Statens vegvesen Notat Til: Frå: Kopi: Planseksjonen v/ Ellen Njøs Slinde Geo- og skredseksjonen v/ Arnstein Ommedal Stein Olav Njøs Sakshandsamar/innvalsnr: Arnstein Ommedal 920 56 546 Oppdrag: Ev39 Byrkjelo - Grodås Dok. nr. i Mime: Oppdragsgivar: Planseksjonen Dato: 14.12.2015 Planfase: Kommunedelplan Arkivkode: 460 Rapportnummer: 30022-GEOL-1 Kommune: Gloppen Vegnr.: Ev39 HP: Km: UTM 33 ref.: EUREF 89 Geoteknisk kategori: Utarbeida av: Tore Medgard; Arnstein Ommedal Kontrollert av: Ev 39, Byrkjelo - Grodås. Skredfare langs Bergheimsvatnet. Situasjon I samband med prosjektet E39 Byrkjelo - Grodås er det gjort skredfarekartlegging på strekka Egge Byrkjelo. Mogelegheitene for ny veg på vestsida av Bergheimsvatnet i tillegg til skredsituasjonen langs dagens veg og eventuell ny trase skal vurderast. Kartlegginga vart utført av geologane Arnstein Ommedal og Tore H. Medgard, og er i hovudsak gjort frå veg. Som resultat av synfaringa er det laga eit kart som viser kor det er skredløp og skredvifter i dag, samt stipulert omtrentleg nominelt sannsyn for framtidige hendingar. Heile planområdet ligg innanfor aktsemdgrensene for skredfare (steinsprang og snøskred) som NVE har utarbeida. Den planlagde europavegstrekka mellom Skei og Volda har ein framskriven årsdøgntrafikk (2050) på 5.800 7.000 noko som medfører vegstandard H5/H2 i høve til N100 [1]. Denne trafikkmengda plasserer vegstrekka i klasse E (4.000 7.999) i Statens vegvesen sitt akseptkriterium for skred på veg [2]. I sin tur gir dette eit største akseptable årleg nominelt sannsyn for skred på veg per einingsstrekning større enn eller lik 1/100. Største tolererbare nominelle sannsyn er 1/50. I denne analysen vert det nytta følgjande bakgrunnsmateriale: Offentleg tilgjengeleg kartdata frå Kartverket Digital terrengmodell med oppløysing 10 meter x 10 meter Historiske skredregistreringar frå skrednett.no (NVE) Postadresse Telefon: 02030 Kontoradresse Fakturaadresse Statens vegvesen Telefaks: 57 65 59 86 Askedalen 4 Statens vegvesen Region vest firmapost-vest@vegvesen.no 6863 LEIKANGER Regnskap Askedalen 4 Båtsfjordveien 18 6863 Leikanger Org.nr: 971032081 9815 VADSØ Telefon: 78 94 15 50 Telefaks: 78 95 33 52
Samtalar med lokalkjende og driftspersonell I tillegg vert det utført modellering av utløpsdistansar for utvalde skredløp i området. Metoden som er nytta heiter α-β-modellen [3, 4] og er ein empirisk metode som vart utvikla ved NGI og nyttar hellinga i skredløpet til å gi eit estimat på rekkevidda til 100-300-årsskredet. Metoden er basert på ei database med over 200 skredhendingar. Det er verdt å merke seg at metoden gir utløpsdistansen til ei hending som er mindre sannsynleg enn høgaste aksepterte skredsannsyn. Topografi og klima spelar inn på korleis ein bør tolke resultata frå modellen. Ved avvik frå parabelbana i skredløpet vil ein få kortare utløp. Kystnært klima vil også gi reduserte utløp relativt til det ein får med α-β-modellen. Observasjonar Eksisterande E39 går gjennom Votedalen mellom Skei og Byrkjelo. Denne dalen har retning nord sør med fjell som strekk seg til om lag 1400 moh. på kvar side. Bergheimsvatnet ligg nord i dalføret om lag 2 kilometer frå Byrkjelo. Langs begge sider av Votedalen er det fleire skredvifter og steinsprangurer heilt ned til vegen og jorda. Skredviftene kjem primært frå gjel i dalsida og urene ligg jamt fordelt langsmed dalsida og er resultat av steinsprang (<100 m3) og steinskred (100 10 000 m3) frå fjellsida ovanfor. Det er også dokumentert eit fjellskred (>10 000 m3) som kom ned på nordsida av Vora og ned til NV-enden av Sanddalsvatnet [5]. Denne hendinga ligg i nærleiken av planområdet, men området som er sett på no vart ikkje direkte råka. Austsida av Bergheimsvatnet Frå Egge og nordover til Bergheimsvatnet langs austsida er det fleire bekkegjel som kjem ut. Her kan ein sjå spor etter tidlegare skred, men lite tydelege skredvifter. Det tydlegaste av gjela er Strandagjølet som har ei skredvifte ned mot sørenden av Bergheimsvatnet. Her er det også registrert eit jordskred 18.06.1941. Den 19. desember 1999 kom det eit snøskred på vegen. Det vert opplyst frå driftspersonell at skredet var lite og at det var særs mykje snø dette året. Sett vekk frå dette vart det ikkje opplyst om skredhendingar i dette området. Historisk sett har det gått ein del flaumskred i området, sjå Figur 1. Desse skreda følgjer bekkefara i stor grad. Skredet som råka garden Strand (sørenden av Bergheimsvatnet) i Juni 1941 førte til at det vart gjort utbetringar øvst i skredløpet og det har ikkje vore hendingar som har råka korkje vegen eller busetnaden sidan på denne staden. Ved Hageura, om lag ved km 7,250, er det registrert ei gammal steinskredhending. Denne stammar truleg frå slutten av 1600-talet. I tillegg vart det registrert eit nytt steinskred på starten av 1800-talet. Hendinga syner no att som ei grovblokkig ur, sjå Figur 1. Det har ikkje vore registrert steinsprang på vegen her så langt registerert går tilbake. Side 2
Vestsida av Bergheimsvatnet På vestsida av dalen vert det observert fleire skredløp med teikn til nyleg aktivitet. Desse løpa er illustrert i Figur 1. I desse tilfella er det snakk om snøskred og truleg flaumskred. Skredvifter er òg markert på kartet i Figur 1. Basert på spor i terrenget vurderast ein del av løpa til å føre skred med høg frekvens. Det vart observert definerte skredløp med manglande vegetasjon og skredavsetningar i utløpsområdet. I samtalar med lokalkjende kjem det fram at eit av skreda ved Svoragrova på vestsida av Bergheimsvatnet går årleg, av og til fleire gongar årleg. Historiske registreringar syner at det har vorte teke driftshus, folk og buskap ved garden Hjelle på Bergheim for nokre hundre år sidan grunna eit stein/jord-skred. Det er registrert 3 slike hendingar ved denne garden. Som det kjem fram på Figur 1, ligg det ur langs store delar av fjellsida på vestsida av dalen. Det som kjem fram i kartet er dei mest tydelege delane, men mest truleg har ura større utstrekning. Det har ikkje blitt forsøkt modellert utløpsdistansar for desse steinspranga, men basert på observasjonar i felt kan det ikkje utelukkast at ein del av steinspranga vil kunne nå heilt inn på jorda. Steinsprang med høg energi kan komme frå høgt i fjellsida. Fjellsida har ei grov oppsprekking og det kan ikkje utelukkast instabilitet i større parti. Dalsideparallelle strukturar går att og vil kunne danne avløysande plan med bratte vinklar for større blokkparti. Analyse Flaumskred langs elvar og bekkefar har hendt ein del gonger i området rundt Bergheimsvatnet. Strandaelva og Gåsemyrelva har begge produsert skredhendingar som har teke bygningar og gjort stor skade i tidlegare tider. Etter hendinga i Strandaelva i 1941 vart det gjort tiltak som har betra situasjonen der og det har ikkje gått flaumskred ned til busetnaden sidan den gong. Ved Gåsemyr stammar registreringane frå 1600- og 1800-tallet. På vestsida av dalen kjenner ein ikkje til frekvensen av og omfanget til flaumskred som kjem ned gjela der. Basert på skredavsetningane ser det ut til at desse hendingane førekjem nokså hyppig. Det vurderast til at faren for flaumskred der dagens veg går er innanfor akseptkriteria til Statens vegvesen. Faren for flaumskred på ny veg på vestsida av dalen vil avhenge av plasseringa til veglinjene, men det vil kunne medføre behov for heving av vegen og bru/kulvert der ein passerer løpa. Ved bruk av den statistisk/topografiske α-β-modellen kjem ein fram til eit estimat for utløpet til ei snøskredhending med nominelt sannsyn om lag lik 1/100 1/300 [3]. Slike analysar er gjort for utvalde terrengprofilar i fjellsidene ved Bergheimsvatnet. Det er viktig å merke seg at denne metoden tek for seg relativt store skred, så dette legg føringar for kva brotområder som er aktuelle i denne samanheng. Store, sjeldne skred startar hovudsakleg frå brotkantar i terreng med helling 28 til 35 grader [3]. Side 3
Det er merka av 3 områder, A, B og C i Figur 1, slik at det vert lettare å referere til desse i teksten. Bergheimsvatnet aust Snøskred Område A inneheld Skargrova og Fuglaskredgrova. Dette er bekkefar som dannar definerte skredløp. Det er ikkje noko særleg vegetasjon eller ur i dei potensielle losneområda, noko som gir redusert ruheit i sida. Fjellsida ligg lovart for framherskande nedbørsførande vindretning og det er såleis mindre sannsynleg at det samlar seg store snømengder her. Maksimale utløp (100 300-årsskred) vert berekna til å kunne nå vegen. Skredbana følgjer ikkje ei parabelbane og er kurva i planet. Dette vil gi reduserte utløp relativt til det som er berekna med α-β-modellen. Det årlege nominelle skredsannsynet frå desse to løpa vurderast til å vere akseptabelt med omsyn på planlagd vegline. Skredet som råka E39 om lag ved km 6,650 i område B, skal ifølgje lokale ha starta høgt i fjellsida. Det er gjort forsøk på å estimere utløpsdistanse med α-β-modellen. Denne fjellsida passar ikkje heilt inn i denne modellen, då ho fråviker parabelforma noko. Som venta syner metoden utløp eit stykke ut på Bergheimsvatnet for store skred. I dette tilfellet gjekk ikkje terrengmodellen heilt opp til det øvste potensielle losneområdet. Basert på observasjonar i området verkar det lite sannsynleg med snøtransport inn i områda som er slake nok til å produsere store skred og ligg under brattkanten nord for område B. Dei slake områda er skogkledde og delvis dekka av ur, noko som vidare reduserer sannsynet for at skred skal utløysast der [3]. Det vurderast til at det i område B kan gå snøskred som når vegen. Slike hendingar verkar til å vere sjeldne og det vurderast til at det er eit lågt sannsyn for at snøskred skal råke vegen her. For å overhalde risikoakseptkriteria til vegvesenet bør vegen flyttast ut på fylling i vatnet og det lyt vidare vurderast om det er behov for volltiltak for å redusere risikoen ytterlegare. Dimensjonen til eit eventuelt voll-tiltak er enno ikkje estimert. Steinsprang og -skred Bratthenget som startar om lag på kote 800, ca. 650 meter over vegen, har observerbare ferske losneflater etter steinsprang. Det ligg ur i framkant av hammaren og ho startar om lag 50 100 meter frå sjølve brattkanten som fortset nedover i skogen. Hamrelaget ligg om lag 900 meter frå vegen. Sida er dekt med ur, noko som dempar energien til nye steinsprang. Det vurderast til at enkeltsteinsprang frå den øvste brattkanten vert dempa i ura nedover sida før dei råkar vegen. Større steinskredhendingar vil oppføre seg noko annleis i ura og det kan ikkje utelukkast at slike kan nå vegen. Utifrå observasjonar og historikk vurderast det nominelle sannsynet for at slike hendingar når vegen til å vere innanfor akseptkriteria. Side 4
Bergheimsvatnet vest Snøskred På denne sida av dalen er fleire potensielle losneområde for skred. Fjellsida ligg i le for typisk nedbørførande vindretning og eit fjellplatå, noko som fører til at relativt sett større snømengder vert avsett her. Det kan observerast fleire skar og mindre elvegjel i fjellsida. Dette er karakteristiske terrengformasjonar der snø kan drive inn frå fleire retningar og gi større snømengder her enn i området rundt. Det er lite vegetasjon og ur i dei potensielle losneområda, noko som medfører mindre ru flater her enn på austsida. Med utgangspunkt i Figur 4 er det truleg at Svoragrova kan nå ned til vatnet med ein viss storleik. I og med at dette skredet ofte går fleire gongar årleg vil dette gjere sikring med voll meir omfattande, då vollen anten må dimensjonerast for fleire skred (stor voll) eller tømmast i skredsesongen (utfordrande med omsyn på sikkerheit). Tilsvarande analyse vil gjelde for skredløpa som ligg sør for Svoragrova, men sannsynet for store skred og frekvensen frå desse vert vurdert ein del lågare. Steinsprang og skred Her er det ein kontinuerleg brattkant (brattare enn 60 grader) som går opp mot Stokkefjellet med nokre slakare hyller (20 30 grader) innimellom. Denne startar om lag 100 meter frå skogsvegen som ligg langs fjellsida. Innanfor denne vegen ligg det ur opp mot brattkanten der synlege spor etter steinsprang kan observerast. I tillegg tydar oppsprekkinga i fjellsida på at det kan vere større ustabile parti her. Grunna den bratte fjellveggen vil eventuelle store steinsprang- eller steinskredhendingar få mindre demping før dei når ned i dalbotnen på denne sida enn på austsida. Det er sannsynleg at steinsprang og steinskred kan nå heilt ned til elva sør for Bergheimsvatnet. Oppsummering Det vert fråråda å gå med ny veg på vestsida av dalføret. Faren for snøskred som når ned i dalbotnen vurderast ein god del høgare på vestsida av dalføret enn på austsida. Dette syner også att i skredhistorikken ved Bergheimsvatnet. På vestsida vil ein ikkje kunne bygge veg i dagen som stettar risikoakseptkriteria for ein veg med denne trafikkmengda utan særs omfattande sikringstiltak. I tillegg vert det sett på som vanskeleg å finne tilrådelege påhoggsalternativ for ein eventuell lang tunnel forbi heile vestsida av dalføret ved Bergheimsvatnet. På austsida av dalføret må vegen truleg leggast ut i vatnet. Dette vil medføre at ein flyttar veglinja noko vekk frå fjellsida og såleis reduserer sannsynet for skred på vegen. Behovet for voll i område A og B bør undersøkast nærare i seinare faser. På noverande tidspunkt vurderast det til at ein ikkje treng voll i område A, men mogelegvis i område B. Side 5
Referansar 1. Statens vegvesen (2014), Veg- og gateutforming, N100, Vegdirektoratet, Oslo 2. Statens vegvesen (2014), Retningslinjer for risikoakseptkriterier for skred på veg, NArundskriv 2014/08, Vegdirektoratet, Oslo 3. Statens vegvesen (2014), Veger og snøskred, Håndbok V138, Vegdirektoratet, Oslo 4. Statens vegvesen (2011), Sikring av veger mot steinskred, VD32, Vegdirektoratet, Oslo 5. Aa, A.R., BREIM, kvartærgeologisk kart 1318 III. 2006, Norges geologiske undersøkelse. Side 6
Vedlegg Figur 1: Skredfarekartlegging av området rundt Bergheimsvatnet, der rosa område representerer observerte skredvifter og grå er synleg ur. Svart stipla linje markerar skredløp og kvite, brune og grå sirklar viser ulike skredtypar som er registrert på skrednett.no (historiske registreringar) Side 7
Figur 2: Området over Hageurene ved Bergheim med truleg kjeldeområde for steinskred påmerka Figur 3: Vestsida av dalen. Merk dei dalsideparallelle sprekkene og den elles grove oppsprekkinga. Side 8
Figur 4: Svoragrova. Biletet er teke i mai 2015. Figur 5: Søndre del av fjellsida aust for Bergheimsvatnet. Side 9