V Volda Kommune Årsbudsjett 214 Økonomiplan 214-217 Rådmannen sitt budsjettframlegg til Formannskapet
FORORD 2 1 INNLEIING 5 2 OKONOMISKERAMMEVILKAR 12 2.1 FINANS 12 2.2 FONDSMIDLAR 22 2.3 NETTO DRIFTSRESULTATOG RESULTATGRAD 24 2.4 STATSBUDSJETTETFOR 214 25 2.5 ERIE INNTEKTER 31 2.6 GENERELLE STATSTILSKOTT 38 2.7 KOSTRA(Volda kommune samanliknamed andre kommunar) 4 2.8 FOLKETALSUTVIKLING 47 2.9 STRATEGIAR FOR A SKAPEBEREKRAFTIGOKONOMI 5 3 MAL OG RAMMESTYRING 55 3.1 INNLEIING 55 3.2 BUDSJETTRAMMER 58 3.3 SAMORDNINGOG UTVIKLINGSSTABEN 64 3.4 LON OG PERSONALSTABEN 68 3.5 ØKONOMISTABEN 7 3.6 SERVICEKONTORET 72 3.7 SKULEAVDELINGA 74 3.8 BARNEHAGEAVDELINGA 78 3.9 HELSEAVDELINGA 8 3.1 NAV 82 3.11 BARNEVERNAVDELINGA 84 3.12 PLEIE OG OMSORGSAVDELINGA(PLO) 86 3.13 EIGEDOMSAVDELINGA 9 3.14 LANDBRUKSAVDELINGA 93 3.15 KULTURAVDELINGA 94 3.16 KOMMUNALTEKNISK 96 3.17 KART, OPPMALINGOG BYGGESAK 98 3.18 BRANNOG REDNING 1 3.19 ANSVARSOMRADE8 (FELLESUTGIFTEROG INNTEKTER) 12 4 INVESTERINGAR 17 1
FORORD Volda kommune har over lengre tid bygd opp eit driftsnivå som er for hogt i hove dei faste inntektene. Dette vert svært synleg når inntekter i storleiken 3 millionar kroner har falle bort i Wet av dei siste 3 åra. Dette har resultert i ubalanse i drifta. Samtidig har Volda kommune over år bygd opp hoglånegjeld der rentene og avdraga tek ein stadig større del av inntektene. Veksten i pensjonskostnadene har forverra situasjonen ytterlegare. Pensjonspremien aukar med om lag 17,7 millionar kroner frå 213 214, og utgjer no om lag 2 % av lona. Volda kommune sin Okonomi er i ein krisetilstand. Det er to måtar å loyse dette pa, ved å auke inntektene og redusere utgiftene. Utfordringa er at kommunen skal driftast og skal Wyse uloyste oppgåver som også medfører auka utgifter og investeringar på enkelte område. Det er viktig å vere klar over at årsaka til denne situasjonen ikkje er noko som plutseleg har oppstått. Drifta er ein konsekvens av dei vedtaka og prioriteringa som har yore gjort over tid, men inntektsbortfallet har gjort dette synleg. Fylkesmannen har oppmoda Volda kommunestyre om å stoppe opp. Ut frå økonomiske omsyn burde det vere investeringsstopp i heile økonomiplanperioden. Det ville kome i konflikt med nasjonalt krav til standard og kvalitet på kommunen sine tenester. øyra skule, som ut frå forskriftsmessige krav er i så dårleg stand at det må det må byggjast ny, er ei investering som åleine vil medfore auka kapitalutgifter på om lag 9 millionar kroner. Det vil ikkje vere rom for å byggje ny øyra skule utan å auke eigedomsskatten til hogste sats (7 /) i 217. I tillegg må kommunen gjere strukturelle endringar for å tilpasse drifta under normert nivå, dvs drive billegare enn statleg utrekna utgiftsbehov på alle tenesteområde. Eg finn det nødvendig å utgreie to alternative budsjettframlegg, eitt med øyra skule og eitt utan øyra skule. Valet mellom desse to alternativa er svært vanskelege. Framleis drift av dagens skulebygg ved Oyra er ikkje forsvarleg ut frå krava til det fysiske miljøet. Samtidig er det ikkje Okonomisk forsvarleg å leggje inn ei så stor investering dersom kommunen ikkje vil ha økonomisk balanse i økonomiplanperioden. Dersom Oyra ikkje vert bygt, må det likevel gjerast tiltak ved skulen. Dette vil vere mellombelse, fordyrande og utilfredsstillande i hove eit nybygg som ein eller annan gong må kome. Ev. slike alternative tiltak må utgreiast om det skulle verte eit reelt alternativ. Rådmannen opplever frustrasjon over at dei sentrale rammevilkåra for Volda kommune frå det eine året til det andre endrar seg så drastisk, jfr. trekk i utgiftsutjamninga i inntektsoverforinga og veksten i pensjonskostnadene. Det tek botnen ut av økonomiplanen og gjer at det som var realistisk ikkje lenger vil vere det. Eg opplever at det går tungt inn på meg at vi blir sett i ein situasjon der øyra skule som eit sterkt trengjande prosjekt, godt planlagt og forebudd til gjennomføring, no ma verte gjenstand for usikkerheit. Sjølv om Volda kommune har valt formuesmodellen som grunnlag for eigedomsskatt, og som gir lågare skatt pr promilleintervall enn etter verditakst, så kan det vere urovekkjande å leggje seg på hogste promillesats. Ettersom eg har tolka signala til kommunestyret om nivået på eigedomsskatten, så finn eg i valet mellom pest eller kolera å leggje fram alternativet der øyra skule ikkje er innarbeidd i okonomiplanperioden. Det vil da vere opp til kommunestyret kor langt ein er villeg til å gå i auka inntekter og ev ytterlegare reduserte tenester for 5 finne rom for øyra skule no. 2
Dagens rente ligg under normalt renteniva, og rklmannen er uroleg for gjeldsauken i Økonomiplanperioden. Det viktigaste oppdraget i okonomiplanperioden vert å få realistiske budsjett. Dette inneber i tillegg til eigedomsskatt store kutt i kostnader for å skape samsvar mellom inntektene og utgiftene. Stoltenbergregjeringa presiserer ogsa i forslaget til statsbudsjett at; "En stabil finansiell situasjon er en foresetnad for god kommunal tjenesteyting over tid." Den okonomiske situasjonen til Volda kommune vert forverra ytterlegare i 214 som folgje av reduksjon i den utgiftsutjamnande delen av inntektsoverforinga fra staten. Staten operer med såkalla normert nivå og utgiftsutjamninga er basert pa dei kostnadene staten har rekna ut at det skal koste å drive tenestene i Volda kommune. I 211 fekk Volda kommune om lag 26 millionar kroner i kompensasjon for a vere ei meir tungdriven kommune enn gjennomsnittskommunen. I 214 er dette redusert til om lag 16 millionar kroner. Arsaka er mellom anna redusert elevtal og redusert avstand. Staten har da rekna ut at Volda er billegare a drive og far trekk i utgiftsutjamninga. Budsjettet til Volda kommune for 214 er det mest utfordrande eg som rådmann har opplevd. Framlegget til budsjett viser reduksjon i tenestenivaet ved nedbemanning. Rådmannen finn det ikkje forsvarleg å kunne kutte meir på eitt fir enn foreslått, og finn det derfor nødvendig å leggje fram eit budsjett i underskot. Det vert nødvendig å bruke fleire ar på å balansere okonomien til kommunen. Dersom kommunestyret vedtek eit budsjett som ikkje er balansert, vil Volda kommune kome i ROBEK-registeret i 214. A finne dekning for eit så stort avvik mellom utgifter og inntekter vil utfordre mange interesser og er konfliktfylt. Det er ei utfordring i seg sjolv fikommunisere ut slik at folk forstår denne situasjonen, og at alternativa til inndekning er avgrensa. Dette tyngjer meg som rådmann, og det uvilkklege kravet til å arbeide mot budsjettbalanse gjer at eg mfi gå på akkord med eigne prinsipp og verdiar. Dette gjeld m.a forslag om innforing av eigedomsskatt pfi verker/bruk og næringseigedomar, auka promillesats frå 3 til 4 i 215, men mest av alt kutt i tenester som resulterer i darlegare tilbod og færre tilsette. Nedbemanning må gjennomforast ved gode prosessar der siste utveg vert ev oppseiingar. Det å ev seie opp tilsette fordi det ikkje er okonomi til å ha ein i arbeid er det tyngste ein rådmann og vi som leiarar kan gjere. Kravet til Okonomisk balanse er uvilkårleg, og det uroar meg at dette skal overskygge dei menneskelege verdiane. Budsjettarbeidet er ein prosess der rfidmannen ut fra rolla må kome med forslag til loysingar og sjå kommunen samla. Dette skaper engasjement og motstand hos dei som vert ramma. Rolla som radmann er særskilt krevjande når kommunen må gjennomfore kritiske kutt. Som rådmann ma eg kome med konkrete forslag og ikkje pakke utfordringane inn for å skjerme meg sjolv. Eg kjem ikkje med tiltak som vekkjer motstand fordi eg vil gjere det vanskelegare for folk, men rett og slett fordi Volda kommune har kome i ein situasjon der det ikkje er til å unngå. Det er viktig at politikarane ser dette som forslag, bidreg aktivt i å vurdere alternativ, og til slutt tek ansvaret for dei loysingane som vert valde. Det er avgjerande at det budsjettet kommunestyret vedtek er bygd på realistiske foresetnader. Rklmannen er også oppteken av at tilsette sine organisasjonar, brukar-organisasjonar og ulike interesser i Voldasamfunnet elles har meiningar om budsjettet og nyttar hove til å kome med innspel og merknader. Avslutningsvis finn eg også nødvendig fi dele mi uro over den sentraliseringsmekanismen som dagens inntektssystem utloyser. Kommunestyret og eg som rklmann vert ståande i 3
frontlina mot innbyggjarane pa bygdene liar vi foreslar tiltak som skal passe Volda kommune inn i staten sin utgiftsmodell for drifta av kommunen. Mar Volda kommune ikkje har bufferar å gå pa, vil kommunestyret verte utfordra pa sentralisering av tenestene. Når alle reservar er oppbrukt vert dette tydeleg, og spørsmålet er om ikkje distriktskommunane no bor stå samla opp for a fa endra inntektssystemet slik at vi far overfort midlar for å drive tenester der folk bur. Inntektssystemet for kommunane er teknisk og komplisert, men det er viktig å vere klar over at dette systemet når det skal reviderast komande ar vil vere avgjerande for kvar det skal bu folk i dette landet i framtida. Volda kommune er nødt til a ta grep og ha strategi som gir berekraft i drifta i løpet av dei komande åra. Omstilling og smartare loysingar er ein viktig del av dette. Rune Sjurgard rådmann 4
1 INNLEIING Volda kommune sin økonomiske situasjon har bygd seg opp over tid. Utviklinga med negative tal vert synleggjort når kommunen misser inntekter samtidig med kraftig vekst i utgifter pa enkeltomrade. Overgangen frå 213 til 214 er særskilt utfordrande, og rådmannen finn derfor a matte fremje eit framlegg til årsbudsjett 214 og okonomiplan 214-217 som ikkje er i balanse. Dette inneber at Volda kommune vert ein ROBEK- kommune frå og med januar 214. Tabellen under viser sentrale omrade der situasjonen har forverra seg ph inntektssida fra 213 til 214: Budsjett 213( opphavleg) Budsjett 214 Utgiftsutjarnning (*) -2 689-16 868 Tussa -6 292-2 5 Momskompensasjon investeringar -1 3 Finansplasseringar -4 25-3 Sum inntekter -32 531-22 368 (*)= er ein del av rammetilskotet Vi ser av tabellen ovanfor at inntektene er redusert med ke.1.163.. Det vert vist til lenger bak i budsjettdokumentet for neermare kommentarar til innhaldet i tabellen. Det er tilsvarande situasjon pa utgiftssida. Tabellen under viser utvalde omrade der det er vesentleg auke i 214: Auka ramme Barnehage 5 Auka ramme Kommunalteknisk 2 Auka ramme Pleie og omsorg 1 Auka renteutgifter 1 7 Auka avdragsutgifter 2 Vekst pensjonspremie 17 7 Egenandel Enslig mindreårige 1 1 Sum 3 5 Det vert vist til lenger bak i budsjettdokumentet for nærmare kommentarar til innhaldet i tabellen ovanfor. I 213 brukar vi opp det vi har av ubunde driftsfond (kr 1.882.). Vi kan grovt sett oppsummere skilnaden mellom 213 og 214 slik: Reduserte inntekter 1 163 Ubunde fond (brukt opp i 213) 1 882 Auka utgifter 3 5 Sum 51 545 5
Rådmannen har vurdert alle moglege tiltak for å fa framlegget til årsbudsjett 214 og økonomiplan 214-217. Her er hovudgrepa: Kommunestyret vedtok 29 august 213 å innfore eigedomsskatt på bustader og fritidseigedomar (2 promille i 214, og 3 promille frå og med 215). Rådmannen tilrar at det vert innfort eigedomsskatt på alle skatteobjekt fra og med 214 (også verk og bruk og næringseigdom som er unnateke i Kommunestyre sitt vedtak). Det er vidare lagt opp til at satsen for eigedomsskatt vert auka til 4 promille fra og med 215. Analyse av KOSTRA- tala fra.212 (sja kapittel 2.7) viser at Volda kommune har eit forbruk som er nesten 3 mill kr stone enn våre frie inntekter (skatt og rammetilskott) gjev rom for. Dette vert ei utfordring når Volda kommune si saml drift berre ligg pa kr 48 over det normerte nivaet (dvs, at det er eit stort gap mellom dei frie inntektene og normert utgiftsniva). Det er budsjettert med 1,5 mill kr i eigedomsskatt i 214, og vert auka til 21 mill kr i 215. Det er budsjettert med ei inntekt på premieavvik på 14 mill kr. Her vert det kapittel 3.19 for nærmare opplysningar. Det er gjort reduksjonar på ca 15,4 mill kr på avdelingane, og det vert vist til kapittel 3.2 for nærmare opplysningar. Bygging av Oyra skule er ikkje med i rådmannens framlegg til årsbudsjett og økonomiplan. Basert på dagens historisk låge rentenivå, så er det behov for eit tosifra millionbelop for 5.dekke årlege renter og avdrag. Det er kun mogleg å fa dette til dersom ein aukar eigedomsskatten til maksimalt niva. På tross av desse store grepa er det ikkje mogleg å få 214 i balanse. Det er budsjettert med eit underskot ph ca 1,8 mill kr. Dersom ein korrigerar for årets premieavvik i 214, sa er det reelle underskotet nesten 25 mill kr. 6
Tabellen under viser eit samandrag av framlegget til årsbudsjett 214/økonomplan 214-217 (det opphavlege budsjettet for 213 er ogsa med). Budsjettår 213 214 215 216 217 Frie inntekter -419 215-435 51-438 598-438 598-438 598 Eigedomsskatt -1 5-21 -21-21 + Generelle statstilskott -24 26 252-24 621 59-22 895 21-22 51 22-21 526 431 Parkeringsavgift -1-1 -1 =Sum frie disponible inntekter -443 241 252-47 631 59-483 493 21-483 18 22-482 124 431 Renteutgifter 21 732 732 23 536 3 22 12 634 25 946 452 29 113 578 + Avdragsutgifter 21 23 24 24 5 24 3 - Utbytte Tussa -6 292-2 5-5 -5-5 Verdiauke plasseringar -4 25-3 -3-3 -3 -Renteinntekter -2 7-2 7-3 3-3 3-2 7 =Netto finanskostnader 29 49 732 38 336 3 34 82 634 39 146 452 42 713 578 Clkonomisk ramme for fond -413 75 52-432 295 56-448 672 567-443 961 768-439 41 853 Avsett til Disposisjonsfond Bruk av disposisjonsfond Bruk av pensjonsfond -1 882 459 = Clkonomisk ramme -424 632 979-432 295 56-448 672 567-443 961 768-439 41 853 - Netto loyving avdelingane 424 632 979 443 64 922 448 672 567 443 961 769 439 41 854 Underskot 1 769 362 Det er lagt opp til investeringar pa kr.234.625. i økonomiplanperioden. Investeringane i perioden er relativt høge sett i høve til kommunen sine økonomiske rammevilkår. Investeringane som er lagt inn vert sett pa som nødvendige for å kunne gi tilfredsstillande tenester. Det er ei utfordring at dette i hovudsak er investeringar som ikkje utløyser rasjonalisering i tenester og reduserte driftsutgifter. Lokaliseringa av omsorgsbustadene vil vere avgjerande for driftsutgiftene. Dent største satsinga er bygging av omsorgsbustader (erstatningsbustader for Mork bustader) og omsorgsbustader tilrettelagt for brukarar med særskilte behov. Hovuddelen av radhusinvesteringa er oppattbygging etter brannen. Tabellen under viser fordelinga pa kvart enkelt år og pa investeringskategori: 2 14 2 15 2 16 2 17 Byggefelt og industriområde 7 5 17 3 9 5 VA-området 14 13 5 7 8 5 Andre investeringar 77 46 54 133 18 353 7 433 Totalt inkl mva 98 96 84 933 34 853 15 933 7
Investeringane er finansiert slik som tabellen under viser: 2 14 2 15 2 16 2 17 Tilskot 2 625 2 783 45 45 Forsikringsoppgjer rådhuset (*) 17 49 Momskompensasjon 16 381 2 12 92 6 4 81 6 1 486 6 Sum finansiering ekskl I5n 36 496 2 15 685 6 5 26 6 1 936 6 Låneopptak 62 49 8 69 247 4 29 592 4 13 996 4 Sum finansiering 98 96 84 933 34 853 15 33 (*)= I tillegg budsjettert med kr 6 mill i forsikringsoppgjer radhus i 213 Volda kommune si ordinære langsiktige gjeld er pr november 213 kr 656.315.41. Det er pr 12. november verken betalt avdrag eller gjort årets låneopptak for 213. Dette vert gjort mot slutten av aret. Basert på foresetnadane i budsjett/okonomiplan- framlegget, så vil den langsiktige lånegjelda vere ca 793_mill kr ved utgangen av komande okonomiplanperiode. Det er usikkert kor lenge det ekstremt låge rentenivået vil vare. For 213 er det utarbeidd prognose som indikerer at finanskostnadane vert ca 4 mill kr i år ( ca 5/5 fordelt mellom renter og avdrag). Den forste tabellen i innleiingskapittelet viser finanskostnader pa over 53,4mill kr_(der renteutgiftene utgjer ca 39 mill kr) i 217. Vi har pr 4.kvartal 213 ei gjennomsnittleg rente på ca 3,12% pa vår langsiktige gjeld. Dersom rentenivået normaliserer seg (som til domes ei auke på ca 2%) mot slutten av okonomiplanperioden, sa vil renteutgiftene auke med ytterlegare 15 mill kri hove til det som er lagt inn i 216! Prioriteringar på 214 - budsjettet Kommunen har eit altfor hogt driftsniva i hove til inntektene, samtidig som utgiftsnivaet pa tenestene ikkje er spesielt hogt. I pleie- og omsorgstenestene driv Volda kommune mykje billegare enn samanliknbare kommunar og vesentleg lågare enn den statlege utrekninga (normert niva). Det er særleg på barnehagar og skule at Volda kommune driv hogare enn samanliknbare kommunar og normert nivå. Utfordringa er at dette hoge utgiftsnivået er knytt til struktur. Den høge gjelda bind opp driftsokonomien til kommunen. Volda kommune har over mange år greidd å halde oppe driftsnivået med inntekter fra momskompensasjon, utbytte fra Tussa og finansavkastning. Dette har yore vikårlege og svingande inntektskjelder som saman med reduksjon i inntektsoverforinga fra staten har medfort eit inntektsbortfall på om lag 3 millionar på 3 år, og 1,1 millionar kroner berre fra213 til 214. I 213 vart kutt i tenester utsett ved å bruke fondsmidlar p 1,8 millionar kroner. Utgiftene aukar vesentleg også i 214. Underbudsjettering i drifta må rettast opp med 8 millionar kroner (i hovudsak innanfor barnehage). Renter og avdrag til nye investeringar vil auke med 3,7 millionar. Veksten i pensjonspremien er pa 17,7 millionar i 214 og til slutt har regjeringa foreslått redusere tilskotet til einslege mindrearige flyktningar med 1,1 millionar. Til saman resulterer dette i eit avvik på om lag 52,4 millionar. Veksten i Ions- og pensjonsutgiftene skaper vanskar for mange kommunar neste AnFor Volda kommune vert situasjonen ekstra vanskeleg nar vi i tillegg mistar så store inntekter. Reduksjon i drifta (saldering) Det er foreslatt å hente inn 14,9 millionar kroner over drifta i avdelingane i 214. 8
Saldering er gjort etter følgjande prinsipp: Auka inntekter Omstilling Ikkje lovpålagt Redusert standard og kvalitet Det vert vist til eige vedlegg med spesifikasjon over tiltaka med kommentarar og gruppert avdelingsvis. Vidare vert det synt til eige vedlegg over tiltak som har yore vurdert, men ikkje foreslått. Oyra skule (Alternativt budsjett) Budsjettår 213 214 215 216 217 Frie inntekter -419 215-435 51-438 598-438 598-438 598 Eigedomsskatt -1 5-21 -21-21 + Generelle statstilskott -24 26 252-24 621 59-22 895 21-22 51 22-21 526 431 Parkeringsavgift -1-1 -1 =Sum frie disponible inntekter -443 241 252-47 631 59-483 493 21-483 18 22-482 124 431 Renteutgifter 21 732 732 25 418 152 26 364 165 3 639 595 34 466 46 + Avdragsutgifter 21 25 29 3 29 5 - Utbytte Tussa -6 292-2 5-5 -5-5 Verdiauke plasseringar -4 25-3 -3-3 -3 -Renteinntekter -2 7-2 7-3 3-3 3-2 7 =Netto finanskostnader 29 49 732 42 218 152 44 64 165 49 339 595 53 266 46 økonomisk ramme for fond -413 75 52-428 413 438-439 429 36-433 768 625-428 857 971 Avsett til Disposisjonsfond Bruk av disposisjonsfond Bruk av pensjonsfond -1 882 459 = økonomisk ramme -424 632 979-428 413 438-439 429 36-433 768 625-428 857 971 - Netto loyving avdelingane 424 632 979 443 64 922 448 672 567 443 961 769 439 41 854 Underskot 14 651 483 9 243 531 1 193 144 1 552 883 Samla underskott alle 4 år 44 641 4 Bygging av Oyra skule er ikkje med i budsjettframlegget til rådmannen. Tabellen over viser dei Økonomiske konsekvensane av å bygge Ora skule: Underskottet aukar til 14,6 mill kr i 214. Det vert store underskott også i dei 3 siste åra i Økonomiplanperioden. Akkumulert underskott for heile perioden vert kr 44.641.4. 9
Det er i gjort føresetnad i tabellen ovanfor at bygget vil koste ca 28 mill kr (inkludert mva). Bygging av Øyra skule vil resultere i at kommunen må auke eigedomsskatten for å dekkje kapitalkostnadene og drifta av bygget. Ei promille auka eigedomsskatt utgjer om lag kr 5,5 millionar. Dette vil i så fall innebere auke til 6 7 / etter dagens historisk låge rentenivå. 1
Okonomiplanen Budsjettåret 214 er oppbunde i drifta av primazroppgåvene og finansutgiftene. Det ligg såleis faktiske avgrensingar i kor mykje ein kan gjere av endringar i lopet av eitt budsjettår. Okonomiplanen gir meir rom for å leggje politikken for politiske prioriteringar. Inntektssystemet sin!like å finansiere kommunesektoren utfordrar den desentraliserte tenestestrukturen i Volda kommune. Dette er konfliktfullt og vil resultere i sentralisering av tenester i strid med det som har yore politisk prioritert i Volda kommune. Dette er vanskeleg i ein situasjon der bygdene har stor fråflytting. Under pressa rammevilkår er det kommunen sitt beste ut frå eit heilskapsomsyn som må leggjast til grunn. Det inneber overordna prioriteringar som kan opplevast som nedprioritering for bygdene. Lokale prioriteringskonflikter vil i denne samanheng vere eit utslag av dei rammevilkka som regjering og Stortinghar sett for finansieringa av kommunen. På samfunnsutviklingssida er det lagt inn investeringsmidlar i vegutbygging, vatn- og avlaupsprogrammet, utvikling av Volda sentrum, utbygging ay ore Rotset næringsområde og utbygging av bustadfelt. Kyrkja Kyrkja er ein sjolvstendig juridisk organisasjon som er ansvarleg for si drift innanfor dei tilskota som vert ytt fra kommunen. Dette er folgt opp med ei budsjetteknisk omlegging der tilskotet til Kyrkja vert budsjettert som ei driftsoverforing frå kommunebudsjettet. Det er lagt opp til same aktivitet ph drifta som i 213 korrigert for pris- og lonsutvikling. Når det gjeld investeringar i Kyrkj a, så dekkjer driftsoyerforinga frå kommunen Kyrkja sine kapitalkostnader med det som har yore budsjettert i 213. Dette er prosjekt som ikkje fullt er gjennomfort (mellom anna Kyrkjegardsutbygging) Ny organisasjonsstruktur Den nye organisasjonsplanen er under gjennomføring. Det er prosessar på gang innanfor sektorane for å gå gjennom organsiering av oppgåver og tydeleggjere roller. Etter nyttår vert det sett i verk leiarutvikling. Budsjettet vert av praktiske omsyn lagt fram etter den gamle organisasjonsstrukturen. Det gjer det også lettare å forhalde seg til rammer og endring i hove tidlegare hr. Mr budsjettet er vedteke vert budsjettet tilpassa den nye organisasjonsstrukturen. 11
2 ØKONOMISKE RAMMEVILKÅR Vi skal i dette kapitelet sjå ph faktorar som er avgjerande for den okonomiske handlefridomen vår: Finans Fondsmidlar Statsbudsjettet 214 Frie inntekter Generelle statstilskott Folketalsutvikling Vi skal i tillegg sjå.ph Volda kommune i hove til andre kommunar ( KOSTRA). 2.1 FINANS Volda kommune har ei slik samansetjing av langsiktig gjeld pr 31.12. 212: Langsiktig gjeld 212 211 21 Pensjonsforpliktingar 716 578 75 631 918 789 548 645 99 Lånegjeld 713 25 914 681 299 3 614 5 452 Sum langsiktig gjeld 1 429 783 989 1 313 217 792 1 162 65 551 Dei kommunale rekneskapsreglane vedkommande pensjon blei endra i 22. Som eit resultat av dette er pensjonsforpliktingar nå definert som langsiktig gjeld i balanserekneskapen til kommunen, jfr tabellen ovanfor. Ein kan grovt sagt seie at den langsiktige lånegjelda til kommunesektoren kan delast inn i 2 kategoriar, sjh tabellen under. Vi har ordimere lån som vert nytta til å finansiere investeringane til kommunen. Desse utgjer ca 656,3 mill kr ved slutten av året. Den andre kategorien er Startlån, og er Husbanklån som etter bestemte vilkår blir lånt ut vidare til innbyggjarane. Avdrag og renteutgifter vi betaler til Husbanken skal i prinsippet vere lik avdrag og renter vi mottar frå låntakarane. Volda kommune si langsiktige gjeld til låneinstitusjonar er som vist i tabellen under: Langsiktig lånegjeld 2 12 2 11 2 1 ordinære lån 656 315 41 636 945 41 575 42 41 Startlån 56 89 54 44 353 593 38 585 42 Sum langsiktig lånegjeld 713 25 914 681 299 3 614 5 452 KLP/Kommunekreditt er valt bort som långjevar frå desember 21, etter at dei auka marginen ph sine lån. Vi har no heile vår ordinære lånemasse i Kommunalbanken 12
Det er ikkje heile den ordinære langsiktige lånegjelda som belastar okonomien til kommunen. Vi kan vise det ved fita utgangspunkt i tabellen under: Ordinære langsiktig lånegjeld 212 2 11 2 1 Omsorgssatsing 48 749 661 51 69 993 53 39 328 VAR-området 56 645 664 54 31 984 51 345 638 Grunnskolereform 97 17 763 17 763 17 763 Kyrkjebygg 3 636 36 3 636 36 Investering i skulebygg (21) 22 131 457 23 77 989 24 593 Lån som belaster kommunens okonomi 57 389 592 486 394 48 428 328 444 Sum 656 315 41, 636 945 41, 575 42 41, Det er abonnentane som gjennom avgiftene betaler finanskostnadene innanfor VAR.området. 56,6 mill kr av den ordinære lånegjelda er knytt til VAR (Vann, Avlop Renovasjon)- lfin. Fram til 217 vil vi få over 6 mill kr i rentekompensasjon frå staten vedkomande investeringar (kr 17.763.) i samband med grunnskulereforma 97. Dei neste 3 åra vil vi få tilskot på ca 48,7 mill kr (+ renter) frfi staten i samband med investeringar i omsorgsbustader og omsorgssenteret. I tillegg får vi rentekompensasjon i 2 fir (pfi grunnlag av et eit beløp opphavleg 23,7 mill kr) vedkomande investeringar i skulebygg (ordninga vart innført i 21). Tabellen under viser korleis den langsiktige gjelda vil utvikle seg i neste okonomiplanperiode dersom radmannen sitt forslag til investeringar i perioden 214-217 vert vedteken. 213 214 215 216 217 Ordinær lånegjeld pr 1 januar 656 315 41 673 318 41 712 728 21 78 975 61 83 41 1 Planlagte ordinære låneopptak 38 3 62 49 8 92 247 4 46 925 4 13 996 4 Minimumsavdrag 21 23 24 24 5 24 3 = Estimert lånegjeld pr 31. desember 673 318 41 712 728 21 78 975 61 83 41 1 793 97 41 Gjennomsnittlig rentesats 3,1 % 3,19 % 2,73 % 3,13 % 3,57 % Renteutgifter 19 797 22 736 3 21 32 634 25 146 452 28 313 578 Tabellen ovanfor viser berre kommunen sine ordinære lån som er med talgrunnlaget t tabellen ovanfor. Startlåna frå Husbanken er ikkje med. Vi har kr 4. 333. i vedtekne låneopptak pr 31.12.212 som ikkje er gjennomførte. I tabellen ovanfor er 23 mill kr av dette plassert som låneopptak i 215. Det resterande er plassert i 216. Finansutgifter 213 214 215 216 217 Renter investeringslån 19 797 22 671 273 21 289 239 25 193 89 28 366 771 Renter formidlingslån 8 8 8 8 8 Sum renter 2 597 23 471 273 22 89 239 25 993 89 29 166 771 Avdrag investeringslån 21 23 24 24 5 24 3 Sum finansutgifter 41 597 46 471 273 46 89 239 5 493 89 53 466 771 (*) = Renteutgiftene for 213 er prognose, og er mindre enn det budsjetterte belopet 13
Renteutgifter Kommunenssamlalaneportefølje er kr.656.315.41pr. november 213. Det er ikkje gjort laneopptaki 213. Heile lånemassener i Kommunalbanken. Dei ulike Lanahar forskjelligløpetid og kjem til forfall slik: Saldo Utlopsdato Kommunalbanken 3 mnd NIBOR 175 725 521 desember225 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR 17 desember225 Kommunalbanken3 mnd NIBOR 9 49 938 desember225 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR 87 683 juni 23 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR 51 961 951 september222 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR 4 mars 231 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR 21 525 desember236 Kommunalbanken 3 mnd NIBOR 19 37 september237 Sum 656 315 41 Laneporteføljaer bygd opp av lån med flytanderente basert pa 3M nibor. Denne renta vert lagt til eller trekt frå ein margin etter avtale med långjevar.pr november 213 er marginenpa låna pluss,4 prosentpoeng. Når det gjeld fastrenterer desse etablert som rentebytteavtaler(renteswapper).desse er slik at kommunenmottar flytanderente lik 3M nibor frå motparten(banken) og betaler den faste, avtalterenta tilbake (til banken). Dette gir kommunenlagare fastrentekostnad,samanlikna med ordinærefastrentelan. Renteswappenehar eit omfang som gjer at forholdet mellom lan med fast- og flytande rente er 38/62 pr november 213. Volda kommunehar 2 aktive rentebytteavtaler(renteswapper) : Volda kommuneinngikk ei rentebytteavtalemed DNB Nor i 26. Startdatovar 2.12.26.Volda kommunebetaler fast rente ph 4,54% til banken (av eit beløp ph 5 mill kr). Bankenbetaler flytanderente (3 mnd Nibor) av eit beløp pa 5 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalenhar sluttdato 18.12.213. Volda kommuneinngikk ei rentebytteavtalemed DNB Nor i 29. Startdatovar 16.12.29.Volda kommunebetaler fast rente ph 4,25% til banken (av eit beløp ph 2 mill kr). Banken betaler flytanderente (3 mnd Nibor) av eit beløp på 2 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalenhar sluttdato 17.12.214. Sommaren211 inngikk Volda kommune2 framtidigerentebytteavtaler: 14
Volda kommune inngikk ei rentebytteavtale med Sparebank 1 SMN i juli 211. Starttidspunkt er desember 213. Volda kommune betaler fast rente pa 4,33% til banken (av eit beløp pa 5 mill kr). Banken betaler flytande rente (3 mnd Nibor) av eit beløp på 5 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalen har slutttidspunkt desember 218. Volda kommune inngikk ei rentebytteavtale med DNB NOR i august 211. Starttidspunkt er desember 213. Volda kommune betaler fast rente på 4,47% til banken (av eit beløp på 5 mill kr). Banken betaler flytande rente (3 mnd Nibor) av eit beløp på 5 mill kr til Volda kommune. Denne rentebytteavtalen har slutttidspunkt juni 221. Volda kommunes låneportefølje er på 656 millioner kroner. Fastrenteandelen ved utløpet av 213 vil were 44%, men denne faller ned til 13% mot slutten av 214. Dette betyr at kommunen må etablere noen nye fastrenter i løpet av neste al-,men det inneber også at nivaet pa den korte renta vil fa aukande betydning for renteutgiftene i 214. Grafen under illustrerer det historiske nivået ph den flytende renten (3M nibor) og hvilket nivå framtidig 3M nibor (forwardrenten) handles på for økonomiplanperioden: Kortrenten- historisk og forventninger 4 3 2 1 3M nibor 3M nibor forward N a Q rs1 CNI rn u-)w N r - _ : _ CO C E. rto o c rg co I økonomiplanen er forwardrenta (med tillegg for avtalt kreclittmargin) lagt til grunn som rentekostnad pa lån med flytende rente. Kommunen si låneportefølje har fra september til desember 213 ei gjennomsnittsrente pa 3,12%. Denne rentesatsen vert rekna ut som eit veid gjennomsnitt mellom prisen pa flytande lån (pr medio september) og eksisterande fastrenter.. Prisen på3 mnd NIBOR er pr 12 november 213 1,64%. En renteregulering i dag ville gitt ei flytende lånerente ph 2,4% (der Kommunalbanken sin margin pa,4% er inkludert). Eksisterande fastrenter er ph 4- talet, jf avsnittet over om rentebytteavtaler.. I økonomiplanen er forwardrenten (med tillegg for avtalt kredittmargin) lagt til grunn som rentekostnad pa lan med flytende rente. Kommunen si låneportefølje har i 4. kvartal 213 ei 15
gjennomsnittsrente på 3,1%. Denne rentesatsen fremkommer som eit veid gjennomsnitt mellom prisen på flytande lån og eksisterande fastrenter. Prisen pa flytande lån er pr 12 november 213 2,4%. Her utgjer3 mnd NIBOR 1,64%. Dei siste,4% er Kommunalbanken sin margin. Fastrentene er pfi 4- talet, jf avsnittet over om rentebytteavtaler.. Grafen ovanfor illustrerer at den korte renta er pa et lavt niva. Vi ser også at det er forventa at renta kjem til a auke i Wet av perioden. Norges Bank konstaterte pa siste rentemote at prisveksten var lågare enn yenta og at krona var svakare. Situasjonen i arbeidsmarkedet og den okonomiske veksten synes også å være noe under forventningane fra tidligare i fir. Dette har medfort at forwardrentene har kome litt ned i oktober/november. I Europa sliter man framleis med svake vekstimpulsar. Det forventa økonomiske oppsvinget ser ut til å vente på seg, kanskje med unntak for Storbritannia og Tyskland, der bildet er litt meir positivt. Det svake makrobildet i Euro-området øker sannsynligheten for ytterlegare kvantitative tiltak og/eller ytterlegare rente senkingar. Eit eventuelt. rentekutt i Euroomradet vil også påverke rentesettinga frå Norges Bank. USA synes å were pa tur ut av den økonomiske bolgedalen. En rekke makrookonomiske indikatorar bekreftar dette. Sjolv om situasjonen synes bedre, opprettholdar Sentralbanken de kvantitative tiltakene som innebærer månedlige obligasjonskjøp pa USD 85 mrd. Renta holdes fortsatt lavt og markedet synes å ha tillit til at renten holdes lav sa lenge arbeidsloysa ikkje faller vesentlig. Kommunens renteutgifter i okonomiplanperioden avhenger også av nivået pa den flytande renta. Kommunen nytter forwardkurven (FRA- framtidig renteavtale) for å anslå framtidig flytande rente. FRA'ene viser kva nivfi man faktisk kan sikre den framtidige flytande renta pfi. Saleis illustrerer forwardkurven den samla forventning til framtidig kortrente hos aktorane i marknaden, bade långjevarar og låntakarar. I økonomiplanen er det lagt til grunn en "hold-til-forfall"-strategi for eksisterande fastrenter. De gjeldende fastrentene er folgelig viderefort i som kostnad økonomiplanen - heilt frem til dei har forfall. Forwardkurven er foretrekt som grunnlag for framtidig kostnadsnivå på flytande ran (fremfor anslag fra f.eks. Norges Bank) fordi den representer eit prisniva kommunen faktisk kan velje 6. foreta sikringsforretninger pa. Kommunane formidlar Startlan frå Husbanken. Renta kommunen betalar til Husbanken er noko hogare enn det låntakarane betalar til kommunen. Renteutgiftene er difor budsjettert kr 2. hogare enn renteinntektene (sja neste tabell). Avdrag investeringslån Volda kommune budsjetterer med minimumsavdrag pa sine langsiktige ran. Verdien av anleggsmidlane (bygningar, transportmidlar etc) og levetida til desse, er avgjerande for kor mykje vi ma betale i arlege avdrag. Minimumsavdrag kan bli rekna ut ved 2 ulike metodar, forenkla metode og avansert metode. Volda kommune nyttar metoden som gir den lfigaste 16
avdragsbelastninga pr fir (avansert metode). Det endelege talet vil forst vere klart ved avslutning av rekneskapen for det enkelte fir. Minimumsavdraget vart kr 19.748.458 i 212, og er budsjettert med 21 mill kr i 213. Minimumsavdraga vil auke i komande okonomiplanperiode. Finansinntekter Tabellen under viser dei budsjetterte finansinntektene for dei neste 4 fira: 213 214 215 216 217 Renteinntekter formidlingslan -6-6 -6-6 -6 Ordinære renteinntekter -2 1-2 1-2 7-2 7-2 1 Utbytte Tussa -6 292-2 5-5 -5-5 Verdiauke obligasjonsfond m.m. -4 25-3 -3-3 -3 Sum -13 242-8 2-11 3-11 3-1 7 Renteinntekter Start lån (Husbanken) Renteinntektene er det lfintakarane betalar i renter. Dette skal samsvare nokolunde med det kommunen har i renteutgifter til Husbanken. Men det viser seg at renteinntektene har yore lågare enn renteutgiftene. Ordincere renteinntekter Det er budsjettert med 2,1 mill kr i renteinntekter i 213 og 216. Tilsvarande tal for 214 og 215 er 2,7 mill kr pr fir. Utbytte Tussa I 211 fekk Volda kommune kr. 8.567. (kr. 17.7 pr aksje) i utbytte frå Tussa. I 212 vart utbytet kr 8 5 pr aksje som utgjorde kr 4.114. pfi Volda kommune. I 213 er det budsjettert med eit ordinært utbytte pfi kr. 6.292. (kr 13. pr aksje), men vart kr. 1.16. (kr 21 pr aksje). Eigarane underteikna i februar 213 ny aksjonæravtale. Nfir det gjeld utbyte skal det betalast ut eit ordinært utbyte pfi 6 % av resultatet etter skatt under foresetnad av at selskapet leverer gode resultat og har ein tilfredsstillande soliditet. I 213 vart det utbetalt ordinært utbytet ved 6 % av overskotet som utgjer kr 2 1 pr aksje. Dette gjev eit utbyte for Volda kommune pfi Kr. 1 16. Dette er kr 7,5 mill lfigare enn utbytet som vart utbetalt i 211. I samband med emisjonen og at KLP kom inn som ny eigar vert det ei ekstraordinær utbetaling til eigarane på kr 5 mill i 213. Dette er ei eingongsutbetaling som ikkje vert vidarefort seinare fir. Under prosessen med aksjonæravtalen var det uttrykt forventingar om at eit utbytenivfi på kr 15 pr aksje eller 6 % utbyte av overskotet etter skatt dersom det gir hogare utbyte. Dette var ogsfi pa eit tidspunkt signalisert frfi styret. Selskapet har siste året pga prisar i marknaden 17
signalisert lågare forventing til resultat, og at eigarane må bu seg på eit nivå med det ordinære utbytet for 213. I den gamle aksjonæravtalen var det lagt inn ei forventing om utbyttenivå på kr 1 pr aksje. Volda kommune har 484 aksjar i Tussa (15,96 %). Dette er såkalla B-aksjar som ikkje er fritt omsettelege og berre kan eigast av kommune eller fylkeskommune. Volda kommune har saman med dei andre eigarane inngått ein aksjonæravtale som skal gjelde i 6 hr. Kommunen har hatt eit langsiktig siktemål med eigarskapen i Tussa. Kommunen har også finansielt motiv for å vere cigar i Tussa, og det er viktig å signalisere overfor selskapet at kommunen har forretningsmessig forventing om at Tussa Kraft AS leverer okonomiske resultat som gjer at Volda kommune får ei tilfredsstillande avkastning av den kapitalen som er stilt til rådigheit for selskapet. Dersom Tussa Kraft AS ikkje greier å levere resultat etter Volda kommune sine forventingar i aksjonæravtaleperioden, bør kommunen vurdere sitt strategiske eigarskap i selskapet. Rådmannen meiner Volda kommune bor signalisere ein auke i utbyte, min. kr 5 166 pr aksje i 214, dvs eit utbyte for Volda kommune på kr 2 5. Dette vil vere svært lågt og er langt under det kommunen ville ha fått i rente på kapitalen på ordinært bankinnskot. No har KLP kome inn som ein finansiell investor med forventingar til avkastning. I utgangspunktet er det grunn til å tru at dei forventar ei avkastning hogare enn 3 mndr NIBOR (1,68 % pr 24. oktober) noko som skulle tilseie minst mellom 2 3 %. Basert på kjøpspris (kr 675 pr aksje) utgjer det eit utbyte pr aksje på mellom kr 13 5 og kr 2 25 pr aksje pr hr. For Volda kommune ville det utgjort mellom 6,5 mill 9,8 mill kroner. Den store usikkerheita rundt resultata i selskapet gjer at rådmannen ikkje finn det forsvarleg budsjettere med så store utbyte i åra som kjem. Rådmannen meiner det likevel er viktig å signalisere forventingar til Tussa og foreslår eit forventa utbyte frå og med 215 på kr 1 331 pr aksje som vil utgjere kr 5 mill årleg for Volda kommune. Aktiva (plasseringar i aksjefond, obligasjonsfond og pengemarknadsfond) Verdiauken har yore veldig stor i perioden 23-27. I 28 mate vi utgiftsføre ein verdireduksjon på 7,7 mill kr på våre plasseringar i aksjar, obligasjonar og pengemarknadsfond. I 29 snudde det igjen, og vi kunne inntektsfore ei verdiauke på ca 8,3 mill kr. I 21 var avkastninga ennå storre (ca 11,5mill kr). I 211 mate vi på nytt bokføre eit tap (3.3 mill kr). I 212 kunne Volda kommune bokføre ei avkastning på nesten 6 mill kr. Volda kommunes portefolje er delt mellom Storebrand og DNB. Tabellen nedanfor viser samla portefolje fordelt på dei ulike aktivaklassane ved utgangen av andre tertial 213: Totalportefoljen Aktiva Verdi pr 31.8.213* Andel Sum aksjefond, % Sum obligasjonsfond 46 888 69 57,42 % Sum pengemarkedsfond 25 94 446 31,72 % Sum eiendom og alternative investeringer 8 87 847 1,86 % Sum totalt 81 663 362 1, % 18
Marknadsverdi pr 31.8.213 Tabellen nedanfor viser delportefoljen forvalta av Storebrand fordelt ph aktivaklasse og fond ved utgangen av andre tertial 213: Storebrand Aktiva Verdi pr 31.8.213* Andel Storebrand Global Obligasjon A 1 375 232 2,76 % Storebrand Norsk Kreditt IG 2 12 4 849 24,1 % Storebrand Stat A 91 58 1,8 % Storebrand Obligasjon + 11 742 173 23,5 % Sum obligasjonsfond 35 59 762 7,16 % Storebrand Likviditet 4 235 744 8,48 % Storebrand Rente+ 4 964 323 9,93 % Sum pengemarkedsfond 9 2 67 18,41 % Storebrand Eiendomsfond Norge KS 5 79 73 11,43 % Sum totalt 49 969 532 1, % Marknadsverdi ekskl. valutaterminkontrakter og bankbeholdningar. Tabellen nedanfor viser delportefoljen forvalta av DNB fordelt ph aktivaklasse og fond ved utgangen av andre tertial 213: DNB Aktiva Verdi pr 31.8.213* Andel DnB NOR Obligasjon (III) 11 828 37 37,32 % Sum obligasjonsfond 11 828 37 37,32 % DnB NOR Likviditet (IV) 16 74 379 52,71 % Sum pengemarkedsfond 16 74 379 52,71 % DNB TMT Absolute Return NOK 3 161 144 9,97 % Sum totalt 31 693 83 1, % Marknadsverdi per 31.8.213 ekskl bankbeholdningar For h.kunne evaluere forvaltarane si avkastning i forhold til marknaden forøvrig, er det etablert eit sett av pa forehand definerte referanseindeksar. Ein referanseindeks gir uttrykk for 19
ei veid samansetning av verdipapira (f.eks. aksjar) i ein marknad. Endringar i indeksen sin verdi viser marknaden sin utvikling i gjennomsnitt. Storebrand har levert ei totalavkastning på 5,33 % mot indeks 2,79 % hittil i ar det vil sei ei meiravkastning pa 2,54 %. DNBs totalavkastning er 6,54 % mot indeks 3,59 %, ei meiravkastning pa 2,95 %. Avkastninga er samla i overkant av 4,5 mill kr ved utgangen av 2. tertial 213. Kommunen har behov for auka likviditet framover. Kommunestyret gjorde dette vedtaket I PS 8/213 (Finansforvaltning vurdering av å redusere aksjeandelen, er med som trykt vedlegg til saka): "Kommunestyret ser at det er naudsynt, sett den okonomiske situasjonen i kommunen, å akseptere eit avvik frå gjeldande finansreglement for å vekte seg ned eller selje seg ut av aksjemarknaden. Ein delegerer til rådmannen å vurdere optimalt tidspunkt og omfang for eit slik sal." Nedsalet vart gjennomfort i juli/august. Investeringsportefolja avviker difor i forhold til gjeldande Finansreglement. Vi matte frigjere likviditet blant anna pa grunn av: Premieavvik pa pensjonsomradet (utgjer over 56 mill kr ved siste årsskifte) Reduksjon av ubrukte lånemidlar Det vert elles vist til PS 8/213 for nærmare informasjon. Salet vart gjennomfort slik: Salet av aksjefonda i DNB (kr. 8.747.) vart plassert på høgrentekonto i Sparebanken Sore Sunnmore. Salet av aksjefonda i Storebrand (kr. 1.412.) vart plassert pro- rata i dei andre aktivaklassane. Sala vart gjort på eit tidspunkt der hovudindeksen på Oslo var ca midt pa 49-talet. Vi selte oss dermed ut pa eit tidspunkt da kursane var hoge. Premieavviket vil ha ei stor auke i tida framover, og vil svekke likviditeten tilsvarande. Reduksjonen i ubrukte lånemidlar vil ha tilsvarande effekt ph likviditeten. Ein vil kome tilbake med forslag til revidert plasseringsprofil i samband med revidering av finansreglementet på nyaret. Det er relativt liten skilnad på forventa avkastning pa \fare plasseringar og villkåra vi har på hogrentekonto ( banken må ha melding om uttak 31 dagar på forehand). Dagens portefolje (81,6 mill kr) har ei forventa avkastning som er ca kr. 4-5. hogare enn kan vi kan oppna i rente pa innskott. PortefOljen vil dessutan verte sterkt redusert framover grunna den 2
likviditetsmessige situasjonen. Meiravkastninga er såpass liten at ein må vurdere om det er verdt å ta den ekstra risikoen som det inneber å vere eksponert i denne marknaden. Rådmannen vil som eit resultat av dette, truleg foreslå at all overskotslikviditet vert plassert i bank når revidering av reglementet er klart for politisk handsaming i forste kvartal av 214. 21
2.2 FONDSMIDLAR Det er 4 ulike fond i kommunerekneskapen: Bundne driftsfond Ubundne driftsfond (inkludert disposisjonsfond) Ubundne investeringsfond Bundne investeringsfond Volda kommune har ved utgangen av 212 om lag 13,8 mill kr pa ulike fond: 212 211 2 1 29 Ubundne driftsfond 11 54 71 24 462 282 2 765 281 12 363 57 Bundne driftsfond 31 88 97 33 432 4 25 568 266 19 64 297 Ubundne 65 31 182 7 33 789 59 33 746 58 74 27 investeringsfond Bundne 22 85 326 18 352 183 1 8 259 3 29 562 investeringsfond Sum 13 771 36 146 577 294 16717 552 93 368 393 Bundne driftsfond Bundne driftsfond kan berre brukast til bestemte formal i driftsrekneskapen. Pr. 31.12.212 hadde Volda kommune i underkant av 31, 9 mill kr i bundne driftsfond (fordelt pa 114 ulike fond). Dei store fonda her er: Sjolvkost omradet kloakk er pa 8,46 mill kr. Fond for kompensasjonsmidlar for nceringslivet i Volda (auka arbeidsgjeyaravgift) utgjorde litt over 2,34 mill kr. Konsesjonsfond for kraftfondet utgjer i overkant av 1,7 mill kr. Samordning og utviklingsstaben har over 7 mill kr i bunde driftsfond knytt til integrering av flyktningar. Skjonnstilskotet etter uveret Dagmar utgjorde i underkant av 1,57 mill. Ubundne driftsfond Ubundne driftsfond er sett saman slik: 212 211 2 1 29 Fond ungdomsrådet 2 134 2 134 Pensjonsfond 1 882 459 1 882 459 1 882 459 1 882 459 Disposisjonsfond 622 242 13 579 823 9 88 688 1 478 914 Sum 11 54 71 24 462 282 2 765 281 12 363 57 22
Disposisjonsfond kan nyttast fritt pa bade investering og driftsbudsjettet. Eit viktig foremål til disposisjonsfondet er å kunne mote svingingar på borsen. I 21 og 22 var det generell verdinedgang pa desse marknadene, medan det i tidsrommet 23-27 var yore sterk oppgang. 28 var som kjent eit at-med stor nedgang. I 29 klarte vi a ta igjen verdireduksjonen frå 28. Oppgangen heldt fram i 21, men vi matte på nytt bokfore ein verdireduksjon i 211 (ca 3,3 mill kr). Volda kommune hadde ved forre arsskifte verdiar for ca 1 mill kr i obligasjonar, aksjar og andre verdipapir. Pr 31.12.212 er verdien nede i om lag 85,9 mill kr. Vi viser her til kapittel 2.4 for ytterlegare spesifisering. I tillegg til framtidige svingingar pa børsen, bor disposisjonsfondet også vere ein "stotdempar" mot framtidig renteoppgang. Volda kommune ligg langt over alle gjennomsnittstal for lånemasse pr. innbyggar i kommune- Noreg. 1 %-poeng renteoppgang inneber ca 6,5 mill kr. i meirutgifter for Volda kommune sine innlan. Eit bufferfond for oppgang av lanerente bør med dagens renteniva vere minimum 1 %-poeng av samla lanemasse. Disposisjonsfond utgjorde kr. 13.579.823 ved inngangen til 212. Ved avslutning av rekneskapen for 212 vart disposisjonsfondet redusert med ca 12,96 mill kr. All bruk av disposisjon fond ma vedtakast av kommunestyret. Disposisjonsfondet er pr 31.12.212 nede i kr. 622.242. Pensjonsfondet referer seg til premieavvik pa pensjonsområdet. Avviket mellom aktuaren (hos pensjonsleverandøren) sine tal og betalt beløp gjennom aret vert definert som premieavvik. Positivt premieavvik er nar betalt premie gjennom året er storre enn pensjonskostnad utrekna av aktuar. Dette avviket vert fort som ei inntekt i rekneskapen (same belop skal forast som ei utgift med like store beløp dei neste 1 ara). Negativt premieavvik har vi nar pensjonskostnaden er stone enn betalt premie gjennom aret, og vert fort som ei utgift i rekneskapen (same beløp skal forast som ei inntekt med like store beløp dei neste 1 ara). Ved utgangen av 211 hadde Volda kommune ca 49,3 mill kr i akkumulert premieavvik som skulle utgiftsforast over dei neste 15 ara. Premieavviket er ved utgangen av 212 auka til om lag 56,55 mill kr. Kr. 1.882.459 som er satt av tidlegare år for å mote desse framtidige utgiftene står enno urort, dvs nesten 45,7 mill kr mindre enn det som er akkumulert premieavvik pr 31.12.212. Pensjonsfondet er i sin heilskap disponert i budsjettet for 213. Ubundne investeringsfond Ubundne investeringsfond kan nyttast til eigen- eller del finansieringav kommunale investerings prosjekt. Fonda utgjer samla 65,3 mill kr ved 31.12 212. Dei ubundne investeringsfonda til Volda kommune skriv seg i hovudsak frå sal av Volda kommunale el-verk og Tussa-aksjar (utgjer 59,7 mill kr ved utgangen av året). Desse midlane vart i si tid likviditetsmessig plassert i finansmarknaden (aksje, obligasjon og penegmarknadsfond). Ved eventuell bruk av investeringsfonda til å finansiere investeringar ma plasseringa ifinansmarknaden bli tilsvarande redusert. Det er til slutt ca 5,6 mill kr pa diverse mindre fond. Momskompensasjon generert fra investeringar er det storste av desse (ca 3,7 mill kr). 23
Bundne investeringsfond Bundne investeringsfond kan berre brukast til bestemte formal i investeringsrekneskapen, og er på kr 22 85 326 ved utgangen av 212. Dette er ei auke på litt over 3,7 mill kr i høve til 211. "KLP skjønnsoppgjer rådhusbrann" er det storste fondet (kr 14.195.983). Dei ande ubundne fonda utgjorde ca 7,9 mill kr. Fond til nedbetaling av husbanklan (nesten 6,8 mill kr) er det desidert storste av desse. 2.3 NETTO DRIFTSRESULTAT OG RESULTATGRAD Netto resultatgrad År. 212 211 21 29 28 Netto driftsresultat -1 354 81 12.39.584 17 636 66 4 715 779 (18 41 747) Sum driftsinntekter -615 673 384 593 94 417 542 99 858 489 363 398 441 992 878 Netto resultatgrad -1,68 % 2,8 % 3,25%,96 % -4.17 % Netto resultatgrad illustrerer kor stor del av driftsinntektene som kan bli brukt til finansiering av investeringar og avsetningar. Vi far netto resultatgrad ved å sjd netto driftsresultat i % av driftsinntektene. Netto resultatgrad er ein god indikator når ein skal vurdere den okonomiske situasjonen til ein kommune. Tabellen over viser netto resultatgrad for 29-212. Fylkesmannen tilrår at netto resultatgrad bor vere positiv med 3-5%, blant anna for a.ha noko eigenfinansiering av investeringar, og for å kunne mote hendingar som ein ikkje har tatt hogde for (auka renter, nedgang på borsen, dyrare lonsoppgjer enn kva som var foresetnaden etc). Resultatgraden var negativ i 28. Dette hadde 2 forklaringar. For det forste var det global finanskrise dette året. For det andre vart akkumulerte utgifter (1999-27) utgiftsfort i driftsrekneskapen dette året. I 29 var netto driftsresultat positivt igjen, og utgjorde ca 1% av driftsinntektene. Men dette var vesentleg dårlegare enn samanliknbare kommunar og landsgjennomsnittet. I 21 hadde Volda kommune eit godt år. Netto driftsresultatet utgjorde 3,25% av sum driftsinntekter, og er dermed innanfor intervallet som Fylkesmannen anbefalar. Stor avkastning pa \Tareplasseringar (11,3 mill kr), hog momskompensasjon fra investeringar (bygging av ny Dalsfjord skule i 211) var med å bidra til at 211 vart eit godt Volda kommune sitt netto driftsresultat for 211 vart positivt (kr. 12.39.854), og tilsvarte ca 2,8% av driftsinntektene. Hovudforklaringa pa så vidt positivt brutto og netto driftsresultat i 211 er hogt premieavvik (11,1 mill) og momskompensasjon i drift frå store investeringar (7,2 mill). Korrigert for desse forholda ville netto driftsresultat yore negativt med ca kr 6 mill. 24
I 212 vart netto driftsresultat igjen negativt (-1,68% av driftsinntektene). Netto driftsresultat for 213 vert truleg negativt på ca same nivået som i 212. 214 er budsjettert med eit underskot på ca 1,2 mill kr, og inneber negativ resultatgrad. 215-217 er budsjettert med netto resultatgrad ph. 2.4 STATSBUDS,JETTET FOR 214 Regjeringa la fram forslaget til statsbudsjett 14. oktober. Her er kort om hovudpunkta i statsbudsjettet: Prisvekst Pris - og lonsveksten (deflator) er anslått til å bli 3% i 214 for kommunesektoren samla. Samla inntekter Realveksten i kommunesektorens samla inntekter i 214 vert anslått i forslaget til statsbudsjett til mellom 6 og 6,5 mrd. kroner, tilsvarande 1,8 pst. Av veksten er mellom 5 og 5,5 mrd. kroner realvekst i frie inntekter, fordelt med 4,3 mrd. på kommunane og,9 mrd. ph fylkeskommunane. Det tilsvarer ein realvekst i frie inntekter på 1,7 pst. Veksten er på vanlig mate rekna frå anslått inntektsnivå i 213 i revidert nasjonalbudsjett 213. Frie inntekter Den nominelle veksten i kommunesektorens frie inntekter vert anslått til 4,1 pst. i 214, rekna frå anslag på rekneskap for 213. Med anslått prisvekst i kommunesektoren i 214 på 3pst. tilsvarer det ein realvekst på 1,1 pst. Dette utgjer om lag 3,3 mrd. kroner. Det er då tatt omsyn til at skatteinntektene for 213 er oppjustert med 1,8 mrd. kroner. Deflator (forventa Ion og prisauke) I presentasjonen av kommuneopplegget i kommuneproposisjonen/statsbudsjettet fokuserast det pa reelle endringar i kommunesektorens inntekter. Dette inneberer at man i statsbudsjettet prisjusterar kommunesektorens inntekter for anslått lonnsvekst og anslått prisvekst på varer/tenester for man legger til realveksten. Deflatoren for kommunesektoren utarbeidast i Finansdepartementet i samband med statsbudsjettet. Deflator består av en delindeks for lonnsvekst og en delindeks for kjøp av varer og tenester. Lonnsvekst teller knapt 2/3 av deflatoren. Andelen har yore stabil over tid. I kommuneopplegget for 213 er deflatoren anslått til 3pst. I dette anslaget ligg det inne ein anslått lonnsvekst ph 3,5 prosent. Kommunesektoren er som vanlig kompensert for anslått pris- og lonnsvekst innanfor dei føreslåtte inntektsrammer for 213. Realvekst definerast da som vekst utover denne lonns- og priskompensasjonen. 25