Kvam herad Sakspapir SAKSGANG Styre, utval, komite m.m. Møtedato Saksnr Sakshands. Kvam formannskap 28.10.2008 HIAN Kvam heradsstyre 11.11.2008 HIAN Avgjerd av: Saksh.: Harald Inge Anderssen Kvammaskulen - Skulestruktur Arkiv: N-210 Objekt: Arkivsaknr 08/271 Samandrag: Rådmannen legg her fram utgreiing om skular i Kvam. Rådmannen sitt framlegg til vedtak: 1. Øystese ungdomsskule held fram som i dag. 2. Øystese barneskule held fram som i dag. 3. Øystese barnehage held fram som i dag. 4. Sjydnahaugen barnehage vert flytta til servicebygget på Bjørketeigen 5. Avlastningsbustadane på Bjørketeigen vert flytta til eit anna bygg på Bjørketeigen. 6. Rådmannen legg i juni 2009 fram sak om ny lokalar for hjelpemiddelsentralen. 7. Rådmannen legg i juni 2009 fram sak om nye lokalar for dagsenteret på Bjørketeigen. 8. Rådmannen legg i mars 2009 fram sak om bruk av ledige bygg. 9. Rådmannen legg i juni 2009 fram sak om eigedomsskatt. 10. Rådmannen startar taksering av eigedomar med sikte på å innføre eigedomsskatt på alle eigedomar frå og med 2010. 11. Barnehagetomta i Busdalen vert omregulert til næringsareal. 12. Ombygging av Ålvik skule vert utsett til 2011. 13. Tilbygg til Ålvik barnehage vert utsett til 2011. 14. Vøling av Øystese barneskule utsett til 2012. 15. Ny barnehage i Tørvikbygd utsett til 2011. 16. 1-10-skule i Norheimsund står ferdig til skulestart hausten 2010. 17. Heradsstyret skal innan 1. februar 2009 setje ned eit utval for å vurdere alternativ bruk av ledig skuleareal i Øystese. Lista inneheld sentrale dokument som det er referert til eller sitert frå i saksframstillinga: JournalID Journaldato Tittel Avsendar For å opne dokument det er referert til i tabellen må du klikke på lenka under her. Skriv så inn JournalID i søkefeltet DokumentID og utfør søket.
http://www.kvam.no/innsyn5/wfinnsyn.aspx?response=journalpost_sok&simple=false x
SKULESAKA UTGREIING TIL MØTET I HERADSSTYRET 11.11.2008 Da jeg fikk tittelen på foredraget i det tilsendte programmet, var min første reaksjon at hvem i all verden er jeg som forutsettes å kunne svare på dette spørsmålet. Geografiprofessor Jens Chr. Hansen i foredraget Kvam! Kan kommunen overleva og veksa inn i det nye årtusen?. Foredrag under politikaropplæringa i Kvam. Februar 2000. Hva kan en utenforstående bidra med? Antakelig svært lite, om noe i det hele tatt; bortsett fra kanskje å kunne fungere som en moderator i en løsningsorientert prosess. Konsulent Ole Berrefjord i referat etter møtet med partilederne i Kvam. September 2008
1 Utgangspunkt I desember 2007 fatta heradsstyret eit prinsippvedtak om ungdomsskule i fire bygder. Som ledd i arbeidet med å realisere dette vedtaket, vart rådmannen pålagt å utgreie: oppveksttun i Øystese med utgangspunkt i bygget som i dag er Øystese barneskule. 5-10-skule i bygget som i dag er Øystese ungdomsskule 1-10-skule i Norheimsund som inkluderer elevane frå Vikøy, Aksnes og Steinsdalen. Heradsstyret vedtok vidare at skulane i Norheimsund skulle oppgraderast for 66 millionar innan skulestart hausten 2009. Av desse mangla heradsstyret inndekning av 26. Dei manglar framleis. I september la arkitektane fram sine utgreiingar om 1-10-skule i Norheimsund og oppveksttun og 5-10-skule i Øystese. Dei slo då fast at det ikkje let seg gjere å oppgradere skulane i Norheimsund for 66 millionar. For Norheimsund 1-10-skule vart det presentert to alternativ til opprusting. Det minst omfattande vart anslått til 80 millionar, det mest omfattande til 120. 2 Ei kompleks sak Skulesaka engasjerer eit heilt herad. Ordskiftet har vore langt og intenst, lokalavisa har kalla saka den heitaste politiske poteta i Kvam dei siste fem åra kanskje gjennom alle tider. Sidan 2003 har eit av tre lesarinnlegg i avisa handla om skulesaka. I same periode er det kravd seks lovlegkontrollar i heradsstyret. 1 I kommunevalet sist haust gjorde 4500 velgarar 30 000 rettingar på listene. Slik rådmannen ser det, rår det usemje om mest alle sider ved saka. Alt er blitt politikk. Det er til dømes ikkje semje om kva saka eigentleg dreier seg om. Er det skulestruktur, skulesatsing, innsparingar, utvikling eller rettvis politisk framferd? Handlar saka om fortida eller framtida? Handlar den om etos eller logos? Er det rett å dra inn økonomiske aspekt ved saka, eller bør heradsstyret heve ordskiftet om strukturen over politikken, og returnere til bokføringa først når strukturen er på plass? Kva løysing er eigentleg mest rettvis? Bør spørsmålet om skulestruktur sjåast uavhengig av andre saker i Kvam, eller bør heradsstyret sjå på fordelinga av institusjonar mange år tilbake, for å finne kva bygd som har vunne mest? Kor langt tilbake skal ein då gå? Kor mange institusjonar skal leggjast i vektskåla? Fagfolk, rådmannen eller andre, kan sjølvsagt ikkje med sin integritet i behald, gje fullgode råd i ein slik prosess. Det har rådmannen gjort klårt ved fleire høve, utan motsegn. Like fullt verkar heradsstyret, og mange med det, å vente at rådmannen skal felle ein salomonisk dom. Men rådmannen si saksutgreiing er eit framlegg til, ikkje ein dom over. For like lite som rådmannen kan vere ombod for folkemeininga, like lite kan han snakke heradsstyret til fornuft når det går på tvers av ei ortodoks tolking av økonomisk rasjonalitet. I begge tilfelle må heradsstyret sjølv ordne opp. 3 Rådmannen si tilnærming Rådmannen har framleis tiltru til at heradsstyret makter å ivareta si politiske rolle, som mellom anna er å fastsette mål. Og målet i skulesaka følgjer av vedtaket som heradsstyret fatta i desember 2007 om ungdomsskule i fire bygder. Dette vedtak ligg til grunn for spørsmåla til rådmannen, og er derfor å oppfatte som eit prinsippvedtak. Rådmannen vil ikkje utfordre dette. 2 1 Ingen kommunar i Hordaland, forutan Bergen, har sendt like mange lovlegkontrollar til fylkesmannen i same periode. 2 Utfordre prinsippvedtak gjorde heller ikkje rådmannen våren 2007, då heradsstyret var ved å samle seg om å byggje i Øystese og på Tangerås.
I denne saksutgreiinga svarar derfor rådmannen berre på dei spørsmåla som heradsstyret stilte han i desember. Vil heradsstyret ha svar på andre spørsmål, må det vedta å spørje om desse. Då vil rådmannen svare i ei ny saksutgreiing. 3 Rådmannen vil altså avgrense denne saksutgreiinga til å vise korleis det er råd å finansiere fire ungdomsskular, og kva økonomiske og organisatoriske verknader dette kan få. 4 Økonomisk armslag Heradet har nok pengar til skuleinvesteringar, om ein ser raust og frisinna på drifts- og investeringsbudsjettet slik det er i dag. Pengane kan hentast i frå fire kjelder: Det er for det første råd å omdisponere midlar som er sett av, men enno ikkje nytta, til investeringar. Det er for det andre råd å auke eigenkapitalen ved å selje bygg og tomter. Det er for det tredje råd å kutte i drifta og slik frigjere midlar til å betale renter og avdrag. Dermed kan heradet auke låneramma si. Det er for det fjerde råd å auke inntektene, i første omgong ved å innføre eigedomsskatt. 5 Omdisponeringar Kor store summar er sett av til investeringar fram til 2011 og enno ikkje nytta? Svaret er 110 millionar. Då er stort og smått inkludert. Rådmannen syner til vedlegg for eit oversyn over investeringsprosjekt han meiner det er råd å gjere om, eller setje på vent. Å hevde at heradsstyret er heilt utan armslag er difor ikkje rett. Eller meir presist; manglande armslag er sjølvpålagt og kan difor gjerast om inkje. 6 Sal Heradet kan selje bygg og tomter som ikkje lengre er naudsynte til skuledrifta. Eit grovt overslag tilseier at der er råd å selje skulerelaterte eigedomar for 20 millionar. 7 Kutt Heradsstyret kan ta fire grep for å kutte i drifta utan å kome i konflikt med lovverket. Det kan gradvis kutte alle tenester som ikkje er lovpålagte redusere tenestene til det minimumsnivå som er fastsett i lov sentralisere tenesteproduksjonen redusere sin innsats for utvikling og la andre stå for den Når rådmannen legg dei fire tilnærmingane til grunn, ser han at det over nokre år er råd å spare om lag 20 millionar i lønns- og driftsmidlar kvart år. Men då er kulturarbeidet, idrettsarbeidet, folkehelseinnsatsen, kulturskulen, utekontakten og ferieklubben borte. Likeeins bibliotekfilialane i Ålvik, Øystese og Strandebarm. Også næringsavdelinga på rådhuset er borte, likeeins legekontoret i Strandebarm. Innstilt er alle utviklingstiltak for personalet, ja, sjølv deler av det offentlege planarbeidet kan leggjast bort om heradsstyret heller enn å freiste å styre, let seg styre av utviklinga. Tilhøvet mellom stat og kommune er slik at rådmannen ikkje vil tilrå kutt i drifta utover 2 pragmatiske prosent årleg for å saldere budsjettet. Dels skuldast det at dei statlege overføringane (som utgjer om lag 80 prosent av kommunane sine inntekter) er usikre, 4 og dels at det dei siste åra har vore ein tendens til at Stortinget gjev innbyggjarane fleire lovfesta retter siste på lista er retten til barnehageplass. 3 Den kan skrivast raskt, rådmannen er varm i skuletrøya. 4 Det er til dømes strid på Stortinget om kommunane skal få eigedomsskatten direkte eller om den skal inngå i overføringane.
Små kutt gjev kontinuitet i tenesteproduksjonen. Då vert det enklare å fortelje innbyggarar, og potensielle tilflyttarar, kva dei kan vente seg i Kvam. Kontinuitet er viktig i konkurransen om arbeidskraft, arbeidsplassar og nye innbyggjarar. Kommunar som er ute etter fleire innbyggjarar, må sky skippertak og leggje opp eit kontinuerleg arbeid. Samstundes må ein òg dyrka eldsjelene. Bygdeforskar Dag Jørund Lønning. Hordaland folkablad. 3. juni 2008. Ved å halde oppe ordinær drift der andre kommunar må skjere ned, kan heradet få ein føremonn i konkurransen. 8 Eigedomsskatt Skatt på alle eigedomar vil tilføre heradskassa om lag 10 millionar kvart år. Rådmann vil tilrå at eigedomsskatten ikkje vert nytta til investering, men tene som ein buffer som kan halde opp driftsnivået. 9 Organisering og finansiering Ved å omdisponere investeringsmidlar som i dag er disponert, men ikkje nytta, er det råd å realisere ambisjonen om ungdomsskule i fire bygder. Det må rimelegvis få verknader for korleis eksisterande bygg vert forma og nytta. 9.1 Organisering 9.1.1 Barnehage i Øystese Rådmannen meiner det gamle servicebygget på Bjørketeigen eignar seg godt til barnehage. Bygget er på 950 m2, stort nok til fem avdelingar og meir til. Når servicebygget står klart som barnehage, tilrår rådmannen at Sjydnahaugen barnehage vert nedlagt og bygget seld. Rådmannen meiner det vert rimelegare å byggje om Bjørketeigen enn å byggje om barneskulen i Øystese for å etablere eit oppveksttun der. Rådmannen vurderer det òg som billigare enn å byggje barnehage i Busdalen. 5 Vegen opp til Bjørketeigen har korkje fortau eller rekkverk. Det må på plass. Likeeins må det lagast ei trafikkløysing ved barnehagen som sikrar mjuke trafikantar. I dag er det tre verksemder i servicebygget på Bjørketeigen. Avlastningsbustadene kan flyttast til eit anna bygg på Bjørketeigen. Dagsenteret for psykisk utviklingshemma og hjelpemiddelsentralen må flyttast frå Bjørketeigen. 6 Desse grepa ser rådmannen som første trinn for å samle barnehagane i Øystese. Andre trinn vert å flytte avlastningsbustadane til eigna lokale utanfor Bjørketeigen, og nytte ledige lokalar etter desse til barnehage. Då vert to barnehagar til ein - på Bjørketeigen. Servicebygget bør kunne takast i bruk til barnehage innan eit år. Det vil nok ta fleire år før avlastningsbustadane kan flyttast. I den tida må Øystese barnehage framleis drive i bedehuset. Rådmannen vil kontakte Indremisjonen for å planleggje ei utbetring av bedehuset. 9.1.2 Barneskule i Øystese Øystese barneskule er godkjend etter forskrift om miljøretta helsevern. Standarden er akseptabel. Rådmannen tilrår å setje vøling av skulen på vent. Rådmannen ser ikkje store driftsøkonomiske fortrinn ved å flytte elevane frå og med femte klassen til ungdomsskulen. For elevane frå 1-4 vil bli igjen ved barneskulen. Då må barneskulen like fullt vølast frå tid til annan. Her vil heller ikkje vere stordriftsfordelar ved å slå i hop klassar. 5 Kor mykje billegare må rådmannen ha tid på seg for å stadfeste. 6 Rådmannen treng enno litt tid for å finne nye lokalar til hjelpemiddelsentralen.
Derimot ser rådmannen at elevane frå 5.-7.-klasse kan få eit betre arbeidsmiljø ved ungdomsskulen. Det talar rimelegvis for flytting. Uansett skuleløysing vil heradet ha areal til overs. Eit argument som talar for ein tradisjonell barneskule er at ledige areal i ungdomsskulen kan ha ein større marknadsverdi. Rådmannen vil ikkje tilrå oppveksttun i Øystese, men la barneskulen drivast som i dag. Dersom heradsstyret ynskjer å flytte dei eldste elevane ved barneskulen til ungdomsskulen, vil rådmannen tilrå at heradsstyret først rådfører seg med foreldra ved begge skulane. 9.1.3 Busdalen Rådmannen tilrår at barnehagetomta i Busdalen vert omregulert til næringsareal. 9.2 Finansiering (i millionar) 7 1. Pengar avsett til Norheimsund barneskule 40 (lån innanfor dagens ramme) 2. Midlar avsett til barnehage i Busdalen 28 (lån innanfor dagens ramme) 3. Utsett oppussing av Øystese barneskule 12 (lån innanfor dagens ramme) 4. Sal av Sjydnahaugen barnehage 2 5. Sal av Vikøy/Aksnes skule 3 6. Sal av Steinsdalen skule 3 7. Sal av Busdalen (omregulert til næring) 2 8. Sal av ungdomsskulen i Strandebarm 7 Dette gjev 97 millionar. For desse kan heradsstyret dei neste tre åra byggje 1-10-skule i Norheimsund til 80. Dei restande 17 skulle halde til ein dugande barnehage i Bjørketeigen (inkludert utomhus- og parkeringsareal), til fortau og rekkverk på vegen opp dit, og til småvøling både her og der. Då er mykje løyst. 10 Verkebyllen Gitt prinsippet om fire ungdomsskular vert det mykje ledig areal i Øystese. Nær halvparten av ungdomsskulen vert ubrukt, eller i det minste kraftig underutnytta. 8 Det er verkebyllen i skulesaka, gitt prinsippet om ungdomsskule i fire bygder. 9 Rådmannen har tatt i mot fleire framlegg til å løyse problemet. Det mest nærliggande er å bruke det slik det først var tenkt. Det er ikkje politisk mogleg. Dernest har rådmannen vurdert å flytte elevane frå og med femteklassen opp til den ombygde ungdomsskulen, og skipa ein 5-10-skule der. Å leige ut deler av ungdomsskulebygget til andre skuleslag har rådmannen forsøkt. Han vende seg til Hordaland fylkeskommune, men fekk nei. Å byggje det om for å møte arealbehov i næringslivet, trur rådmannen vert vanskeleg. Det er ikkje kva næring som helst som kan halde hus i tvillingbygget til ein skule. Dertil er næringslivet no råka av finansuroa i verda. Mykje tyder på at me står framfor ei tid med stagnasjon og mismot. Det gjer det endå meir problematisk å finne leigetakarar. Rådmannen vil òg nemne at han har teke imot fleire utradisjonelle framlegg til bruk av bygget. Ein kar utom Øystese tilrådde å sprenge tilbygget til ungdomsskulen, for dermed å eliminere trusselen om å røve elevane frå Norheimsund til Øystese for godt. Ein kar frå grensetraktene meinte bygget kunne bli eit Nasjonalt senter for bygdestrid, der tverrfagleg forsking vart sameina med ei permanent utstilling av brev, notat og dagbøker frå notoriske kverulantar over heile landet. Rådmannen refererer desse to framlegga for å illustrere kor sterke kjensler det er i saka. 7 Salsverdiane er stipulerte ut i frå takst (Strandebarm) og ut i frå skjønn (alle andre skular) 8 Og stadig betre plass vert det, for elevtalet går ned. 9 Alternativt om lag halvparten av barneskulen, om heradsstyret etablerar 5-10-skule i ungdomsskulebygget.
Rådmannen vurderer situasjonen slik at heradsstyret må bu seg på at det kan ta lang tid før ein eigna leigetakar kjem på banen. På kort sikt ser ikkje rådmannen anna alternativ enn at det ledige arealet vert ståande som eit gapande monument over skulesaka. Så får innbyggjarane i år framover drøfte om det var dei som tilrådde, dei som bygde, eller dei som ikkje brukte, bygget som var opphavet til monumentet. Rådmannen tilrår heradsstyret å lage eit politisk utval med oppgåve å finne nytt bruksområde for det ledige skulearealet i Øystese. 11 Investeringsøkonomien Ved å halde gjelda konstant nokre år framover, vil det vere rom for å investere tilsvarande det som vert nedbetalt. Rådmannen vil likevel tilrå at ein del av dei midlane som vert frigjort ved nedbetaling vert lagd til fond. Heradet treng ein solid buffer, heradsstyret må bremse investeringsambisjonane. Rådmannen har finansiert ambisjonen om ungdomsskule i fire bygder ved mellom anna å skyve på investeringar. Det gjelder: Ombygging av Ålvik skule, utsett til 2011 Tilbygg til barnehagen i Ålvik, utsett til 2011 Ny barnehage i Tørvikbygd, utsett til 2011 Vøling av Øystese barneskule, utsett til 2012 Hardinghuset, utsett til etter 2013 For å unngå å ramme drifta, bør heradet innføre eigedomsskatt og satse på at dei statlege løyvingane held fram som i dag. Her vert ikkje stort økonomisk armslag, men det bør gå dersom heradsstyret styrer stramt og i tillegg tek tida til hjelp. 10 12 Ro og forsoning framfor vekst og utvikling Når politisk røynde og meiningssterke kvemmingar stundom vender seg til rådmannen og seier når vi berre får unna skulesaka, så skal det sanneleg bli fart på utviklinga her, tenkjer rådmannen at store bidrag frå heradskassa til denne utviklinga vert det ikkje. Fire ungdomsskular gjev ikkje mykje vekst, men dei bidreg til ro kanskje òg til forsoning. Veksten dei neste tre-fem åra må difor kome frå dei næringsdrivande. Det er ei paradoksal erkjenning når næringslivet over alt går mot tørke og mismot, og ber det offentlege om direkte og indirekte støtte. Verknadene av dette for Kvam må alle ta inn over seg. Dei næraste åra kan ikkje representantar for heradet med truverd uttale at heradet skal satse, ta tak eller framføre andre vekstflosklar. For heradet har alt satsa på skule og idrett, og skule igjen. På ro og forsoning. Der ligg alle egga. Dei første åra vert det drift, drift og atter drift. --- o0o --- 10 Tydelegare kan ikkje rådmannen vere, til det er for mykje uvisst (renta, inntektssystemet mm)