Skredfareevaluering ved Slåtten skule i Førde, Førde kommune

Skredfareevaluering ved Slåtten skule i Førde, Førde kommune Oliver Queck og Even Vie 4. november 2013

Prosjektinformasjon og status: Dokumentittel: Skredfareevaluering ved Slåtten skule i Førde, Førde kommune Dokumentnr.: Kontraktnr.: Prosjekt: 2013-09-028 Skredfareevaluering Klient / Klassifisering: Distribusjon: Førde kommune / Intern Leveransedato.: Status: Sider: 04.11.2013 Godkjend rapport 59 Kontraktør: Kontraktørinformasjon: Sunnfjord Geo Consulting AS Dagleg leiar: Synne Lindgren Alsaker Villabyen 3 6984 Stongfjorden Kontaktinformasjon: Tlf: +47 928 92 969 E-post: Synne@SGCas.no, Einar@SGCas.no Org. Nr.: 998 899 834 MVA Klientinformasjon: Oppdragsgjevar: Førde kommune Kontaktperson: Berit Holme E-post: Berit.Holme@forde.kommune.no Fagområde: Dokumenttype: Lokalitet: Geologi Rapport Førde, Førde kommune Feltarbeid utførd av: Utførd (Dato): Signatur: Even Vie 09.10.2013 Even Vie (sign.) Oliver Queck 09.10.2013 Oliver Queck (sign.) Rapport utarbeidd av: Ferdig rapport (Dato): Signatur: Oliver Queck Oliver Queck (sign.) 31.10.2013 Even Vie- Even Vie (sign.) Rapport teknisk godkjend av: Godkjend (Dato) Signatur: Atle Nesje (Fagleiar) 31.10.2013 Atle Nesje (sign.) Einar Alsaker (Fagleg rådgjevar) 03.11.2013 Einar Alsaker (sign.) Rapport godkjend av: Godkjend (Dato) Signatur: Synne L. Alsaker (Dagleg leiar) 04.11.2013 Synne L. Alsaker (sign.) 1

INNHALDSLISTE INNLEIING... 4 UTVIDA SAMANDRAG... 5 Kapittel 1 Tryggleiksklassar... 5 Kapittel 2 Områdeskildring... 5 Kapittel 3 Geologi... 6 Kapittel 4 Aktsemdskart og tidlegare hendingar... 6 Kapittel 5 Modellering av skredfare... 6 Kapittel 6 Skredfareevaluering... 6 Kapittel 7 Forslag til sikringstiltak... 7 Kapittel 8 Risiko- og sårbarheitsanalyse... 7 Kapittel 9 Konklusjonar... 7 VEDLEGG 1 GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE... 10 VEDLEGG 2 OMRÅDESKILDRING... 12 2.1. Plassering... 12 2.2. Topografi, vegetasjon og hydrologi... 12 2.3. Klima... 13 2.3.1. Klimastatistikk... 14 2.3.2. Klimaprognosar... 20 VEDLEGG 3 GEOLOGI... 30 3.1. Berggrunnsgeologi... 30 3.2. Lausmassar... 30 VEDLEGG 4 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR... 32 4.1. Aktsemdskart for steinsprang og snøskred... 32 4.2. Tidlegare skredhendingar... 33 VEDLEGG 5 MODELLERING AV SKREDFARE... 34 5.1. Alpha-beta-metoden... 34 5.1.1. Forklaring til metoden... 34 2

5.1.2. Steinsprang... 35 5.1.3. Snøskred... 39 VEDLEGG 6 SKREDFAREEVALUERING... 44 6.1. Vurdering av skredfare... 44 6.2. Feltobservasjonar... 44 6.3. Skredfareevaluering... 48 6.3.1. Jordskred, massestraum ( debris flow ) og flaumskred... 48 6.3.2. Ras frå fast fjell... 50 6.3.3. Snøskred... 51 6.3.4. Sørpeskred... 54 VEDLEGG 7 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK... 55 7.1. Generelt... 55 7.2. Sikringstiltak... 55 VEDLEGG 8 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE... 57 VEDLEGG 9 KONKLUSJONAR... 58 VEDLEGG 10 REFERANSAR... 59 3

INNLEIING Sunnfjord Geo Consulting AS vart kontakta av Førde kommune for å gjennomføre ei skredfareevaluring ved Slåtten skule, ein barneskule i Førde sentrum, Førde kommune. Vi har her gjort ei heilskapleg vurdering av faren for jordskred, massestraum, flaumskred, ras frå fast fjell, snøskred og sørpeskred. Feltarbeidet vart utførd 09.10.2013 og resultata herifrå er supplert med informasjon frå http://www.skrednett.no, som er ein felles internettdatabase for skred, utarbeidd av Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) i samarbeid med Norges geologiske undersøkelse (NGU), Statens vegvesen, Jernbaneverket og Forsvarets militærgeografiske tjeneste. I tillegg er det henta klimadata frå Meteorologisk institutt sine tenester på internett, http://www.eklima.met.no og http://www.senorge.no. Kartdata er henta frå Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS og NGU. Til hjelp i arbeidet har vi nytta oss av den såkalla alpha-beta-metoden for å matematisk modellere utløpsdistansen til eventuelle snøskred og steinsprang. Vi har også fylt ut eit skjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) i området. Rapporten består av eit utvida, kapittelinndelt samandrag, med utdjupande informasjon til kvart kapittel som vedlegg. Vedlegg 2-5 presenterer informasjon som er henta eksternt (med unntak av i Vedlegg 5.1.2. der vi brukar enkelte feltobservasjonar som input i ei matematisk modellering), medan denne informasjonen vert samanstilt med våre eigne feltobservasjonar i Vedlegg 6. Det er feltobservasjonane som dannar hovudgrunnlaget for dei endelege konklusjonane, og eksterne data vert berre nytta som eit supplement til denne. Ved Slåtten skule vil det dagleg opphalde seg meir enn ti personar og i høve til lovverket skal denne ligge i tryggleiksklasse 3, kor det ikkje kan gå meir enn eitt skred på 5000 år og ein flaum på 2000 år (Vedlegg 1). Det er bygningane på området som er vurdert med omsyn til dette. På utearealet som tilhøyrer skulen vil det også opphalde seg meir enn ti personar dagleg. Det er opp til oppdragsgjevar å vurdere om det bør utførast sikringstiltak for å verne personar som oppheld seg på dette utearealet, på bakgrunn av våre faresonekart for heile området (Vedlegg 6). Berre dei geologiske aspekta ved skredfarevurderinga vert her omtala. Alle konklusjonar som her vert trekt føreset at menneskelege inngrep i området vil kunne endre dei geologiske og hydrologiske forholda, og dermed også skred- og flaumfaren. Dersom skredfare vert påvist i undersøkingsområdet, vil SGC føreslå sikringstiltak mot skred (Vedlegg 7). SGC har sentral godkjenning for prosjektering i tiltaksklasse 3 og er derfor kvalifisert til å legge dimensjonerande føringar for sikringstiltak mot skred. SGC vil vidare i ein slik prosess kunne bidra med rådgjeving kring dei geologiske tilhøva, dersom dette er ønskeleg frå oppdragsgjevar si side. 4

UTVIDA SAMANDRAG Kapittel 1 Tryggleiksklassar I høve til Føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012), vert bustader der det oppheld seg færre enn ti personar definert under tryggleiksklasse 2 (S2), som omfattar tiltak der eit skred vil føre til middels konsekvensar. Føreskriftene tilseier at rassikring bør gjennomførast dersom største nominelle årlege sannsyn for skred overskrid 1/1000. Det vil seie, ein skredfrekvens som er større enn eitt ras per 1000 år. For ei grundigare utdjuping sjå Vedlegg 1. Kapittel 2 Områdeskildring Slåtten skule ligg ved munninga til Angedalen, ca. 2,5 km nordaust for Førde sentrum. Skuleområdet er på om lag 37 mål og på dette står det fem bygningar (Figur 1). Det er ein leikeplass og ei idrettsbane nord for desse bygningane. Bygningane skal ligge i tryggleiksklasse 3 for å kunne definerast som utanfor skredfare. Undersøkingsområdet ligg på ei horisontal flate, nedanfor den sørvendte fjellsida av Førdsnipa (863 m o. h). Denne fjellsida er prega av nakne, vertikale fjellhammarar med noko slakare, mellomliggande parti. Det renn fleire elver i denne lia, og området ovanfor skulen vert drenert ned i ein kunstig kanal som strekk seg langs nordre grense av skuleområdet. Klimaprognosar viser at det vil bli opptil 20% større avrenning fram mot den klimatiske perioden 2071-2100. Sjå Vedlegg 2. Figur 1: Slåtten skule ligg nordøst frå Førde sentrum. Det står fem bygningar på den evaluerte tomta. Basert på kart frå Statens kartverk. 5

Kapittel 3 Geologi Berggrunn i området ved Slåtten skule består av diorittisk til granittisk gneis. Lia opp mot Førdsnipa er dekka av morenemateriale, men sjølve flata ved skulen er bygd opp av smeltevassavsett sand og grus. Sjå Vedlegg 3. Kapittel 4 Aktsemdskart og tidlegare hendingar NVE m. fl. sine aktsemdskart på http://www.skrednett.no viser at undersøkingsområdet ikkje er definert som risikoområde for steinsprang. Heile tomt ligger på kanten av sone som er markert som steinsprangfareområde. På aktsemdskartet for snøskred er heile området definert som riskoområde. Området er utanfor modellert utløpsareal for steinsprang. Sjå Vedlegg 4. Kapittel 5 Modellering av skredfare SGC har ved hjelp av alpha-beta-metoden modellert potensiell utløpsdistanse for steinsprang og snøskred frå teoretiske utløysingspunkt i overkant av skuletomta. På bakgrunn av dette vart det teikna ei skisse til eit faresonekart. Dette viser at heile skuletomta ligg innanfor tryggleiksklasse 3 for steinsprang, og at berre nordre del av tomta ligg utanfor denne tryggleikssonen for snøskred. Sjå Vedlegg 5. Kapittel 6 Skredfareevaluering Feltundersøkingane stadfesta berggrunnen og lausmassane som er kartlagd av NGU. Lausmassedekket er stabilt, men dei mange elvene i området medfører ein viss fare for massestraum og flaumskred. Vi vurderer den utgrevne kanalen i overkant av skulen sitt uteareal som stor nok til å kunne fange opp slike vassmassar. Eit 800 mm bredt dreneringsrøyr drenerer vatnet vidare sørover, under idrettsbana. Våre kalkulasjonar viser at dette er tilstrekkelig dimensjonert til å ta unna ekstra vassavrenning ved ekstreme vêrsituasjonar i framtida. Dette gjeld også for sørpeskred. Det vart også observert fleire potensielle utløysingspunkt for steinsprang i tilknyting til dei mange nakne fjellhammarane i denne lia. Feltobservasjonane støttar resultatet frå alpha-betamodelleringane og vi konkluderer derfor med at den topografiske vinkelendringa mellom lia i nord og flata i sør tilseier at øvre grense for tryggleiksklasse 3 ligg langs nordgrensa av skuletomta. Grøfta som ligg langs denne grensa vil fungere som ein fangvoll for blokker som eventuelt vil trille vidare. Grunna teitt skogvekst er utløysingsfaren for snøskred er liten i området, men likevel tilstades. Alpha-beta-modelleringa viser at øvre grense for tryggleiksklasse 3 går nokre meter inne på tomta i norde del. Feltobservasjonane støttar desse resultata, og skissa til faresonekart basert på modelleringa vert ståande som gjeldande faresonekart. Det betyr at bygninga på skuletomta står innanfor tryggleiksklasse 3, og treng derfor ikkje sikrast mot snøskred. Dersom det skal 6

setjast opp bygg innanfor det vi har definert som tryggleiksklasse 1 og 2 bør sikringstiltak derimot gjennomførast. Sjå Vedlegg 6. Kapittel 7 Forslag til sikringstiltak Vi ser i utgangspunktet ingen grunn til å tilrå sikringstiltak mot steinsprang og snøskred, då bygningane som tilhøyrer Slåtten skule er plassert i tryggleiksklasse 3. Dreneringsrøyra i tilknyting til elvane nord for skuleområdet bør underleggast rutinemessig kontroll og reinsking, for å hindre at dei teittast att av lausmassar og vegetasjonsrestar. Røyret som ligg ved paviljongen nordaust for skuleområdet er truleg for lite til å drenere avrenninga under ekstreme vêrsituasjonar. Dersom oversvømming vert eit problem her i framtida bør ein vurdere å auke dimensjoneringa på dette dreneringsløpet, eller å opne det heilt opp, slik at det vert ein kanal. Sjå Vedlegg 7. Kapittel 8 Risiko- og sårbarheitsanalyse Det vart fylt ut eit standardisert skjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) med punkt som omhandlar naturskade. Sjå Vedlegg 8. Kapittel 9 Konklusjonar Konklusjonane som her er presentert er basert på informasjon i vedlegga til dette utvida samandraget. Desse 9 kapitla i samandraget presenterer med andre ord ikkje tilstrekkeleg informasjon til å kunne underbygge konklusjonane og vedlegga bør derfor lesast for fullstendig forståing av vårt arbeid. På bakgrunn av våre feltobservasjonar, supplert med kart og fotografiske data, klimadata, historiske data og enkle matematiske modelleringar, har Sunnfjord Geo Consulting AS gjort ei heilskapleg skredfareevaluering for Slåtten skule i Førde, Førde kommune. Det er ei bratt li nord for det evaluerte området og fleire tilnærma vertikale hammarar i denne. Lia er dekka av stailt morenemateriale og faren for tørre lausmasseskred er liten. Det renn likevel mange elver i området og det er fare for massestraum og flaumskred i tilknyting til desse, spesielt med omsyn til klimamdellar som viser opptil 20% meir avrenning fram mot 2100. Mellom det horisontale skuleområdet og den stadvis vertikale skråningen ovanfor er det greve ut ein ca. 2 m brei kanal. Denne er vurdert som stor nok til å kunne fange opp eventuelle massestraumar og flaumskred, også ved framtidig ekstremvêr. Kalkulasjonar viser at det 800 mm breie røyret, som leiar vatnet vidare under skuleplassen og ut i Anga, også er tilstrekkelig dimensjonert. Det er likevel viktig at rista ved innløpet til dette røyret vert rutinemessig kontrollert og reinska for lausmassar og vegetasjonsrestar. Nordaust for skuleområdet ligg det eit 400 mm bredt røyr som leiar avrenning frå aust og inn i denne kanalen. Dette er mindre dimensjonert i forhold til sitt nedslagsfelt, og her kan det vere ein viss risiko for oversvømming under store nedbørsmengder. Potensialet for materielle skadar er lite, og for personskadar nærmast fråverande, så oppdragsgjevar/skuleleiinga må sjølv 7

vurdere om det bør gjerast endringar her. I tilfelle bør røyret skiftast ut med eit større røyr, eller løpet opnast heilt opp. Feltobservasjonane viser at det er mange potensielle utløpspunkt for steinsprang i området. Det ligg også to skredurer direkte nord for skuleområdet, kor skredfrekvensen openbart er høgare enn 1 skred/5000 år. Både NVE m. fl. sine aktsemdskart og våre eigne modelleringar med alpha-beta-metoden viser imidlertid at den potensielle utlpøsdistansen for desse skreda ikkje når inn på skuleområdet. Våre feltobservasjonar støttar dette, og vi konkluderer derfor med at heile skuleområdet ligg innanfor tryggleiksklasse 3. Klimaprognosar viser at det vil bli 30-40% mindre snø fram mot 2071-2100. Topografien i lia ovanfor Slåtten skule tilseier at snøskred kan utløysast, men teitt skogvekst reduserer dette faremomentet. På bakgrunn av modelleringar og feltobservasjonar konkluderer vi med at det er ein fare for snøskred med gjentakingsintervall mindre enn 5000 år, i nordlege del av skuleområdet. Ingen av bygningane ligg i dag utanfor tryggleiksklasse 3, og sikring er derfor i utgangspunktet ikkje nødvendig. Dersom ein i framtida skal sette opp bygg utanfor det vi har definert som tryggleiksklasse 3 bør ein vurdere sikringstiltak mot snøskred. I tilfelle kan SGC hjelpe oppdragsgjavar med dette. 8

VEDLEGG 9

VEDLEGG 1 GJENNOMGANG AV TRYGGLEIKSKLASSANE I Plan- og byggingslova, føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012/Byggteknisk forskrift TEK10) er tryggleikskrav definert ut frå ulike typar bygningar: 7-3. Sikkerhet mot skred (1) Byggverk hvor konsekvensen av et skred, herunder sekundærvirkninger av skred, er særlig stor, skal ikke plasseres i skredfarlig område. (2) For byggverk i skredfareområde skal sikkerhetsklasse for skred fastsettes. Byggverk og tilhørende uteareal skal plasseres, dimensjoneres eller sikres mot skred, herunder sekundærvirkninger av skred, slik at største nominelle årlige sannsynlighet i tabellen nedenfor ikke overskrides. Tabell 1: Oversikt over dei tre tryggleiksklassane for skred og flaum. Det eksisterar altså tre tryggleiksklassar som er definert ut frå konsekvensen av ei skredhending (Figur 2): Tryggleiksklasse 1 (S1) har det minste kravet for sikring og omfattar til dømes bygningar som garasjar og naust (Tabell 1). Opphaldstid av personar er kort og derfor er konsekvensen vanlegvis liten. Ved bygging av til dømes naust og garasje i områder under kategorien S1 kan ein tillate eitt skred over ein periode på 100 år utan at det er naudsynt med sikring. Dersom det vert sannsynleggjort at det kan gå meir enn eitt skred over ein periode på 100 år (største nominelle årlege sannsyn 1/100), må tomta/bygningane derimot sikrast mot skred. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/20. Tryggleiksklasse 2 (S2) gjeld for bygningar der opptil 10 personar oppheld seg meir eller mindre permanent. Eit typisk døme på dette er bustadhus (Tabell 1). Kravet til områder i kategori S2 er at det går mindre enn eitt skred over ein periode på 1000 år. Dersom det vert sannsynleggjort at skred vil førekome hyppigare enn dette må tomta/bustadane derimot sikrast mot skred. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/200. Tryggleiksklasse 3 (S3) gjeld dersom meir enn 10 personar oppheld seg permanent i eit område. Dette gjeld til dømes bustadblokker, rekkehus, hyttefelt/campingområder, store kontorbygningar, kjøpesenter og hotell (Tabell 1). I desse tilfella vil konsekvensen ved ei skredhending vere stor og kravet til slike områder er at det går mindre enn eitt skred over ein 10

periode på 5000 år. For flaum i slike områder er kravet sett til eit største nominelle årlege sannsyn på 1/1000. Figur 2: Forklaring til dei tre tryggleiksklassane. For enkelte typar bygningar krev lovverket at det ikkje skal vere sannsyn for skred eller flaum i det heile tatt. Dette gjeld til dømes sjukehus eller bygningar der ein produserer og lagrar miljøfarlege kjemikaliar. Som eit døme syner (Figur 3) tre bustadhus der 8 personar oppheld seg permanent. Ved ei skredfareevaluering vert det observert at to av bustadhusa er bygd på det som vert anslått til å vere ei 2000 år gamal steinsprangvifte. Fordi det her er snakk om bygningar der det til saman bur meir enn 10 personar (8+8=16), er området klassifisert under tryggleiksklasse 3 (S3). Akseptabel skredfrekvens for S3 er eitt skred over ein periode på 5000 år. Sidan det er påvist ein hyppigare skredfrekvens enn dette vil skredfareevalueringa konkludere med at dette området treng sikring mot steinsprang. Figur 3: Døme på korleis talet på personar som oppheld seg dagleg i eit skredutsett område definerer kva tryggleiksklasse området ligg under. 11

VEDLEGG 2 OMRÅDESKILDRING 2.1. Plassering Slåtten skule ligg på adressa Angedalsvegen 71, ved munninga til Angedalen, ca. 2,5 km nordaust for Førde sentrum (Figur 4). Skuleområdet er på om lag 37 mål og på dette står det fem bygningar. Det er ein leikeplass og ei idrettsbane nord for desse bygningane. Skulen elles plassert med naturområde i nord og bustadfelt i aust, sør og vest. Figur 4: Undersøkingsområdet ligg nordaust for Førde sentrum. I nord er det ei bratt fjellside opp mot Førdsnipa (863m o. h.) og elles er det utbygd bustader rundt skulen. Elva Anga utgjer hovuddreneringa i omrdet. Basert på kart frå Statens kartverk. 2.2. Topografi, vegetasjon og hydrologi Undersøkingsområdet ligg på ei horisontal flate, ca. 27 m o. h. Tomta ligg nedanfor den sørvendte fjellsida av Førdsnipa 863 m o. h). Denne fjellsida er prega av nakne, vertikale fjellhammarar med noko slakare, mellomliggande parti. Den nedste av desse fjellhammarane strekk seg som ein ca. 10-15 m høg, steil vegg rett ovanfor skuleområdet, og dannar ein tydeleg overgang mellom det flate, utbygde området i sør og det skogkledde, bratte området i nord. Lia er dekka av lauvskog, furu og planta gran. Tregrensa ligg om lag 500 m o. h. Feltområdet høyrer til dreneringssystemet til Anga, som renn gjennom Angedalen og ut i Førdefjorden. Fleire mindre elver drenerer fjellsida ovanfor Slåtten skule. Desse renn ned i ein kunstig kanal ovanfor leikeplassen og idrettsbana og er vidare lagt i rør under idrettsbana, gjennom bustadfeltet i sør og ut i Anga. Langs vestgrensa til skuleområdet renn det også ei opa elv som munnar ut i Anga. Ved hjelp av DEM-kart med oppløysing på 1x1 m har vi med hydrologiske verkty i programvaresystemet GIS kalkulert det totale nedslagsfeltet til desse elvene. Dette er på 550 000 m 2 (Figur 5). 12

Figur 5: Nedslagsfeltet ovanfor Slåtten skule. Dette vert modellert ved hjelp av GIS hydrology tool. Dette er på 550 000 m 2. Kartmaterialet er henta frå Statens Kartverk. 2.3. Klima Skredfare og klima heng tett i saman. Temperatur og nedbør er avgjerande for stabiliteten til sediment, vassavrenning og flaumfare, steinsprangsfare som følgje av frostsprenging og sjølvsagt mengde og stabilitet på snø. For å kunne gjere ei tilstrekkeleg skredfareevaluering må ein ta omsyn til gjeldande klimastatistikk, samt leiande forsking sine prognosar for framtidige klimaendringar. 13

2.3.1. Klimastatistikk Meteorologisk institutt har ein vêrstasjon på Tefre, halvanna kilometer aust for undersøkingsområdet. Denne måler temperatur, nedbør (Figur 6), snødjupne og vind. Resultat frå denne viser at den årlege gjennomsittstemperaturen for dei siste 10 åra har vore 6,4 C. Juli og august har høgast temperatur. Den årlege gjennomsnittsnedbøren har gjennom same periode vore 2324 mm, og september-januar er den våtaste tida på året. Dominerande vindretning i området er frå sørvest og vest. Figur 6: Øvste figur viser gjennomsnittstemperatur frå 2003 til 2012. Figuren nedanfor viser årleg nedbørsum. I 2011 var det særdeles mykje nedbør, med over 3000 mm. Informasjon frå Meteorologisk institutt. På dei neste sidene følgjer Meteorologisk institutt sin statistikk over temperatur- og nedbørsutvikling for heile Vestlandet frå 1900 til 2012 (Figur 7-16). 14

Figur 7: Når det gjeld vårtemperaturen på Vestlandet var den ganske stabil frå 1980, då den tok til å stige. Dei varmaste vårane var i 1920-1959, 2002, 2004 og 2009. Figur 8: Dei varmaste sommartemperaturane var på 1930-talet (1933 var det varmaste året) og etter 1995. Dei varmaste åra var 1997, 2002, 2003 og 2006. Dei kaldaste somrane var i 1907, 1921, 1923, 1928, 1929 og 1993. 15

Figur 9: Haustane var generelt kjølege tidleg på 1900-talet, med ein periode tidleg på 1920-talet som den kaldaste. Frå 1933 til 1966 var hausttemperaturane over normalen, medan haustane var kjølege på 1970-talet. Etter 1999 har det vore fleire milde haustar, t. d. i 1999, 2000, 2006 og 2011. Figur 10: Når det gjeld vintertemperaturen på Vestlandet, var det generelt milde vintrar rundt 1910 og første del av 1930- talet. Vintrane tidleg på 1940-talet var derimot uvanleg kalde. Det var fleire kalde vintrar i perioden 1955-1970 og 1977-1987. Milde vintrar var det på byrjinga av 1970-talet og slutten av 1980- og byrjinga av 1990-talet. Vintrane både i 2010 og 2011 var kalde. Dei kaldaste åra i perioden var 1940-43, 1966, 1979 og 2010. Det var milde vintrar i 1925, 1949, 1989, 1990 og 1992. 16

Figur 11: Målingar frå Vestlandet syner at årsmiddeltemperaturen var over normalen i periodane 1906-1915, 1929-1939, 1944-1962, 1970-1976 og etter 1984. Den varmaste perioden har vore etter 2000 og det varmaste året var i 2006, då årsmiddeltemperaturen var 1,8 C over normalen. Dei kaldaste åra sett under eitt var 1915, 1940, 1942, 1979 og 2010. Figur 12: Ein legg merke til dei nedbørsfattige vårane på 1920- og 1930-talet. Dei våtaste vårane var i 1921, 1938, 1943, 1967, 1990 og 1997. 17

Figur 13: Det var mindre variasjon i sommarsnedbør enn vårnedbør på Vestlandet gjennom 1900-talet. 1910, 1913, 1955, 1968 og 1997 skil seg likevel ut med tørre somrar. I 1964 var det ein særdeles våt sommar. Ein ser også at det var relativt nedbørsfattige somrar tidleg på 1900-talet. Figur 14: Frå 1900 til slutten av 1960-talet var det svært nedbørsfattige haustar. Det same gjaldt frå 1987 til 2005. 1915, 1933, 1960, 1993 og 2002 skil seg ut med relativt tørre haustar. 18

Figyr 15: Det var nedbørsrike vintrar på slutten av 1980-talet og første halvdel av 1990-talet, med 1989 med våtaste vinter. Figur 16: Årsnedbøren på Vestlandet har auka med rundt 20 prosent frå 1900 til i dag. Dei mest nedbørsrike åra var 1921, 1967, 1983, 1990 og 2011. Dei mest nedbørsfattige åra var 1915, 1937, 1941, 1960 og 1996. Ser ein på sesongnedbøren, viser data frå Vestlandet store mellomårlege og sesongmessige variasjonar. 19

2.3.2. Klimaprognosar Dei fleste klimamodellane byrjar å gje rimeleg pålitelege data om global vêr- og klimautvikling både i fortid, notid (og dermed truleg også i framtid), men modellane har framleis store uvisser, spesielt på regional og lokal skala. Likevel bør ein ta høgde for dei mange resultata som antyder ei global oppvarming, med påfølgjande lokale klimatiske endringar. For skredevaluering er det først og fremst snømengde og ekstremnedbør i form av regn og dermed vassavrenning som er avgjerande med tanke på stabilitet til snø og jordsmonn. Miljøverndepartementet har offentleggjort prognosar for klimautvikling i Sogn og Fjordane for dei neste 100 åra. Det kjem her fram at det truleg vil verte hyppigare tilfeller av intens nedbør i fylket, og både gjennomsnittstemperatur og havnivå vil stige. Generelt kan ein seie at det er fare for jord- og steinras når det kjem meir enn 8% av normal årsnedbør i løpet av eit døgn, og når det kjem meir enn 5% av den normale årsnedbøren i løpet av eit halvt døgn. Samanstilt med klimaprognosane tyder dette på at det på Vestlandet vil bli til dels sterk auke i skredfrekvens. Flaum og skred kan også opptre på stader som ikkje tidlegare har vore utsette og flaumsesongen kan verte endra (http://www.regjeringen.no/nn/dep/md). Norsk klimasenter er eit fellesprosjekt mellom Bjerknessenteret og Meteorologisk institutt, som har lansert følgjande prognosar i klimaendring for Vest-Noreg for perioden mellom 1961-90 og 2071-2100: Tabell 2: Oversikt over dei modellerte klimaendringane i Vest-Noreg mellom 1961-1990 og 2071-2100. Temp. ( C) Gjennomsnitt Lågt estimat Høgt estimat År +3,1 +1,9 +4,2 Vår +3,1 +1,8 +4,3 Sommar +2,3 +1,2 +3,5 Haust +3,2 +2,2 +4.3 Vinter +3,8 +2,3 +5,4 Nedbør (%) År +22 +3 +36 Vår +26 +7 +45 Sommar +10-11 +26 Haust +28 +1 +44 Vinter +22 +7 +40 Stasjonen på Tefre har mellom anna bidrege med datagrunnlag for lokale klimaprognosar for framtida (Figur 17-25). Ved hjelp av den globale klimamodellen ECHAM4/OPYC3, frå Max- Planck-Institut für Meterologie, den regionale klimamodellen HIRHAM, IPCC SRES scenario B2 for drivhusgassar i atmosfæren og den hydrologiske modellen HBV, er det blitt utarbeidd ein prognosar for endringar i årstemperatur, nedbør, avrenning og snømengde frå den klimatiske perioden 1961-1990 til den klimatiske perioden 2071-2100 (for meir informasjon sjå http://www.nve.no eller http://www.senorge.no). 20

Figur 17: Modell for årsmiddeltemperatur for Førde-området, som vciser endring i temperatur frå klimaperioden 1961-1990 til klimaperioden 2071-2100. Slåtten skule er markert med raud sirkel. Denne viser seg at årstemperaturen ikkje vil meir enn 2 grader i løpet av denne perioden. Kjelde: Meteorologisk institutt. 21

Figur 18: Endring i normal årsnedbørsum frå 1961-1990 til 2070-2100. Denne er forventa å auke med 15-20%. Kjelde: Meteorologisk institutt. 22

Figur 19: Endring i årsavrenning mellom 1961-1990 og 2070-2100. Den årlege avrenninga fram mot 2100 er i Førdeområdet forventa å stige med 5-20% i følgje klimamodellen. Dei følgjande figurane presenterer sesongvariasjonar i avrenning i det same tidsintervalet. Kjelde: Meteorologisk institutt. 23

Figur 20: Endring i våravrenning. Når det gjeld endring i våravrenning er det i undersøkingsområdet modellert ein auke frå 5% og opptil 20% fram mot 2100. 24

Figur 21: Endring i sommaravrenning. Sommaravrenninga vil i følgje modellen gå ned 5-20% frå 1961-1990 til 2070-2100. Kjelde: Meteorologisk institutt. 25

Figur 22: Endring i haustavrenning. Ifølgje modellen vil det bli våtare haustar i Førde-området framover. I Førde er avrenninga modellert til å auke med mellom 5 og 20%. Kjelde: Meteorologisk institutt. 26

Figur 23: Endring i vinteravrenning. I likskap med hausten vil også vintrane bli prega av litt høgare avrenning i framtida. Denne er modellert til å kunne auke hovudsakeleg med 5-20% i feltområdet. Kjelde: Meteorologisk institutt. 27

Figur 24: Modellen viser endring i antal dagar med snødekke frå 1961-1990 til 2070-2100. Ein ser at talet på dagar med snødekke kan bli redusert med 20-35 dagar i året over denne perioden, men minken er opptil 100 dagar i året både nord og søraust for Slåtten skule. 28

Figur 25: Kartet viser prosentvis endring i årsmaksimum av snømengde frå 1961-1990 til 2070-2100. Ein ser at snømengda kan bli redusert med 30-40% i det undersøkte området over denne perioden. Kjelde: Meteorologisk institutt. 29

VEDLEGG 3 GEOLOGI 3.1. Berggrunnsgeologi Berggrunnen på Vestlandet er prega av den kaledonske orogenesen (fjellkjededanninga) som fann stad under dei geologiske periodane kambrium, ordovicium og silur; frå 542 til 416 millionar år sidan (Ramberg, 2006). Under denne hendinga kolliderte den nordamerikanske kontinentalplata, Laurentia, og den europeiske kontinentalplata, Baltica, noko som resulterte i danning av ein fjellkjede, større enn dagens Himalaya. Det medførde også store omdanningar både i strukturen og samansetnaden til bergartane over heile Vestlandet. NGU har kartlagd storparten av berggrunnen i indre delar av Førdefjorden som granittisk til diorittisk gneis (rosa farge på Figur 26). Dette gjeld også området ved Slåtten skule. Ved Havstadfjellet, sør for undersøkingsområdet, er det også eit større felt med granitt (raud farge på kartet). Figur 26: Berggrunnskart over Førde-området. Granitt og banda gneisar dominerer området, men det er også kartlagd områder med metasandstein og glimmerskifer. Kart frå Norges geologiske undersøkelse. 3.2. Lausmassar For 2,6 millionar år sidan byrja epoken kvartær, ein periode kor den nordlege halvkula var prega av om lag 50 istider. Breane som dekka store delar av Noreg under desse kuldeperiodane grov ut dalar og fjordar og danna det landskapet vi har i dag, og som også er typisk for Sogn og Fjordane. Innlandsisen under siste istida hadde si maksimale utbreiing for om lag 20 000 år sidan. Etter kvart som innlandsisen smelta attende dei følgjande tusenåra blottla den morenemateriale og smeltevassavsetjingar i alle lier og dalstrøk (Ramberg et al., 2006). 30

Ein ser på lausmassekartet til NGU (Figur 27) at området rundt Førde er prega av eit tynt morenedekke (lysegrøn farge. Desse sedimenta er avsett direkte av isbreen under siste istid, og utgjer dei eldsteavsetjingane i Førde. Ein kan rekne med at morenelaget strekk seg under mange av dei yngre sedimenta i området. Ved tilbakesmeltinga av innlandsisen stod havnivået ca. 60 m høgare enn dagens havnivå i Førde. Det kan derfor tenkast at det har blitt avsett marine sediment oppå dette morenelaget, som seinare har blitt dekka av elveavsetjingar. Det er kartlagd marine avsetjingar på Vie, om lag ein kilometer sør for undersøkingsområdet. Ein ser vidare på NGU sitt kart at det ligg restar etter eit glasifluvialt delta (oransje farge) i området. Det er dette Skåtten skule og nabolaget rundt ligg plassert på. Dette er usorterte lausmassar som er avsett av smeltevatn under tilbakesmeltinga av innlandsisen, ved sluttfasen av siste istid. Denne avsetjinga bygde seg ut som ei deltaflate i havnivå, som på den tida var ca. 60 m høgare enn i dag. I desse massane vert det i dag henta ut grus på Hafstad og Vie. Sidan siste istid har elvene Anga og Jølstra erodert seg gjennom mesteparten av dei glasifluviale massane og avsett moderne elvesand i dagens havnivå (gul farge på Figur 27). Figur 27: Lausmassekartet over Førde-området viser ein dominans av tynt morenedekke (grøn farge), men Slåtten skule og nabolager elles er bygd på smeltevassavsett grus (oransje farge). Kjelde: Norges geologiske undersøkelse. 31

VEDLEGG 4 AKTSEMDSKART OG TIDLEGARE HENDINGAR 4.1. Aktsemdskart for steinsprang og snøskred Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) er ansvarlig for aktsemdskart for steinsprang og snøskred på http://www.skrednett.no, i samarbeid med Norges geologiske undersøkelse (NGU), Statens vegvesen, Jernbaneverket og Forsvarets militærgeografiske tjeneste. Aktsemdskarta for steinsprang og snøskred viser potensielle utløysingsområder (kjeldeområder) og utløpsområder (rekkevidda av potensielle skred). Karta er utarbeidd ved bruk av ein datamodell som identifiserer moglege utløysingsområder for steinsprang og snøskred ut frå hellinga på fjellsida. For kvart utløysingsområde vert utløpsområdet for steinsprang og snøskred utrekna. Denne kartdatabasen er utelukkande basert på datamodellering og ingen feltobservasjonar er lagde til grunn. Viktige faktorar som klima, vegetasjon og berggrunn er det derfor ikkje teke omsyn til, og meir detaljerte faresonekart må derfor utarbeidast for å kunne seie noko om sannsynet for steinsprang og snøskred. Aktsemdskarta kan derfor ikkje brukast direkte i reguleringsplanar eller i byggesaker for å avgjere om eit areal/område tilfredsstiller krav til tryggleik mot naturfarar, jamfør føreskrift om tekniske krav til byggverk, kap. 7, 7-3 (Direktoratet for byggkvalitet, 2012). Karta gjev likevel ein god indikasjon på kvar topografien tilseier at ytterlegare undersøkingar bør gjennomførast. Figur 28 viser aktsemdskartet for steinsprang i undersøkingsområdet. Utløysingsområdet (mørke felt på kartet) fortel kor skred kan oppstå, medan utløpsområdet (lysare felt) viser kor eventuelle skred vil kunne avsetjast (rekkevidda av skred). I det undersøkte området viser aktsemdkartet for steinsprang at det ikkje er fare for dette. Figur 29 viser aktsemdskart for snøskred i området. Her er utløysings- og utløpsområda markert med høvesvis mørk og lys raudfarge. Av kartet går det fram at heile det undersøkte området er innanfor modellert utløpsfelt for snøskred. Figur 28: Aktsemdskartet for steinsprang viser at steinsprangfaresonen ikkje strekk seg ned til Slåtten skule (raus sirkel). Kjelde: NVE m. fl. 32

Figur 29: Aktsemdskartet for snøskred ved undersøkingsområdet (blå sirkel) viser at det er potensiell fare for snøskred i området. Heile kartutsnitt er markert som utløpsområde for snøskred. Kjelde: NVE m. fl. 4.2. Tidlegare skredhendingar NVE m. fl. har i sin nettdatabase http://www.skrednett.no også ei oversikt over tidlegare skredhendingar. Dette viser at det ikkje er registrert skred ved undersøkingsområdet i nyare tid (Figur 30). Figur 30: Oversikt over registrerte skredhendingar i området rundt Slåtten i Førde. På kartet er ikkje avmerka skredhendingar i nærleiken av undersøkingsområdet (raud sirkel). Kjelde: NVE m. fl 33

VEDLEGG 5 MODELLERING AV SKREDFARE 5.1. Alpha-beta-metoden 5.1.1. Forklaring til metoden Det er vanleg å nytte seg av den såkalla alpha-beta-metoden ved kalkulering av utløpsdistansen til snø- og steinskred/-sprang (Derron, 2009). Det er blant anna tilsvarande modell Norges vassdrags- og energidirektorat (NVE) m. fl. har brukt til å gjere ei landsomfattande datamodellering av rekkevidda for skred, presentert på http://www.skrednett.no. SGC brukar ikkje datamodellar, men utfører desse kalkulasjonane manuelt. Fordelen med dette er at ein kan bruke kart med høgare oppløysing enn dei regionale karta som er brukte i aktsemdskarta på skrednett.no, og resultatet vert derfor ofte meir nøyaktige. Alpha-beta-metoden tek ikkje omsyn til lokale faktorar som berggrunn, lausmassar, vegetasjon, klima og snøtypar, og bør derfor berre sjåast på som rettleiande i ei skredevaluering. Ein bør med andre ord ikkje nytte desse utrekningane som meir enn eit nyttig supplement til feltobservasjonane og tolkingane som vert presentert i neste vedlegg. Metoden er basert på statistiske utløpsdistansar til stein- og snøskred over heile landet, i forhold til fallvinkelen ved utløysingspunktet og avsetjingspunktet (Derron, 2009). Eit potensielt utløysingspunkt, punkt A, vert plukka ut og skredbana vert skissert frå dette til skråninga når under ein gitt vinkel for kvar skred byrjar å avsetjast, 10 for snøskred (Lied & Kristensen, 2003) og 23 for steinsprang (Derron, 2009). Punktet der hellingsvinkelen når under dette nivået vert kalla punkt B. Det er ved punkt B skredet byrjar å tape energi og etter kvart avsetjast. Vinkelen beta (β) vert målt mellom ei horisontal linje og linja AB. Vinkelen alpha (α) viser utløpsdistansen for skredet, og vert rekna ut frå beta ved hjelp av ein empirisk utarbeidd formel: alpha = m * beta + n, der m og n er empiriske koeffisientar. Rekkevidda for skredutløp er gjeve ved: For steinsprang: α = 0,77β + 3,9 For snøskred: α = 0,96β 1,4 β er vinkelen mellom utløpspunktet (A) og punktet der fallet vert mindre enn 10/23 (pkt. B) α er vinkelen mellom utløpspunktet (A) og maksimal rekkevidde for steinsprang. α-vinkelen ein får som resultat av alpha-beta-metoden har eit standardavvik (SD) på 2,3 for snøskred og 2,16 for steinsprang. Rett nok brukar ikkje SGC denne metoden til å fastsetje om det er skredfare eller ikkje i eit område, men ut frå resultatet av modelleringa lagar vi eit utkast til plassering av risikosoner med omsyn til dei tre tryggleiksklassane (Vedlegg 1). Vår prosedyre går her ut på å sette øvste, modellerte punkt for skredfare (merka run out på Figur 33) til øvre grense for tryggleiksklasse 1, S1. Ved å trekke eitt standardavvik frå vinkelen skisserer vi S2. Vidare trekk vi frå eit nytt standardavvik for å skissere øvre grense for S3. Desse grensene vert så diskutert opp mot observasjonar vi gjer i felt (Vedlegg 6.2.). 34

Figur 31: Prinsippet for Alpha-beta-metoden. Eit potensielt utløysingspunkt (punkt A) vert plukka ut og skredbana vertskissert frå dette til skråninga når under ein gjeven vinkel for avsetjing (her 23 for steinsprang). Vinkelen beta vert rekna ut mellom ei horisontal linje og linja AB. Vinkelen alpha viser utløpsdistansen for skredet, og vert deretter funnen v. h. a. ein empirisk utarbeidd formel: alpha = m * beta n, der m og n er empiriske koeffisientar (Derron, 2009). 5.1.2. Steinsprang Sidan alpha-beta-metoden berre modellerer maksimal utløpsdistanse for skred ut frå eit gitt punkt, er val av dette punktet essensielt. Modellen kan vise at eit område er innanfor utløpsfeltet, men dersom det ikkje finnast reell utløysingsfare er det heller inga skredfare. For steinsprang er det viktig å ha fokus på sprekker og synleg ustabilitet i blottlagd berggrunn. Ut ifrå feltobservasjonane (Vedlegg 6.2.) er det heilt klart mange potensielle utløysingspunkt i tilknyting til dei nakne fjellhammarane i lia nord for Slåtten skule. Vi har her teikna tre profil for utrekning av utløpsdistanse frå nokre av desse punkta. Resultatet frå denne modelleringa er presentert på Figur 32-34. 35

Figur 32: Profil A er trekt lengst vest i det undersøkte området, der pkt. A markerer det valde utløysingspunktet på ca 60 m o. h. Utløpspunktet ligg om lag der den raude linja lengst til venstre i figuren, kryssar bakkeprofilen. Dette definerer øvre grense for tryggleiksklasse 1 (S1). Vinkelen mellom ei horisontal linje, og som definerer øvre grense for S1 er gitt ved 42,1 (α). Trekk ein frå eit standardavvik, 2,16, får ein ein vinkel på 39,9, og der denne kryssar overflata set vi øvre grense for tryggleiksklasse 2 (S2). Ved å trekke frå endå eit standardavvik får ein ein vinkel på 37,8, og der denne kryssar overflata set vi øvre grense for S3. ein ser at tomta til Slåtten skule ligg innanfor S3. Basert på kotar frå Statens kartverk. 36

Figur 33: Profil 2 viser tilsvarande resultat; også her ligg tomta til Slåtten skule innanfor S3. Her er vinkelen mellom A og linja som definerer øvre grense for S1 lik 41,4, og dei tre faresonane for respektive tryggleiksklassar er definert deretter. Basert på kotar frå Statens kartverk. 37

Figur 34: Profil 3 viser tilsvarande resultat. Her er vinkelen mellom A og linja som definerer øvre grense for S1 er α=47,6. Dei tre faresonane for respektive tryggleiksklassar er definert utfrå utløpsåunkt (A), vist på figuren. Basert på kotar frå Statens kartverk. 38

Figur 35: Alpha-beta-profila, 1-3. Om ein trekk linjer mellom øvre utløpspunkt for S1, S2 og S3, på tvers av profila, får ein ei skisse til eit faresonekart for steinsprang. Ein ser at heile skuleområdet ligg innanfor tryggleiksklassane 3. Vårt endelege faresonekart (Vedlegg 6) vert primært laga på bakgrunn av feltobservasjonane, men denne modellerte skissa er også ei viktig kjelde, spesielt når feltobservasjonane gjer det vanskeleg å fordele tryggleiksklassane. Basert på kart frå Statens kartverk Dersom ein trekk linjer mellom øvre utløpspunkt for S1, S2 og S3, på tvers av profila, får ein ei skisse til eit faresonekart for steinsprang (Figur 35). Dette viser at faresonane S1 og S2 avgrensar seg til tynne belter rett nedanfor den bratte fjellhammaren. Dette er eit forventa resultat i områder der det er ei brå vinkelendring mellom ei fjellside og ei horisontal flate nedanfor. Denne kartskissa er berre basert på modellert utløpsdistanse. Dette er ikkje nok åleine til å påvise skredfare. Sjølv om den potensielle utløpsdistansen kan vere lang, kan det vere lokale forhold som avgrensar den reelle utløpsdistansen. Også grunna den låge kartoppløysinga bør ikkje dette resultatet vektleggast for mykje. Stabiliteten til området overkant av det definert området vist på Figur 35, vert grundigare diskutert i Vedlegg 6. 5.1.3. Snøskred Alpha-beta-metoden er også brukt til å modellere utløpsdistansen til snøskred ved undersøkingsområdet. Dette er gjort langs dei same tre profila som strekk seg frå fjellsida i overkant av det definerte området og ned gjennom sjølve undersøkingsområdet. Her er det og tatt utgangspunkt i dei same potensielle utløysingspunkta som for steinsprang (Vedlegg 5.1.2). Det betyr ikkje at dette er dei einaste potensielle utløysingspunkta i området. Snøskred vert som regel utløyst når hellingsvinkelen er mellom 30 og 60, men ein treng også tilstrekkeleg akkumulasjonsareal for å bygge opp nok snømengder til å kunne utgjere ein fare. Resultatet frå denne modelleringa er presentert på dei følgjande sidene, vist på figurane 36-38. 39

Figur 36: Profil 1. I forhold til vinkelen α, mellom A og ei horisontal linje for steinsprang, er den for snøskred noko mindre. Det fører til at det vert modellert ein lenger utløpsdistanse snøskred enn for steinsprang, noko som stemmer overeins med reelle snøskred. Her er vinkel α= 35,1. På same vis som for steinsprang vert det trekt frå eit standardavvik på 2,3 for å definere øvre grense for S2 og to standardavvik 4,6 for å definere øvre grense for S3. Ein ser at øvre del av skuleplassen ligg innanfor S1 og S2. Basert på kart frå Statens kartverk. 40

Figur 37: Modellerte faresoner for snøskred langs Profil 2. Også her ligg øvre del av skuleplassen onnanfor S1 og S2. Basert på kart frå Statens kartverk. 41

Figur 38: Modellerte faresonar for snøskred langs Profil 3. Øvre grense på skuleområdet samanfell med grensa mellom S2 og S3. Basert på kart frå Statens kartverk. 42

Figur 39: Ved hjelp av same metode som for steinsprang vert det også for snøskred utarbeida ei skisse til faresonekart på bakgrunn av desse profila.kart viser at nordligaste deler av skuletomta ligg innanfor S1 og S2. Basert på kart frå Statens kartverk. På tvers av desse fire profila kan ein igjen trekke linjer mellom dei modellerte maksimale utløpspunkta for dei tre tryggleiksklassane. Ein får då eit utkast til eit faresonekart (Figur 39), inndelt i tryggleiksklassane S1, S2 og S3. Dette kartet liknar utkastet til faresonekart for steinsprang. For snøskred ligg imidlertid deler av skuleområdet innanfor S1 og S2. Dette resultatet viser dermed eit noko mindre fareområde for snø enn modelleringa til NVE m. fl., som vart vist i førre kapittel. Dette faresonekartet vert brukt som utgangspunkt for diskusjon kring den reelle snøskredfaren i området, og vil i Vedlegg 6.3. bli modifisert med omsyn til resultata frå feltundersøkingane. Vi må igjen minne om at alpha-beta-metoden, i likskap med NVE m. fl. sine aktsemdskart, berre må sjåast på som rettleiande, og ikkje på nokon måte kan legge grunnlag åleine for ei skredevaluering. Men vi tek med oss resultata frå desse modellane som eit nyttig supplement til feltundersøkingane, kor frå resultata vert presentert i påfølgjande vedlegg. 43

VEDLEGG 6 SKREDFAREEVALUERING 6.1. Vurdering av skredfare Aktsemdskarta og alpha-beta-modelleringa viser at området ligg utanfor steinsprangfare, men i alle fall delvis innanfor snøskredfare. Dette er som nemnd berre matematiske modelleringar basert på terrenggradientar, ofte med ekvidistanse på 20 m, noko som gjev ei forholdsvis låg kartoppløysing. I modelleringa er det heller ikkje teke omsyn til viktige faktorar som vegetasjon, drenering, klima, lausmassar, bergartstype og sprekkesystem. Risikoen for at massar (jord, stein, snø, etc.) skal kome i rørsle, samt akkumulasjonspotensiale for snø og vatn er også avgjerande faktorar, som krev nærare undersøking for å få kartlagd skredfaren på ein tilfredsstillande måte. Det vart derfor gjennomførd feltarbeid for å gjere ei heilskapleg vurdering av den reelle skredfaren i området. For at det skal kunne gå skred må det: 1) finnast rasfarleg materiale. 2) vere tilstrekkeleg bratt i terrenget, slik at raset kan løysast ut og utvikle seg. 3) finnast ein mekanisme som set materialet i rørsle. Desse mekanismane er ofte knytt til ekstreme situasjonar som endrar stabiliteten i massane. 6.2. Feltobservasjonar Under feltarbeidet vart stadfesta at elveløpa i området ligg plassert som kartlagd og skildra i Vedlegg 2.2. Kanalen som er utgreven langs nordranden av skuleområdet er mellom 1 og 1,5 m djup og rundt 2 m brei (Figur 40). Vatnet renn herifrå gjennom eit røyr under idrettsbana (Figur 41). Dette har ein diameter på 800 mm. Feltarbeidet vart gjennomført etter ein periode med nedbør på ca. 40 mm/døgn, og vassoverflata stod over halvvegs over innløpet til røyret. Figur 40: Ovanfor skuleplassen er det greve ut ein aust-vest-orientert kanal som drenerer store delar av lia ovanfor undersøkingsområdet. Biletet er teke mot aust. 44

Figur 41: Frå kanalen ovanfor skuleplassen renn vatnet gjennom eit 800 mm bredt røyr, sørover og ut i Anga. Frå det nordaustre hjørnet av idrettsbana renn det ein bekk inn i denne kanalen. Denne er lagt i røyr under eit mindre areal som skulen brukar til uteaktivitetar. Dette røyret har ein diameter på 400 mm, og vassoverflata stod om lag halvegs over røyrinngangen etter nedbørsperioden i forkant av feltarbeidet (Figur 42). Figur 42: Frå aust renn det ein bekk som går gjennom eit 400 mm bredt dreneringsrør og inn i kanalen ovanfor skuleplassen. Etter nokre dagar med 40 mm nedbør/døgn hadde det samla seg ein del vatn ved innløpet til dette røyret. 45

Lia ovanfor Slåtten skule er dekka av eit usortert sediment, med runda blokker av varierande mineralogisk samansetjing. Dette er morene, noko som samsvarer med kartet til NGU (Vedlegg 3.2.) Eit meir sandhaldig sediment pregar området nede ved skuleplassen, og dette er tolka som smeltevassavsett materiale, også i samsvar med NGU. Feltarbeidet viste at hammarane i lia ovanfor Slåtten skule set eit tydeleg preg på området, også med omsyn til utrasingsfare for steinblokker. Ved to lokalitetar i nedre del av lia har det bygd seg opp skredurer nedanfor den nedste hammaren. Den eine ligg i nordaustre ende av idrettsbana, ovanfor ein paviljong som er bygd på skulen sitt område. Denne skredura er ca. 10 m lang og strekk seg over 10 m opp i skråningen. Dei største blokkene er opptil 5 m 3 store. Dei er elles kanta og tydeleg korttransporterte, då ein ser sår i fjellsida berre få meter ovanfor, kor dei må ha hatt sitt utløpsområde. Blokkene er også dekka av mose og lav. Den andre skredura ligg om lag rett ovanfor midten av skuletomta. Blokkene her er noko mindre, men denne ura har om lag lik utbreiing som ura lenger aust. Også her er utrasinga openbart lokal. Nokon av blokkene har ramla heilt ned i elvekanalen som er utgreven i overkant av leikeplassen, men ingen har tydelegvis hatt nok energi til å sprette over på oppsida av denne (sjølv om eventuelle rasblokker på leikeplassen kan vere rydda unna ligg det ingen blokker i sørlege kanalvegg). Figur 43: Ved to lokalitetar ovanfor Slåtten skule ligg det større skredurer. Blokkene her er kanta i forma og består av same type gneis som berggrunnen i området. 46

Figur 44: Største skredblokk i undersøkingsområdet vart funne i skredura nordaust for idrettsbana. Denne har ein storleik på rundt 10 m 3. I lia vidare oppover mot Førdsnipa ligg det sporadisk plasserte blokker, som ut ifrå angulariteten og mineralsamansetjinga må vere avsett frå skredaktivitet. Konsentrasjonen av desse er høgast opp under dei brattare fjellknausane. Skogen i området er elles intakt og det er ingenting som tyder på nylege snø- eller lausmasseskred. Figur 45: Oversiktsbilete over idrettsbana og lia ovarfor. Her ser ein to av bekkane som renn ned i kanalen bakom bana. Biletet er take mot nord. 47

6.3. Skredfareevaluering 6.3.1. Jordskred, massestraum ( debris flow ) og flaumskred Jordskred er massar av stein, grus, sand og jord med varierande innhald av vatn som kjem i rørsle. Dei vert normalt utløyst i skråningar med ein gradient over 30, men i områder utan skog kan det utløysast jordras i skråningar ned mot 25. Jordras opptrer i fjellsider med større eller mindre lommer av lausmassar. Det er mange faktorar som kan bidra til at lausmassane i ei fjellside vert ustabile slik at rasfaren aukar. En del prosessar er naturlege, slik som forvitring, som gjer det øvste jordlaget lausare, men menneskelege inngrep kan også i stor grad påverke jordsmonnet sin stabilitet. Dømer på det siste er: 1) Flathogst (tap eller svekking av vegetasjon kan også oppstå naturleg. Dette vil vere uheldig fordi røter ofte bidreg til å halde lausmassane på plass) 2) Overbeiting 3) Vegbygging 4) Drenerings-, grave- og sprengingsarbeid Alle dei nemnde elementa kan føre til svekking av lausmassane si styrke, men som regel må det en ekstra belasting til for å utløyse ras. Jordskjelv kan utgjøre en slik belasting, men dette er ikkje rekna som ein stor fare i Noreg og på Vestlandet, som ligg over 1000 km frå næraste store tektonisk aktive område. Berre mindre jordskjelv påvisast regionalt i Sør-Noreg, men desse har vist seg å ha liten eller ingen påverknad på utløysing av skred. Ein meir reell belasting kjem av stor tilføring av vatn i form av regn, smeltevatn med ekstrem avrenning og auka tilsig av grunnvatn (http://www.ngi.no). Massestraum er ei rask masserørsle med mykje vatn som vert utløyst i kløfter og bekkeløp. Flaumskred er eit liknande fenomen, men har eit høgare innhald av vatn enn massestraumar. Hastigheita på begge desse skredtypane kan vere svært høg, og dette gjer at dei kan verte svært øydeleggande. Massestraumar og flaumskred er føresaka av store mengder overflatevatn grunna ekstreme nedbørsmengder eller rask snøsmelting, som eroderer og mobiliserer lausmassar og/eller blokker i bratte skråningar (Highland og Bobrowsky, 2008). Morenedekket i lia ovanfor Slåtten skule er kartlagd som tynt, og dei mange nakne fjellhammarane som vart observert i felt tyder også på dette. Morene er i seg sjølv rekna som ein stabil jordart, og i utgangspunktet vil området vere trygd for tørre lausmasseskred. Risikoen i området er knytt til vassavrenninga. Feltarbeidet viste at dreneringa er konsentrert i veldefinerte bekkeløp. Kanalen som er greven ut ilangs nordranden av skuleplassen fangar opp dreneringa og den vil vere djup nok og brei nok til å fange opp flaumskred frå dei bekkane som ved ekstremt høg vassføring kan over sine breidder. Spørsmålet er om det 800 mm breie røyret som ligg under idrettsbana er stort nok til å kunne drenere unna vassmengdene som kanalen fangar opp. I følgje Meteorologisk institutt fall det ved Tefre 83 mm på eitt døgn, i midten av desember 2011. Dette er eitt av dei våtaste døgna dei siste 20 åra og vi har nytta det som dimensjonerande for ekstremvêr i Førde. Som vist i Vedlegg 2.3.2. er det forventa at nedbørsmengd og avrenning ved Slåtten skule vil auke med opptil 20% fram mot 2100. Dette 48

gjev ei normal nedbørsmengd på ca. 100 mm nedbør i døgnet. Denne verdien er her brukt for å vurdere om dreneringsøyret i området er tilstrekkeleg dimensjonert. I kalkulasjonene tek vi utgangspunkt i at sedimentet er vassmetta slik at dette ikkje meir vatn kan akkumulerast her, og alt vert drenert direkte vidare. Som vist i Vedlegg 2.2. er nedslagsfeltet til dreneringsrøyret ved hjelp av GIS kalkulert til å vere 550 000 m 2 stort. Med ein døgnnedbør på 100 mm gjev dette eit volum på 55 000 m 3 vatn. Det er 86400 sekund i eit døgn, noko som gjev ei avrenning i overkant av 600 l/min. Røyret under idrettsbana ved Slåtten skule har eit fall på ca. 10. Med ein røyrdiameter på 800 mm vil dette gje ei dreneringsemne på 1 600 l/min. Dette røyret er derfor med god margin tilstrekkeleg dimensjonert til å drenere sitt nedslagsfelt under den modellerte nedbørsnormalen på ca. 100 mm/døgn i klimaperioden 2071-2100. Marginen på 1000 l/s er så stor at dette røyret også vil vere i stand til å drenere den ekstra vassavrenninga som ekstreme vêrsituasjonar vil medføre fram mot- og i løpet av denne klimaperioden. Figur 46: Kart som viser kalkulert nedslagsfelt for dreneringsrøyret som går under idrettsbana ved Slåtten skule. Feltet har eit areal på 550 000 m 2. Dette er laga ved hjelp av GIS hydrology tool, og er basert på DEMkart (digital elevation model), som har ei oppløysing på 1 x 1 m. Feltet er her presentert på eit kart av Statens kartverk med noko lågare oppløysing. 49

Som nemnd i Vedlegg 6.2. vart det observert ei mindre oppdemming ved det 400 mm breie dreneringsrøyret for bekken nordaust for idrettsbana (Figur 42). Dette røyret har eit fall på under 5 og med ein røyrdiameter på 400 mm gjev det ein kapasitet på 140 l/sekund. Vi har ikkje rekna ut nedslagsfeltet til dette røyret, men sidan det falt rundt 40 mm/døgn i forkant av feltarbeidet er det grunn til å tru at ei nedbørsmengd på 100 mm/døgn vil føre til oversymjing her. Her kan ein derfor vurdere å gjennomføre enkelte preventive tiltak mot flaum (sjå Vedlegg 7). Figur 47: Ei av dei mange elvene som drenerer ned i den same kanalen ovanfor skuleplassen. Vassføringa er høg etter ein døgnnedbør på 40 mm. 6.3.2. Ras frå fast fjell Skred frå fast fjell kan sorterast i tre kategoriar: 1) Fjellskred: Bergmassar over 100 000 m³, som losnar frå fjellsider. 2) Steinskred: Bergsmassar på 100-100 000 m³, som losnar frå fjellsider. 3) Steinsprang: Bergmassar under 100 m 3 som losnar frå fjellsider. Steinskred treng ikkje nødvendigvis å losne berre frå fast fjell. Også lause enkeltblokker som ligg i urer og lier kan rase vidare dersom dei vert utsett for ein ny og/eller annan utløysingsmekanisme. Steinskred- og steinsprangvifter har vanlegvis ein rasvinkel på omlag 40-45. Det vil seie at bergskrentar og lausmasseskråningar normalt må vere steilare enn 45 for at steinskred eller steinsprang kan førekomme. Utløysingsmekanismar for steinsprang er kraftig nedbør som aukar porevasstrykket, eventuelt rotsprenging og rotvelte, samt frostsprenging der vatn frys til is i sprekker og utvidar seg og dermed sprenger laus blokker når isen smeltar igjen. Den mest effektive temperaturen for 50

frostsprenging er mellom -3 C og -5 C (Terzaghi, 1962). Termisk ekspansjon er ein annen mogleg årsak. Når fjellet vert varma opp utvidar det seg, og når det så avkjøler seg att flyttar blokka seg litt ut for kvar gong til den til slutt fell ut. Det er ikkje tidlegare registrert steinsprang i området rundt Slåtten skule (Vedlegg 4.2.), og NVE m. fl. sine aktsemdskart over området (Vedlegg 4.1.) viser at skulen ligg utanfor modellert utløpsområde for steinsprang. Feltarbeidet (Vedlegg 6.2.) viste at det er mange potensielle utløysingspunkt for steinsprang i lia ovanfor Slåtten skule. Det ligg sporadiske steinsprangavsetjingar i heile lia, og ved to lokalitetar direkte ovanfor skuleplassen er det to større skredurer. Som nemnd ser all blokkmateriale ut til å ha stoppa før midtvegs i kanalen mellom lia og det skuleområdet. Også alpha-beta-modelleringa (Vedlegg 5) viser at steinsprang med eit gjentakingsintervell på 5000 år vil stanse her. Den brå vinkelendringa mellom den bratte lia og det flate skuleområdet fører til at fallenergien til eventuelle blokker vil bli absorbert i bakken. Den 1-1,5 m djupe kanalen vil i tillegg fungere som ein fangvoll som hindrar blokkene i å trille vidare. På bakgrunn av dette konkluderer vi med at skuleområdet ligg innanfor tryggleiksklasse 3 for steinsprang. Vi nyttar derfor skissa til faresonekartet, basert på alpha-beta-modelleringa, som endeleg faresonekart for steinsprang i undersøkingsområdet. Figur 48: Etter å ha sett at feltobservasjonane støttar resultatet frå alpha-beta-modelleringa opphøger vi det tidlegare utkastet til vårt endelege faresonekart for Slåtten skule. Dette viser at skulebygga og området elles ligg i tryggleiksklasse 3. Basert på kart frå Statens kartverk. 6.3.3. Snøskred Ein skil vanlegvis mellom to ulike typar snøskred; laussnøskred og flakskred. I tillegg førekjem sørpeskred, der porene i snøen er fylt med vatn, og desse har derfor andre eigenskapar enn eit vanleg snøskred. Snøskred førekjem i bratt terreng med hellingar større enn 30 og utan tett skog. Dei fleste snøskred inntreff med hellingar mellom 30 og 45. Terreng som er utsett for snøskred er område som ligg i le for vinden og har former som samlar snø. Dette gjeld for eksempel større 51

botnar, opne skåleformer og innsøkk, bratte elvegjel og skar. Svaberg og konvekse parti, altså områder med strekkespenningar i snøen, er også utsette. Snødekket vert ustabilt ved 2 mm nedbør (tilsvarar 2 cm snø) per time. Om det er mindre enn 2 mm nedbør per time vil snøkrystallane normalt sintre og feste seg etter kvart som dei fell. Ved 50 cm snø byrjar terrengdekket å verte utjamna slik at friksjonen mot terrenget vert nedsett. Som regel må ein ha ei helling på over 45 for at eit laussnøskred skal verte utløyst (Lied & Kristensen, 2003). Slike skred vert ofte utløyst under, eller rett etter eit intenst snøfall i bratt terreng. Då vil snødjupna auke så raskt at snøkrystallane lenger nede i snødekket kollapsar og kjem i rørsle. Solskin og regn kan også vere ein utløysande faktor for slike skred. Dei startar alltid frå eit punkt og breiar seg utover og nedover i ein skråning, samtidig som stadig meir snø vert dratt med i skredet. Flakskred inntreff i lagdelt snø der større eller mindre flak av for eksempel fokksnø glir ut samstundes langs eit underliggande svakare lag i snøpakken (Lied & Kristensen, 2003). Det svakare laget kan vere begerkrystallar som vert danna i kaldt ver, rimlag, nysnø eller hagl. I flakskred finn ein alltid eit fastare snølag øvst, som glir ut langs eit lag definert som glidesjikt med mindre styrke. Glidesjiktet ligg igjen over eit fastare lag som kallast eit glideplan. I enkelte tilfeller kan bakken sjølv utgjere glideplanet. Faren for utløysing av skred aukar med tilveksten av nysnø. Og, sannsynet for skred er større ved raskare akkumulasjon. I tillegg er vindstyrke og -retning viktige faktorar, samt det faktum at vindtransportert snø vanlegvis utgjer den største delen av snøakkumulasjonen. Ein annan viktig faktor er temperatur. Rask temperaturstiging gjev ustabilt snødekke på grunn av nedsett fastleik i snøen. Lange kuldeperiodar gjev gode vilkår for danninga av begerkrystallar. Slike skred kan utløysast i områder der hellinga på terrenget er over 30. Under uvanlige vêrforhold kan denne type skred verte utløyst i slakare hellingar. Klimastatistikken (Vedlegg 2.3.1.) viser at vintertemperaturen på Vestlandet har auka dei siste tiåra og klimaforskarar (Vedlegg 2.3.2.) spår eit mildare og våtare vestlandsklima fram mot 2100. Dette er for kortsiktige perspektiv til å kunne fastslå snømengd og skredfare i høve til S2, og det er ingen garanti for at store snømassar ikkje vil bygge seg opp og utløyse skred i framtida. Aktsemdskarta som er utarbeida av NVE m. fl. (Vedlegg 4.1.) viser at heile området er innanfor modellert utløpsdistanse for snøskred. Topografien tilseier derfor også at det kan oppstå skred i dette området, sjølv om det ikkje tidlegare er registrert snøskred her (Vedlegg 4.2.). NVE m. fl. sine aktsemdskart viser at Slåtten skule ligg innanfor modellert utløpsdistanse for snøskred. Våre modelleringar med alpha-beta-metoden (Vedlegg 5) er basert på noko høgare kartoppløysing (1-meterskotar) og vert derfor her meir vektlagd. Desse viser at berre eit belte langs nordenden av skuleområdet ligg innanfor potensielt utløpsområde for snøskred med gjentakingsintervall på 100 og 1000 år. Feltarbeidet (Vedlegg 6.2.) avdekka at det er parti i lia ovanfor skuleområdet som er slake nok til at snø kan akkumulerast (<60 ), og likevel bratte nok til at snø kan bli sett i rørsle og danne skred (>30 ). Det er likevel teitt skog i størsteparten av dette området, noko som stabiliserer snøen og reduserer utløysingspotensialet (Figur 49). 52

Figur 49: Teitt skog i området ovanfor Slåtten skule reduserer utløysingspotensialet for snøskred. Bilete teke mot sør. På profila som ligg til grunn for alpha-beta-modelleringane ser ein at grøfta langs nordranden av skuleplassen ikkje er teke med i kalkulasjonane. Denne vil absolutt ha ein dempande effekt også på snøskred. På bakgrunn av dette konkluderer vi med at utkastet til faresonekartet frå Vedlegg 5 kan gjelde som endeleg faresonekart for området (Figur 50). Nordvestre ende av skuleområdet vil derfor ha områder kor snøskred kan gå oftare enn både 5000, 1000 og 100 år. Ingen av bygningane på tomta er likevel råka av desse sonene, og i utgangspunktet treng ein derfor ikkje å sikre mot snøskred. Dersom det i framtida vert planlagd å setje opp bygningar så langt nord på tomta må sikringstiltak mot snøskred vurderast, med omsyn til tryggleiksklassane (sjå Vedlegg 7). 53

Figur 50: Faresonekartet for snøskred vert, i likskap med det for steinsprang, direkte henta frå modelleringsresultatet i Vedlegg 5. Dette viser at skulebygga ligg innanfor tryggleiksklasse 3. Basert på kart frå Statens kartverk. 6.3.4. Sørpeskred Dette er skred med ein blanding av snø og vatn. Slike skred kan utløysast på hellingar heilt ned mot 4. Det er fjellsider vendt mot framherskande vindretningar som er mest utsette. Det er i desse fjellsidene ein får mest nedbør, og fordi varmetilføringa frå lufta her er størst, får ein den mest intense snøsmeltinga. Slike skred vert utløyste av høgt vasstrykk i snødekket og tilføringa av vatn overstig då avrenninga. Det skal mykje vatn til for å utløyse sørpeskred, og dei vert ofte utløyste under intense nedbørsperiodar saman med snøsmelting. Nysnø eller grovkorna lauspakka snø er mest utsett då desse absorberer mykje vatn (Lied & Kristensen, 2003). Om ein har fjellgrunn, is eller frosen grunn under snøen, får ikkje vatnet drenere vekk, noko som aukar faren for sørpeskred. Kraftig regn kan også føre til sørpeskred til alle tider på vinteren, i områder der regn er vanleg gjennom vinterhalvåret, slik som på Vestlandet med eit marint klima. Bekkeløp og grunne forseinkingar er dei mest vanlege startområda for sørpeskred, men også myrer, dreneringskanalar, innsjøar, opne skråningar, er potensielle utløysingsområder (Hestnes, 1998). Lia ovanfor Slåtten skule er har ein topografi med mange slakare parti kor det vil samle seg opp meir snø enn i dei brattare partia. Det renn mykje vatn i dette området og det medfører ein risiko for at snøen kan bli væta slik at ein får danna sørpe. Det er derfor ein utløysingsfare for sørpeskred i denne lia. Likevel har vi konkludert med at kanalen ovanfor skuleplassen vil vere djup nok til å fange opp flaumskred og ta mykje energi frå snøskred. Dette vil også gjelde for sørpeskred, så vi klonkluderer med at Slåtten skule ligg trygt plassert i forhold til dette.. 54

VEDLEGG 7 FORSLAG TIL SIKRINGSTILTAK 7.1. Generelt Skred vert vanlegvis inndelt i tre fasar/områder: 1) utløysingsområdet, der skredmassane losnar og kjem i rørsle 2) skredløpet, som er bana skredet følgjer 3) utløpsområdet, som er det arealet skredet legg seg når energien er oppbrukt Ved sikring mot skred er det mogleg å gjere inngrep i alle desse tre fasane, for å forhindre skadar på bygg. Kva for sikringsmetodar som bør nyttast er ei avveging mellom skredfare, kostnad og lokale, praktiske føresetnader/utfordringar for skredsikring (f. eks. tilgjengelegheit for anleggsmaskiner o. l.). 7.2. Sikringstiltak Det 800 mm breie røyret som drenenrer kanalen ovanfor skuleplassen vart i Vedlegg 6.3. vurdert stort nok til å ta unna vassavrenninga her, sjølv med omsyn til klimaprognosar som viser at det vert våtare i framtida. Det er likevel utløysingsfare for flaumskred i lia ovanfor, og sjølv om kanalen er vurdert stor nok til å kunne fange opp slike vil eit flaumskred ta med seg lausmassar og vegetasjon. Dette kan teitte innløpet til røyret og redusere dreneringsemna. Det er i dag ei rist framfor røyret som fangar opp slike massar (Figur 40). Det er ein føresetnad for flaumtryggleiken i området at denne rista vert kontrollert og reinska med jamne mellomrom, for å hindre at den tettar seg til. Det andre røyret som er omtala (Figur 42 og 51) er noko mindre dimensjonert i forhold til sitt sannsynlege nedslagsfelt. Her er den lokale flaumfaren derfor noko større. Dette røyret er ligg likevel heilt på grensa til skuleområdet, og oppdragsgjevar må vurdere om sikring her er nødvendig. Ei oversvømming her vil potensielt kunne medføre at vatn renn inn på idrettsbana. Dette vil hende kun ved ekstreme vêrsituasjonar. Sidan potensialet for materielle skadar her er liten, og for personskadar nærmast fråverande, ser ikkje vi noko problem i å avvente og observere dette dreneringsrøyret. Dersom det viser seg at oversvømming vert eit gjentakande problem bør ein vurdere å gjennomføre tiltak. Vi vil då tilrå å skifte røyret ut med eit 650 mm bredt røyr, eller eventuelt opne heile dreneringsløpet slik at det vert ein kanal. Det må då nødvendigvis byggast ei bru over denne for å sikre ferdsel til den andre sida. Slik det er i dag må dette røyret uansett underleggast tilsvarande, jamnleg kontroll og eventuell oppreinsking for å oppretthalde dreneringsemna. Det bør monterast ei rist også ved innløpet til dette røyret. 55

Figur 51: Ved dreneringsrøyret nordaust for skuleområdet er det ei viss fare for oversvømming ved ekstreme vêrsituasjonar. Potensialet for materielle skadar er lite, men dersom dette fører til gjentakande problem for oppdragsgjevar eller skuleleiinga kan ein vurdere å skifte ut røyret eller opne opp heile dreneringsløpet. Slik det er i dag bør røyret uansett kontrollerast og reinskast med jamne mellomrom. Det bør også setjast opp ei rist ved innløpet for å fange opp lausmassar og vegetasjonsrestar. Elles ligg ingen av bygningane ved Slåtten skule utanfor tryggleiksklasse 3, og det vil derfor ikkje vere nødvendig med sikring mot skred. Dersom det i framtida skal settast opp bygg nord på tomta, som hamnar innanfor faresonane her, bør det gjennomførast sikringstiltak med omsyn til våre faresonekart. Vår skredfarevurdering er gjort med utgangspunkt i noverande, naturgjevne forhold. Eventuelle menneskelege inngrep i området i framtida bør utførast slik at desse best mogleg vert oppretthaldne. All utbygging, sjølvsagt inkludert eventuell utbygging av det føreslåtte sikringstiltaket i seg sjølv, bør derfor skje i samråd med kyndig personell. 56

Emne VEDLEGG 8 RISIKO- OG SÅRBARHEITSANALYSE Dette er eit standardskjema for risiko- og sårbarheitsanalyse (ROS) der SGC har fylt ut felta som har med dei geologiske aspekta å gjere. Dersom oppdragsgjevar i framtida skal fylle ut eit fullstendig ROS-skjema, m. t. p. utbygging i området, kan punkta under overførast til dette. Naturgjevne forhold Er det knytt uakseptabel risiko til følgjande forhold? a Jordskred og/eller massestraum X b c Skred frå fast fjell (steinsprang, steinskred og/eller fjellskred) Flodbølgjer som følgje av skred i vatn eller sjø d Snøskred X e Sørpeskred X Nei Ja f Flaum og/eller flaumskred X h Stormflo X i Grunnutgliding, berg X j Grunnutgliding, lausmassar X X X Kommentarar Kanalen i overkant av skuleplassen vil fange opp dette. Nordlege del av den evaluerte tomta er utanfor S3, men alle bygningar i området ligg innanfor denne tryggleikssonen. Vedlikehald av dreneringsrøyr vil førebygge dette. Det er ein viss fare for at lausmassar i lia ovanfor skuleplassen vil kunne setjast i rørsle, spesielt i samband med mykje nedbør. Dette vil bli fanga opp av kanalen i overkant av tomta, og utgjer dermed ingen risiko for skulebygga. k Radon i berggrunn Radonmengda i grunnen er ikkje målt l Sterk vind X m Anna 57

VEDLEGG 9 KONKLUSJONAR På bakgrunn av våre feltobservasjonar, supplert med kart og fotografiske data, klimadata, historiske data og enkle matematiske modelleringar, har Sunnfjord Geo Consulting AS gjort ei heilskapleg skredfareevaluering for Slåtten skule i Førde, Førde kommune. Det er ei bratt li nord for det evaluerte området og fleire tilnærma vertikale hammarar i denne. Lia er dekka av stailt morenemateriale og faren for tørre lausmasseskred er liten. Det renn likevel mange elver i området og det er fare for massestraum og flaumskred i tilknyting til desse, spesielt med omsyn til klimamdellar som viser opptil 20% meir avrenning fram mot 2100. Mellom det horisontale skuleområdet og den stadvis vertikale skråningen ovanfor er det greve ut ein ca. 2 m brei kanal. Denne er vurdert som stor nok til å kunne fange opp eventuelle massestraumar og flaumskred, også ved framtidig ekstremvêr. Kalkulasjonar viser at det 800 mm breie røyret, som leiar vatnet vidare under skuleplassen og ut i Anga, også er tilstrekkelig dimensjonert. Det er likevel viktig at rista ved innløpet til dette røyret vert rutinemessig kontrollert og reinska for lausmassar og vegetasjonsrestar. Nordaust for skuleområdet ligg det eit 400 mm bredt røyr som leiar avrenning frå aust og inn i denne kanalen. Dette er mindre dimensjonert i forhold til sitt nedslagsfelt, og her kan det vere ein viss risiko for oversvømming under store nedbørsmengder. Potensialet for materielle skadar er lite, og for personskadar nærmast fråverande, så oppdragsgjevar/skuleleiinga må sjølv vurdere om det bør gjerast endringar her. I tilfelle bør røyret skiftast ut med eit større røyr, eller løpet opnast heilt opp. Feltobservasjonane viser at det er mange potensielle utløpspunkt for steinsprang i området. Det ligg også to skredurer direkte nord for skuleområdet, kor skredfrekvensen openbart er høgare enn 1 skred/5000 år. Både NVE m. fl. sine aktsemdskart og våre eigne modelleringar med alpha-beta-metoden viser imidlertid at den potensielle utlpøsdistansen for desse skreda ikkje når inn på skuleområdet. Våre feltobservasjonar støttar dette, og vi konkluderer derfor med at heile skuleområdet ligg innanfor tryggleiksklasse 3. Klimaprognosar viser at det vil bli 30-40% mindre snø fram mot 2071-2100. Topografien i lia ovanfor Slåtten skule tilseier at snøskred kan utløysast, men teitt skogvekst reduserer dette faremomentet. På bakgrunn av modelleringar og feltobservasjonar konkluderer vi med at det er ein fare for snøskred med gjentakingsintervall mindre enn 5000 år, i nordlege del av skuleområdet. Ingen av bygningane ligg i dag utanfor tryggleiksklasse 3, og sikring er derfor i utgangspunktet ikkje nødvendig. Dersom ein i framtida skal sette opp bygg utanfor det vi har definert som tryggleiksklasse 3 bør ein vurdere sikringstiltak mot snøskred. I tilfelle kan SGC hjelpe oppdragsgjavar med dette. 58

VEDLEGG 10 REFERANSAR Derron, M. H. 2009: Method for the susceptibility mapping of rock falls in Norway. Technical report, Norges Geologiske Undersøkelse. Hestnes, E. 1998: Slushflow hazard-where, why and when? 25 years of experience with slushflow consulting and research. Annals of Glaciology 26, 370-376. Highland, L. M., Bobrowsky, P. 2008: The landslide handbook A guide to understanding landslides. U. S. Geological Survey Circular 1325. Reston. Lied, K., Kristensen, K. 2003: Snøskred. Håndbok om snøskred (Norsk utgave). Vett & Viten AS. Høvik. Ramberg, I., Brynhi, I. & Nøttvedt, A. 2006: Landet blir til. Norsk Geologisk Foreining. Trondheim. Terzaghi, K. 1962: Stability of steep slopes on hard unweathered rock. Geotechnique 12, 251-270. Internettsider: Kart, satellittbileter og topografiske profil: Statens kartverk, Det Norske Kartselskap AS Geologiske data: Norges geologiske undersøkelse Klima: Meteorologisk institutt, Miljøverndepartementet Skredkart: Norges vassdrags- og energidirektorat Føreskrifter: Direktoratet for byggkvalitet http://www.norgeskart.no http://www.atlas.no http://www.ngu.no http://www.met.no http://www.senorge.no http://www.yr.no http://www.regjeringen.no/nn/dep/md http://www.skrednett.no http://www.lovdata.no 59