Helse- og omsorgsplan for Førde kommune 2015-2026

Helse- og omsorgsplan for Førde kommune 2015-2026 Førde kommune Ei drivkraft med menneska i sentrum

1 Føreord Førde kommune har over lengre tid utvikla gode helse- og omsorgstenester. Til liks med andre kommunar i landet står vi likevel overfor ei rekkje utfordringar i åra framover: aukande tal eldre, fleire personar med demenssjukdom, auka rus- og psykiatriproblematikk, fleire med kroniske lidingar og livsstilssjukdomar, meir differensiert brukargruppe som følgje av ulik etnisk bakgrunn, og fleire oppgåver overført frå statlege styresmakter. Samstundes får også vi færre innbyggjarar i yrkesaktiv alder, og det er ei utfordring både å få rekruttert inn nok tilsette i helse- og omsorgssektoren og å omstille kommunen organisatorisk for betre å møte denne nye kvardagen. Helse- og omsorgsplan 2015-2026 gjev retning for korleis vi skal utvikle tenestene dei komande åra slik at vi er betre rusta til å møte desse utfordringane. Gode levekår for alle er eit sentralt stikkord uavhengig av diagnose, bustad, personleg økonomi, kjønn, etnisk bakgrunn og den einskilde sin livssituasjon. Vi ynskjer at helse- og omsorgstenestene skal bidra til god helse og førebyggje sjukdom slik at flest mogeleg kan leve eit aktivt og meiningsfullt liv lengst mogeleg. Kommunen åleine vil ikkje kunne løyse dei framtidige helse- og omsorgsutfordringane. Det vil vere naudsynt å supplere den offentlege tenesteytinga gjennom dialog med pårørande og frivilleg sektor. Grunntanken i planen kan oppsummerast slik: Helse, livskvalitet og gode levekår er samfunnet sitt felles prosjekt. Kommunen må tilreggeleggje og lage gode strukturar, samtidig som vi må ha kompetanse og kapasitet til å gje naudsynte tenester til dei som har behov for det. Kvar einskild må på eige initiativ og i fellesskap med andre, ta ansvar for eiga helse, og så langt som mogeleg nytte dei mogelegheitane ein har for å påverke eigen livssituasjon. Samstundes skal innbyggjarane føle seg trygge på at dei som treng det, får rett hjelp til rett tid, i rett omfang. Det er ikkje føreteke prioriteringar i dei ulike handlingsdelane i planen (Slik gjer vi det) anna enn ved innfasing i ulike år. Konkret prioritering av tiltaka vert innarbeidd i årlege rulleringar av handlingsplan og økonomiplan. Vi er klar for å utvikle helse- og omsorgstenestene dei komande åra og vi ynskjer DEG med på laget! Førde 04.06.15 Ole John Østenstad Rådmann 2

Innhald: 1 Føreord... 2 2 Vegen fram mot helse- og omsorgsplan... 4 2.1 Om plandokumentet... 4 2.2 Kven gjeld planen for?... 4 2.3 Nasjonale føringar og relevant lovverk... 4 2.4 Tilknyting til andre kommunale planar... 5 3 Overordna visjon, mål og satsingsområde... 6 3.1 Helse og omsorg mot 2026 kva skal vi satse på?... 6 3.2 Overordna visjon og målsetting... 6 3.3 Fokusområde og tverrfaglege perspektiv... 7 4 Viktige utviklingstrekk fram mot 2026... 9 4.1 Førde kommune si organisering av helse- og omsorgstenestene... 9 4.2 Framskrive folketal ulike aldersgrupper 2014-2040:... 10 4.3 Framskriving personar med demens... 11 4.4 Kor mange fleire gamle blir det i framtida, og kva betyr det for tilbodet?... 12 4.5 Behov for fleire årsverk i institusjons- og heimeteneste... 12 4.6 Nasjonale utfordringar... 13 4.7 Særlege utfordringar for Førde... 13 5 Førde ei drivkraft i fylket... 14 6 Førde for menneske i alle livets fasar... 16 6.1 Førde for menneske i alle livets fasar... 16 6.1.1 Demensomsorg... 16 6.1.2 Rehabilitering og fysio- og ergoterapitenester... 17 6.1.3 Psykisk helse og rus... 19 6.1.4 Legetenester for alle... 20 6.2 Alle i Førde har ein god stad å bu... 22 6.2.1 Butilbod i institusjon... 22 6.2.2 Butilbod i open omsorg... 24 6.2.3 Omsorgsbustader og gjennomgangsbustader... 26 6.3 I Førde er vi aktive og har ei meiningsfull fritid ansvar for eiga helse... 27 6.3.1 Dagtilbod og tilrettelagte fritidstilbod... 27 6.3.2 Frivillegsentral og frivilleg innsats... 28 6.3.3 Folkehelse... 30 6.4 I Førde har vi trygge og gode oppvekstvilkår... 32 6.5 I Førde er vi godt rusta til å møte endringane i folkesamansetnad... 33 6.5.1 Velferdsteknologi og tenesteinnovasjon... 33 6.5.2 Rekruttering av arbeidskraft... 35 6.5.3 Innvandrarhelse og -integrering... 36 7 Førde ein framtidsretta og effektiv organisasjon... 38 7.1 I Førde er vi ei drivkraft i utvikling av effektive og kvalitativt gode tenester... 38 7.2 I Førde kommune er vi kjende for å vere framtidsretta, kompetente og ein inkluderande organisasjon... 39 7.3 I Førde er vi gode på samfunnstryggleik... 41 8 Interkommunalt samarbeid... 43 3

2 Vegen fram mot helse- og omsorgsplan Om plandokumentet 2.1 Helse- og omsorgsplanen skisserer både langsiktige satsingsområde og meir konkrete tiltak, og er derfor eit viktig styringsdokument for administrasjonen og dei folkevalgte i Førde fram mot 2026. Planen er eit resultat av planstrategi, arbeid i prosjektgruppa, møter med aktuelle einingsleiarar og andre tilsette innan helse og omsorg, tillitsvalte og brukarutval, samt orientering og drøfting med levekårskomiteen, eldrerådet og råd for menneske med nedsett funksjonsevne. Kap. 3 skisserer planen sine overordna mål, fokusområde og strategiske grep for å nå målsettingane. I kap. 4 synleggjer vi dei mest sentrale utviklingstrekka og utfordringane i åra fram mot 2026. Kap. 5-7 handlar om kva som er fokus- og satsingsområda våre, korleis vi vil ha det innan ulike prioriterte område og kva vi vil gjere for å nå desse måla. «Slik gjer vi det» - punkta er handlingsdelen til planen. Tidspunkt for gjennomføring gjev ein peikepinn for kor tid ein tenkjer å starte arbeidet, men kan bli endra ved årleg rullering av handlingsplanane. Tiltak der ein jobbar kontinuerleg i heile planperioden er merka med «kont.».til kvart kapittel har vi også sett opp nokre eksempel på måleindikatorar vi kan nytte for å sjå om vi har nådd måla våre. Dette er ikkje ei uttømmande liste, og nye indikatorar kan kome til. Til sist, i kap. 8, har vi peika på dei områda innan helse og omsorg der vi har interkommunalt samarbeid i dag, og kva vi ser føre oss i forhold til dette i åra framover. I planen har vi ikkje tatt omsyn til det pågåande arbeidet med Kommunereforma og eventuelle kommunesamanslåingar. Vi har planlagt våre tenester på bakgrunn av situasjonen i Førde kommune i dag. Dersom det vert samanslåing av kommunar i planperioden, kan dette fangast opp ved rullering av planen. Kven gjeld planen for? 2.2 Planen rettar seg mot alle kommunen sine innbyggjarar, men med eit spesielt fokus på den delen av innbyggjarane som har behov for pleie- og omsorgstenester. For einskilde brukargrupper vert det gjeve tenester frå ulike sektorar t.d. tenester til born og unge. Det skal utarbeidast ein eigen plan for oppvekstvilkår for born og unge som også vil ivareta helse- og omsorgstenester for denne gruppa. Tenester til born og unge er derfor berre kort omtalt i denne planen. Samarbeid mellom kommune og frivillege lag og organisasjonar er gitt ein sentral plass i dokumentet. Planen er også eit viktig dokument for tilsette i helse- og omsorgstenestene. Eldre med behov for helsehjelp og funksjonshemma i alle aldersgrupper er særleg viktige målgrupper. Folketalsframskrivingar syner at det vil bli langt fleire «unge eldre» (67 79 år) dei næraste åra. Livssituasjonen, helsetilstanden, ressursane og forventningane til desse «unge eldre» vil vere avgjerande for etterspurnaden etter tenester, og også i kva grad dei har høve til å vere aktive og deltakande. Nasjonale føringar og relevant lovverk 2.3 På nasjonalt nivå utgjer bl.a. Helse- og omsorgstenestelova, Folkehelselova, Psykisk helsevernlova, pasient- og brukarrettighetslova og Helseberedskapslova det viktigaste juridiske grunnlaget for kommunen sitt oppgåveansvar innan helse og omsorg. Lovverket innan helse og omsorg er supplert med ei rekkje forskrifter som konkretiserar innbyggjarane sine rettar og dei 4

offentlege sine plikter. Verdighetsgarantien, Kvalitetforskrifta, Akuttmedisinforskrifta og Fastlegeforskrifta er nokon av dei mest sentrale. Vidare er det ei rekkje planar og rettleiarar som utdjupar kommunane og helseføretaka sitt ansvar. Døme på dette er: Nasjonal helse- og omsorgsplan 2011-2015, Omsorgsplan 2015, Omsorgsplan 2020, Demensplan 2015, Saman om kreft, Nasjonal kreftstrategi 2013-2017 og St.mld 26 (2014-2015) om Fremtidens primærhelsetjeneste nærhet og helhet.. Tilknyting til andre kommunale planar 2.4 Helse- og omsorgsplanen er ein kommunedelplan som skal skildre satsingsområda våre fram mot 2026. Som nemnt byggjer planen vidare på fokus- og satsingsområda i Kommuneplanen sin samfunnsdel 2014-2026 (sjå pkt. 3.3). Helse- og omsorgsplanen vert også supplert med blant anna bustadsosial handlingsplan, plan for gode oppvekstvilkår for born og unge, plan for mottak og integrering av flyktningar, rusmiddelplan og kommunedelplan for fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv. I tillegg kjem aktuelle beredskapsplanar. Alle desse planane grip inn i kvarandre og delvis overlappar kvarandre, og det er derfor viktig å sjå alle planane i ein samanheng. 5

3 Overordna visjon, mål og satsingsområde Helse og omsorg mot 2026 kva skal vi satse på? 3.1 Helse- og omsorgstenestene dekker i dag heile livsløpet og har tenestemottakarar i alle aldersgrupper med behov for mangfald av løysingar på butilbod, tenestetilbod og faglege tilnærmingar. Samhandlingsreforma forsterkar dette mangfaldet og gjev kommunane nye oppgåver og nye mogelegheiter. St.mld. nr. 29 om Morgendagens omsorg byggjer på 8 prinsipp for omsorgstenestene: Skal byggje på eit heilskapleg menneskesyn Er basert på medbestemming, respekt og verdigheit Er tilpassa brukarane sine individuelle behov Viser respekt og omsorg for pårørande Består av kompetente leiarar og tilsette Vektlegg helsefremjande aktivitet og førebyggjande tiltak Er fleksibel, føreseieleg og tilbyr koordinerte og heilskaplege tenester Er lærande, innovativ og nyskapande St.mld 26 (2014-2015) om Fremtidens primærhelsetjeneste nærhet og helhet seier at mange kommunale helse- og omsorgstenester er gode kvar for seg, men dei er oppstykk og manglar heilskap. Regjeringa ynskjer derfor ein meir heilskapleg helse- og omsorgsteneste, og har trekt ut 3 særlege satsingsområde: auka kompetanse, betre leiing og teamorganisering. Overordna visjon og målsetting 3.2 Helse- og omsorgsplanen byggjer vidare på visjonen til Førde kommune: Førde kommune ei drivkraft med menneska i sentrum! Gjennom helse- og omsorgsplanen ynskjer vi å leggje til rette for at innbyggjarane i Førde skal kunne vere aktive og leve lengst mogeleg i eigen heim. Vi har derfor sett oss følgjande målsettingar: Helse og omsorgstenestene i Førde bidrar til god helse og førebyggjer sjukdom hjå innbyggjarane våre slik at flest mogeleg lever eit aktivt og meiningsfullt liv lengst mogeleg. Helse og omsorgstenestene i Førde legg til rette for at innbyggjarar som ynskjer det skal kunne bu lengst mogeleg i eigen heim, så lenge det er fagleg forsvarleg. Dei viktigaste strategiske grepa for å nå desse målsettingane er: Vi tydleggjer den einskilde sitt ansvar for eiga helse Vi legg til rette for auka aktivitet, eiga meistring og deltaking Vi utviklar samarbeidet med brukarane og pårørande Vi prioriterer målretta og førebyggjande innsats Vi yt effektiv og god hjelp til dei som har eit hjelpebehov Vi satsar på kvalitetsutvikling, kompetanse og rekruttering Vi har fokus på tenesteutvikling og prøve ut nye måtar å yte tenestene på 6

Fokusområde og tverrfaglege perspektiv 3.3 Helse- og omsorgsplanen byggjer vidare på fokusområda og satsingane i kommuneplanen sin samfunnsdel 2014-2026 1 : I tillegg til fokus- og satsingsområda som er vidareført frå samfunnsplanen, har vi trekt fram nokre prioriterte område som er sentrale innan helse og omsorg i åra framover. Tabellen nedanfor oppsummerer kva som er fokus og prioriterte område i helse- og omsorgsplanen: Fokusområde: Dette satsar vi på: Prioriterte område Førde ei drivkraft i fylket Førde for menneske i alle livets fasar Førde for menneske i alle livets fasar I Førde har alle ein god stad å bu I Førde er vi aktive og har ei meiningsfull fritid I Førde har vi trygge og gode oppvekstvilkår Demensomsorg Rehabilitering og koordinering Psykisk helse og rus Legetenester for alle Butilbod i institusjon Butilbod i open omsorg Omsorgsbustader og gjennomgangsbustader Dagtilbod og tilrettelagt fritidstilbod Frivillegsentral og frivilleg innsats Folkehelse 1 Biletet er Førde kommune sin Samfunnsplakat som synleggjer fokus- og satsingsområda i kommuneplanen sin samfunnsdel 2014-2026. 7

Førde ein framtidsretta og effektiv organisasjon I Førde er vi godt rusta til å møte utfordringa med endra folkesamansetnad I Førde er vi ei drivkraft i utvikling av effektive og kvalitativt gode tenester I Førde er vi kjende for å vere framtidsretta, kompetente og ein inkluderande organisasjon Velferdsteknologi og tenesteinnvoasjon Rekruttering av arbeidskraft Innvandrarhelse Interkommunalt samarbeid I Førde er vi gode på samfunnstryggleik I kommuneplanen sin samfunnsdel valte vi å synleggjere 4 tverrfaglege perspektiv gjennom heile planen, då vi meiner at desse perspektiva bør stå sentralt i alt vårt planarbeid. Desse perspektiva var: Areal (A) Folkehelse (F) Klima og miljø (M) Omdømme (O) Vi har valt å nytte desse også i helse- og omsorgsplanen sjølv om ikkje alle perspektiva er like sentrale når det gjeld helse og omsorg. Dersom dei ulike målsettingane «Slik vil vi ha det» - har innverknad på nokre av desse områda/perspektiva, har vi valt å markere dei med bokstavane A, F, K og O i parantes for kvar målsetting der det er relevant. 8

4 Viktige utviklingstrekk fram mot 2026 Det er utarbeidd ein eigen faktadel til helse- og omsorgsplanen som gjev utfyllande informasjon og statistikk knytt til folketalsutvikling, framskriving eldre, framskriving tal personar med demenssjukdom, folkehelseindikatorar, status i Kommunebarometeret (samanlikning med andre kommunar) og ressursinnsats. Nedanfor viser vi derfor berre nokre av dei utviklingstrekka som er mest sentrale for planlegginga av helse- og omsorgstenestene i tida framover. 4.1 Førde kommune si organisering av helse- og omsorgstenestene Helse- og omsorgstenestene i Førde kommune er i 2015 organisert slik: Helsetunet eining 3 Korttidseining Helsetunet eining 2 Langtidseining Helsetunet skjerma Langtidseining Kjøkkentenesta Rådmann Leiargruppa Personal- og service Fagutvikling og koordinering IKT Økonomi (Rekneskap og skatt) Bu- og miljøtenesta Psykiatritenesta Kronborg ressurshage Heimetenesta Helse og barn NAV Figur 1 Organisering av Helse og omsorg i Førde kommune Legetenester og rehabilitering Førde kommune er organisert i ein 2-nivå modell med rådmannen og kommunalsjefar som leiargruppe, og tenesteeiningar under dette. Helse og omsorg har totalt 11 tenesteeiningar. I tillegg kjem støtte- og stabseiningane Personal- og service, Fagutvikling og koordinering, IKT og Økonomi som alle yter tenester opp mot einingane i helse og omsorg. Tildelingskontoret for helse- og omsorgstenester og Utviklingssenteret for sjukeheimar og heimeteneseter (USHT) er lagt til Fagutvikling og koordinering. 9

Folketal 4.2 Framskrive folketal ulike aldersgrupper 2014-2040: 18000 16000 14000 12000 10000 Folketalsframskriving ulike aldersgrupper 8000 6000 4000 2000 0 0-5 år 6-15 år 16-66 år 67 år eller eldre Totalt 2015 1063 1803 8590 1312 12768 2020 1060 1773 8906 1614 13353 2026 1091 1727 9093 2119 14030 2040 1022 1837 9223 3180 15262 Figur 2 Framskrive folketal ulike aldersgrupper Den store endringa i folkesamansetnaden i Førde skjer først og fremst frå 2020 og utover. Utviklinga i dei yngre aldersgruppene vil stagnere, medan andelen av eldre vil auke monaleg. I 2040 vil andelen personar over 67 år i Førde utgjere 20 % av folketalet (mot knappe 10 % i dag). Aldersgruppa 67-79 år har ein jamn, sterk stigning framover mot 2040. For gruppa 80-89 år, er det svak stigning fram til 2020, men deretter vil den stige kraftig oppover. Tilsvarande gjeld for aldersgruppa 90 år +-. 10

Figur 3 Framskriving tal personar 67 år og over Framskriving personar med demens 4.3 Nasjonalt kompetansesenter for Aldring og helse har tal for kor stor del av befolkninga som har demenssjukdom, og kan stipulere forventa utvikling. Dei har rekna ut tal for Førde kommune basert på framskrive folketalsmengde og demensforekomst. Forekomsten av demens er høgare hjå kvinner enn hjå menn. Til dømes reknar ein at i aldersgruppa 65-69 år er forekomsten av demens hjå menn 0,8 % og 1,0 hjå kvinner, medan det i aldersgruppa 85-89 år er 28,4 % hjå menn og 32,7 % hjå kvinner. Aldersgrupper 2015 2020 2025 2030 65-69 år 5 6 7 7 70-74 år 7 11 13 15 75-79 år 16 18 29 35 80-84 år 32 36 42 68 85-89 år 36 40 47 56 90 år og eldre 34 34 47 56 Totalt alle 130 145 185 237 Figur 4 Framskriving tal personar med demenssjukdom Tabellen over viser at dei neste 10 åra vil talet personar med demenssjukdom auke frå 130 i 2015 til 185 personar i 2025. Dette vil seie ein auke på knappe 60 personar. Samla er det ein auke på vel 100 personar fram mot 2030. 11

4.4 Kor mange fleire gamle blir det i framtida, og kva betyr det for tilbodet? Kommunebarometeret har laga framskrivingar som syner behovet for nye plassar og nye tilbod, basert på kommunane sine eigne dekningsgrader per 2013 2. Framtidig behov er basert på den delen av innbyggjarane som i dag har sjukeheimsplass eller heimeteneste frå kommunen (dekningsgrad). Vi viser her framskrivingar basert på middels folketalsvekst basert på innbyggjarar 67 år og over: Middels vekst Tal personar over 67 år Endring frå 2013 Auka tal heimetenestemottakarar 2013 1260 2017 1512 252 57 6 2021 1780 520 120 13 2025 2049 789 208 31 Figur 5 Auke i tal mottakarar av heimetenester og heildøgns omsorg Auka tal personar i heildøgns omsorg Dersom kommunen opprettheld same dekningsgrad som i dag, vil vi i 2025 ha vel 200 fleire som har behov for heimetenester og vel 30 fleire med behov for heildøgns omsorgsplass i aldersgruppa 67 år og over. I tillegg kjem mottakarar i aldersgruppa 0-66 år som også treng heime- eller institusjonstenester. Kommunebarometeret har ikkje gjort tilsvarande framskrivingar for desse. Utrekningar frå Kommunal- og regionaldepartementet syner at vi må rekne med mellom 20 og 30 fleire mottakarar også i denne aldersgruppa fram mot 2025. Dette er då også gjerne brukarar med omfattande behov for tenester. Behov for fleire årsverk i institusjons- og heimeteneste 4.5 Kommunal- og regionaldepartementet har gjort framskrivingar som viser behovet for årsverk i dei store sektorane barnehage, grunnskule og institusjons- og heimeteneste fram mot 2040: Figur 6 Framskrive behov for årsverk samla Figur 7 Framskrive behov for årsverk per 1000 innbyggjar 2 Kommunebarometeret er ei samanlikning av kommunane i landet, basert på til saman 123 nøkkeltal (hovudsakleg frå Kostra) innan 12 ulike sektorar. 12

Vi ser at fram mot 2020 vil det vere behov for om lag 20 fleire årsverk innan både skule og barnehage, medan det er behov for knappa 50 fleire innan pleie- og omsorg. Ser vi vidare fram mot 2040, vil behovet for årsverk i pleie- og omsorg vere dobla. Ser vi behovet for årsverk knytt opp mot tal innbyggjarar i den arbeidsføre alderen 20 66 år, er det i pleie- og omsorgssektoren behova vil stige. Nasjonale utfordringar 4.6 I St.meld nr. 25 (2205-2006) om omsorgsutfordringane i framtida, og i Hagen-utvalet sin NOU 2011:11 Innovasjon i omsorg, er det trekt fram følgjande utfordringar: Fleire yngre brukarar med nedsett fysisk eller psykisk funksjonsevne Fleire eldre kombinert med mangel på tenesteytarar (personale) Behov for betre medisinsk tverrfagleg samarbeid for å sikre koordinerte tenester Auka behov for å førebyggje og avgrense meir og behandle mindre Må leggjast meir vekt på aktivitet i omsorg og på å møte psykososiale behov Det vil bli stadig fleire brukarar av dei kommunale omsorgstenestene i framtid. Den største auken av tenestemottakarar dei siste tiåra er personar under 67 år. Stadig fleire får livsstilssjukdomar som diabetes type 2, KOLS eller overvekt, og andelen innbyggjarar med psykiske lidingar aukar kraftig. Morgondagens brukarar vil ha andre behov og problem enn dagens tenestemottakarar, men også andre ressursar til å meistre dei: vi får nye generasjonar eldre og samtidig fleire yngre tenestemottakarar som alle vil krevje eit meir mangfaldig tenestetilbod. Framtidas eldre vil både ha høgare utdanning, vere meir ressurssterke og ha betre helse enn dagens eldre. Samstundes vil det bli truleg bli større ulikskap i høve eiga helse og sosiale føresetnader. I større grad enn dagens eldre vil dei også vere vane med, og forventar, å kunne bestemme over eige tilvære. Særlege utfordringar for Førde 4.7 Statistikken syner at Førde sine utfordringar er på linje med dei nasjonale utfordringane: Den doble demografiske utfordringa med ei framtidig auke i tal brukarar kombinert med redusert tilgang til arbeidskraft. Førde kommune har i dag unge innbyggjarar. Andelen eldre, det vil seie innbyggjarar over 67 år, vil auke monaleg i planperioden. I 2025 vil kommunen ha ca. 2050 innbyggjarar over 67 år (prognose). Det vil seie ein auke på knappe 800 personar.utfordringa sitt omfang må likevel sjåast i lys av at den nye eldregenerasjonen har betre helse og meir ressursar i form av høgare utdanning, samt betre økonomi til å kunne møte og meistre alderdomen. Dette medfører mellom anna at dei bør kunne planleggje eiga buform med tanke på alderdom og svekka helse. Ein vesentleg del av folkeveksten i Førde skuldast tilflytting frå utlandet. Vi får stadig fleire innbyggjarar med utanlandsk bakgrunn. Desse har ofte andre behov og føresetnader knytt til helse, pleie- og omsorg. Vi meiner derfor det er viktig å ha fokus på migrasjonshelse og førebyggjande tiltak for denne gruppa. I tillegg til utviklingstrekka knytt til alderssamansetnad og nasjonalitet, er det nokre tendensar som vi bør halde auge med framover: Tilflytting av unge eldre frå nabokommunar for å busetje seg i meir lettstelte husvære og kome nærare spesialisthelsetenestene. Auke i andelen einslege eldre over 80 år, og vi aukar meir enn landssnittet. Einslege eldre har vanlegvis behov for meir helse- og omsorgstenester enn eldre som lever i lag med ektefelle/sambuar/familiemedlemer. 13

5 Førde ei drivkraft i fylket Fokusområde: Dette satsar vi på: Førde ei drivkraft i fylket I Førde vil vi vekse også for fylket! I Førde har vi varierte arbeidsplassar, gode utdanningstilbod og er attraktive for nyetablerarar Førde skal vere kjent som ein kompakt by med urbane kvalitetar, pulserande kulturliv og internasjonalt mangfald Slik har vi det i 2015 : Førde er vertskommune for utviklingssenter for sjukeheim og heimetenester i Sogn og Fjordane (USHT). Mange viktige institusjonar innan helse og omsorg er lokalisert i Førde: Førde sentralsjukehus Høgskulen i Sogn og Fjordane avd. helsefag, Mo og Øyrane vidaregåande skule med helse- og oppvekstfag og Hjelpemiddelsentralen i Sogn og Fjordane Overgrepsmottaket i Sogn og Fjordane og Senter mot incest og seksuelle overgrep (SMISO) i Sogn og Fjordane er også lokalisert i Førde Sterke sider Vertskommune for USHT Sentrale institusjonar innan helse og omsorg er lokalisert i Førde Legg til rette for interkommunale samarbeid Utfordringar Tilflytting av ulike brukarar som følgje av at vi er regionsenter For lite proaktive fordi vi til no har hatt lett tilgang til tenester og kompetanse Slik vil vi ha det i 2026: Førde har ei sterk og sentral rolle som vert for utviklingssenter for sjukeheim og heimetenester i Sogn og Fjordane (O). Vi er ein god vertskommune og har eit godt samarbeid med Helse Førde, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Hjelpemiddelsentralen og Sogn og Fjordane fylkeskommune (O). Vi tilbyr varierte og attraktive arbeidsplassar innan helse og omsorg (O). Vi er aktive med å bidra til å utvikle fleire og nye studieplassar i helse og omsorg (O). Vi legg til rette for forsking og utvikling i helse- og omsorgssektoren (O). Drivkraft i fylket - slik kan vi måle om vi er på rett veg: Tal på arbeidsplassar innan helse og omsorg Tal forskingssamarbeid Tal elevar og studentar Tal interkommunale samarbeid Førde deltek i 14

Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Vidareføre og styrke vertsrolla som utviklingssenter for sjukeheim og heimetenester i Sogn og Fjordane Utviklingssenteret for sjukeheim og heimetenester Aktuelle einingar i helse og omsorg Kommunane i Sogn og Fjordane Vere ein god vertskommune for Helse Førde, vidaregåande skule, Høgskulen i Sogn og Fjordane og Hjelpemiddelsentralen Vere pådrivar for å utvikle velferdsteknologiske løysingar Vidareutvikle praksistilbodet til elevar, studentar og lærlingar Vidareutvikle Campus Førde Politisk nivå Einingar innan helse og omsorg Aktuelle einingar Politisk nivå Helse Førde Høgskulen i Sogn og Fjordane Sogn og Fjordane fylkeskommune USHT HISF FSS HISF Ungdomsskular Vidareg. skule HISF 2015-2026 Andre kommunale planar som har særskilt relevans for helse og omsorg og fokusområdet «Førde ei drivkraft i fylket»: Kommuneplanen sin samfunnsdel 2014 2026 Kommuneplanen sin arealdel 2015-2026 Gode oppvekstvilkår for born og unge Kommunedelplan for fysisk aktivitet, idrett og friluftsliv Kulturplan Næringsplan SIS Sykkelbyen Førde 15

6 Førde for menneske i alle livets fasar Fokusområde: Førde for menneske i alle livets fasar Dette satsar vi på: I Førde har alle ein god stad å bu I Førde er vi aktive og har ei meiningsfull fritid I Førde har vi trygge og gode oppvekstvilkår I Førde er vi godt rusta til å møte utfordringa med endra folkesamansetnad Dette satsar vi på 6.1 Førde for menneske i alle livets fasar Førde for menneske i alle livets fasar handlar om at vi ynskjer at alle innbyggjarar skal ha gode levekår uavhengig av alder og livssituasjon. Det kan oppstå behov for å motta helse- og omsorgstenester i alle fasar av livet, og i ulike aldrar. Dette har vi fokus på i heile helse- og omsorgplanen, men vi har i dette punktet valt å trekke fram nokre særskilte prioriterte område. Desse områda er valt ut på bakgrunn av nasjonale føringar og som følgje av endringar i folkesamansetnad og sjukdomsbilete blant innbyggjarane. Meir generell tenesteyting som heildøgnomsorg og heimetenester, er tatt med under punktet «Alle i Førde skal ha ein god stad å bu». 6.1.1 Demensomsorg Demens er ei samlenemning for ein tilstand som kan vere forårsaka av ulike hjerneorganiske sjukdomar som fortrinnsvis opptrer i høg alder. Tilstanden gjev symptom som hukommelsessvikt, sviktande evne til å utføre aktivitetane i dagleglivet, sviktande språkfunksjon og endring i sosial åtferd. Nasjonal Demensplan 2015 «Den gode dagen» er ein av delplanane innanfor Omsorgsplan 2015. Målet med planen er å bidra til å styrke kvalitet, kompetanse og kapasitet til personar med demens og deira pårørande. Betre samhandling og helsefagleg oppfølgning, aktiv omsorg og partnarskap med familie og lokalsamfunn er også sentrale strategiar i planen. Dagtilbod og tilrettelagte aktivitetar er sentrale og grunnleggjande element i eit heilskapleg omsorgstilbod til personar med demens. For menneske i alle livets fasar - slik kan vi måle om vi er på rett veg: Årsverk med fagutdanning Tal brukarar som får kvardagsrehabilitering Tal brukarar som mottek dagtilbod/ avlastningstilbod Gjennomført pårørandeskulerin g Tal personar på venteliste hjå fysioterapeut Kapasitet på fastlegelistene Kostra Slik har vi det i 2015: Eiga eining med 16 plassar ved Førde Helsetun, tilrettelagt for personar med demenssjukdom I tillegg har vi fleire personar med demenssjukdom på langtidseininga (Eining 2) og korttidseininga (eining 3). Eige demensteam som kartlegg og følgjer opp heimebuande med demenssjukdom, samt arrangerer pårørandeskule Eige dagsentertilbod for personar med demenssjukdom på Veglo 16

Heimetenesta har eigne kontaktsjukepleiarar som følgjer opp pasientar med demenssjukdom som bur heime Sterke sider Tilsette med god kompetanse på demens Demensteam med lang erfaring Dagtilbod for personar med demenssjukdom Godt samarbeid med fastlegane Utfordringar Aukande tal innbyggjarar som får demensdiagnose 60 fleire i 2026 enn det vi har i dag Sikre eit tilpassa tilbod til den einskilde, og utvikle tilbodet i takt med sjukdomsutviklinga Å kunne tilby avlastning til pårørande også på kveld og helg Slik vil vi ha det i 2026: Vi har eit differensiert dag-, avlastnings- og døgntilbod til personar med demens i ulike fasar som kan nyttast på kveld og helg (O, A). Vi fangar opp personar med symptom på demenssjukdom og startar oppfølging raskt etter diagnosetidspunkt (O). Vi har god dialog med pårørande (O). Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Utgreier nytt døgntilbod for personar med 2016 demensliding. Vi startar rask kartlegging og oppfølging av Demensteam personar med symptom på demenssjukdom. Utgreie korleis vi skal innføre førebyggjande 2016 heimebesøk hjå eldre Vidarefører og styrkar tilbodet om Demensteam pårørandeskule til personar med demenssjukdom Utviklar samarbeidet og samhandlinga med brukarar og pårørande Brukar- og pårørandeutval Demensforeininga 6.1.2 Rehabilitering og fysio- og ergoterapitenester Rehabilitering er tidsavgrensa, planlagde prosessar med klare mål og verkemiddel, kor fleire aktørar samarbeider om å gje naudsynt støtte til brukaren sin eigen innsats for å oppnå best mogleg funksjons- og mestringsevne, sjølvstende og deltaking sosialt og i samfunnet. Rehabilitering er eitt av dei område som vert særskilt vektlagt i samhandlingsreforma, og kommunereforma legg også opp til at kommunane skal ta eit større ansvar for rehabiliteringsfeltet i tida som kjem. Gjennom desse føringane har kommunane fått eit tydelegare ansvar på rehabiliteringsområdet. Ei av dei sentrale målsettingane i helse- og omsorgsplanen er at innbyggjarane skal få bu lengst mogeleg i eigen heim. Førde kommune ynskjer derfor å satse på rehabiliteringstenester. For å lukkast med dette må ein bygge opp eit heilskapleg rehabiliteringstilbod, med mellom anna rehabiliteringsplassar i institusjon, heimerehabilitering og kvardagsrehabilitering. Rehabilitering er per definisjon tverrfagleg, og ikkje noko ei teneste kan drive aleine. Det er 17

derfor viktig å leggje til rette for etablering av tverrfaglege team for brukarar med store og samansette behov. Slik har vi det i 2015: Vi har ei korttidsavdeling på Førde Helsetun med 4 rehabiliteringsplassar, der det vert ytt tverrfagleg oppfølging av sjukeheimslege, pleiepersonell og fysio- og ergoterapeut Vi har i 2015 starta opp med Kvardagsrehabilitering Vi har eigne koordineringsteam for vaksne og barn, som har ansvar for å tildele koordinator, ansvarsgruppe og individuell plan Vi har ei kommunal fysio- og ergoterapiteneste med 4 fysioterapeutar og 2 ergoterapeutar Vi har 6,2 driftsheimlar for privatpraktiserande fysioterapeutar, fordelt på 9 fysioterapeutar Sterke sider Tilgang på rehabiliteringsplassar i institusjon, der det vert gjeve tverrfagleg oppfølging Velfungerande fysio- og ergoterapiteneste med god stabilitet og høg kompetanse Kompetente privatpraktiserande fysioterapeutar, som gjev eit viktig tilbod til mange av innbyggarane våre, og er opptekne av å hjelpe folk raskt tilbake i arbeid. Samlokalisering av mange aktuelle tenester innan rehabilitering: fysio- og ergoterapitenesta, heimetenesta, korttidseininga og psykiatritenesta Utfordringar Lite utbygd tverrfagleg samarbeid/team kring brukarar med omfattande behov for heimerehabilitering Forventningar om at kommunane har endå meir spesialiserte tenester innan rehabilitering. Samarbeid med, og tilgang på, andre yrkesgrupper som er sentrale i rehabilitering t.d. logoped, sosionom, psykolog. Ukoordinerte ventelister hos privatpraktiserande fysioterapeuter Auka behov for oppfølging av pasientar med kroniske helseplager, Kring 20-25 % av pasientane hos dei privatpraktiserande fysioterapeutane kjem frå nabokommunane våre, utan at Førde kommune får noko økonomisk kompensasjon for dette Fleire av dei privatpraktiserande fysioterapeutane har deltidsheimel Kommunen har avgrensa styringsrett over prioriteringar og ressursbruk hos dei privatpraktiserande fysioterapeutane Slik vil vi ha det i 2026: Vi har eit heilskapleg tilbod om rehabilitering, der den einskilde sitt rehabiliteringspotensiale, meistringsevne og ressursar vert lagt til grunn for tenestetilbodet (O) Kvardagsrehabilitering er implementert i ordinær drift Vi har eit godt tilbod om heimerehabilitering, med gode system for tverrfagleg samarbeid og team (O) Alle som arbeider i helse- og omsorgstenestene har kjennskap til og fokus på meistring og rehabilitering, slik at ein støttar opp om brukarane si evne til eigenomsorg og deltaking (F) Vi har eit tettare samarbeid mellom kommunal og privat fysioterapiteneste (F, O) Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Styrke dialogen mellom kommunale og privatpraktiserande fysioterapeutar, for å sikre tettare samarbeid og prioritering av målgrupper Legeteneste og rehabilitering Privatpraktiserande fysioterapeutar i Førde kommune 2016 18

Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Arbeide med systematisk og individretta Heimetenesta Frå 2015 kvardagsrehabilitering Legesenter og rehabilitering Utgreie korleis vi skal innføre 2016 førebyggjande heimebesøk hjå eldre Utgreie organisering av den samla Legeteneste og 2016 fysioterapitenesta i Førde kommune rehabilitering Utgreie samarbeid/koordinering til innbyggarar med behov for omfattande heimerehabilitering 2017 6.1.3 Psykisk helse og rus Den generelle samfunnsutviklinga viser at tal personar med omfattande rus- og/eller psykisk problematikk er aukande og utgjer ein stadig større del av brukarane av helse- og omsorgstenester. Desse brukarane er ei ueinsarta gruppe som har behov for ulike tenester. Slik har vi det i 2015: Psykiatritenesta, saman med fastlegane, har hovudansvar for oppfølging av vaksne med psykiske lidingar og/eller rusproblematikk, medan helsestasjonen og fastlege har ansvar for gravide og born og unge med psykiske utfordringar NAV har ansvar for å søkje personar inn til tverrfagleg spesialisert rusbehandling. Kommunane Førde, Jølster, Naustdal og Gaular har felles russamarbeid knytt til m.a. rusplan og førebyggjande arbeid. Ca. 10 brukarar får til ei kvar tid Legemiddelassistert Rehabilitering (LAR). Kronborg Ressurshage gjev dagtilbod til personar med psykiske vanskar og/eller utviklingshemming. Sterke sider Ei velfungerande psykiatriteneste Eit variert dag- og arbeidstilbod Godt utbygd trenings- og støttekontakttilbod Tett samarbeid mellom NAV, fastlegar og psykiatritenesta rundt brukarar med rusvanskar Tett samarbeid med spesialisthelsetenesta Oppfølging og samarbeid rundt gravide rusmisbrukarar Utfordringar Aukande tal personar med psykiske vanskar og/eller rusproblem Manglar eit lågterskeltilbod til dei med rusvanskar Få gruppetilbod Gje eit god nok fagleg tilbod til eit aukande tal eldre med psykiske vanskar Oppfølging av rusmisbrukarar i heimen Slik vil vi ha det i 2026: Vi arbeider aktivt med førebygging av psykisk uhelse og rusvanskar (F, O) Personar med psykiske lidingar har eit meiningsfullt tilbod med fokus på meistring, aktivitet og arbeid (O) Vi har tilsette med høg kompetanse på psykisk helse og rus (O) Vi brukar verktøyet «Brukarplan» for å kartlegge og ha god oversikt over personar med rusvanskar og psykiske vanskar. 19

Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Utarbeide plan/rutinar for styrking av psykisk helsehjelp til eldre over 67 år Psykiatritenesta 2017 Evaluere det kommunale tilbodet knytt til LAR-behandling Etablere samarbeid med helseføretak og nabokommunar om rutinar, rettleiing, utdanning og hospitering innan rusomsorg Etablere samarbeid med rusettervernet og pårørandeorganisasjonar innan rus Auka samarbeid med private aktørar for å finne gode tiltak for brukargruppa Arbeide for å etablere fleire gruppetilbod innan eige hjelpeapparat Psykiatritenesta Heimetenesta Fastlegar NAV Psykiatritenesta NAV Psykiatritenesta NAV Psykiatritenesta NAV Kronborg Ressurshage Psykiatritenesta NAV Kronborg Ressurshage Helse Førde 2018 Psykiatritenesta Kommunane Gaular, Jølster og Naustdal Helseføretak Rusettervernet i Sogn og Fjordane 2016 2016 6.1.4 Legetenester for alle Slik har vi det: 13,2 fastlegeheimlar per 01.01.2015, samt 1-2 turnuslegar, lokalisert ved Førde legesenter 50 % stilling som kommuneoverlege oppretta frå 01.01.2015 Totalt 2,05 % deltidsstillingar innan skule- og helsestasjonsteneste, sjukeheim, rettleiar turnuslege og nye legar. Legevakt på dagtid (08.00 15.30) ved Førde legesenter. Interkommunalt samarbeid med 9 kommunar (SYS IKL) om legevakt på ettermiddag, natt og helg, lokalisert ved Førde sentralsjukehus Kommunal akutt døgneining med 4 sengeplassar vert oppretta frå 01.01.16, i samarbeid med mellom anna kommunane i SYS IKL. Denne blir lagt til eit nybygg ved Førde sentralsjukehus Sterke sider Felles lokalisering av alle fastlegane Jamn fordeling mellom kvinnelege og mannlege legar Attraktivt å ha fastlege i Førde (nær arbeidsstad) Utfordringar Sikre tilstrekkeleg kapasitet på fastlegelistene (minimum 5 % ledig kapasitet) Organisering av drift av legesenter (kommunal vs. privat) Behov for å nytte legane til fleire kommunale oppgåver 20

Slik vil vi ha det i 2026: Vi har eit tett og godt samarbeid med fastlegane slik at vi kan yte gode legetenester til våre innbyggjarar (F). Vi har god kapasitet på fastlegelistene slik at innbyggjarane har eit reelt høve til å bytte fastlege når dei ynskjer det (O). Vi har god legedekning til kommunale legeoppgåver (F). Vi har fastlegar som er aktivt deltakande i samhandlinga opp mot både kommunale og sjukehusbaserte tenester. Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Kontinuerleg overvåking og vurdering av Legeteneste og LSU (legane sitt tiltak opp mot bemannings og rekrutteringssituasjon for å sikre at vi har dyktige fastlegar i heimlane. rehabilitering samarbeidsutval) Auke tal fastlegeheimlar i tråd med at vi skal ha minimum 5 % ledig kapasitet på listene. LSU 21

Alle i Førde har ein god stad å bu 6.2 Om vi bur, korleis vi bur og kor vi bur, er faktorar som er viktig for velferd og levekår. Å ha ein stad å bu er ein føresetnad for helse, utdanning, arbeid og samfunnsdeltaking for å leve eit verdig liv. For enkelte er ikkje tilgang til bustad tilstrekkeleg, men dei treng også eit tilbod av tenester for å kunne bu. For å kunne bu godt, må vi også oppleve at vi mottek gode tenester og er aktive ut i frå eige meistringsnivå. Å gje gode og differensierte butilbud krev merksemd om den einskilde sin busituasjon, og evne til å finne heilskaplege og individuelt tilpassa løysingar som både ivaretek bustad, behov for omsorg, kvalifisering eller anna. Dette er oppgåver som ikkje berre er kostnadskrevjande, men også ofte kompetansekrevjande. Ei nasjonal trend er at tal institusjonsplassar vert bygd ned til fordel for omsorgsbustader, med og utan heildøgnsbemanning. Dette krev målretta planlegging og innsats. Blant dei grupper av tenestemottakar som har eit særleg behov for tilrettelagte butilbod er eldre menneske med pleie- og omsorgsbehov, personar med demenssjukdom, psykisk- og/eller fysisk utviklingshemming, personar med psykiske lidingar og/eller avhengigheitsproblematikk, samt flyktningar og andre vanskelegstilte på bustadmarknaden. Nokre av desse gruppene vert ivareteken gjennom kommunen sin bustadsosiale handlingsplan, men for mange av mottakarane av helse- og omsorgstenester er butilbodet ein viktig del av tenesteytinga i helse og omsorg, og vi omtalar derfor nokre grupper særskilt her. Alle har ein god stad å bu - slik kan vi måle om vi er på rett veg: Tal institusjonsplassar og omsorgsbustader Tal korttidsplassar Gjennomsnittleg liggetid på korttidsplass Tal brukarar med tilbod om Kvardagsrehabilitering Tal gjennomgangsbustader Gjennomstrøyming i kommunale husvære Tal personar utan fast bustad er lik 0 6.2.1 Butilbod i institusjon Tenester med heildøgns omsorg vert ytt til brukarar som har døgnkontinuerleg behov for pleie og omsorg, og der dette behovet ikkje kan oppfyllast i tilstrekkeleg grad i eigen heim eller annan tilrettelagt bustad. Tenestene vert ytt i omsorgsbustad eller institusjon. Førde kommune har tradisjonelt sett ytt heildøgns omsorg gjennom institusjonstilbod. God tilgang til korttidsplassar er viktig for å imøtekome våre mål om aktiv omsorg og mogelegheit til å kunne bu lengst mogeleg i eigen heim. Ein føresetnad for dette er godt utbygd heimeteneste, bualternativ til opprinneleg bustad og sjukeheim, og ikkje minst sirkulasjon i bruk av korttidsplassar. For å kunne gje målretta tilbod med fokus på meistring og rehabilitering er kommunane avhengige av å ha eit tilstrekkeleg tal korttidsplassar, slik at desse kan nyttast fleksibelt både overfor pasientar som vert skriven ut frå sjukehus og har behov for rehabilitering, og pasientar som er i ein palliativ fase av livet 3. Vi må også ha god tilgang på avlastningsplassar. Slik har vi det i 2015: Førde Helsetun har samla 74 institusjonsplassar fordelt på 3 einingar: Langtidseininga (40 plassar), Korttids- og rehabiliteringseininga (18 plassar) og langtidseining for personar med demenssjukdom (16 plassar) Korttidseininga har 4 rehabiliteringsplassar, korttidsplassar, avlastningsplassar og 1 rom til palliativ omsorg. 3 Palliativ fase er ein prosess som startar når det er erkjent at sjukdomen ikkje kan helbredast, og som vert avslutta når pasienten døyr. Målet med all behandling, pleie og omsorg er best mogeleg livskvalitet for pasienten og dei pårørande. 22

Heimetenesta, bu- og miljøtenesta og psykiatritenesta yter også heildøgns omsorgstilbod til ca. 40 personar i open omsorg (sjå pkt. 6.2.2). Vi har eige brukar og pårørandeutval for Førde Helsetun og heimetenesta (BPU) Sterke sider Institusjon og omsorgsbustadar er nært geografisk lokalisert Førde Helsetun har potensiale for påbygg Institusjon og base for heimeteneste er samlokalisert Høg fagleg kompetanse blant tilsette Utfordringar Ca. 30 fleire med behov for heildøgns omsorg i 2025 Mange bebuarar i omsorgsbustadane har hjelpebehov tilsvarande institusjonsplass Sikre tilrettelagde tilbod til ulike brukargrupper Meir sjuke eldre og eldre med samansette behov Betre utnytting av dei tilsette sin fagkompetanse Slik vi vi ha det i 2026: Vi har vidareført dagens sjukeheimsstruktur med èin sjukeheim, men Førde Helsetun er bygd på med ein eller to etasjar for å auke kapasiteten på omsorgsbustader og/eller institusjonsplassar (A) Vi har rive eksisterande pensjonistheim, og bygd opp att nye bustader/institusjonsplassar (A) Vi har lagt til rette for minimum 30 nye plassar til personar med behov for heildøgns omsorg (O) Vi har god kapasitet på ulike typar korttidsplassar som rehabilitering, akuttinnleggingar, avlastning, observasjon, palliativ behandling m.v., og tilbyr fleksible avlastningsordningar (O). Korttidseininga samarbeider med heimetenesta om tverrfaglege team (O). Vi har tilstrekkeleg med fagkompetanse og personell ut i frå dagens krav (O). Bebuarar i heil døgns omsorg får næringsrik og god mat (F). Vi har god dialog og samarbeid med pårørande (O). Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Forprosjekt for å utgreie 2016 behovet og planleggje nye institusjonsplassar/omsorgsbustader Evt. byggje på Førde Helsetun 2019-2021 med 1 (evt. 2 etasjar) for å etablere nye bustader og/eller institusjonsplassar. Rive pensjonistheimen og 2019-2021 byggje opp att bustader og avdeling med plassar for personar med særskilte behov Vurderer behovet for tilrettelagte tilbod ved Einingane på Ved utviding av Førde Helsetun utbygging av nye sjukeheimsplassar Helsetunet Installere og ta i bruk tilrådde/mogelege velferdsteknologiske løysingar 2016-2021 23

Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Auka fokus på ernæringsomsorg i institusjon Kjøkkentenesta Einingar på Helsetunet 6.2.2 Butilbod i open omsorg Dei aller fleste ynskjer å bu lengst mogeleg i eigen heim, og vi vil ha ei heimeteneste som er innretta slik at innbyggjarane er trygge på at dei kan få bistand om behovet oppstår. Derfor er det viktig at kommune har eit differensiert tilbod som ivaretek brukarane sine behov, samtidig som kommunen sine ressursar vert nytta på ein effektiv måte. Mange menneske med utviklingshemming, psykiske vanskar og andre unge med funksjonshemming har behov for eit særskilt tilrettelagt butilbod der dei får burettleiing, tilsyn og bistand til daglege gjeremål og aktivitetar. Dette kan dreie seg både om dei som treng praktisk bistand delar av døgnet til dei som har behov for heildøgns omsorg. Heimeteneste vert ytt som praktisk bistand (heimehjelp) eller heimesjukepleie. Målet er å bidra til tryggleik, fremje sjølvstende og meistring. For at flest mogeleg skal kunne bu heime lengst mogeleg, er det viktig å ha fokus på tilrettelegging av bustader, både i eit førebyggjande perspektiv og når behov oppstår. Dette er eit viktig tiltak for å redusere framtidig behov for omsorgsbustader. Slik har vi det i 2015: Tenestene innan open omsorg vert utført av tre einingar: Heimetenesta, Psykiatritenesta og Buog miljøtenesta. Heimetenesta yter praktisk bistand (heimehjelp) eller heimesjukepleie. Tenesta er delt i 3 soner: Nord, Sør og Sentrum. Heimesjukepleie og heimeteneste er integrerte tenester og vert ytt som eit heilskapleg tilbod. Psykiatritenesta yter døgnteneste for personar med psykiske vanskar Bu- og miljøtenesta yter døgntenester for personar med utviklingshemming og fysisk funksjonshemming som treng tilrettelagt butilbod. Sterke sider Heile basen til heimetenesta er samlokalisert Mange tilsette med særskilt fagkompetanse Har starta opp Kvardagsrehabilitering Variert dag- og aktivitetstilbod Ei velfungerande psykiatriteneste Utfordringar Fleire som har behov for heimetenester om lag 230 fleire i 2025 enn det vi har i dag Aukande andel einslege over 80 år Open omsorg har store einingar, og vi må på sikt vurdere om organiseringa skal endrast slik at einingane vert mindre. Auke i tal brukar med samansette behov og behov for tilrettelagte butilbod Vi har for lite fokus på tilpassing av bustader før behov oppstår. Gje eit godt nok fagleg tilbod til eldre med psykisk utviklingshemming og/eller psykiske vanskar Slik vil vi ha det i 2026: Vi har fleksible tenester i open omsorg og vektlegg eigenmeistring og brukarane sine eigne ressusar i det daglege arbeidet. Tenesta dekkar heile døgnet og vert ytt etter behov (F, O). Vi tilbyr eit differensiert bu- og tenestetilbod tilpassa den einskilde sitt behov Vi har livsløpsperspektiv i planlegging av tenestene. 24

Alle som ynskjer det skal få tenester i eigen heim så lenge det er fagleg forsvarleg (F, O, A). Vi organiserer og koordinerer tenestene våre på ein effektiv og forsvarleg måte, vurdert ut i frå brukarane sine heilskaplege behov. Basen for heimebaserte tenester har sentral geografisk plassering (A) Vi har tilrettelagt slik at tilsette med særskilt fagkompetanse får nytta denne på ein effektiv måte. Vi gjev tilbod om heimebesøk til eldre for å kunne gje informasjon og eventuell bistand for tilrettelegging av eigen bustad (F, A, O, K). Vi samarbeider med Husbanken og Hjelpemiddelsentralen for at stadig fleire tilpassar eigen bustad, også før behov oppstår (F, A, O, M). Vi samarbeider med Husbanken for å sikre at vanskelegstilte kan eige eigen bustad. Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Legg til rette for eigenomsorg ved bruk av velferdsteknologi Einingar i helse og omsorg USHT Byggjer tilpassa bustader til dei som treng det, inkludert å vurdere bustader med heildøgns bemanning Sikrar eit differensiert dag- og arbeidstilbod Utgreier korleis vi kan sikre meir spissa kompetanse og bruke denne på rett plass (ressurssjukepleiarar innan diabetes, lindrande behandling, rehabilitering m.v.) Individuelle planar vert utarbeidd og nytta aktivt der dette er naudsynt og ynskjeleg Auka fokus på ernæringsomsorg hjå brukarar i open omsorg Utgreie korleis vi skal innføre førebyggjande heimebesøk hjå eldre Utgreie organisering av framtidig open omsorg i takt med auka tal brukarar Einingar i open omsorg Kronborg Ressurshage Heimetenesta USHT Einingar i helse og omsorg Einingane i open omsorg Koordinerande team for vaksne Kjøkkentenesta Einingar i open omsorg Husbanken Folkehelsekoordinator USHT 2015 2016 Einingar i open omsorg 2026 25

6.2.3 Omsorgsbustader og gjennomgangsbustader Omsorgsbustader er eit tilbod for dei som ikkje kan bli buande i opprinneleg bustad grunna nedsett helse, sosial isolasjon med meir. Dei som bur i omsorgsbustad har same rettar og plikter som dei som bur i opprinneleg heim. Personar med behov for burettleiing skal få det. Gjennomgangsbustader vert nytta til dei som har vanskar med å skaffe eige husvære, eigd eller leigd, og er tenkt som ei mellombels løysing (inntil 3 år). Bustadsosial handlingsplan vil konkretisere mål og tiltak knytt til omsorgsbustader og gjennomgangsbustader, og vi nemner det derfor berre kort i helse- og omsorgsplanen. Slik har vi det: Vi har ca. 160 kommunale husvære (omsorgsbustader og gjennomgangsbustader) Ca. 20 bustader vert leigd av private husstandar med kommunal vidareutleige Sterke sider Tildeling av alle typar bustadar er samla i ei eining, og vert sett i samanheng med tildeling av tenester Utfordringar Mangel på kommunale husvære For lite gjennomstrøyming i eksisterande kommunale husvære Slik vil vi ha det i 2026: Gjennom kommunen sin bustadsosiale handlingsplan har vi ein heilskapleg bustadpolitikk som drøftar forholdet mellom omsorgsbustader, sentrumsnære husvære, institusjonstilbod osb. (A, F, K). Mellombelse og varig vanskelegstilte på bustadmarknaden har varige og stabile butilhøve Låg buevne grunna psykisk problematikk og/eller rus, skal ikkje vere til hinder for å bu i eigen bustad. Nye omsorgsbustader er planlagt og tilrettelagt for at ein lett kan ta i bruk nye teknologiske løysingar (F, A, K). Vi har etablerte bukollektiv for eldre Slik gjer vi det: Tiltak Ansv. Partar Tidspunkt Deltaking i Bustadsosialt velferdsprogram for å sikre ein heilskapleg bustadpolitikk Aktuelle einingar Husbanken Andre kommunar i programmet 2014-2019 Nye bustader og bustadar som skal rehabiliterast vert vurdert i høve universell utforming og smarthusteknologi Tettare samarbeid med private utbyggarar, Hjelpemiddelsentralen og Husbanken med fokus på tilpassa bustadar Sikre tilgang til sentrumsnære område/tomter gjennom planarbeidet FDV Legeteneste og rehabilitering Hjelpemiddelsentralen Husbanken 2016 26