ÅRSMELDING INDRE SOGN JORDSKIFTERETT 2009 Doggvått gras Foto: Henriette Fraas
VERDIGRUNNLAG Jordskifteretten er ein særdomstol som arbeider med saker heimla i jordskiftelova. Arbeidsoppgåvene er i hovudsak omforming av eigedomar, klarlegging og fastsetjing av rettstilhøve for fast eigedom med bl. a. fastsetjing av eigedomsgrenser, bruksrettar, etablering av sams investeringstiltak, ulike skjønn m.m. Jordskifteretten skal vere uavhengig. Han skal sikre og fremje rettstryggleiken og verne om rettssamfunnet. Jordskifteretten skal til ei kvar tid ha høg tillitt i samfunnet. HOVUDOPPGÅVENE TIL JORDSKIFTERETTEN Klarlegging av grenser og rettstilhøve: I dei fleste sakene møter jordskifteretten problemstillingar knytt til uklare grenser og rettstilhøve. Stundom ønskjer partane berre å få fastsett kvar grensa mellom eigedomane går, eller kva for rettstilhøve som gjeld i eit konkret område. Sak for jordskifteretten kan vere avgrensa til å gjelde handsaming av desse spørsmåla. Endring av eigendommar og rettstilhøve: I andre tilfelle er ikkje klarlegging av rettstilhøve nok for å løyse problema. Då kan det vere aktuelt å endre eigedommane, avløyse rettar, gje reglar for bruken m.m. Dette vert kalla jordskifte, og omfattar de ulike sakstypane som er omtala nedanfor: Oppløysing av sameige: Der grunn og rettar ligg i sameige mellom fleire eigedommar, kan jordskifteretten løyse opp sameiga og dele areala slik at kvar sameigar vert eineeigar til eit areal tilsvarande eigedommen sin partsdel i sameiga, jf. jskl. 2 bokstav a. Eigedomsdeling: Jordskifteretten kan dele ein landbrukseigedom dersom delingsløyve er gitt, og eigedommen skal nyttast til landbruksføremål. Ny utforming av eigedommar: Dette tiltaket er aktuelt når eigedomane omfattar fleire teigar eller at dei på ein annan måte har ei form som ikkje er føremålstenleg. Eigedommane kan formast om ved ombyting av areal. Slik ny utforming gjennom arealbytte kan og vere aktuelt i samband med deling av eigedommar, sal av tilleggsjord og i samband med offentlege utbyggingstiltak som veg, jernbane m.m. I slike saker kan jordskifteretten samstundes halde skjønnet og fastsetje skadebota for den skade og ulempe den einskilde eigedomen vert påført gjennom det nye tiltaket. Bruksordning: Bruksordningsreglar kan utarbeidast der det er sameige, eller der eigedomstilhøva gjer at eigedommane er vanskelege å nytte, jf. jskl. 2 bokstav c. Slike bruksordningar endrar ikkje sjølve eigedoms- og rettstilhøva, men gjev reglar om korleis bruken skal utøvast. Ei bruksordning kan og løyse problem der det er nødvendig at fleire grunneigarar samarbeider for å få til utbygging i eit område.
Sams tiltak: I andre høve er det ikkje tilstrekkeleg å gje bruksreglar. Når det også er nødvendig å gjere investeringar for å løyse problemet, vert sakstypa kalla «sams tiltak», jf. jskl. 2 bokstav e. For å løyse problem med for eksempel tilkomst til eit område, må det i tillegg til å ordne med rettar også byggast veg. Ofte vil ei slik investering vere til nytte for fleire eigedommar. Etter denne sakstypa kan retten få i stand sams tiltak og fordele kostnader. Avløyse bruksrettar: Varige bruksrettar som beiterettar, slåtterettar, vegrettar m.m. kan gjere det vanskeleg å nytte eigedommane som rettane kviler på. Slike rettar kan avløysast ved at jordskifteretten utmåler vederlag i form av areal, pengar eller på andre måtar, jf. jskl. 2 bokstav d. Fordele planskapte verdiar og kostnader innanfor byggjeområde: Jordskifteretten kan fordele utbyggingsverdiar og kostnader ved sams tiltak innanfor eit byggjeområde, jf. jskl. 2 bokstav h. Dette inneber at dei grunneigarane som får sitt areal utlagt til friområde, vegar m.v. i reguleringsplanen eller utbyggingsplanen, kan få del i utbyggingsrettar på andre eigedommar innanfor byggjeområdet. Omforme eigedommar og rettar i byggjeområde: Jordskifteretten kan avbøte ulemper som følgje av tiltak som er lagt til grunn for i reguleringseller utbyggingsplanar ved å omforme eigedoms- eller bruksrettsstrukturen, jf. jskl. 2 bokstav i. Døme på dette er omforming av eigedommar som blir oppdelt av vegar, og endring av eigedomsgrenser, slik at disse blir sameanfallende med tomtegrensene. Kombinerte saker og skjønn: I samband med jordskiftesak kan jordskifteretten halde skjønn over erstatningsutmåling ved oreigning og rådevaldsinnskrenkingar. Desse sakene kombinerer verkemidla i jordskifte og oreigning. Kombinerte saker (jordskifte og samtidig skjønn): Jordskifteretten kan fremme jordskifte og halde oreignings/erstatningsskjønn samstundes for dei same eigedommane, som ein integrert del av jordskiftesaka. Dette er aktuelt ved offentleg oreigning ved veg- eller jernbaneutbygging og ved offentlege rådveldeinnskrenkingar, som t.d. naturvern. Skjønn: Jordskifteretten har heimel til å halde skjønn som eiga sak etter ulike lover. Heimelen er i hovudsak avgrensa til areal som er sett av til landbruks-, natur- og friluftsområde (LNF). Utanom den heimelen jordskifteretten har etter jordskiftelova til å halde skjønn, kan jordskifteretten halde skjønn etter gjerdelova, veglova og servituttlova.
SAKSARBEIDET Også dette året har vore prega av ein noko redusert arbeidsstokk. Ei dommarstilling sto ledig frå 1. februar til 1. juni, og ei ingeniørstilling sto ledig frå 1. oktober og ut året. Vi har i år slutta 15 saker, 4 av sakene var overførde frå Indre Hordaland jordskifterett og 1 frå Sunnfjord og Ytre Sogn jordskifterett. I same tidsrommet kom det inn 13 nye krav. Det fører til at restansane har minka med 2 saker. Ved årsskiftet låg det føre 31 saker til førehaving ved vårt kontor. Av dei slutta sakene var det 4 sak med ny eigedomsutforming, 1 bruksordning og sams tiltak, 10 grensegangar eller rettsutgreiingar. Det er framleis stort behov for rettsutgreiing i sameigeområde, og særleg er det stor interesse for klarlegging av rettar i samband med planlegging av småkraftverk. Det blei merka 165,6 km grense og målt inn 526 grensepunkt. Til saman var det 309 partar i dei sakene som blei slutta i 2009. Nye, føreliggjande og avslutta saker 2009 ved Indre Sogn jordskifterett: Totalt Omarrondering Bruksordning og sams tiltak Rettsfastsetting Skjøn 2a,b,d,f,g,h og "andre" 2c,e og i 88 og 88a 6 og 6a Slutta saker 15 2.3 4 4.3 1 2.0 10 1.6 0 0.0 Føreliggjande saker 31 2.0 5 2.2 7 2.4 19 1.8 0 0.0 Nye saker 13 2 1 10 0 Litt om einskilde saker: Sak nr. 9/2002, Tenold, ei av dei eldste føreliggjande sakene, vart avslutta dette året. Denne saka omfatta mykje teknisk arbeid. Dette har vore fordelt over fleire sesongar. På grunn av redusert kapasitet på teknisk side over fleire år, har vi ikkje kunna prioritert denne saka sterkare. Dette var eit tradisjonelt utmarksjordskifte. 3425 daa sameigemark vart lagt ut som særeigeteigar for partane. Det vart merka, målt og kartfesta 32,5 km grenser. Dette omfatta innergrenser i feltet og yttergrenser mot fire andre sameigeområde. Ein tvist vart avgjort ved dom og 4 grensestrekningar vart fastsett ved rettsfastsetjande vedtak. Sak nr. 17/2007, Nærøyfjorden LVO, galdt merking av i alt 4 verneområde, der Nærøyfjorden landskapsvernområde utan samanlikning var det største. Fylkesmannen i Sogn og Fjordane kravde saka. Det vesentlege merkearbeidet vart utført sammaren 2008. Grensene går i eit utprega vestnorsk fjord- og fjellandskap med store høgdeskilnader. På grunn av svært krevjande terreng og store avstandar vart det nytta helikopter til transport av landmålarane under merkinga. For å utnytte kapasiteten til helikopteret vart arbeidet utført av 6 ingeniørar fordelt på 3 lag. Ingeniørar frå Stavanger, Voss og Førde assisterte oss i dette arbeidet. Merka grenser utgjorde i alt 130,9 km.
PERSONELL OG ØKONOMI Indre Sogn jordskifterett har kontor i Statens hus i Leikanger. Jordskifteretten har 5 stillingsheimlar. I tillegg hadde vil innleigd målehjelp i 1 mnd. i marksesongen. Ved årsskiftet 2009/2010 hadde kontoret desse tilsette i faste stillingar: Jordskifterettsleiar Hans Ruud Jordskiftedommar Frode Pettersen Avdelingsingeniør Sigurd Dulsvik Avdelingsingeniør Ledig stilling Førstekonsulent Eli Fraas SØRVIS OG INFORMASJON Eit viktig verkemiddel for å heve sørvisnivået er å redusere ventetida for nye saker. Utviklinga har i år gått i rett lei, noko som skuldast færre innkomne saker. Ventetida for oppstart av saker er i dag om lag eitt år. For små saker er ventetida likevel under eitt år. Sakshandsamingstida er 2,0 år og gjennomsnittsen på alle føreliggande saker er 2,3 år. Ny teknologi gjer vegen frå markarbeid til ferdig produkt kortare, og fører til raskare gjennomføring av sakene. Dette gjeld både satelittbasert innmåling og utstikking av nye grenser (GPS), og digital kartproduksjon (GIS). Indre Sogn jordskifterett Skrivarvegen 2 6863 leikanger Tlf.: 57655450 Fax.: 57655463 Epost: indre.sogn.jordskifterett@domstol.no