsliv langs sjøen/ friluftsbad og rekreasjon, der utslepp frå kloakk kan medføre uønska mikroorganismar og auka tilførsel av næringssaltar til elv og kystvatn. 22

23 Rettar og løyver Uttak av drikkevatn; kommunar Kraftproduksjon; regulantar Utsleppsløyve; industri, kommune/private med separate avløp 4. Vassførekomstar i risiko og miljømål for disse 4.1 Risiko for ikkje å nå miljømålet innan 2021 Målet er at alle vassførekomstar skal ha god økologisk tilstand innan Dersom ein trur at me ikkje vil klare det miljømålet frå naturen si side eller med pågåande tiltak, seier me at vassførekomsten er i risiko. Vassførekomstar i Vassområde Sunnhordland som er i risiko for ikkje å nå god miljøtilstand innan 2021 Av dei 362 vassførekomstane i Sunnhordland er 179 (49 %) i risiko. Vassområdet Sunnhordland har dermed færrast vassførekomstar i risiko i vassregion Hordaland i prosent. 6 av vassførekomstane er ikkje definert. 23

24 Det er 13 kystvassførekomstar i risiko Kart som viser kystvassførekomstar i risiko (raudt) 24

25 Det er 43 innsjøvassførekomstar i risiko Kart som viser innsjøvassførekomstar i risiko (raudt) 25

26 Det er 123 elvevassførekomstar i risiko Kart som viser elvevassførekomstar i risiko (raudt) 26

27 4.2 Sterkt modifiserte vannforekomster (SMVF) Kandidatar til SMVF vart gjort av og endelege SMVF vart til etter innspel frå regulantar. 4.3 Brukarmål I tillegg til standard miljømål kan ein føreslå brukarmål til ein vassførekomst. Dette er noko innbyggjarane ofte er mest oppteken av då det har med deira tryggleik å gjere i forhold til helse. Er fisken trygg å ete, er det trygt å bade, er drikkevatnet det beste? 4.4 Utviklingstrekk i vassområdet I Analyse av trender-samfunnsutvikling og påverknader av vassmiljø mot 2021 for Vassregion Hordaland er det sett på befolkningsutvikling, arealbruk, næringsutvikling, avløp, klimaendring og energiproduksjon. I Sunnhordland forventar ein størst befolkningsvekst i kommunane Haugesund og Stord. Dette vil medføre større behov for vatn og meir utslepp av kloakk. Forsking på klimaendringar tilseier at me kan forventa høgare temperatur og meir nedbør fram mot Meir nedbør kan vera positivt for vasskraftsektoren, men negativt med tanke på at utsette område kan bli råka av flaum og skred. Høgare sjøtemperatur kan medføre endra levestad for naturlege fiskebestandar og svekka trivsel for eksisterande artar i havbruk. Ein auke i innbyggjartal og meir industri vil medføre auka trong for energi og større fokus på utvikling av vasskraft, og auka press på arealet. Drenering av myrer og nedbygging av naturlege overflater gjer at vatnet renn fortare, og aukar faren for at elvar og kanalar fløymer over. Det kan også bli meir bygging i strandsona i Sunnhordland dersom det vert opna meir opp for dette i lovverket. 5. Forslag til tiltak 5.1 Oppsummering av tiltak tiltakstabellen unane og nokre av dei ansvarlege sektormynder har kome med innspel til tiltak. Det som går att er at ein opplever stor grad av kunnskapsmangel rundt karakteriseringsarbeidet, og difor er mange av tiltaka fastlagt på usikkert grunnlag. Ein del tiltak vert naturleg nok då miljøkartlegging. Mange av tiltaka er av svært generell karakter, td på landbruk. 5.2 SMVF-vassførekomstar Å definere kva som ligg i omgrepet godt økologisk potensial () byr på utfordringar og er vanskeleg. Kva for tiltak er nødvendige og når har me oppnådd? På grunn av stor divesitet i vassførekomstar er det trong for å gjøre individuelle vurderingar. går utifrå eit fungerande akvatisk økosystem, men med avgrensing, og stiller krav til god kjemisk tilstand. Ein kan forventa at naturleg artsdiversitet og populasjonsvekst er redusert. Det er sjølvrekruttering av utvalde arter og populasjonsveksten til karakterartar kan dominere og vere stabilt tilstades. Dei fysiske føresetnadene tilfredsstiller generelle krav til bevaring av selekterte artar. I tiltaksbiblioteket er det døme på moglege avbøtande tiltak av generell karakter som td: 27

28 Biotoptiltak (terskel, gytegrus, vegetasjon) Fiskepassasje (fisketrapp, omløpskanal) Fisketiltak (utfisking, utsetting, reetablering) Vassføring (lokkeflommar, minstevassføring) Gassovermetning (tilpasse inntak og utløp) Temperaturregulering (alternative magasiner) Begrensning på vasshøgda (senkingshastighet) har ikkje kontakta eigarar av settefiskanlegg med uttak av vatn og der vassførekomsten er definert som SMVF, og derfor manglar miljømål og tiltak for desse i tiltakstabellen. 5.3 Jordbruk Bønder som mottek produksjonstilskot har krav om miljøplan I. For nokre tilskot innan regionalt miljøprogram er det i tillegg krav om miljøplan II, og begge vert gjennomgått ved kontroll (5%). Elles må ein i praksis inn på kvar einskild gard for å sjå på tiltak for å hindre forureining til vassdrag. Aktuelle tiltak mot diffus avrenning er : Gjødsling (mengde, metode, stad, tid). Døme: Nytt av året er støtte til nedlegging av gjødsel med tilførselslange (Regionalt miljøprogram, RMP), ugjødsla randsoner, tidlegare siste frist for overflatespreiing, tilstrekkeleg lagerkapasitet for gjødsel slik at ein klarer spreie gjødsla i den tillete perioden Overflatevatn og erosjon. Hydroteknikk, td avskjeringsgrøfter for overflatevatn Reinsetiltak. Fangdammar som fangar opp jordpartiklar, fosfor og plantevernmiddel Anna: Ved åkerdrift, skogbruk og anna. Tilsyn med dyrking, planering og deponering av massar. Punktutslepp: Gjødsellager. unen skal vurdere plassering av nye anlegg ut i frå forureiningsfare. Silopressaft. unen kan kontrollere avrenning av silopressaft i sesongen. Rundballar gjev mindre problem, men vær obs på plassering. Miljøavtale med bonden (kompensert med tilskot): Ugjødsla randsoner Redusert fosforgjødsling 28

29 Andre tider for gjødselspreiing Bioforsk har laga ein tiltaksrettleiar for landbruket! Intensivt jordbruk ved Storavatnet i Fitjar. (Foto: Aase Nøttveit) 5.4 Avløp Ureinsa offentleg sanitært avløp til sjø og utslepp av sanitært avløp frå spreitt busetnad med lite reinsing til ferskvatn, fører til stor næringstilførsel til vassdrag med eutrofiering som resultat. Til dømes i Stord kommune går 50 % av offentleg avløp ureinsa til sjøen, og kommunen er i gang med å revidere kommunedelplan for avløp. unane Stord og Fitjar har felles lokal forskrift for utslepp frå spreitt busetnad. Døme på tiltak her er: 23 Kartlegging og registrering av avløp i spredt bebyggelse 24 Tilsyn og kontroll med små avløpsanlegg 22 Oppgradering av avløp frå sprette bustader og hytter med innlagt vatn 29

30 28 Minireinseanlegg kl 1. 6 Forlenging av leidningsnett 12 Reinsande overløp 13. Sanering av eldre avløpsnett 5.5 Industri Det er få tiltak i tiltakstabellen knytt til industri og dei fleste av dei gjeld utslepp til kystvatn. Tiltak som er foreslått er følgjande: 134 Overvaking og etterkontroll 184 Regulere påslepp av industrielt avløpsvatn 115 Reinsing av forureina muddermassar Montering av ny sil, Granberg Garveri AS, utslepp til Ølsfjorden Elles er det ofte trong for meir miljøkartlegging for å tydeleggjera årsak til forureining og betre grunnlaget for å fremme dei beste tiltaka med tanke på kost/nytte. 5.6 Rapport Habitatkartlegging og forslag til tiltak for sjøaure i utvalde vassdrag ved Hardangerfjorden Minstevassføring og endra inntaksordning i kraftverket i Melselva (Rosendalsvassdraget) og fisketrapp nederst i Hellandsvassdraget (Opsanger) i er vurdert som svært viktige tiltak i rapporten. Mange av dei andre tiltaka som er føreslått i rapporten er enkle å gjennomføre. Ein god del vil sannsynlegvis berre gje små tilskot til sjøaureproduksjonen, men kan i sum ha ein positiv effekt for fisken. Elles er det bl a føreslått desse tiltaka i vassområdet Sunnhordland: Blåelva Minstevassføring og gytegrus Hatteberg Eggutlegging oppstrøms fossen Guddalselva Tilbakeføring til naturleg elv Austrepollelva Minstevassføring Melandselva (Etne) 2 fisketrapper 5.7 Revisjon av konsesjonsvilkår 17 vassdrag i Hordaland er revidert og i Vassområde Sunnhordland er 3 av desse gitt høg prioritet: 1) Sørelva (Litledalsvassdraget), Etne. Verdi: Fiske (4) og naturmangfald (3) Aktuelt tiltak: Minstevassføring 2) Maurangervassdraget,. Verdi: Landskap/friluftsliv (5) og fiske (3) Aktuelt tiltak: Minstevassføring og magasinrestriksjonar 30

31 3) Blådalsvassdraget,. Verdi: Landskap/friluftsliv (5), fiske (3) og naturmangfald ((3) Aktuelt tiltak: Magasinrestriksjonar 6. Tiltak 6.1 Pågåande tiltak og vedtekne tiltak - oversikt Gjennomførte tiltak: Kystvatn Hellandsfjorden (Fitjar): Reinsa avløp frå settefiskanlegget går ut i Kobbervika (god sjø). Skal ikkje koma noko avlaup i Hellandsfjorden (overløp). Ølsfjorden (Vindafjord): unen har sanert eldre leidningsnett og arbeider for å redusera at kloakken går i overlaup. Innværfjorden (Bømlo): Det er bygd reinseanlegg og ein del av Rubbestadneset er sanert. Plan: Det vert arbeida med at Stord kommune får på plass 2 nye kommunedelplanar; 1 for vatn og 1 for avlaup. Innsjø Løkjelsvatn (Etne): Fiskekultivering i samarbeid med grunneigar. Opsangervatnet (): Eksisterande avskjerande overvassleidning, gjødselplanlegging/effektivt gjødselutstyr og tilknyting til kommunalt avlaup. Storavatnet (Bømlo): Kloakk frå området rundt Storavatnet vert pumpa til slamavskiljar på Nesse og ført ut i god sjøresipient. Elv Stordalselva og Sørelva (Etne): Installert fiskefelle i Etneelva Etneelva (Etne): Installert fiskefelle, Håfossen: Laksetrappa ble rehabilitert i 2013 Eikemoelva (Etne): Minstevassføring frå bekkeinntak 1og/eller 2 på 100 l/s i perioden 1. juni til 31. aug. Vindafjord kommune: Tilskot til miljøvenleg gjødsling fom Fitjarelva nedre del (Fitjar): Rydda for søppel, sanering pågår Vatnaelva/Frugardselva (Stord): Årleg utfisking Stord bekkefelt vest (Stord): Pågåande måling og oppsamling av overvatn. Dumping på deponi er opphørt. Rosendalselva/Hattebergselva (): Minstevassføring Storelva/Omvikelva (): Gjødselplanlegging, effektivt gjødselutstyr Øyreselva/Goddalselva, Øyrebekken, Dalelva, Tveitelva (): Minstevassføring 6.2 Førebyggande tiltak Generelt vil ein her trekkje fram drikkevatnet i heile vassområdet. Her er det svært viktig at ein er føre var og er budd på nye tiltak i influensområdet som kan forringa kvaliteten på 31

32 vatnet. Til dømes sykkelritt forbi Stakkastadvatnet (Haugesund) og vindmøllepark ved Svartavatnet (Fitjar). Elvemusling er ein svært truga art i vassregionen generelt og i Sunnhordland. I Fitjar finn me den nest største førekomsten i fylket i elva som renn ned frå Søre Tjødno til Nordre Dåfjord og i influensområdet ligg det eit grusuttak og eit gardsbruk. I Åreidselva i Bømlo er det ein forgubba elvemusling bestand, der ein må vera ekstra føre var og eventuelt setja inn tiltak som fremmar reproduksjon. I Stord finn me den sterkt trua (EN) raudliste planta Soleigro i Ådlandsvatnet (i risiko) og i Tveitavatnet og i den gamle vassverks dammen ved Lønningsåsen. Næringstilsig og vasstandsvekslingar blir anslått å vera den største trusselen for den. 6.3 Tiltakstabell 1) Kystvatn Vassførekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Tiltak Mynde C C C C C C Hellandsfjorden Hellandsfjorden Hellandsfjorden Rødspollen Rødspollen Rødspollen Fitjar Spreitt busetnad GØT Kartlegging og registrering av avløp i spredt bebyggelse Fitjar Spreitt busetnad GØT Tilsyn og kontroll med små avløpsanlegg Fitjar Spreitt busetnad GØT Oppgradering av avløp frå sprette bustader og hytter med innlagt vatn. A)Husdyrhald/husdyrgj ødsel B)Annan landbrukskjelde A)Husdyrhald/husdyrgj ødsel B)Annan landbrukskjelde A)Husdyrhald/husdyrgj ødsel B)Annan landbrukskjelde GØT 2027 GØT 2027 GØT Kantsoner i jordbrukslandsk ap 281 Tiltaket kan vere heilt å unngå å gjødsle i følsame område i nærleiken av vassdrag. 292 Graskledde vegetasjonsson er langs vassdrag Fitjar Fitjar Fitjar 32

33 Vassførekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Tiltak Mynde C C C C C C C C C Rødspollen Rødspollen Rødspollen Dåfjorden Ølsfjorden Ølsfjorden Stord Vindafjord Spreitt busetnad GØT Minireinseanleg g kl 1. Spreitt busetnad GØT Forlenging av leidningsnett Spreitt busetnad GØT Oppgradering av avløp frå sprette bustader og hytter med innlagt vatn. Industri (ikkje -IPPC) GØT Overvaking og etterkontroll Organisk materiale (i GØT 2021 Montering av ny storleiksorden 10 % av sil totalbidraget til fjorden). Treverdig krom Industri GØT 2021 Vindafjord Ølsfjorden Vindafjord Kloakk GØT Reinsande overløp Ølsfjorden Vindafjord Kloakk GØT Sanering av eldre avløpsnett Ølsfjorden Vindafjord organisk tilførsel GØT 2021 MT114 (slakteri) Regulere påslipp av industrielt Høylandsunde t-nord avløpsvatn Utslepp frå industri GØT 2021 Det bør gjøres detaljerte undersøkelser på land for å avgrense forureininga, og miljøkartlegging av sjøsediment. FMHO Miljødir FMRO Vindafjord Vindafjord FMRO Høylandsunde t-nord Utslepp frå industri GØT 2021 Skilt som fraråder inntak av fisk og skalldyr FMHO C C C Aslaksvika Aslaksvika Aslaksvika Stord Stord Stord Industri (IPPC) GØT Overvaking og etterkontroll Industri (IPPC) GØT Regulere påslipp av industrielt avløpsvann Industri (IPPC) GØT Reinsing av forureina muddermassar FMHO FMHO FMHO FMHO 33

34 Vassførekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Tiltak Mynde C C C C C Mulig risiko C Mulig risiko C Mulig risiko sfjorden Sildafjorden Øynefjorden Husnesfjorden Innværfjorden Tysnes påverknad GØT Overvaking og etterkontroll påverknad GØT Overvaking og etterkontroll påverknad GØT 2027 Tungmetall, suspendert stoff punktkjelde Miljøovervaking Bømlo Innværfjorden Bømlo Industri (ikkje IPPC) Miljøovervaking Innværfjorden Bømlo unalt avløpsvatn utan reinsing MT82 Forlenging av leidningsnett. Økt tilknyting til reinseanlegg frå tidlegare sprette avløp. Mattilsynet FMHO Mattilsynet FMHO Mattilsynet Miljødir Bømlo FMHO Bømlo 2) Innsjøar Vass - førekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Tiltak Mynde L Stordalsvatnet Etne Påverka av lakselus Mattilsyn et L Stordalsvatnet Etne Påverkatav lakselus Fiskeridir L Litledalsvatnet Etne Påverka av lakselus Mattilsyn et L Litledalsvatnet Etne Påverka av rømt fisk Fiskeridir L Løkjelsvatn Etne Vasskraftsdam L Hardelandsvatn Etne Vassføringsregulering L Store Krokavatn og Bassurvatn Etne Vassføringsregulering 34

35 Vass - førekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Tiltak Mynde L Ilsvatn Etne Vassføringsregulering L Grindeimsvatn Etne Vassføringsregulering L Vigdarvatnet Haugesund landbrukskjelde GØT Kantsone i jordbrukslandsk ap L Vigdarvatnet Haugesund landbrukskjelde GØT Graskledde vegetasjonsson er langs vassdrag L Vigdarvatnet Haugesund påverknad L Vigdarvatnet Haugesund Spreitt busetnad GØT 2027 GØT Opne sideelvar 28 Minireinseanleg g kl 1 FMHO L Vigdarvatnet Haugesund Spreitt busetnad L Vigdarvatnet Haugesund Spreitt busetnad GØT 2027 GØT Forlenging av leidningsnett 22 Oppgradering av avløp frå sprette bustader og hytter med innlagt vatn L Vigdarvatnet Haugesund Vassuttak til fiskeoppdrett L Vigdarvatnet Haugesund Vasspest GØT Handlingsplanar GØT mot fremmande 2027 arter FMHO L Mørkavatn Etne Vassføringsregulering L Liervatnet Fiskeoppdrett GØT 2021 Miljøovervaking FMHO GØT L Nesavatnet L Nesavatnet L Nesavatnet landbrukskjelde landbrukskjelde landbrukskjelde L Blådalsvatn Vasskraftsdam L Midtbotnavatn Etne Vasskraftsdam GØT 2021 GØT Redusere mengda planktonetande fisk 194 Sivhausting 195 Utlegging av halm 35

36 Vass - førekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål L Fjellhaugvatn Vasskraftsdam Staffivatn/Jemtela ndsvatn L L Vasskraftsdam Langanes/Sandvat n Vassføringsregulering L Botnavatn Vassføringsregulering L Inste/Ytre Møsevatn Vasskraftsdam L Opsangervatnet påverknad L Opsangervatnet Byar/tettstader L Opsangervatnet 1) Fulldyrkamark 2)Husdyrhald/husdyrg jødsel L Opsangervatnet Gjødsellager Tiltak Mynde 2021 Evnt utfisking GØT 2021 Miljødir 262 Plantekledde grøfter GØT 2021 GØT 2021 GØT 2021 MT 287 Gjødslingstiltak MT288 Gjødselplanlegg ing MT 289 Tette gjødsellager eller plasser og anlegg for oppbevaring av innsatsvarer og/eller restprodukt. Kv.herad Kv.herad Kv.herad L Opsangervatnet Industri (IPPC) L Opsangervatnet Spreitt busetnad L Opsangervatnet Tungmetall L Valedalsvatn Vassføringsregulering L Langanes/Sandv atn Vasskraftsdam L Vetrusvatn Vassføringsregulering GØT 2021 Miljødir MT87 Kartlegging og registrering av avløp i spredt bebyggelse GØT 2021 Kv.herad GØT 2021 Miljødir Evnt utfisking

37 Vass - førekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Tiltak Mynde L Vesledalsvatn Vassføringsregulering L Nesjastølsvatn Vassføringsregulering Evnt utfisking L L L Kvanndalsvatn/S tølsvatn Etne Vasskraftsdam Langanes/Sandv atn Etne Vassføringsregulering Blomsterskardsv atn Etne Vassføringsregulering Evnt utfisking L Bjørndalsvatnet Bømlo Vassuttak til fiskeoppdrett L Skålevikvatnet Bømlo Vassuttak til fiskeoppdrett L Nordre Øykjadalsvatn Bømlo Vassuttak til fiskeoppdrett L Søre Øykjadalsvatn Bømlo Vassuttak til fiskeoppdrett L Krokavatn Bømlo Vassuttak til fiskeoppdrett L Storavatnet L Storavatnet Bømlo Bømlo landbrukskjelde Regnvatn overløp med spillvatn GØT 2021 GØT 2021 MT80. Separering av overvann og spillvann medfører redusert overlaupsmen gde og mer konsentrert avløpsvann til renseanlegg Bømlo Bømlo L Eidesvatnet Bømlo Vassuttak til fiskeoppdrett L Svartavatnet Stord Vassuttak til fiskeoppdrett L Ådlandsvatnet Stord Byar/tettstader GØT 2021 Stord L Ådlandsvatnet Stord Smal vasspest GØT Handlingsplan FMHO 37

38 Vass - førekomst Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Tiltak ar mot fremmande arter Mynde L Ådlandsvatnet Stord Vassuttak til fiskeoppdrett L Svartevatn Vassføringsregulering L Prestevatn Vassføringsregulering GØT L Juklavatn Vassføringsregulering MSM L Mysevatn Vassføringsregulering MSM L Langavatn Vassføringsregulering L Inste/Heimste Svartedalsvatn Vassføringsregulering MSM L Blådalsvatn Vassføringsregulering MSM L Holmavatn Vassføringsregulering 2021 Vass - førekoms t R R R R 3) Elvar Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål Bømlafjorden bekkefelt Bømlafjorden bekkefelt Bømlafjorden bekkefelt Bømlafjorden bekkefelt landbrukskjelde GØT 2027 landbrukskjelde GØT 2027 landbrukskjelde GØT 2027 Fisketiltak/terskla r GØT 2027 Tiltak 290 Kantsone i jordbrukslandskap 281 Tiltak ved gjødsling av skog 292 Graskledde vegetasjonssoner langs vassdrag 89 Utbetre vandrings hindre Mynde FMHO R Bømlafjorden bekkefelt Søppelfyllingar GØT 2027 FMHO Flomverk og GØT R Stordalselva Etne forbygningar Påverka av GØT R Stordalselva Etne lakselus Mattilsynet Påverka av rømt GØT R Stordalselva Etne fisk Fiskeridir GØT 2021 Miljøkartlegging R Etneelva Etne landbrukskjelde Etne 38

39 Vass - førekoms t Namn une Påverknadstype Forslag Standard miljømål R Etneelva Etne R Etneelva Etne R Etneelva Etne R Etneelva Etne R Etneelva Etne R Etneelva Etne Fisketiltak/terskla r Fisketiltak/terskla r Fisketiltak/terskla r Flomverk og forbygningar Påverka av lakselus Påverka av rømt fisk GØT 2021 GØT 2021 Tiltak GØT 2021 Torefoss: Bygge ny trapp i sideløp. 3-4 kulper og lukedam. Bygge mur på toppen av fossen for å hindre overløp til trappa. MT 28? GØT 2021 GØT 2021 GØT 2021 Mynde FMHO FMHO FMHO Matilsynet Fiskeridir R Elv mellom Løkjelsvatn og Harlandsvatnet Etne minstevassføring R Elv mellom Hardelandsvatn og Litledalsvatnet Etne R Elv mellom Hardelandsvatn og Litledalsvatnet Etne Påverka av lakselus Mattilsynet R Elv mellom Hardelandsvatn og Litledalsvatnet Etne Påverka av rømt fisk Fiskeridir R Elv mellom Grindheimsvatn og Jørnåsvatnet Etne minstevassføring R R Elv mellom Store Krokavatn/Bass urvatn og Jørnåsvatnet Elv frå Andersvad Etne Etne R Fjonelva R Fjonelva minstevasssførin g minstevasssførin g landbrukskjelde GØT 2027 landbrukskjelde GØT Kantsone i jordbrukslandskap 281 Tiltak ved gjødsling av skog 39