BUDSJETT 2014 ØKONOMIPLAN 2014-2017 TEKSTDEL

BUDSJETT 2014 ØKONOMIPLAN 2014-2017 TEKSTDEL

Budsjett 2014, Økonomiplan 2014-2017: Tekstdel 1. Rådmannen sine generelle kommentarar... 3 2. Økonomiske oversikter... 8 2.1 Hovudoversikt driftsbudsjettet... 8 2.2 Budsjettskjema 1A - Driftsbudsjettet... 9 2.3 Budsjettskjema 1B - Driftsbudsjettet... 9 2.4 Hovudoversikt investeringsbudsjettet... 10 2.5 Budsjettskjema 2A - Investeringsbudsjettet... 11 2.6 Budsjettskjema 2B - Investeringsbudsjettet... 11 3. Generelt: Om Budsjett 2014 og Økonomiplan 2014 2017... 12 4. Føresetnadar for Budsjett 2014 og Økonomiplan 2014-2017... 13 4.1 Folketalsutvikling... 13 4.2 Statsbudsjettet kommunen sine frie inntekter for 2014... 17 4.3 Oppgåveendringar og ulike satsingar i Statsbudsjettet:... 23 4.4 Andre økonomiske føresetnader... 25 4.5 Kommunale takstar og inntekter frå tenester... 30 5. Mål og tiltak... 32 5.1 Overordna strategikart... 32 5.2 Tiltak... 35 5.3 Samla oversikt over tiltak for Budsjett 2014 og Økonomiplan 2014-2017... 36 5.4 Innspel frå ansvarsområda delmål og tiltak... 40 Ansvar 5000 Rådmannen finans... 41 Fellestiltak... 44 Ansvar 1000 Rådmannen... 45 Ansvar 1200 Lønn og personal... 49 Ansvar 1400 IKT... 52 Ansvar 1500 Økonomi... 54 Ansvar 1600 Utvikling... 56 Ansvar 1700 Tenestetorget... 60 Skulane felles... 62 Ansvar 2101 Enge skule... 64 Ansvar 2103 Rygg skule... 68 Ansvar 2105 Skånevik skule... 71 Barnehagane felles... 73 Ansvar 2201 Enge barnehage... 78 Ansvar 2203 Rygg barnehage... 80 Ansvar 2205 Skånevik barnehage... 82 Ansvar 2300 Kultur... 84 Ansvar 3000 Helse og sosial... 90 Ansvar 3500 3504 Pleie og omsorg... 97 Ansvar 3600 NAV... 101 Ansvar 4200 Drift og vedlikehald... 103 Investeringar: 2014-2017... 107 Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 2

1. Rådmannen sine generelle kommentarar Målstyring Kommunen har vedtatt eit overordna strategikart ut frå dei fire fokusområda brukar og teneste, organisasjon og medarbeidar, samfunn og økonomi. Einingane har arbeidd vidare med eigne strategikart. Dette arbeidet vil no bli vurdert og evaluert i ein forvaltningsrevisjon i inneverande år. Økonomiske rammer I 2014 er det innarbeidd estimert vekst i frie inntekter for kommunane med 4,3 mrd. frå 2013 til 2014. Veksten frå 2013 til 2014 varierer mellom kommunane. Samla for landet 4,1 % Samla for Hordaland 4,2 % For Etne kommune 4,4 % (KS-tal, Statsbudsjettet 4,8 %) I framlegget til Statsbudsjett for 2014 er det lagt til grunn ein deflator (prisindikator) på 3,0 % der 3,5 % er pårekna lønnsvekst (utgjer om lag 2/3 av indikatoren). Veksten for Etne kommune utover løns- og prisstigning er etter dette 1,4%. Dette er bygd på KS sine prognosar. Distriktstilskot Sør-Norge vil bli vidareført i 2014, men det er sagt at ordninga vil bli vurdert. Dette utgjer 5,4 mill. for Etne kommune, som er vidareført i heile økonomiplanperioden. Eit eventuelt bortfall av denne ordninga vil få store konsekvensar for budsjettbalansen. I tillegg gjer låg straumpris at me også må justera ned inntektsestimata for sal av konsesjonskraft. Straumprisen er justert ned frå 32 til 30 øre/kwh, noko som utgjer ein inntektsreduksjon på 0,4 mill. i året i perioden. Eksisterande inntekter på eigedomsskatt er justert ned med kr 0,3 mill. i året. Det har ikkje vore kompensert for generell prisvekst i budsjetta i Etne i mange år. Det er berre lønnsvekst som er lagt inn. I dette har det lege ei vesentleg innstraming, men har også gitt rom for innarbeiding av nye tiltak. Det er heller ikkje i dette forslaget kompensert for generell prisvekst. Framlegg til budsjettet og økonomiplan 2014 2017 er ei vidareføring av eksisterande drift og byggjer i hovudsak på budsjett og økonomiplan 2013 2016. Det er føreslått auke på einskilde område, både som konsekvens av sentrale vedtak og lokale prioriteringar. Innsparingstiltaka på einingane med kr 1,4 mill. i 2012 og 2013 og auka og ligg inne med kr 2,6 mill. i 2014 og for resten av planperioden. Utover det som ligg inne er det ikkje føreslått nye generelle innsparingstiltak. Framlegget inneheld forslag om innføring av eigedomsskatt for heile kommunen. Det er lagt inn inntekter på 6,7 mill. frå 2015. Kostnaden med innføringa er lagt inn i 2014 med kr 3,0 mill., dekka av fond og tilbakeført til fond i 2015. Vidare er 2,0 mill. av inntekta sett av på fond i 2016 og 2017 for å dekka auke drift av nytt omsorgssenter. Ser ein på eigedomsskatten isolert opp mot investeringane i nytt omsorgssenter, vil om lag heile eigedomsskatten gå til dekking av renter, avdrag og auka drift for nytt omsorgssenter. Samhandlingsreforma Samhandlingsreforma har utan tvil vore den store reforma for kommunesektoren dei siste åra og avtalane mellom kommunane og helseføretaket, knytt til oppgåvefordeling og samhandling Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 3

mellom kommunane og helseføretaket, er revidert i inneverande år. Kommunen sin del av ein felles koordinerande stilling opp mot helseføretaket er innarbeidd i forslaget. Kommunen deltar i interkommunalt helsesamarbeid med Sauda, Suldal og Vindafjord knytt opp til samhandlingsreforma. Det er tilsett eigen prosjektleiar for prosjektet og oppretta 7 faggrupper med representantar frå alle kommunane som skal utgreia desse områda: 1)Miljøretta helsevern, 2) Frisklivssentral / læring og meistring, 3) Heimerehabilitering / rehabiliteringssenger, 4) Øyeblikkeleg hjelpssenger / legevakt, 5) Kompetanseteam / ambulante team, 6) Yngre personar med samansette og langvarige behov for tenester og 7)Demente med utagerande adferd Det er gjort vedtak om å setja i gong 1)Miljøretta helsevern, dei andre prosjekta skal opp til handsaming tidleg i 2014. Prosjektleiarstillinga er føreslått vidareført i 2014 og det er føreslått oppretta felles kreftkoordinator mellom kommunane. Det er også føreslått å oppretta frisklivssentral, jf. 2) Frisklivssentral / læring og meistring, fordi Etne er tiltenkt ei sentral rolle innafor dette samarbeidsområdet. Tiltak utover dette i forhold til samarbeidsprosjekta har ein valt å avventa til vedtak føreligg. Arbeidsinnvandring Kommunen har dei siste åra hatt auke i innbyggjartalet. Det er tråd med målsetjingane i kommuneplanen. Gjennom fleire år har grunnen til folketalsveksten vore nettoinnflytting frå utlandet. Dette er i all hovudsak arbeidsinnvandring. Tiltak for integrering og tilrettelegging for at desse skal bli verande i kommunen må vera viktig for næringslivet, gjerne i samarbeid med kommunen. Norskopplæring er viktig i den samanheng. Her må det jobbast vidare med ein modell for å finansiere denne utfordringa, som i dag ligg på Enge skule. Her kan gjerne Etne og Vindafjord Næringsutvikling medverka til konstruktive løysingar. Rekruttering ei utfordring Fleire av einingane våre har mange arbeidstakarar som nærmar seg pensjonsalder. Arbeidet med å halda på og rekruttera ny arbeidskraft vert viktig i åra som kjem. Dette vil gjelda innafor dei fleste fagområda. Deltaking i omdøme arbeidet på Haugalandet har så langt vore dekka av næringsfondet. Det er no føreslått innarbeidd i driftsbudsjettet med 0,05 mill. årleg. Det har ved fleire høve vore peika på at Etne kommune er den einaste kommunen i området som ikkje har betalt matpause og at dette verkar negativt på rekruttering. Det er trong for å jobba vidare med dei økonomiske konsekvensane av ei slik endring og det er ikkje funne rom for innarbeiding av eit slikt tiltak i denne omgang. Det er derimot innarbeidd å investere i bedriftshytte som oppfølging av K-sak 43/13. I K-sak 082/12 blei det lagt inn 4 nye lærlingplassar. Tiltaket blei innarbeidd med inndekning frå generelt disposisjonsfond frå og med 2015.Det er uheldig å finansiere varige tiltak med inndekning frå fond og rådmannen rår til at tiltaket finansierast som ein ordinær budsjettpost. Dette gir ein kostnad på 0,57 mil årleg frå og med 2015. Det er i tillegg lagt inn ein lærling innan kontor og administrasjon i 2014-16. Kostnaden på til saman 0,35 mill. i denne avgrensa perioden er føreslått dekka av fond. Planleggarstilling Med dei mange planleggingsoppgåvene som ligg til kommunen, kan det bli vanskeleg å klare å følgje opp intensjonane i den vedtekne planstrategien med noverande stab. For å auka kapasiteten innan teknisk planlegging, under her tilrettelegging av nye bustad- og industrifelt, er det føreslått å oppretta ein ny stilling på dette området. Styrking av brann og naudnett Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 4

Branntenesta er føreslått styrka med midlar til førebyggjande arbeid, godtgjersle, opplæring, spesialklede og vedlikehald. I tillegg er det lagt inn auka kostnader til naudnett i tråd med dei opplysningane som i dag er kjente. Skulane Skulane er styrka med midlar til valfag, skyss, redusert leseplikt grunna alder og norsk for framandspråklege. Barnehagane Det er innarbeidd stillingsauke i alle barnehagane som følgje av auka barnetal. Driftsbudsjetta i barnehagane er i tillegg harmoniserte. Det er lagt inn felles feriestenging av dei kommunale barnehagane i juli månad. I tillegg er det lagt inn auke i tilskotet til Småfolk barnehage på 1,5 mill. for kvart år i perioden. Maks-satsen i barnehagane har vore uendra i mange år. Satsane for foreldrebetaling er vurdert med bakgrunn i auka barnetal og auka tal tilsette i barnehagane. Satsane for 2-4 dagar er lågare i Etne enn i kommunar rundt oss og er føreslått auka. Kultur Det er lagt inn midlar til kulturskuletimen, utbetring av fuktskade i Skånevik kyrkje og ny plenklyppar. Det er føreslått innarbeida tilskot til idrettsrådet i budsjettet i staden for å dekka det av fond. Helse, Omsorg og NAV Det er innarbeidd ein vesentleg auke for ressurskrevjande tenester. Her har kommunen hatt ei stor auke dei siste åra. I tillegg er mottak av flyktningar ei stor satsing som krev mykje ressursar for fleire tenesteområde i kommunen. Det er ikkje lagt inn auka satsing innan rus og psykiatri. Dette er eit område det er stor fokus på frå sentralt hald og der også Etne har utfordringar. For å få eit heilskapleg opplegg rundt dette, legg dette framlegget opp til å venta å sjå kva ressursar kommunane får tilført og korleis den sentrale satsinga er tenkt gjennomført. Det store prosjektet innan pleie- og omsorgstenesta er nytt omsorgssenter i Etne. Investeringsrammene til nytt omsorgssenter er ikkje endra i dette framlegget, men det er planlagt å bruka 2,0 mill. av inntektene frå eigedomsskatt til auka drift. For NAV er det lagt opp til ein mindre justering av driftskostnadane. Drift og vedlikehald Det er føreslått å innføra ei vaktordning for områda vatn, avlaup, bygg og veg for å ta seg av naudsynte utrykkingar og alarmar. Ein del av denne meirkostnaden vil dekkast av sjølvkostområdet, men det er lagt inn eit fast vakttillegg for å dekka vakt utanom sjølvkostområda. I tillegg er det føreslått auka reinhaldsressurs i Skånevik barnehage og nye lokale for kulturskulen. Gebyr Det er for 2014 ikkje lagt inn endring på forbruksgebyret eller tilkoplingsgebyret for vatn. For forbruksgebyret for kloakk er det lagt inn ein reduksjon på om lag 30%. Tilkoplingsgebyret er uendra. For feiing er det lagt inn ein auke på 3,5%. For slamrenovasjon er det ein reduksjon på knapt 20% for vanlege bustadhus og fritidshus. Renovasjonssatsane blir redusert med vel 2%. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 5

Andre justeringar og mindre tiltak i drifta går fram av tekstdokumentet. Investeringar Investeringsprogrammet for økonomiplanperioden 2013 2016 er vidareført med nokre små justeringar. Ombygging/nybygg av Etne omsorgssenter er lagt inn med ny ramme på 110 mill. kr. Av dette eit låneopptak på 70 mill. kr. Oppstart er sett til 2015. Utan innføring av eigedomsskatt ville dette prosjektet redusert det økonomiske handlingsrommet vesentleg i åra framover. Det trengs avklaring på grunninnløysing og utbyggingsmodell for bustadfeltet på Fitja og for næringsarealet på Fikse for å komme vidare med realisering av desse prosjekta. Det er lagt inn 2,0 mill. kr og 3,0 mill. kr til oppgradering av dei kommunale kaiane i Skånevik, Etne og Tøsse i 2014 og 2015. Omfang og kostnadar med dette er ikkje endeleg avklart. Det er lagt inn 0,25 mill. kr for å gå over frå analoge til digitale tryggleiksalarmar i 2014. Vidare er det lagt inn 0,21 mill. kr til oppgradering av brannvarslingsanlegga på Enge skule og Enge barnehage. Andre investeringsprosjekt går fram av investeringsbudsjettet. Det er fleire investeringsprosjekt som er finansiert tidlegare som ikkje er gjennomført. Dette har i første rekkje med gjennomføringskapasiteten vår å gjera. Desse bør ha prioritet framover, i staden for å leggja inn nye prosjekt. Oppsummering Den største endringa i dette framlegget i forhold til økonomiplan 2013-16 er at det er føreslått innføring av eigedomsskatt for heile kommunen. Det er dette som gjer at me kan vidareføra eit investeringsprogram på 95 mill. kr i perioden. Utan eigedomsskatt må me anten redusera investeringsprogrammet vesentleg, eller føreta store driftsmessige innskrenkingar i forhold til det framlegget som no er presentert. Om lag 95 % av investeringane i Økonomiplanperioden er budsjettert med bruk av lån. Ved utgongen av økonomiplanperioden er lånegjelda stipulert til om lag 260 millionar, ei netto auke på om lag 60 millionar. Budsjettframlegget er saldert med ei botnlinje på høvesvis 141 600 i 2014, 408 122 i 2015, 274 631 i 2016 og 188 455 i 2017. Det er små marginar og kommunen er sårbar for endringar, som til t.d. fall i inntekter og endring i lånerenta. TBU (Teknisk berekningsutval) legg til grunn at kommunane bør ha eit netto driftsresultat på 3 % over tid. Etter at momskompensasjonen no skal førast direkte i investering frå og med 2014 vil truleg dette måltallet reduserast til 2 %. I budsjettframlegget er netto driftsresultat -1,5 % i 2014 [1], 1,12 i 2015, 0,63 % i 2016 og 0,91 % i 2017. Det vidare grunn til å streka under at ei omlegging av inntektssystemet kan slå negativt ut for kommunen. Det er tidlegare nemnt at det distriktspolitiske tilskotet skal vurderast. Eventuelt bortfall av dette vil få store konsekvensar for oss, dersom me ikkje får kompensert dette ved hjelp av andre ordningar. [1] Det negative netto driftsresultatet skuldast hovudsakleg at det er foreslått å bruke 3 millionar til innføring av eigedomsskatt som skal dekkast av fond. I tillegg er det budsjettert med nær 1 mill. i bruk av bunde fristfond på sjølvkostområda. Resten kan forklarast med fleire midlertidige stillingar i 2014 som blir dekt ved bruka av fond. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 6

Det ligg framleis mange store uløyste behov både på drift og investering framover, som ikkje er innarbeidd i dette framlegget og som gjer det naudsynt å ha økonomisk handlingsrom. Det kan nemnast kommunale bruer og vegar, store investeringar i næring og bustadareal, småskulesteget og SFO på Enge skule, psykiatri og rus i tillegg til dei store utfordringane demografien med mange fleire eldre framover fører med seg. Me ser også at interkommunalt samarbeid i mange tilfelle fører til auka kostnader. Motstykket her er at me blir mindre sårbare og får ein høgare kvalitet på tenestene. Prosessane som er sette i gang i kommunen for å endra drifta, i forsøk på å skaffe kostnadseffektiv drift og framtidig handlingsrom, har ikkje ført fram. Det gjer at utfordringane ligg der framleis. Etne, november 2013 Elling Hetland rådmann Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 7

2. Økonomiske oversikter 2.1 Hovudoversikt driftsbudsjettet HOVUDOVERSIKT - DRIFT Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Kostra-art Driftsinntekter 2012 2013 2014 2015 2016 2017 600-619 Brukarbetalingar 11 018 219 11 402 671 12 396 550 12 396 550 12 396 550 12 396 550 620-670 Andre salgs- og leigeinntekter 20 976 489 15 657 312 16 847 227 17 147 227 17 123 227 17 123 227 700-770 Overføringar med krav til motytelse 31 500 330 18 343 196 20 518 950 20 637 790 20 379 030 20 464 120 800 Rammetilskott 117 217 508 122 623 000 130 046 000 130 381 000 130 381 000 130 381 000 810 Andre statlige overføringar 2 838 529 2 202 895 6 241 575 7 534 575 7 669 575 8 038 575 830-850, 880-895 Andre overføringar 1 992 041 1 577 401 1 978 766 1 978 766 1 978 766 1 978 766 870 Skatt på inntekt og formue 83 978 523 86 068 000 91 045 000 91 110 000 91 110 000 91 110 000 874,875 Eigedomsskatt 6 526 874 6 713 870 7 113 870 13 813 870 13 813 870 13 813 870 877 Andre direkte og indirekte skattar 3 891 018 3 826 000 3 826 000 3 826 000 3 826 000 3 826 000 Sum driftsinntekter (B) 279 939 530 268 414 345 290 013 938 298 825 778 298 678 018 299 132 108 Driftsutgifter 010-080, 160-165 Lønnsutgifter 140 658 558 141 820 641 156 465 285 157 030 865 155 675 596 155 713 311 090-099 Sosiale utgifter 36 030 575 43 314 971 48 851 459 48 800 176 48 662 049 48 589 815 100-285 - (160-165) Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon 37 152 313 29 882 080 28 291 411 28 471 680 28 458 638 28 422 975 300-380 Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon 25 761 278 19 545 909 22 368 352 21 637 102 22 447 102 21 637 102 400-490 Overføringar 17 968 793 15 455 879 26 937 677 23 854 677 23 846 677 23 881 299 590 Avskrivningar 7 038 952 6 699 136 6 527 017 6 527 017 6 527 017 6 527 017 690 + (290-790) Fordelte utgifter 0-856 488-856 488-856 488-856 488-856 488 Sum driftsutgifter (C) 264 610 469 255 862 128 288 584 713 285 465 029 284 760 591 283 915 031 Brutto driftsresultat (D = B - C) 15 329 062 12 552 217 1 429 225 13 360 749 13 917 427 15 217 077 Finansinntekter 900-905 Renteinntekter og utbytte 3 946 928 2 801 107 2 972 606 3 093 123 3 104 548 3 154 323 909 Gevinst finansielle instrumenter (omløpsmidlar) 0 0 0 0 0 0 920 Mottatte avdrag på utlån 0 0 0 0 0 0 Sum eksterne finansinntekter (E) 3 946 928 2 801 107 2 972 606 3 093 123 3 104 548 3 154 323 Finansutgifter 500 Renteutgifter og låneomkostningar 7 101 919 7 960 611 7 644 118 10 568 868 11 911 198 12 342 704 509 Tap finansielle instrument (omløpsmidler) 0 0 0 0 0 0 510 Avdrag på lån 7 037 000 7 566 645 7 784 144 9 039 144 9 744 144 9 824 144 520 Utlån 3 927 20 000 20 000 20 000 20 000 20 000 Sum eksterne finansutgifter (F) 14 142 846 15 547 256 15 448 262 19 628 012 21 675 342 22 186 848 Resultat eksterne finanstransaksjonar (G = E - F) -10 195 919-12 746 149-12 475 656-16 534 889-18 570 794-19 032 525 990 Motpost avskrivningar 7 038 952 6 699 136 6 527 017 6 527 017 6 527 017 6 527 017 Netto driftsresultat (I) 12 172 095 6 505 204-4 519 414 3 352 877 1 873 650 2 711 569 Interne finanstransaksjonar 930 Bruk av tidlegare års reknesk.m. mindreforbruk 8 138 324 0 0 0 0 0 940 Bruk av disposisjonsfond 12 356 196 1 940 924 3 705 309 225 860 225 632 50 000 950 Bruk av bundne fond 4 777 784 1 124 387 1 816 196 1 120 950 1 457 590 1 031 298 Sum bruk av avsetningar (J) 25 272 303 3 065 311 5 521 505 1 346 810 1 683 222 1 081 298 570 Overført til investeringsreknesk./-budsjett 2 559 601 2 422 607 43 481 43 481 43 481 43 481 530 Dekking av tidlegare års reknesk.m. meirforbruk 0 0 0 0 0 0 540 Avsetningar til disposisjonsfond 25 898 476 6 330 908 141 610 3 457 342 2 696 391 2 550 522 550 Avsetningar til bundne fond 5 299 895 817 000 817 000 1 198 864 817 000 1 198 864 Sum avsetningar (K) 33 757 973 9 570 515 1 002 091 4 699 687 3 556 872 3 792 867 580 Årets rekneskapsmessige mindreforbruk 3 686 425 0 0 0 0 0 980 Årets rekneskapsmessige meirforbruk 0 0 0 0 0 0 Sum (L = I + J - K) 3 686 425 0 0 0 0 0 Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 8

2.2 Budsjettskjema 1A - Driftsbudsjettet Budsjettskjema 1A - driftsbudsjett Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Kostra-art Driftsinntekter 2012 2013 2014 2015 2016 2017 870 Skatt på inntekt og formue + 83 978 523 86 068 000 91 045 000 91 110 000 91 110 000 91 110 000 800 Ordinært rammetilskott + 117 217 508 122 623 000 130 046 000 130 381 000 130 381 000 130 381 000 874 Skatt eigedom + 6 526 874 6 713 870 7 113 870 13 813 870 13 813 870 13 813 870 877 Andre direkte eller indirekte skattar + 3 891 018 3 826 000 3 826 000 3 826 000 3 826 000 3 826 000 810 Andre generelle statstilskott + 2 838 529 2 202 895 6 241 575 7 534 575 7 669 575 8 038 575 Sum frie disponible inntekter = 214 452 452 221 433 765 238 272 445 246 665 445 246 800 445 247 169 445 Finansinntekter 900-905 Renteinntekter og utbytte + 3 946 928 2 801 107 2 972 606 3 093 123 3 104 548 3 154 323 909 Gevinst finansielle instrument (omløpsmidlar) 0 0 0 0 0 0 500 Renteutg., provisjonar og andre finansutgifter 7 101 919 7 960 611 7 644 118 10 568 868 11 911 198 12 342 704 509 Tap finansielle instrument (omløpsmidlar) 0 0 0 0 0 0 510 Avdrag på lån 7 037 000 7 566 645 7 784 144 9 039 144 9 744 144 9 824 144 Netto finansinntekter/-utgifter = -10 191 992-12 726 149-12 455 656-16 514 889-18 550 794-19 012 525 Avsettingar 530 Til dekking av tidlegare års rekneskapsmessig meirforbruk 0 0 0 0 0 0 540, 548 Til ubundne avsettingar 25 898 476 6 330 908 141 610 3 457 342 2 696 391 2 550 522 550 Til bundne avsettingar 5 299 895 817 000 817 000 1 198 864 817 000 1 198 864 580 Ikkje disponert netto driftsresultat 3 686 425 0 0 0 0 0 930 Bruk av tidlegare års regnskapsmessige mindreforbruk + 8 138 324 0 0 0 0 0 940 Bruk av ubundne avsettingar + 12 356 196 1 940 924 3 705 309 225 860 225 632 50 000 950 Bruk av bundne avsettingar + 4 777 784 1 124 387 1 816 196 1 120 950 1 457 590 1 031 298 Netto avsettingar = -9 612 494-4 082 597 4 562 895-3 309 396-1 830 169-2 668 088 570 Overført til investeringsbudsjettet 2 559 601 2 422 607 43 481 43 481 43 481 43 481 Til fordeling drift = 192 088 365 202 202 412 230 336 203 226 797 679 226 376 001 225 445 351 Sum fordelt til drift (frå skjema 1B) = 195 787 191 202 202 412 230 336 203 226 797 679 226 376 001 225 445 351 Rekneskapsmessig meirforbruk/mindreforbruk = -3 698 826 0 0 0 0 0 2.3 Budsjettskjema 1B - Driftsbudsjettet Til fordeling drift (frå budsjettskjema 1A) Fordelt slik: Budsjettskjema 1B - driftsbudsjett Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett 2012 2013 2014 2015 2016 2017 192 088 365 202 202 412 230 336 203 226 797 679 226 376 001 225 445 351 1000 RÅDMANN 15 310 860 26 719 339 34 311 727 34 374 370 34 374 370 34 341 702 1200 LØNN OG PERSONAL 2 612 554 2 322 167 2 961 094 2 868 000 2 778 120 2 602 488 1400 IKT 3 574 433 3 983 848 2 804 431 2 804 431 2 804 431 2 804 431 1500 ØKONOMI 4 484 338 5 158 288 4 834 938 4 834 938 4 834 938 4 834 938 1600 UTVIKLING 9 390 395 8 636 299 9 960 725 10 033 590 10 061 740 9 971 740 1700 TENESTETORG 3 541 797 3 326 185 3 731 764 3 770 084 3 658 084 3 727 244 2101 ENGE SKULE 31 338 207 30 915 132 31 921 291 31 697 235 31 440 680 31 372 880 2103 RYGG SKULE 3 963 414 4 214 955 4 177 596 4 177 596 3 915 079 3 632 032 2105 SKÅNEVIK SKULE 12 261 872 12 069 318 11 973 955 11 972 199 11 834 407 11 834 407 2201 ENGE BARNEHAGE 9 786 709 8 781 847 9 552 452 9 552 452 9 552 452 9 552 452 2203 RYGG BARNEHAGE 2 501 335 2 412 056 2 469 101 2 469 101 2 469 101 2 469 101 2205 SKÅNEVIK BARNEHAGE 5 538 894 5 277 354 6 315 056 6 315 056 6 315 056 6 315 056 2300 KULTUR 7 426 133 8 604 015 8 665 657 8 415 657 8 415 657 8 415 657 3000 HELSE OG SOSIAL 25 332 588 16 846 832 22 051 615 22 952 325 22 533 085 22 940 578 3001 HS AVD.1 BISTAND OMSORG 1 601 069 4 232 324 0 0 0 0 3002 HS AVD.2 BISTAND OMSORG 1 942 051 7 504 831 11 410 314 11 410 314 11 410 314 11 410 314 3500 PLEIE- OG OMS.TENESTER, FELLES 2 653 973 2 865 840 2 258 777 2 258 777 2 258 777 2 258 777 3501 PLO AVD. 1 ETNE 15 095 776 14 140 226 14 626 761 14 626 761 14 626 761 14 626 761 3502 PLO AVD. 2 ETNE 17 292 175 16 180 493 16 685 664 16 685 664 16 685 664 16 685 664 3504 PLO AVD. SKÅNEVIK 14 888 428 15 056 711 15 095 052 14 845 052 14 845 052 14 845 052 3600 NAV KOMMUNE 2 717 287 3 218 991 4 029 352 4 043 352 4 063 352 4 113 352 4200 DRIFT/VEDLIKEHALD 10 358 359 10 619 427 11 310 348 10 502 192 11 310 348 10 502 192 5000 RÅDMANN - FINANS -7 825 456-10 884 066-811 467-3 811 467-3 811 467-3 811 467 Sum 195 787 191 202 202 412 230 336 203 226 797 679 226 376 001 225 445 351 Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 9

2.4 Hovudoversikt investeringsbudsjettet HOVUDOVERSIKT - INVESTERING Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Kostra-art Inntekter 2012 2013 2014 2015 2016 2017 660-670 Salg av driftsmidlar og fast eigedom 39 561 0 1 000 000 2 000 000 0 0 600-650 Andre salgsinntekter 0 0 0 0 0 0 700-780 Overføringar med krav til motytelse 43 000 0 0 0 0 0 800-810 Statlige overføringar 0 0 0 0 0 0 830-890 Andre overføringar 200 000 0 0 0 0 0 900-905 Renteinntekter og utbytte 0 0 0 0 0 0 Sum inntekter (L) 282 561,00 0,00 1 000 000,00 2 000 000,00 0,00 0,00 Utgifter 010-080, 160-165 Lønnsutgifter 2 676,64 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 090-099 Sosiale utgifter 157,35 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 100-285-(160-165) Kjøp av varer og tenester som inngår i t.produksjon 14 240 976,78 13 816 000,00 13 080 000,00 52 200 000,00 28 200 000,00 3 200 000,00 300-380 Kjøp av tenester som erstattar t.produksjon 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 400-490 Overføringar 4 882 517,81 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 500 Renteutgifter og omkostningar 1 714,57 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 690 + (290-790) Fordelte utgifter 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Sum utgifter (M) 19 128 043,15 13 816 000,00 13 080 000,00 52 200 000,00 28 200 000,00 3 200 000,00 Finanstransaksjoner 510 Avdrag på lån 1 556 878,00 1 863 296,00 1 774 149,00 1 605 001,00 1 845 011,00 1 925 007,00 520 Utlån 5 600 000,00 4 000 000,00 4 000 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 2 000 000,00 529 Kjøp av aksjer og andelar 487 136,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 530 Dekning av tidl. års udekka 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 548 Avsettingar til ubundne investeringsfond 2 408 670,21 2 375 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 550 Avsettingar til bundne fond 1 436 291,38 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 560 Avsettingar til likviditetsreserve 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Sum Finans- og finansieringstransaksjoner (N) 11 488 975,59 8 238 296,00 5 774 149,00 3 605 001,00 3 845 011,00 3 925 007,00 Finansieringsbehov (O= M + N - L) 30 334 457,74 22 054 296,00 17 854 149,00 53 805 001,00 32 045 011,00 7 125 007,00 Dekkast slik: 910 Bruk av lån 19 533 950,97 17 396 000,00 14 200 000,00 52 200 000,00 30 200 000,00 5 200 000,00 920 Mottatte avdrag på utlån 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 929 Salg av aksjer og andelar 3 078 869,38 1 863 296,00 1 774 149,00 1 605 001,00 1 845 011,00 1 925 007,00 930 Bruk av tidl. års udisponert 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 970 Overføringer fra driftsregnsk./-budsjett 2 559 601,40 2 375 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 940 Bruk av disposisjonsfond 731 013,99 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 948 Bruk av ubundne investeringsfond 4 176 022,00 420 000,00 1 880 000,00 0,00 0,00 0,00 950 Bruk av bundne fond 255 000,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Sum Finansiering (R) 30 334 457,74 22 054 296,00 17 854 149,00 53 805 001,00 32 045 011,00 7 125 007,00 Udekka/udisponert (O+R) 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 0,00 Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 10

2.5 Budsjettskjema 2A - Investeringsbudsjettet Budsjettskjema 2A - investeringsbudsjett Rekneskap Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Budsjett Kostra-art Driftsinntekter 2012 2013 2014 2015 2016 2017 010-490,500,690,790 Investeringar i anleggsmidlar + 19 128 043 13 816 000 13 080 000 52 200 000 28 200 000 3 200 000 520,529 Utlån og forskutteringar + 6 087 136 4 000 000 4 000 000 2 000 000 2 000 000 2 000 000 510 Avdrag på lån + 1 556 878 1 863 296 1 774 149 1 605 001 1 845 011 1 925 007 548-560 Avsetningar + 3 844 962 2 375 000 0 0 0 0 Sum årets finansieringsbehov = 30 617 019 22 054 296 18 854 149 55 805 001 32 045 011 7 125 007 Finansierast slik: 910 Bruk av lånemidlar + 19 533 951 17 396 000 14 200 000 52 200 000 30 200 000 5 200 000 660,670,929 Inntekter frå sal av anleggsmidlar + 39 561 0 1 000 000 2 000 000 0 0 810-850,880,890 Tilskot til investeringar + 200 000 0 0 0 0 0 920,700-770 Mottekne avdrag på utlån og refusjonar + 3 121 869 1 863 296 1 774 149 1 605 001 1 845 011 1 925 007 600-650,900,905 Andre inntekter + 0 0 0 0 0 0 Sum ekstern finansiering = 22 895 381 19 259 296 16 974 149 55 805 001 32 045 011 7 125 007 970 Overført frå driftsreknesk./-budsjettet + 2 559 601 2 375 000 0 0 0 0 940-960 Bruk av avsetningar + 5 162 036 420 000 1 880 000 0 0 0 Sum finansiering = 30 617 019 22 054 296 18 854 149 55 805 001 32 045 011 7 125 007 Udekka/udisponert = 0 0 0 0 0 0 2.6 Budsjettskjema 2B - Investeringsbudsjettet Budsjettskjema 2B - investeringar Prosjekt- Inv.- beløp Inv.- beløp Inv.- beløp Inv.- beløp nr. Investering 2014 2015 2016 2017 Til investeringar i anleggsmidlar (frå skjema 2A) 13 080 000 52 200 000 28 200 000 3 200 000 Fordelt slik: 50001 Grunninnløysing 1 500 000 1 500 000 1 500 000 1 500 000 50005 Oppgradering kommunale vegar 1 000 000 1 000 000 1 000 000 1 000 000 50007 IKT-investeringar 200 000 200 000 200 000 200 000 50017 Opprustning kom.bygn. 500 000 500 000 500 000 500 000 50109 Hytte Sandvik (2009) 1 000 000 50123 Etne oms.senter, renovering 45 000 000 25 000 000 50155 Fortau Tongane 1 500 000 50158 Oppsetting skilt vegnamn 1 500 000 50156 Smartboard i skulane 420 000 50157 Oppgradering kaiar 3 000 000 2 000 000 50131 Oppgradering VAR-området 2 000 000 2 000 000 50163 Oppgradering alarmanlegg Enge skule og barnehage 210 000 50164 Oppgradering tryggleiksalarmar 250 000 Sum 13 080 000 52 200 000 28 200 000 3 200 000 Diff: 0 0 0 0 Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 11

3. Generelt: Om Budsjett 2014 og Økonomiplan 2014 2017 Heimel: Etter plan- og bygningslova 11-1 skal kommuneplanen ha ein handlingsdel som angir korleis planen skal følgjes opp dei fire påfølgjande åra eller meir, og reviderast årlig. Etter kommuneloven 44 skal kommunen utarbeide ein fireårig økonomiplan og eit årsbudsjett. Økonomiplanen etter kommuneloven 44 kan inngå i handlingsdelen, og Etne kommune har difor vald å handsama handlingsdelen, økonomiplan og budsjett i ein og same planprosess og i eitt felles dokument. Årsbudsjettet utgjør første år i økonomiplanen. Handlingsprogrammet skal prioritere ressursar, arbeidsoppgåver og mål gjennom å konkretisere tiltak innafor kommunens økonomiske rammer dei neste fire årene. Programmet skal omfatte heile verksemda og gi ei realistisk oversikt over inntekter og utgifter i perioden. Årsbudsjettet er ein bindande plan for bruken av kommunens midlar i budsjettåret. Utgangspunkt: Budsjettet for 2014 og økonomiplanen for 2014 2017 tek utgangspunkt i vedteken økonomiplan 2013 2016 tal for 2014, 2015 og 2016 og tala for 2016 er vidareført (med små endringar) til 2017. Tala for 2014 er m.a. oppdatert m.o.t. reelle endringar vedk. løn (m.a. lokale forhandlingar hausten 2012 og sentrale forhandlingar 2013), vedtekne tillegg for fast tilsette, auke med 3,5 % på anna variabel løn og i hovudsak korrigert for budsjettendringar / vedtak i 2013 med verknad for 2014. Dersom det ikkje er kjende endringar dei neste åra, er endringane i 2014 vidareført i økonomiplanperioden. På andre område, t.d. ulike større inntekter, er desse lagt inn med forventa endring i perioden. Meir informasjon i kapittel 4. Prosessen: 24. og 25. september var rådmannen sitt leiarforum samla til budsjettkonferanse. 23. oktober var kommunestyret, hovudtillitsvalde, kyrkjeverje, leiar i eldrerådet og leiar for Rådet for menneske med funksjonsnedsetting saman med administrasjonen / einingsleiarane inviterte til budsjettkonferanse. Det vart orientert nærare om dei utfordringane kommunen generelt og tenesteområda spesielt står overfor dei næraste åra og om signala i Stasbudsjettet og kva verknad desse, etter det me kunne sjå, ville få for kommunen. Det blei og gjennomført parallelle gruppesesjonar der ein jobba me korleis kommunen kan få økonomisk handlingsrom framover. Gruppene presenterte så resultata, og det blei avslutta med ein debatt. Oversikt over alle melde Tiltak slik dei låg føre 18.10 knytt opp til ansvar og fokusområde vart sendt ut på førehand, i tillegg til skriv frå Fylkesmannen i Hordaland vedkommande Statsbudsjettet 2014 og Skjønstilskot for 2014. Utifrå drøftingane og signala på konferansane og innspel frå ansvarsområda i etterkant har rådmannen hatt ein grundig gjennomgang av desse sett opp mot det framlagde forslaget til statsbudsjett og nye opplysningar m.a. vedk. endra inntekter. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 12

4. Føresetnadar for Budsjett 2014 og Økonomiplan 2014-2017 4.1 Folketalsutvikling Kommunen sine inntekter og omfanget av tenester det er behov for avheng på ulike måtar av talet på innbyggjarar i kommunen, aldersfordelinga mellom desse og ulike demografiske og geografiske omstende. Oversikta nedanfor viser talet på innbyggjarar i Etne Kommune pr. 01.01 f.o.m. 1970 t.o.m. 2013 og talet pr. 01.07.13. 4 100 4 050 4 037 Folketal pr. 01.01. 4 040 4 045 4 000 3 950 3 900 3 850 3 800 3 930 3 980 3 914 3 938 3 904 3 872 3 858 3 852 3 854 3 882 3 909 3 963 3 750 1970 1980 1990 1994 1998 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2013 2k Utviklinga i folketalet er av stor betyding for kommunen, både når det gjeld planlegging av tenestene og økonomien. Difor brukar me tid for å visa utviklingstrekk for folketalsutviklinga i kommunen. Etter å ha hatt ein nedgang frå 2002 til 2008, har kommunen hatt ein relativt jamn auke frå då og fram til 01.07.13 som er siste kjende teljetidspunkt. Årsaker til folketalsutviklinga I oversikta nedanfor har me tatt med årsakene til utviklinga dei siste åra inkl. 1.halvår 2013. Utvikling folketal År Tal Innflytting Utflytting Netto innfl. Netto innfl. Tal Vekst Fødselsoverskot Utland Innland Utland vekst 31.12 i % Landet Folke- Fødde Daude Innland Inn- 01.01 land 2008 3 852 38 40-2 68 51 109 6-41 45 2 3 854 0,05 1,31 2009 3 854 42 34 8 106 39 123 4-17 35 28 3 882 0,73 1,23 2010 3 882 44 49-5 111 59 127 9-16 50 29 3 909 0,75 1,28 2011 3 909 62 35 27 114 48 109 24 5 24 56 3 965 1,43 1,33 2012 3 963 56 42 14 146 57 135 5 11 52 77 4 040 1,94 1,31 01.07 2013 4 040 24 20 4 40 20 54 5-14 15 5 4 045 0,12 0,79 Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 13

SSB gjev også ut kvartalsvise tal for folketalsutviklinga etter type endring. Tabellen ovanfor viser endringane i løpet av året for fødselsoverskot, netto innflytting inn- og utland og folketilvekst for dei 5 siste åra og for 1.halvår 2013. Den positive utviklinga m.o.t. folketalet held fram med ein auke på 5 i 1.halvår. Årsaka til dette er eit fødselsoverskot på 4 og ei nettoinnflyttinga 1. Dei siste åra har hovudårsaka til folketilveksten vore ei netto innflytting frå utlandet. Veksten er svakare so langt i 2013 enn dei to siste åra, der Etne har hatt høgare vekst enn landssnittet. I 2013 skuldast dette netto utflytting innland og eit lågt fødselsoverskot. Tilflyttinga frå utlandet har antakeleg i stor grad vore knytt til arbeidsinnvandring, og har vore avgjerande for at innbyggartalet ikkje har hatt større nedgang i kommunen dei siste åra. Tal pr. 01.10.13 er tilgjengelege i 21. november. Tendensen med nettoinnflytting frå utlandet har vore som i resten av landet. Sett på bakgrunn av stor arbeidsløyse i store delar av Europa, er det lite som tyder på endring av dette framover. Innflyttarar frå utlandet vil trenge kommunale tenester på same måte som andre innbyggjarar i kommunen. Dette gjev oss nye utfordringar. Nye tal pr. 01.07.13 frå KRD viser 4045 innbyggjarar, og det er dette talet som vert lagt til grunn for utrekning av rammetilskotet i Statsbudsjettet for 2014. Folketal delt på ulike aldersgrupper: Då både inntekter og tenester er nært knytt til dei ulike aldersgruppene, tar me også med ei oversikt over fordelinga mellom desse dei siste åra og utviklinga over tid. Endringer i ulike aldersgruppar 2007 Endring 2008 Endring 2009 Endring 2010 Endring 2011 Endring 2012 Endring 2013 0-2 133-13 120-7 113 9 122 12 134 25 159 11 170 3-5 154 8 162-15 147-5 142-11 131-8 123 14 137 6-15 510-10 500 9 509 22 531 1 532-4 528-8 520 16-19 228-1 227 3 230-38 192 11 203-7 196 4 200 20-24 260-11 249-6 243-7 236 6 242 15 257-7 250 25-66 1972 1 1973 7 1980 34 2014 22 2036 13 2049 61 2110 67-79 350 12 362 11 373 15 388-1 387 25 412 3 415 80-89 207 4 211 0 211-5 206-16 190-9 181 2 183 90 + 44 4 48 0 48 3 51 3 54 4 58-3 55 TOTALT 3858-6 3852 2 3854 28 3882 27 3909 54 3963 77 4040 Dei siste åra har det vore endringar i kriteriedata og vekt mellom desse som bakgrunn for utrekning av forventa rammetilskot for kommunane (meir om dette nedanfor). Dette gjer det vanskelegare å samanlikna tala frå år til år, særleg gjeld dette dei yngste aldersgruppene. Frå 2013 til 2014 er det same inndeling i alder for kriteriedata knytt til alder. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 14

Folketal lagt til grunn for budsjettet. Data pr 01.07 året før Kriteriedata 2011 2012 2013 2014 Innbyggere ialt 3 894 3 925 4 000 4 045 Innbyggere 0-1 år (frå 2013), tidligere 0-2 år 128 17 145-30 115-12 103 Innbyggere 2-5 år (frå 2013), tidligere 3-5 år 132 5 137 35 172 40 212 Innbyggere 6-15 år 547-25 522-3 519-1 518 Innbyggere 16-22 år 344 14 358 3 361-25 336 Innbyggere 23-66 år 2 111 1 2 112 69 2 181 40 2 221 Innbyggere 0-17 år 899 25 924 11 935 Innbyggere 18-49 år 1 548 16 1 564 42 1 606 Innbyggere 50-66 år 827 33 860-11 849 Innbyggere 67-79 år 383 25 408 8 416 4 420 Innbyggere 80-89 år 197-12 185-3 182-3 179 Innbyggere 90 år og over 52 6 58-4 54 2 56 Alderssamansetninga har betyding for utforminga og behova for ulike tenester. Etne har relativt sett ein eldre befolkning enn landssnittet, men samstundes er det no også ein relativt større del i barnehage- og skulealder. Aldarssamansetning i % samanlikna med landet 2011 2012 2013 Etne Landet Etne Landet Etne Landet 0-2 3,43 % 3,80 % -0,4 % 4,01 % 3,74 % 0,3 % 4,21 % 3,67 % 0,5 % 3-5 3,35 % 3,69 % -0,3 % 3,10 % 3,73 % -0,6 % 3,39 % 3,75 % -0,4 % 6-15 13,61 % 12,55 % 1,1 % 13,32 % 12,36 % 1,0 % 12,87 % 12,21 % 0,7 % 16-19 5,19 % 5,27 % -0,1 % 4,95 % 5,21 % -0,3 % 4,95 % 5,18 % -0,2 % 20-24 6,19 % 6,48 % -0,3 % 6,48 % 6,63 % -0,1 % 6,19 % 6,71 % -0,5 % 25-66 52,08 % 55,26 % -3,2 % 51,70 % 55,20 % -3,5 % 52,23 % 55,15 % -2,9 % 67-79 9,90 % 8,45 % 1,4 % 10,40 % 8,68 % 1,7 % 10,27 % 8,94 % 1,3 % 80-89 4,86 % 3,72 % 1,1 % 4,57 % 3,64 % 0,9 % 4,53 % 3,57 % 1,0 % 90 + 1,38 % 0,78 % 0,6 % 1,46 % 0,80 % 0,7 % 1,36 % 0,81 % 0,5 % Sum 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % 100 % Av andre moment som er interessante i vurderinga av tenestetilbodet i kommunen er fordelinga mellom innbyggjarane i grunnkretsane i kommunen. Oversikt over fordelinga mellom grunnkretsane: Folkemengd pr område Område 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Enge 1 471 1 510 1 483 1 475 1 492 1 497 1 537 1 564 1 581 1 612 Skånevik 976 961 962 946 932 937 921 942 932 979 Rygg 516 496 511 497 492 491 480 471 492 488 Sørstranda 388 381 375 389 383 379 379 380 388 382 Sævareid 287 286 294 310 311 308 317 315 333 335 Fjæra 172 169 159 153 150 147 149 143 148 143 Grønstad 105 100 86 86 88 90 95 86 85 92 Uoppgitt 1 1 2 2 4 5 4 8 4 9 Totalt 3 916 3 904 3 872 3 858 3 852 3 854 3 882 3 909 3 963 4 040 Befolkningsframskriving: SSB gir også ut ei befolkningsframskriving kvart andre år. Det siste er frå sumaren 2012. SBB opererer med ulike scenario for folketalsutviklinga. Me har valt å trekke fram den vanlegaste som legg til grunn middels utvikling på faktorane fruktbarheit, levealder, innanlands flytting (mobilitet) og innvandring. Tabellen nedanfor oppsumerar eit slikt scenario for Etne med fokus Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 15

2014 2016 2018 2020 2023 2025 2027 2029 2031 2033 2035 2037 2039 2014 2016 2018 2020 2023 2025 2027 2029 2031 2033 2035 2037 2039 på endring i aldersgruppene innafor økonomiplanperioden (14-17) og eit perspektiv fram mot 2040. Tala gir uttrykk for at barn i barnehagealder er på topp i slutten av økonomiplanperioden. Det er stipulert ei auke på 10 barn fram mot 2017. Barn i barneskulealder får eit topp rundt 2030-35. Ungdomsskulelader har toppen mot slutten av perioden. Fram mot 2017 er det stipulert ein liten nedgang på barn i skulealder. Endringa fram mot 2040 samla bere 39 for barn i skulealder. I dei eldste aldersgruppene ligg toppen langt fram i tid, og det ligg an til ein stor auke. Om lag 75 % av befolkningsveksten ligg i aldersgruppene 67+ fram mot 2040. Framskriven folkemengde etter alder Alder 2013 2017 2020 2025 2030 2035 2040 Endring Endring 13-17 13-40 0 55 47 48 49 47 47 48-8 -7 1-5 252 270 257 261 259 254 254 18 2 6-12 364 342 378 389 395 394 385-22 21 13-15 156 164 152 181 171 174 174 8 18 16-19 200 215 221 196 238 228 230 15 30 20-66 2360 2364 2396 2407 2419 2444 2425 4 65 67-79 415 466 513 570 599 612 650 51 235 80-89 183 169 171 219 259 297 324-14 141 90 + 55 60 51 44 50 68 81 5 26 Sum 4040 4097 4187 4316 4437 4518 4571 57 531 Kjelde: 2013 er reelt folketal. 2017-2040 er henta frå tabell 09482, SSB. Middels nasjonal vekst (Alternativ MMMM). Tal per juni 2012. 700 Befolkningsframskriving, 0-15 år 700 Befolkningsframskriving, 67 år + 600 500 400 300 200 100 0 600 500 400 300 200 100 0 0-5 år 6-12 år 13-15 år 67-79 år 80-89 år 90 år eller eldre Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 16

4.2 Statsbudsjettet kommunen sine frie inntekter for 2014 Frie inntekter for kommunane er definert som skatt (på inntekt og formue) og rammetilskot. Dei vert fordelt til kommunane gjennom inntektssystemet, og utgjer saman med momskompensasjonen om lag 80 % av dei samla inntektene i kommunesektoren. Desse inntektene skal kommunane kunne disponere fritt utan andre bindingar frå staten enn det som føl av lovar og forskrifter. Formålet er å sette kommunane i stand til å yte eit likeverdig tenestetilbod til innbyggjarane sine. Rammene for kommunen blir kjent gjennom framlegg til nytt statsbudsjett kvar haust for eit år om gongen. Vekst Det er i Statsbudsjettet lagt opp til ein realvekst for kommunane frå 2013 til 2014 på om lag 4,3 mrd. Veksten er rekna i høve det inntektsnivået for 2013 som vart lagt til grunn for RNB. Dette kjem i tillegg til ei prisjustering til 2014-kroner. Korleis dette slår ut for kommunane er omtala m.a. i Grønt Hefte. Når det gjeld skatteinntektene må kommunane likevel ta ei lokal vurdering utifrå eigne kunnskapar om lokale tilhøve. På bakgrunn av statsbudsjettet har KS utarbeidd 2 modeller for utrekning av frie inntekter. Meir om desse nedanfor. Veksten frå 2013 til 2014 varierer mellom kommunane. Samla for landet 4,1 % Samla for Hordaland 4,2 % For Etne kommune 4,8 % Det er lagt til grunn ein deflator (prisindikator) på 3,0 % der 3,5 % er pårekna lønsvekst (utgjer om lag 2/3 av indikatoren). Vekst for Etne kommune utover oppgåvekorrigering og lønns- og prisstigning er, etter dette, på 1,8 %. KS sin alternative modell gir ein vekst for Etne på 4,4 % noko som gir ein korrigert vekst på 1,4 %. Hovudårsakene til variasjon mellom kommunane er: Verknad av endringar i inntektssystemet Endring i fordeling av skjønstilskotet Endra kriteriedata og befolkning (SSB, Kostra-tal m.fl.) Størstedelen av veksten i dei frie inntektene for kommunane vil gå med til auka utgifter knytt til befolkningsutviklinga (demografikostnader). Det er særleg dei aller eldste og dei aller yngste aldersgruppene som trekkjer opp kommunane sine meirutgifter. I tillegg er det rekna med betydeleg auke i pensjonskostnadene og antyda at desse kostnadane for kommunane vil auke med om lag 1,4 mrd utover det som blir kompensert gjennom prisjusteringa av inntektene. Det er i tillegg på høyring framlegg om å redusera amortiseringstida for premieavvik (for nye premieavvik f.o.m. 2014) frå ti år til fem eller sju år, noko som vil ha effekt frå 2015 og bidra til å auka amortiseringskostnadene. Oppgåvekorrigering For å gjere tala samanliknbare, noko som er ein føresetnad for å kunne berekne veksten, blir dei frie inntektene for 2014 korrigerte for oppgåveendringar, regelendringar og innlemming av øyremerka tilskot. Dette gjeld m.a. nominell vidareføring av endringar frå tidlegare år og nye endringar frå 2014. For 2014 gjeld dette m.a. nominell vidareføring av maksimalsats for foreldrebetaling i barnehagane, opptrapping av sats for minimumstilskot til ikkje-kommunale barnehagar (likeverdig behandling av kommunale og ikkje-kommunale barnehagar), opptrapping av innføringa av valfag på ungdomstrinnet (starta hausten 2012) og kulturskuletilbod i skule/sfo. Vidare blir det trekk for auka elevtal i statlege og private skular, overføring av verjemålsmyndigheit til fylkesmennene og for plikt for kommunane til å etablere eit døgntilbod for augeblikkeleg hjelp då dette siste skal finansierast ved overføring frå m.a. Helse og Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 17

omsorgsdepartementet. I tillegg kjem korrigering for at tilskot til fysioterapitenesta og kvalifiseringsprogrammet nå blir fordelt gjennom inntektssystemet via delkostnadsnøklane. Signal i Framlegg til Statsbudsjett, samanlikna med ØP og RNB Oversikta nedanfor er laga på bakgrunn av Signala i Statsbudsjettet utifrå brev frå Fylkesmannen, tal og omtale i Grønt hefte og modellar og skriv frå KS. Tala er samanlikna med Vedtatt ØP 13-16, tal for 2014; RNB (prok 1305 med ulike deflatorar). Rådmannen sitt framlegg Budsjett (NB) Statsb. RNB mai 13 RNB mai 13 SB okt.13 SB okt.13 Prok 12 06 Gh Prok 1305 Prok 1305 Gh KS P.1307 f.t.01.07.12 f.t.01.07.12 f.t.01.07.12 f.t.01.07.13 f.t.01.07.13 ÅB 2014 ÅB 2014 ÅB 2014 ÅB 2014 ÅB 2014 Rammetilskot 2014: 1 2 3 4 5 Deflator 13 til 14 K-sak 082/12 0,0 % 2,0 % 3,0 % 3,0 % Innb.tilskot inkl.utg.utj.o.a. -108 227 000-110 634 000-112 881 000-115 698 000-115 698 000 Skjønn -4 000 000-4 000 000-4 000 000-4 000 000-4 000 000 Distriktstilskot Sør-Norge -5 235 000-5 284 000-5 390 000-5 442 000-5 442 000 Sum rammetilsk.ekskl.innt.utj. -117 462 000-119 918 000-122 271 000-125 140 000-125 140 000 Innt.utjamn. -5 350 000-4 745 000-4 838 000-4 084 000-4 906 000 Sum rammetilskot -122 812 000-124 663 000-127 109 000-129 224 000-130 046 000 Skatteinntekter 2013 Skatt på inntekt og formue -86 079 000-88 935 000-90 782 000-92 727 000-91 077 000 Naturressursskatt -3 009 000-3 009 000-3 009 000-3 009 000-3 009 000 Sum skatteinntekter -89 088 000-91 944 000-93 791 000-95 736 000-94 086 000 Sum frie inntekter -211 900 000-216 600 000-220 900 000-225 000 000-224 100 000 Diff nye utrekn. -4 700 000-9 000 000-13 100 000-12 200 000 Oppgåvekorrigerte tal -214 686 000-214 686 000 Vekst (RNB) -10 314 000-9 414 000 Vekst i prosent 4,8 % 4,4 % Deflator 3,0 % 3,0 % Vekst utover lønns- og prisstigning 1,8 % 1,4 % Kommentar til kolonnane: 1. Tal for 2014 frå vedteken ØP 2013-2016, jf. K-sak 82/12 (folketal 01.07.12). 2. Tal frå RNB (revidert nasjonalbudsjett) utifrå folketal pr. 01.01.13 for Etne (4 040) og for heile landet. Dette viser eit auka inntektsanslag på om lag 4,7 mill. i høve vedtatt budsjett for 2014, deflator på 0,0 %. 3. Same som 2, men med ein deflator på 2,0 %. Auken i inntektsanslaget er auka til om lag 9 mill. kr 4. Tal frå framlegg til Statsbudsjett, jf. Grønt hefte. Utrekninga av rammetilskot byggjer på folketal pr. 01.07.13 (4 045). Tal for skatt byggjer på skattenivå for Etne i høve landsgjennomsnittet i 2012 (91,5 %). Tal for inntektsutjamning byggjer på folketal pr. 01.01.13. Det er vist til at kommunane bør vurdere skatteanslaget opp mot lokale tilhøve knytt til skatteutviklinga. Auken i inntektsanslaget er justert til 13,1 mill. 5. Same som 4, men med skatteanslaget i KS sin modell (snitt 3 siste år). Modellen legg også til grunn folketal per 01.07.13 medan tal for inntektsutjamninga er folketal pr. 01.07.13. Auke i inntektsanslaget er justert til 12,2 millionar. Dette er modellen som ligg til grunn for Rådmannen sitt budsjettframlegg. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 18

Anslag på frie inntekter 2014 Rammetilskotet består av eit standard innbyggjartilskot. Dette blir korrigert gjennom sakar med særskild fordeling, korreksjon for elever i statlege og private skular, utgiftsutjamning og inntektsgarantiordninga (INGAR). I tillegg kjem regionalpolitiske tilskot i form av Distriktstilskot Sør-Norge og Skjønstilskot. Nord-Norge- og Namdalstilskot, Småkommunetilskot, Veksttilskot og Storbytilskot som er andre regional politisk tilskot som Etne kommune ikkje kjem inn under. I framlegg til Stasbudsjett for 2014 er Etne kommune sine inntekter anslått slik: Rammetilskot A. Innbyggjartilskot før omfordeling 92 291 000 Omfordeling B. Utgiftsutjamning 22 221 000 C. Korreksjon for elever i statlege og private skular 1 166 000 D. Tilskot med særskilt fordeling 269 000 E. Inntektsgarantiordninga (INGAR) -249 000 Sum omfordeling 23 407 000 Regionalpolitiske tilskot F. Distriktstilskot Sør-Norge 5 442 000 G. Skjønstilskot 4 000 000 Sum regionalpolitiske tilskot 9 442 000 Sum rammetilskot 125 140 000 + H. Anslag skatteinntekter (inntektsutjamning) 99 820 000 = Anslag frie inntekter 224 960 000 A. Innbyggjartilskot Dette er i utgangspunktet eit likt beløp for alle innbyggjarane (per 01.07.13) der det er tatt omsyn til nokre endringar som er felles for alle t.d. ulike oppgåver / korreksjonar i 2013 og løns- og prisvekst. Deretter skjer ei omfordeling mellom kommunane gjennom utgiftsutjamninga, saker med særskilt fordeling og inntektsgarantitilskotet. I 2014 er innbyggjartilskotet før omfordeling kr 22 816 pr. person. For Etne kommune utgjer tilskot 92 291 000. B. Utgiftsutjamning I tenesteytinga er det store skilnader i kostnaden mellom dei ulike kommunane. Dette skuldast mellom anna ein del strukturelle ulikskaper som kommunen ikkje sjølv kan påverka, som til dømes aldersfordeling og sosiale tilhøve i kommunen. Denne skilnaden skal kommunane i prinsippet få full kompensasjon for gjennom utgiftsutjamninga. Kompensasjon skjer gjennom ein kostnadsnøkkel (behovsindeks) som består av ulike kriterium med vekter. Gjennom denne nøkkelen og eit sett med kriteriedata blir kommunen sitt utgiftsbehov berekna. Behovsindeksen er altså eit uttrykk for kor dyr ein kommune er å drive i høve til landssnittet. Den samla behovsindeksen er berekna ved hjelp av eit sett kriterier og vekter som seier noko om korleis kommunanes utgifter varierer. Indeksen brukast vidare til å berekne kommunen sitt trekk eller tillegg i utgiftsutjamninga. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 19

Berekning av kriterieindeks = 21 2253 833 2-5-åringer i kommunen / 2-5-åringer i landet 4 045 5 077 585 innbyggjarar i kommunen / innbyggjarar i landet = 1,0484 Berekning av delsum = 1,0484 (kriterieindeks) 0,1261 (vekt) = 0,1322 T.d. skal kriteriet «Innbyggjarar 2-5 år» fange opp variasjon i kommunenes utgifter til bla. barnehage, barnevern og helsetenester. Kriteriet er gitt ei vekt som seier noko om kor stor del av utgiftsbehovet som er knytt til kriteriet. Det bereknes ein indeks for kriteriet som viser korleis kommunen ligg i høve til landsgjennomsnittet. Her ved å sjå på kor stor del av Etne sin befolkning som er 2-5 år samanlikna med landet. Indeksen for kriteriet multipliserast med vekta til kriteriet. Summen av alle kriterienes delsum utgjør kommunens samla behovsindeks som er vist i figuren nedanfor. For Etne kommune er indeksen 1,1179 for 2014. Det vil seie at det er berekna at kommunen er om lag 11,7 % dyrare å drive enn landssnittet, og blir difor kompensert med om lag 22 millionar for dette. Behovsindeks Etne kommune, bakgrunn for utgiftsutjamninga Kriterium Vekt Etne Sum Innbyggjarar 0 1 år 0,0054 1,0647 0,0057 Innbyggjarar 2 5 år 0,1261 1,0484 0,1322 Innbyggjarar 6 15 år 0,2834 1,0558 0,2992 Innbyggjarar 16 22år 0,0205 0,9079 0,0186 Innbyggjarar 23 66 år 0,0921 0,9502 0,0875 Innbyggjarar 0 17 år 0,0021 1,0457 0,0022 Innbyggjarar 18 49 år 0,0055 0,9043 0,0050 Innbyggjarar 50 66 år 0,0068 1,0265 0,0070 Innbyggjarar 67 79 år 0,0494 1,1307 0,0559 Innbyggjarar 80 89 år 0,0702 1,2519 0,0879 Innbyggjarar 90 år og over 0,0451 1,6779 0,0757 Landbrukskriteriet 0,0029 3,5887 0,0104 Sonekriteriet 0,0128 2,6679 0,0341 Nabokriteriet 0,0128 1,5339 0,0196 Basiskriteriet 0,0223 2,9329 0,0654 Innvandrarar 6 15 år, ekskl. Skandinavia 0,0082 0,7144 0,0059 Norskfødde med innvandrarforeldre 6 15 år, ekskl. Skandinavia 0,0009 0,1312 0,0001 Dødelegheitskriteriet 0,0436 0,8717 0,0380 Barn 0 15 år med einslig forsørgjar 0,0112 0,6249 0,0070 Låginntektskriteriet 0,006 0,5859 0,0035 Uføre 18 49 år 0,0044 1,0482 0,0046 Flyktningar utan integreringstilskot 0,0045 0,1389 0,0006 Opphopingsindeks 0,0134 0,185 0,0025 Urbanitetskriteriet 0,0171 0,6165 0,0105 Psykisk utviklingshemma 16 år og over 0,0437 1,1437 0,0500 Ikkje-gifte 67 år og over 0,0414 1,1896 0,0492 Barn 1 år utan kontantstøtte 0,0295 0,8934 0,0264 Innbyggjarar med høgare utdanning 0,0187 0,6997 0,0131 Sum behovsindeks 1,0000 1,1179 Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 20

C. Korreksjon for statlege elevar Nokre kommunar har elever i statlege og private grunnskoler. Desse elevene har ikkie kommunane utgiftar for. Trekkordninga inneberer at kommunar med slike elevar blir trekt eit gitt beløp per elev. Summen av trekk frå kommunar med slike elevar fordelast ut igjen til alle landets kommunar etter kommunenes del av beregnet utgiftsbehov (kostnadsnøkkelen). Etne kommune har ingen slike elevar, og tek difor berre i mot sin del av trekket frå andre kommunar, totalt vel 1,1 million. D. Tilskot med særskilt fordeling Midlane blir her fordelt utifrå ulike data frå kommunane, må ikkje forvekslast med øyremerka tilskot og er altså frie inntekter. For 2014 vil Etne kommune bli kompensert med høvesvis 127 000 for Utdanning av deltidspersonell og 142 000 til Helsestasjon og skulehelseteneste, totalt 269 000. E. Inntektsgarantitilskot (INGAR) Tilskotet skal sikre at ingen kommunar får ei utvikling i rammeoverføringa som ligg meir enn 300 kr pr. innbyggjar under landsveksten pr. innbyggjar, frå det eine året til det neste. Ordninga omfattar systemendringar, innlemming av øyremerka tilskot i rammeoverføring, endringar i Distriktstilskot Sør-Norge, befolkningsnedgang og endringar i kriteriedata, men vil ikkje omfatte endringar i skatteinntektene, inntektsutjamninga, skjønstilskot og veksttilskot. Endring i tilskot gitt etter særskilt fordeling (tilskot gitt til spesielle formål eller i ein tidsavgrensa periode) kjem heller ikkje inn under ordninga. Etne kommune får ikkje noko av dette tilskotet, men får eit trekk i rammeoverføringa for finansiering av ordninga (61,5 per innbyggjar), totalt på 249 000. F. Distriktstilskot Sør-Norge Tilskotet blir gitt for å ivareta busettingsmønsteret og mangfaldet i kommunar som ligg eit stykke frå bykommunane og som slit med dei same utfordringane som småkommunar med under 3 200 innbyggjarar og kommunane i Nord Noreg. Tilskotet blir gitt for å betre inntektsnivået i kommunar med gjennomsnittlig skatteinntekt dei siste tre åra som er lågare enn 120 pst. av landsgjennomsnittet, som ligger i sone III eller sone IV i det distriktspolitiske virkeområdet, og som ikkje mottar Nord-Norge- og Namdalstilskot eller småkommunetilskot. Ordninga vil bli vidareført for 2014. Tilskotet blir gitt med ein sats pr. kommune og ein sats pr. innbyggjar (folketal pr. 01.01.13). Etne får, etter framlegget, 5,442 mill. i 2014 (prisjustert frå 5,235 mill. i 2014). G. Skjønstilskot Tilskotet fordelast av Fylkesmannen i Hordland. Det skal kompensere kommunane for spesielle lokale tilhøve som ikkje vert fanga opp i den faste delen av inntektssystemet. Tilskotet for 2014 er på 4,0 millionar (mot 4,2 millionar i 2013). I tildeling av skjønstilskot for 2014 la fylkesmannen vekt på at Etne kommune har utfordringar m.o.t. kommuneplanen og reguleringsplanen, spesielt knytt til mange kulturminne, dyrka jord og verna vassdrag. Vidare er det eit stort etterslep både på vedlikehald av vegar, kaiar og bygningar. Kommunen har i tillegg utgifter til brannberedskap på E134 langs Åkrafjorden, med lange strekningar i tunnell. Den største delen av tilskotet er kompensasjon til kommunar som fekk høgaste arbeidsgivaravgift frå og med 2004, og som ikkje er blitt tilbakeført til sone med lågare arbeidsgivaravgift seinare (2007). Tilskotet utgjer 3,6 millionar i 2014 som i 2013 (mot 3,963 millionar i 2012). Sidan 2013 har dei aktuelle kommunane ikkje fått kompensert dette fullt ut. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 21

Nedgangen skuldast at Etne fekk ein særskilt kompensasjon for 2013 med 200 000 på grunn av meirkostnader ved uver. H. Skatteinntekter (inkl. Inntektsutjamninga): Skatteinntektene varierer mykje mellom kommunane og blir jamna noko ut gjennom inntektsutjamninga. Skatteinntektene har dei siste åra vore inntekts- og formuesskatt for personlege skatteytarar og naturressursskatt frå kraftføretaka. Dei endelege skatteinntektene (skatt og inntektsutjamning) for 2014 er ikkje kjent før i februar 2015. Medan kommunar med skatteinntekter under landsgjennomsnittet i 2013 blir kompensert for 60 % av differansen mellom eigen skatteinngang og landsgjennomsnittet, blir kommunar med skatteinntekter over landsgjennomsnittet trekt for 60 % av differansen. Vidare blir kommunar med skatteinntekter på under 90 % av landsgjennomsnittet kompensert med 35 % av differansen mellom eigne skatteinntekter og 90 % av landsgjennomsnittet. Denne kompensasjonen blir finansiert ved at kvar kommune blir trekt med eit likt beløp pr. innbyggjar. Dette er ei løpande utjamning som blir utbetalt ti gonger i året etter kvart som tala frå skatteinngangen for kommunane ligg føre, siste gong i februar året etter. Inntektsutjamninga blir rekna i høve landsgjennomsnittet for skatt slik at den samla skatteutviklinga for kommunane i landet vil ha stor innverknad på kvar kommune si inntektsutjamning. Oversikta nedanfor viser erfaringstal og korleis dei er nytta i 2 modellar for Etne kommune. I Grønt hefte (GH) frå KRD (kommunal- og regionaldepartementet) byggjer dei prognosen på kommunen sin skattinngong i 2012 som er framskriven i tråd med veksten på det samla skatteanslaget for landet basert på innbyggjartal per 01.01.13. Etter dette ligg Etne på 91,5 % av landsgjennomsnittet. KS har ein annan modell som byggjer på eit gjennomsnitt av dei 3 siste åra (2010 2012) og innbyggjartal per 01.07.13. Etter denne modellen vil Etne liggje på 90,5 % av landsgjennomsnittet. Skatteinntekter for Etne kommune (Rekneskapstal) 2009 2010 2011 2012 Skatt i % landsgj.snitt 97,0 % 90,4 % 89,5 % 91,5 % Snitt skatteinntekt 3 siste år 92,3 % 90,5 % Skatt og innt.utj. I % landsgj.snitt 97,5 % 95,0 % 94,5 % 95,2 % Nederst er ei oversikt på skatt og inntektsutjamning i % av landsgjennomsnittet. Oversikta viser at jo høgare Etne ligg i % av skatteinntektene jo mindre %-vis utslag får inntektsutjamninga. For jan.-august 2013 ligg Etne Kommune på 92,5 % (2012: 92,6 %) av landsgjennomsnittet før inntektsutjamninga og på 95,6 % (2012: 95,7 %) etter. Minner om at for året 2012 totalt kom Etne på 91,5 % av landsgjennomsnittet. Pårekna skatteauke for kommunane frå 2012 til 2013 vart i RNB (Revidert nasjonalbudsjett) pårekna til 5,0 %. Denne er i framlegg til statsbudsjett justert opp til 6,2 %. Meirskatten i høve til RNB blir ikkje vidareført i 2014.I framlegg til statsbudsjett blir pårekna nominell skatteauke frå 2013 til 2014 sett til 3,3 % i høve til siste pårekna sats for 2013. Skatteøyret (personlege skattytarar) for kommunane vert endra frå 11,6 til 11,4%. Både KS og Fylkesmannen minner om at den einskilde kommune må justere påslaget for skatteauke utifrå eiga vurdering og lokale tilhøve knytt til skatteutviklinga i eigen kommune sett Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 22

opp mot skatteutviklinga i landet totalt. Det er også viktig å hugse på at folketalsutviklinga fram til 01.01.14 vil påverke inntektsutjamninga i rammeoverføringa. På denne bakgrunnen har rådmannen lagt til grunn KS sin modell, med landssnittet over 3 år. 4.3 Oppgåveendringar og ulike satsingar i Statsbudsjettet: Ved pålegg om nye eller utvida oppgåver for kommunesektoren, avvikling av oppgåver eller regelendringar som har økonomiske konsekvensar, skal kommunesektoren kompenserast eller trekkast i frie inntekter på grunnlag av beregnet endring i økonomisk belastning. I tillegg er det ulike ordningar med særskild tilskot eller kompenasjonar som kan vere aktuelle for kommunen. Nedanfor er desse lista opp, med eventuell konsekvens for Etne kommune. Barn og unge: 1. Likestilling mellom kommunale og ikkje kommunale barnehagar, opptrapping: Opptrapping med sikte på likestilling mellom kommunale og ikkje-kommunale barnehagar er vidareført i 2014. Dei ikkje-kommunale barnehagane skal være sikra eit kommunalt driftstilskot på 96 %. Kommunestyret i Etne vedtok i K-sak 031/11 at tilskotssatsen skal være 100 %. 2. Foreldrebetaling i Barnehagar Maksimalpris for foreldrebetaling har vore vidareført på same nominelle nivå vidareført frå 2007, kr 2 330 pr. månad for ein heiltidsplass. I 2014 er det foreslått å auke til 2 360 pr. månad. Kompensasjon til kommunane for manglande prisjustering av foreldrebetaling inngår i rammeoverføringa. 3. To barnehageopptak Opptrapping mot to barnehageopptak, forslag om at barn som fyller 1 år innan 1 november 2014 sikrast barnehageplass. 4. Kommunalt barnevern Det er framlegg om å halde fram med styrkinga av barnevernet i kommunane gjennom øyremerka tilskot innafor ei ramme på ca. kr 550 mill. Kommunane kan søkje om midlar til stillingar (150), kompetansetiltak og etablering av interkommunalt samarbeid. Inntil vidare vil dette vere eit øyremerka tilskot, og det blir ikkje innlemma i rammeoverføring dei næraste åra. 5. Auka kommunal eigenfinansiering i statlege barnevernsinstitusjonar Kommunenes eigenandel ved plassering i barnevernsinst. aukar til om lag 50 000 per barn per mnd. frå 1.1.2014. Ikkje aktuelt for Etne per i dag. 6. Tilsyn med barn i fosterheimar Sterkare kommunalt forankra tilsyn frå 15.07.14. Kommunalt ansvar for beskyttet tilsyn med samvær foreldre-barn inntil 16 timer per år (barneloven). 7. Tilskotsordning mot barnefattigdom Det er foreslått å opprette ein nasjonal tilskotsordning mot barnefattigdom som har som mål å gje fleire fattige barn og unge moglegheiter til å delta i ferie- og fritidsaktiviteter. Ordninga rettast mot alle landets kommunar og vil bli regulert i eit eiga rundskriv. 8. Barnevernstiltak - mindreårige asylsøkjarar Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 23

Det er foreslått å innføre en kommunal medfinansiering på 10 % av utgiftene over innslagspunktet (foreslått satt til 16 050 kr per mnd. i 2014) for statleg refusjon av utgifter til barnevernstiltak for einslege mindreårige asylsøkjarar. Ikkje aktuelt for Etne kommune per i dag. Skule: 1. Innføring av kulturskuletilbod i skulen/sfo Ein veketime frivillig og gratis kulturskuletilbod i skule- eller SFO-tida på barnetrinnet (1.- 4. trinn) blei innført hausten 2013. Kompensasjon for dette er lagt inn med heilårsverknad i ramma for 2014. 2. Valfag i ungdomsskolen Det er innført 1,5 time valfag (2 skuletimar) i veka pr. årstrinn i ungdomsskulen; 8.trinn frå hausten 2012, 9. trinn frå hausten13 og for 10.trinn frå 2014. Finansiering gjennom rammetilskotet er lagt inn i 2014 med heilårsverkand for 9. trinn og 5/12-effekt for 10. trinn. 3. Rentekompenasjon for skule- og svømmeanlegg. Ordninga blei etablert i 2009 med sikte på ei investeringsramme på 15 mrd. over ein periode på 8 år. Vidareført i 2014. Forvaltas av Husbanken. Etne har tidlegare søkt og fått det kommunen har moglegheit til gjennom ordninga. Helse- og omsorgstenester: 1. Samhandlingsreforma / Augneblikkeleg hjelp Det er tidlegare varsla at kommunane frå 2016 får ein lovpålagt plikt til å tilby augneblikkeleg hjelp som døgnopphald. Øyremerka tilskot til etablering og drift av augeblikkeleg hjelp-tilbod vidareførast. Kommunane kan søkje om tilskot frå Helsedirektoratet det året tilbodet starter opp. Tilskotet dekker halvparten av dei totale utgiftene til etablering og drift av tilbodet. Den andre halvparten tilførast kommunane direkte frå dei regionale helseføretaka. Midlane er planlagt innlemma i rammetilskotet i 2016. Kommunane blir trekt i ramma fordi det skal avlasta utgifter til medfinansiering. 2. Toppfinansieringsordninga for ressurskrevjande tenester Ordninga er for personar under 67 år og det er ikkje signalisert endringar i målgruppa. Kompensasjonsgraden for netto utgifter er foreslått redusert frå 80 % til 77,5 % utover innslagsnivået på kr 1 010 000 (auka frå 975 000). Då staten driv etter kontantprinsippet og kommunane etter anordningsprinsippet, vert endringane i statsbudsjettet for 2014 for ordninga gjort gjeldande for tilskotet til kommunane for 2013. Tilskot gjennom rammeoverføringa for psykisk utviklingshemma (16 år og eldre) blir trekt frå i berekningsgrunnlaget, det same gjeld ev øyremerka tilskot. Etne kommune har 7 brukarar med eit stipulert samla brutto kostnadsanslag på 21 millionar for 2014. Endringa har ei stipulert effekt på om lag 600 000 for kommunen, der ca. 2/3 skuldast endring i prosentsats. 3. Investeringstilskot til sjukeheimsplassar (40 %) og omsorgsbustader (30 %) Målgruppe for ordninga er personar med behov for heildøgns helse- og omsorgstenester, uavhengig av alder, diagnose og funksjonshemming. For 2014 er det framlegg om å gi tilsegn om tilskot for 2000 nye einingar med heildøgns omsorg, fordelt mellom omsorgsbustader og Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 24

sjukeheimsplassar. Tilskotet kan gå til bygging, kjøp eller utbetring. Maksimalt berekningsgrunnlag (øvre investeringsramme) aukar frå kr 2,8 mill. i 2013 til kr 2,885 mill. i 2014. Dette svarar til eit maksimalt tilskot på kr 865 500 for omsorgsbustader (30%) og kr 1 154 000 for sjukeheimsplassar (40%). 4. Helsestasjon- og skulehelsetenesta 180 mill. kroner av veksten i frie inntekter er grunna med behov for styrking av helsestasjons- og skulehelsetenesta. Midlane inngår i rammetilskotet til kommunane, men er særskilt fordelt basert på talet innbyggjarar i alderen 0-19 år. Alle kommunar får minimum 100 000. Etne sin del er stipulert til 142 000. Andre: 1. Busetting/integrering av flyktningar Framlegg om auka ramme i integreringstilskotet. Tilskot til utleigebustader for flyktningar og andre vanskelegstilte grupper er og foreslått auka. 2. Etterutdanning av deltids brannpersonell 27 mill. av frie inntekter er knytt til utdanning av deltids brannpersonell. Etne sin del er stipulert til 127 000. 3. Rentekompensasjon kyrkjebygg: Rentekompensasjonsordninga for kyrkjebygg vert utvida, ved at det i 2014 kan gis tilsegn om rentekompensasjon tilsvarande en investeringsramme på 500 mill. kroner. Forvaltas av Husbanken. 4. Verjemålsreforma Verjemålsreforma trådde i kraft 01.07.13. Då overtok Fylkesmannen oppgåva som lokal verjemålsmynde frå kommunen sin overformyndar. Det ligg inne eit trekt i ramma som konsekvens av at oppgåva ikkje lenger skal utførast av kommunen. 4.4 Andre økonomiske føresetnader Med unnatak av utrekning av statleg rammetilskot, renter og nokre få postar til, vil utrekna inntekter for 2014 bli vidareført flatt i økonomiplanperioden (2014-tal) med mindre sikre signal seier noko anna. Dette gjeld også for utgiftspostane (vil bli omtala seinare). Unnatak frå denne hovudregelen vil bli omtala særskilt. 1. Frie inntekter Statleg rammetilskott og skatt på inntekt og formue er omtala ovanfor. 2. Eigedomsskatt Ei auke i skatten på 700 000 i frå Eikemo-utbygginga ligg inne frå 2014. Grunnlag for andre kraftverk tilseier ei nedjustering på 300 000. Det er lagt inn full innføring av eigedomsskatt frå og med 2015 med 2 promille for hus og fritidseigedom. Stipulert inntekt 6 700 000. 3. Sal av konsesjonsstraum I ØP 13-16 blei det lagt inn. 30 øre i 2014, stigande til 32 øre i 2015 og 2016. På grunn av lågare straumprisar har ein justert ned anslaget til 30 øre for heile planperioden. Den Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 25

forventa auken knytt til kommunen sin del i utbygginga av Eikemo-vassdraget ligg inne frå 2014. 4. Tilskot til språkforståing for førskuleborn Dette er øyremerka midlar som vert fordelt ut til barnehagane etter søknad og vurdering. Ordninga held fram, men det er snakk om små summar. 5. Framlegg satsar ordinært driftstilskot til ikkje-kommunal barnehage Etne kommune skal, i samsvar med sentrale føringar (lov, forskrift og rundskriv) og lokale retningsliner, kunngjere forslag til tilskotssatsar for driftstilskot til ikkje-kommunal barnehage i 2014 samstundes med at framlegg til årsbudsjett vert lagt ut til ålment ettersyn. Det skal være eigne satsar for små og store born og for kapitaltilskot. Utrekning av satsar for 2014 byggjer på rådmannen sitt framlegg til budsjett for dei kommunale barnehagane og på talet på små og store born i barnehagane pr. 01.01.14 slik desse er stipulert frå styrarane. Når budsjettet for 2014 er vedtatt, skal satsane justerast for ev endra føresetnader. Me har ikkje registrert framlegg til endring i dei nasjonale satsane. Dette gjeld satsar for kapitaltilskot, Familiebarnehage og Open barnehage. Desse blir oppdatert når dei kjem. Ordinær barnehage Familie barnehage Tilskotssats 2014-kr Driftstilsk. Inkl.admin. Kapital tilskot Totalt tilskot Driftstilsk. Inkl.admin. Kapital tilskot Totalt tilskot Små born Etne kommune 166 928 7 500 174 428 142 700 11 600 154 300 Store born Etne kommune 80 359 7 500 87 859 109 000 11 600 120 600 Årssats i kr 6-15 t 16+ t Open barnehage 15 700 26 400 6. Andre gen. statstilskot / Rente- og avdragskompensasjonar Tilskota gjeld R/A-kompensasjon (rente og avdrag) for grunnskulereforma (L-97), R- komp. for opprusting av skular og R/A-komp. for utbygging av sjukeheimsplassar og omsorgsbustader. Det vedvarande låge rentenivået gjer at rente- og avdragskompensasjonen er lågare enn tidlegare. Det er den flytande renta i Husbanken som ligg til grunn for utbetalingane ( basert på gjennomsnittet av observerte marknadsrenter over to månader på statspapir). Det er budsjettert med ei rente på 2 % i 2014, 2,5 % i 2015, 3 % i 2016 og 3,5 % i 2017. 7. Momskompensasjon drift Momskompensasjon har tidlegare vore budsjettert og inntektsført sentralt på ansvar 5000. Budsjett på einingane har vore inkludert meirverdiavgift (brutto), medan inntekta blir ført sentralt på ansvar 5000. Frå og med 2014 er inntekta knytt til einingane. Det er tatt ein gjennomgang av alle budsjetta og det er stipulert moms for alle artane. Momsen er redusert frå dei andre artane og det er lagt ein eigen post for alle tenester. På denne måten heng budsjettert moms saman med utgiftssida. Denne gjennomgangen har avslørt at inntekta for moms har vore overvurdert med om lag 1 million. Dette skuldast at ein har brukt mykje vikarbyrå og hatt prosjekt som har vore finansiert frå fond. Det er korrigert for dette i framlegget til nytt budsjett. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 26

8. Momskompensasjon investeringar: T.o.m 2009 har momskompensasjon for investeringar vore inntektsført i driftsrekneskapen og vore ein del av inntektsgrunnlaget for kommunen (jf. trekk i rammetilskotet då ordninga vart innført). Frå 2010 skulle 20 % av desse inntektene setjast av til kapitalrekneskapen og gå inn i finansieringa av nye investeringar. Andelen som skal setjast blei auka med 20 % kvart år til full avsetting. Etne kommune valde å setje av 100 % alt frå 2010, og dette vil ha innverknad på driftsinntektene våre. I 2014 er ordninga fullført, slik at det ikkje skal inntekstførast noko moms frå investeringar i drift. Det er for 2014 budsjettert med at momstugifter blir utgiftsført og inntektsført direkte på det einskilde prosjekt i investeringsrekneskapen. Tala for investeringsobjekta er difor oppgitt ekskl. mva. 9. Lønsutgifter Framlegg til Statsbudsjett legg til grunn ein prisindikator (deflator) på 3,0 % der 3,5 % er pårekna lønsvekst (utgjer om lag 2/3). Me har også dette året hatt ein grundig gjennomgang med alle einingsleiarane for å kvalitetssikra at alle stillingane som skal vere med no er på plass, og at dei rette beløpa ligg inne. Lønsbudsjettet for fast løn er oppdatert i høve lokale forhandlingar (hausten 2012) og sentrale forhandlingar våren 2013. Dei ulike faste tillegga er anten fanga opp av lønsbudsjettmodulen, oversikter frå turnusprogrammet NOTUS, lagt inn etter innspel frå leiarane eller gitt eit påslag med 3,5 %. Det er også lagt inn 3,5 % lønsvekst i overføringa til kyrkja. Minner om at når same sum ligg vidare i perioden er dette ei vidareføring av tala for 2013 og ikkje ein auke. 10. Årsverk Nedanfor er tatt med ei oversikt over budsjetterte årsverk for dei ulike områda. Oversikta viser utviklinga over tid. Endringa frå 2013 til Utg.p.014 gjeld vidareføring av stillingar som er vedtatt politisk i løpet av året (sak flyktningar + tertialrapportane), nokre prosjektstillingar med særskilt finansiering og fråtrekk for stillingar som går ut (m.a. kompetanseoverføringar og tidsavgrensa styrking). Minner om at Adm. i dette høvet gjeld ansvara 1000-1700 og at det derfor også omfattar div tenesteyting t.d. i Utvikling. Område 2004 2010 2012 2013 Flyktn. 1.&2. T.R. A.endr. Utg.p. 014 Tiltak 2014 2014 m. tiltak Adm. 34,63 33,78 37,16 39,72 0,00 0,00 0,02 39,74 1,05 40,79 Skule 71,21 70,96 72,19 71,44 2,10 0,00-0,63 72,91 1,77 74,68 Barneh. 33,97 33,92 36,52 39,12 1,00 4,64-2,99 41,77 0,00 41,77 Kultur 0,00 5,15 5,85 5,75 0,00 0,00-0,10 5,85 0,20 6,05 Helse-/sosial 20,01 34,28 36,03 37,81 1,20 7,59 0,00 46,60 0,60 47,20 NAV kom. 0,00 3,46 3,46 2,86 0,60 0,00 0,00 3,46 0,40 3,86 PLO 77,96 74,75 74,75 75,60 0,00 0,00 0,00 75,60 0,00 75,60 Dr.&Ve 15,75 18,15 19,15 20,15 0,00 0,00 0,00 20,15 0,60 20,75 Sum 253,53 274,44 285,11 292,44 4,90 12,23-3,70 306,08 4,62 310,69 Tiltak 2014 viser dei tiltaka som er innarbeidde i rådmannen sitt framlegg utover dei som er omtala ovanfor. 11. Sjukefråvær og refusjon sjukelønn Totalt sjukefråvær pr.år År 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Totalt for Etne kommune 6,10 % 5,60 % 5,20 % 5,70 % 4,90 % 3,90 % 5,50 % Landsbasis i KS-området 8,70 % 9,20 % 9,10 % 9,40 % 9,90 % 9,20 % 9,10 % Tala på landsbasis gjeld frå 4. kvartal året før til 3. kvartal i meldingsåret Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 27

Lånegjeld Renteutgifter og avdrag På landsbasis var fråværet i KS området var på 9,5% i perioden 2 kvartal 2012 1. kvartal 2013. I same periode var fråværet i Etne kommune på 6,1%. For fleire år sidan hadde kommunen ein gjennomgang av stipulert behov for sjukevikar, og la inn budsjettmidlar for lønn til vikarane. Då ein får refundert for sjukefråvær utover arbeidsgjevarperioden, budsjetterte ein også med stipulerte inntekter. Etter endra lengde på arbeidsgjevarperioden, er budsjettert ref. sjukelønn sett til 80 % av budsjettert lønn til vikarane. Sjukefråvær og bruk av vikarar varierer mellom einingane. Dei som har mykje fråvær og har hatt meirinntekt m.o.t. ref. sjukelønn, har kunna sjå auka vikarutgifter opp mot auka inntekter. 12. Lånegjeld: Rente- og avdragsutgifter Det er lagt opp til store investeringar i økonomiplanperioden, med ei auke i lånegjeld på om lag 55 millionar i økonomiplanperioden. Den største einskildinvesteringa som ligg inne er Etne omsorgssenter med 70 millionar i låneopptak. 280 25 260 240 20 220 200 15 180 160 10 140 5 120 100 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 Utvikling (eks. Startlån) 0 2009-2012 Rekneskap, 2013-2017 Budsjett Forventa rente- og avdragsutgifter i perioden er justert på grunn av rådmannen sitt framlegg til investering i økonomiplanperioden. Det er budsjettert med ei auke i rente- og avdragsutgiftene på nesten 6,5 millionar (45 % frå vel 14,6 millionar i budsjett 2014 til 21,1 millionar i 2017. Det er ei stor grad ei vidareføring av ØP 13-16, men Etne omsorgssenter er nok ein gong flytta eit år framover i perioden. Utanom avtalar om fast rente er det budsjettert med ei rente på 3,5 % i 2014, aukane med 0,25 % kvar år i perioden. Dette er ein del over Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 28

forventa rente, spesielt for 2014, men muliggjør lengre rentebindingar på historisk sett låge nivå. Om lag 150 millionar har rentebindingar på under eit år. Kommunen er etterkvart svært sårbar for auke i rentenivået. 13. Renteinntekter Renteinntektene er oppjustert noko med omsyn til erfaringstal. I 2014 er det budsjettert med ein gjennomsnittleg likvid behaldning på 80 millionar, med ein gjennomsnittleg rente på 2,6%. Dette gir ein auke jf. ØP 13-16 på 100 000. 14. Pensjonsutgifter Auka krav til pensjonsselskapa, auka lønningar, auka levealder, lågare rente og kortare amortiseringstid er nokre av årsakene til at det vert signalisert auka pensjonskostnader i åra som kjem. Me har auka arbeidsgjevar sin del av pensjonsavsettingane (kostnad 1,5-2 mill) for å møte desse utfordringane. Alle satsar er justert opp med 1 % samanlikna med 2013. Me har lagt inn følgjande verdiar i 2014 (gjeld arbeidsgjevardelen): KLP vanlege 16,5 % (for alle som ikkje kjem inn under unnataka) KLP sjukepleiarar 19,0 % KLP ordførar 34,0 % SPK 13,41 % Arb.g.a. sone 1A 14,1 % (10,6 % opp til eit grunnbeløp på 530.000) Også dette året har det vore mykje fokus på kommunane sine pensjonsforpliktingar og kommunane blir oppmoda om å byggje opp reservar til å møte m.a. desse utfordringane i framtida. Det kan bli ei utfordring å klare å følgje opp desse forpliktingane, og KS har hatt innspel overfor regjeringa om at kommunane vil kunne trenge hjelp til å klare dette. På bakgrunn av dette ønskjer me å vidareføre ordninga med at ein ev. differansen mellom utgiftsførde pensjonskostnader og betalte kostnader vil bli sett av på eige fond for å møte framtidige forpliktingar. Eigenkapitaltilskotet til KLP for kvart år skal, i samsvar med Rekneskapsforskrifta 8 og KRS (Kommunal regnskapsstandard) nr.1, førast som kjøp av andelar i investeringsrekneskapen til anskaffingskost i balansen. Det er ikkje budsjettert særskilt med denne kostnaden, ligg i budsjetterte pensjonskostnader. Fullmakt for rådmannen til å overføre frå drift til kapital når noko som er budsjettert i drift i samsvar med rekneskapsforskriftene skal førast i kapitalrekneskapen, er nå ein del av vedtatt delegasjonsreglement. Amortiseringstida for premieavvik for pensjonskostnadene er redusert frå 15 til 10 år med verknad frå rekneskapsåret 2012 slik at premieavvik frå 2011 og seinare skal skrivast ned over 10 år. Premieavvika t.o.m. 2010 skal gå etter gjeldande regelverk, d.v.s. 15 år. I utgangspunktet var det signalisert at premieavvika ville fordele seg på inntekts- eller utgiftssida alt etter om det var hovud- eller mellomoppgjør slik at inntekter og utgifter ville likne seg ut over tid. Med unnatak av eit år har premieavvika frå KLP gått same veg kvart år med det resultat at amortiserte premieavvik aukar for kvart år som går. Auken vert forsterka ved at amortiseringstida blir endra frå 15 til 10 år og ytterlegare forsterka ved at det nå er signalisert sterk auke i premieavvika i åra som kjem. Det er forslag om å redusere amortiseringstida ytterlegare til 7 eller 5 år. Dette vil ha budsjetteffekt frå 2015. 15. Premieavvik KLP / pensjonsfond Blå tal er tal frå rekneskapen medan raude tal er prognose. Kommunen har ei bokført Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 29

premieavvik på om lag 16,8 millionar per 31.12.12. Det er stipulert ei auke i åra framover. Kommunen har ved utgongen av 2012 er 12,2 millionar på eiga fond «Fond framtidige pensjonsforpliktingar». Tal pr. 19.09.13 Premieavvik KLP/Amortisering av premieavvik KLP Bokført Bokført Bokført Bokført Bokført Bokført Bokført Bokført Bokført Bokført Bokført Meldt Bokført Bokført Bokført 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 Premieavvik 2 088 617 2 087 785 950 249 1 272 071 1 459 646 2 775 824 757 092 1 911 874 1 208 665 6 346 426 1 896 147 7 339 396 7 600 000 7 600 000 Premieavvik -1 269 115 0 Sum Amort.pr.avvik -139 241-278 427-341 777-257 169-341 974-439 284-624 339-674 812-802 270-923 137-1 557 777-1 747 391-2 481 330-3 443 358 Sum akkumulert premieavvik 2002-20xx 16 795 210 17 191 031 23 581 247 4.5 Kommunale takstar og inntekter frå tenester Alle takstane for kommunale tenester er oppgitt i Taksthefte for 2014 som er vedlagt budsjettsaka. Alle endringane som ein konsekvens av dette, inkludert VAR-områda, er innarbeidd i budsjettframlegget (Tiltak 14-XXXX-04 Endringer VAR og 14-XXXX-02 Endring/omfordeling inntekter - kommunale tenester). Dersom ikkje anna er oppgitt er det lagt inn ein generell auke i takstane på 3 %. 1. Husleiger bustader og skulebygg Husleigene vert endra med 2,82 % i samsvar med auken i konsumprisindeksen frå 15.09.12 til 15.09.13. Nye priser har verknad frå 01.02.2014. Det pågår eit arbeid med harmonisering av leigekontraktane for utleigebustader og vurdering av leigesatsane mot gjengs leige. 2. Foreldrebetaling / Barnehagetilskot Maksimalpris for foreldrebetalinga frå 2007 er i framlegg til Statsbudsjett vidareført nominelt til 2013 med kr 2 360 pr. md. for heiltidsplass. Manglande prisjustering skal kompenserast i rammetilskotet. Frå Juni 2009 har alle barn som fyller eitt år seinast innan utgangen av aug. rett på barnehageplass. Me har lagt til grunn talet på born pr. okt. 13 (med kjende endringar pr. 01.01.2014), og me har lagt inn full foreldrebetaling for alle borna. Det øyremerka barnehagetilskotet vart frå 2011 innlemma i rammetilskotet. Dette tilskotet byggjer på innbyggjartala pr. 01.07.13, og fangar m.a.o. ikkje opp endringar etter denne datoen. Makssatsen i barnehagane har vore uendra i mange år. Grunna auka barnetal og auka tal tilsette i barnehagane har me sett på satsane for foreldrebetaling. Satsane for 2-4 dagar er lågare i Etne enn i kommunar rundt oss. Me har sett på 2-4 dagar satsane til Vindafjord, Sveio, Stord og Kvinnherad kommunar, som alle har høgare satsar enn Etne. For to-, tre- og firedagarstilbod har Etne hatt 2/5, 3/5 og 4/5 av makssatsen (2 360 for 2014). Etne legg seg på følgjande satsar for 2014-2017: 5 dg - 2 360, 4 dg - 2 100, 3 dg - 1 800 og 2 dg - 1 400. Med referanse til sjølvkost er betaling for frukt/mjølk og smøremat pr. månad auka med 3 %. Ny sats for begge deler 5 dagar i veka er kr 341. 3. Skulefritidsordning (SFO) Timeprisane er auka med 1 kr (3 % med avrunding til nærmaste kr-sats). Nye timeprisar vert då høvesvis kr 26 og 32 (utanom kontrakt). 4. Helse- og omsorgstenester Opphald på sjukeheimane: Langtidsopphald: Det er lagt inn betaling for minstepensjonist for 34 plassar i Etne og Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 30

6 plassar i Skånevik med betaling i samsvar med forskrift om eigendel (vil vere høgare for dei med tilleggsinntekt og lågare for korttidsopphald). Korttidsopphald, faste sentralt regulerte takstar. Avlastingsopphald, vederlagsfritt (nytta for avlastingsopphald for unge med funksjonsnedsetjing). Satsane i høve tryggleiksalarm og mat er auka med 3 % i samsvar med generell endring. 5. Vassgebyr Akkumulert «negativt sjølvkostfond» ligg an til å verta dekka inn i løpet av 2013. Det er budsjettert med vaktordning for områda vatn, avlaup, bygg og veg frå 2014. Etter kvart som det vert investert etter vedteken Hovudplan for vatn kan utgiftsnivået komma til å auka framover, men det er budsjettert med same gebyrsatsar for 2014 som for 2013. 6. Kloakkgebyr Årlege gebyr vert redusert med 30 %, der mindreinntektene på ca. 500 000 vert finansiert med bruk av fond. Gebyr for tilkopling vert uendra frå 2013 til 2014. 7. Slamrenovasjon Med mål om mindre oppfølgjingsarbeid internt, er det lagt opp til årleg fakturering. Me får m.a. fakturert saman med kommunale avgifter elles. I tillegg får abonnentane ei jamnare belastning. For ordinære tømmingar får kundane ein mindrekostnad på 19,6 % kommande år. Ved tette tankar (13,9 %), større private tankar med tømming etter behov (13,4 %) og ekstra tømmingar (9,1 %), vert det også avgiftslette. Tilleggsgebyret ved 2. gongs bomtur vert det same som for 2013. 8. Renovasjon Renovasjonssatsane er justert i samsvar med innstilling i frå HIM. Med eitt unntak (ekstra henteavstand ingen endring) vert prisane redusert med 2,2-2,4 %. HIM fakturerer frå 2013 av, slik at gebyrinntekter og kjøp av tenester frå HIM er ute av budsjettet. Kommunen får dekt sine administrasjonskostnader relatert til renovasjon etter refusjonskrav til HIM. 9. Feiing Gebyr for feiing er justert opp med ca. 3,0 % etter budsjettforslag i frå Vindafjord kommune. 10. Kulturskulen Prisane påplussa 3,0 % i samsvar med generell takstauke. 11. Prisar for kopiering, inkl. av kart Prisauke med 1 kr, dvs. litt meir for dei 3 dyraste kartkopiane. Ved 20 eller fleire ordinære A4 og A3 svart/kvitt-kopiar gjeld gamle satsar vidare. 12. Vaksenopplæring Nytt punkt i takstheftet, som gjeld eigenbetaling pr. time for opplæring i norsk og samfunnskunnskap for vaksne som ikkje har rett og plikt til gratis norskopplæring. Budsjetterte prisar, kr 40/60 pr. time på dag-/kveldstid skal vera på nivå med nabokommunar. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 31

5. Mål og tiltak 5.1 Overordna strategikart Kommuneplanen slår fast at Etne kommune skal vera målstyrt. Kommuneplanen slår fast dei overordna måla for kva retning kommunen skal styrast. Dette gjer det lettare å få til eit heilt målstyringssystem, jf. K-sak 048/07. Målstyringsverktyet har blitt til litt etter litt, og ein er framleis i ein prosess me å vidareutvikle arbeidet. I K-060/10 blei det vedtatt verdiar og strategikart med overordna strategisk mål basert på måla i kommuneplanen. Leiarforum reviderte desse i samband med budsjett 2013, og laga utkast til nye. I 2012 jobba i tillegg alle einingane vidare med å få på plass eigne strategikart. Dei overordna målsettingane for einingane og deira ønska posisjon er innarbeid i dette dokumentet under den einskilde eining. Det fullstendige strategikartet med forslag til indikatorar, måltall og mindre tiltak er lagt ved budsjettsaka i eit eiga vedlegg. Ein har foreslått å vidareføre karta slik dei låg føre i 2013-budsjettet. Det er i gang ein forvaltningsrevisjon knutt til målstyringa i haust, og ein vil vurdere vidare arbeid etter at denne er avslutta. I målstyring snakkar ein om fokusområde. Dei fire fokusområda for Etne kommune er Brukar og Teneste, Organisasjon og Medarbeidar, Samfunn, Økonomi. Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 32

Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 33

Budsjett 2014, ØP 14 17 Side 34