Økonomiplan Førde kommune Ei drivkraft med menneska i sentrum

Transkript

1 Politisk handsaming: Utval/komité: Saksnr. Dato Finanskomite 001/ Finanskomite 002/ Finanskomite 003/ Finanskomite 004/ Formannskap 043/ Offentleg ettersyn 14 dagar Kom. Råd for menneske med nedsett funksjonsevne 002/ Eldrerådet 001/ Bystyret 053/ Dokumentet er ajourført i samsvar med bystyrevedtak av Økonomiplan Førde kommune Ei drivkraft med menneska i sentrum

2 Innhald 1. Innleiing Samandrag Samanheng mellom økonomiplan og kommunen sitt plansystem Kommunen sine rammevilkår Folketalsutvikling Frie inntekter Øyremerka tilskot Andre finansielle føremål Gjeld Konsekvensjustert oversyn Kostra Gjeldande økonomiplan og budsjett Samandrag av einingane sine framlegg til økonomiplan Rådmannen Administrasjonseininga IKT Rekneskap og skatt Fagutvikling og koordinering...34 Kyrkjeleg fellesråd...35 Skrivarløa og SLT arbeidet Skule, Førde Norsksenter, PPT Barnehagar Kulturskulen Heimetenesta Kjøkken og Kantine...59 HELSETUNET Skjerma eining Helsetunet eining Helsetunet eining Prosjektgruppe rehabiliteringsplan...62 Rehabilitering Helse og Barn Psykiatritenesta...76 Førebyggande folkehelse Kultur Forvalting, drift og vedlikehald Teknisk forvaltning Teknisk forvaltning VAR Arealforvaltning Teknisk drift Saldering og prioritering Vedtak Vedlegg 1 Oversikt over unytta lånemidlar Vedlegg 2 Vedtekne investeringar utan låneopptak Vedlegg 3 Investeringar Vedlegg 4 Ubunde investeringsfond pr. april

3 1. Innleiing Lovgrunnlaget for økonomiplan er å finne i Kommunelova 44: 44. Økonomiplan. 1. Kommunestyret og fylkestinget skal en gang i året vedta en rullerende økonomiplan. 2. Økonomiplanen skal omfatte minst de fire neste budsjettår. 3. Økonomiplanen skal omfatte hele kommunens eller fylkeskommunens virksomhet og gi en realistisk oversikt over sannsynlige inntekter, forventede utgifter og prioriterte oppgaver i planperioden. Planen skal være satt opp på en oversiktlig måte. 4. I økonomiplanen skal det for hvert enkelt år økonomiplanen omfatter anvises dekning for de utgifter og oppgaver som er ført opp, jf. 46 nr Planer som omfatter avgrensede deler av kommunens eller fylkeskommunens virksomhet, skal integreres i økonomiplanleggingen og bruken av midler innarbeides i planen. 6. Kommunestyret og fylkestinget vedtar selv økonomiplanen og endringer i denne. Vedtaket treffes på grunnlag av innstilling fra formannskapet eller fylkesutvalget. Ved parlamentarisk styreform skal rådet avgi innstilling som nevnt. 7. Innstillingen til økonomiplan, med de forslag til vedtak som foreligger, skal legges ut til alminnelig ettersyn minst 14 dager før den behandles i kommunestyret eller fylkestinget. Dette gjelder likevel ikke ved innstilling som gjelder endringer i økonomiplanen. 8. Økonomiplanen og endringer i denne oversendes departementet til orientering. Endret ved lover 10 jan 1997 nr. 8 (i kraft 1 mars 1997), 16 april 1999 nr. 18 (i kraft 1 juli 1999 iflg. res. 16 april 1999 nr. 388), 7 juli 2000 nr. 71 (i kraft 1 jan 2001 iflg. res. 7 juli 2000 nr. 730). Førde kommune sin økonomiplan for åra er utarbeidd på bakgrunn av vedteke årsbudsjett for 2010, gjeldande økonomiplan og rekneskapen for

4 2. Samandrag Det er stor aktivitet i Førde-samfunnet og Førde er ein av dei kommunane som har høgast vekst i landet ein situasjon ein har hatt dei siste 20 åra. Førde er og den største kommunen i Sogn og Fjordane. Både aktiviteten og veksten set krav til det kommunale tenesteapparatet. I åra framover må ein førebu seg på ei endring i folkesamansetninga: talet på skuleborn er høgt og stabilt i Førde (ca 1700). Personar over 67 år utgjer no ca 8,5% av innbyggarane i Førde. Desse aldersgruppene vil auke kraftig i åra som kjem, og utfordre det kommunale tenesteapparatet. Førde kommune er ein effektiv organisasjon når det gjeld ressursbruk. Det kan vi lese av nøkkeltal frå m.a KOSTRA-rapporteringa. Rådmannen veit at mange av einingane er hardt pressa for å kunne levere gode tenester til innbyggarane. Av innspela frå einingane ser ein at dei fleste har behov og ønskje om fleire tilsette. Det er lagt til grunn ein auke i skatt og rammetilskot på 6 mill kr frå 2010 til Endra regelverk medfører at Førde kommune i økonomiplanen vert pålagd å føre den delen av momskompensasjonen som gjeld investering i kapitalrekneskapen frå og med Dette gjev ei driftsutfordring på 8,8 mill kr frå 2010 til Førde kommune har ved inngangen til økonomiplanperioden ca 1 mrd kr i langsiktig gjeld utanom pensjonsforpliktelsane. Forventa renteauke i planperioden medfører auka rentebelastning i planperioden. Vidareføring av dagens drift utan nye drifts- og investeringstiltak medfører eit meirforbruk på 3,5 mill kr i 2012 og 3,0 mill kr kvart av åra i 2013 og For å saldere økonomiplanen er det lagt til grunn bruk av disposisjonsfond på 2,5 mill kr årleg i planperioden. Rådmannen tilrår og ei justering av eigedomsskatten frå og med 2011 på 0,3 promillepoeng for bustadar og 0,75 promillepoeng for næring. Bystyret har ved handsaming av økonomiplanen gjort vedtak om at nivået for eigedomsskatt ikkje vert auka, men erstatta med auka rammetilskot. Desse tiltaka salderer konsekvensjustert økonomiplan og gjev eit minimalt handlingsrom i planperioden. Rådmannen rår til konsolidering av driftsnivået og utarbeida prioritert liste over driftstiltak som grunnlag for budsjettprosessen til hausten. Øvst på prioriteringslista står naudsynt styrking av barnevernstenesta og dei spesialpedagogiske tilboda i skule og barnehage. Investeringsbudsjettet er tilsvarande prioritert og vurdering av utsetjing av prosjekt må gjerast i budsjettprosessen. 4

5 3. Samanheng mellom økonomiplan og kommunen sitt plansystem Alle kommunar skal gjennomføre planlegging med sikte på å samordne den fysiske -, sosiale -, økonomiske -, estetiske - og kulturelle utviklinga i kommunen. Planlegginga skal ha ein langsiktig og ein kortsiktig del. Kommuneplan strategiske del (langsiktig del) Bystyret i Førde vedtok Langtidsprogrammet Førde mot år Føremålet med Langtidsprogrammet er å få fastslått kva som vil vere hovudutfordringane for Førde-samfunnet i åra som kjem. Med utgangspunkt i hovudutfordringane har ein forsøkt å formulere kva som bør vere måla for å løyse desse utfordringane, og kva planar som må utarbeidast for å nå måla. Kommuneplan arealdel (langsiktig del) Kommuneplanen sin arealdel er ein sentral del i kommunen sin oversiktsplanlegging. Den syner arealbruken i kommunen i eit 12 års perspektiv. Planen skal rullerast kvar valperiode. Gjeldande kommuneplan har eit perspektiv fram til Kommunedelplanar (langsiktig del) Det vert utarbeida kommunedelplanar innanfor avgrensa områder av den kommunale forvaltninga for å ivareta langsiktig planlegging og prioritering. Økonomiplan Økonomiplanen skal fylgje som eit resultat av langtidsprogrammet og innehalde: 1. Handlingsmål 2. Prioriterte tiltak (program) 3. Ressursar for gjennomføring (langtidsbudsjett). Økonomiplanen har eit 4 års-perspektiv og skal opp til ei samla vurdering ein gong i året. Årsbudsjett Årsbudsjettet er ein detaljplan over den kommunale drifta og investeringar det kommande året. Årsbudsjettet skal bygge på økonomiplanen. Handlingsplanar Rådmann har vedteke at det skal lage handlingsplanar knytt opp mot økonomiplanen. Dette betyr at vi lagar handlingsplanar som skal gjelde for same 4 års-perioden økonomiplanen gjeld for. Handlingsplanane vert lagt fram for politisk handsaming. Tiltaksplanar I samband med årsbudsjettet skal einingane lage tiltaksplanar som meir i detalj skal sei noko om korleis vi skal nå måla i den 4 årige handlingsplanen. Tiltaksplanane er del av det administrative styringssystemet, og vert ikkje lagt fram til politisk handsaming. 5

6 4. Kommunen sine rammevilkår 4.1. Folketalsutvikling Utvikling i folketalet siste 10 år Tabellen under viser utviklinga i folketal i Førde kommune dei siste 10 åra: Pr år år år år år år år år år og eldre Sum folketal Talvis endring % endr. kommune 1,7 % 1,1 % 1,3 % 1,8 % 0,4 % 1,6 % 1,2 % 1,6 % 1,6 % 1,7 % % endr. landet 0,6 % 0,5 % 0,6 % 0,6 % 0,6 % 0,7 % 0,9 % 1,2 % 1,3 % 1,2 % Tabellen viser at folketalet i Førde kommune har vore stabilt aukande dei siste 10 åra. Førde kommune har med unntak av 2005 høgare folkevekst enn totalt i Norge. Frå til vaks folketalet i Førde kommune med 1,7 % (197 personar). Til samanlikning vaks folketalet total i Noreg 1,2 % i same periode. Tabellen under viser samansetjing av folketalet: Samansetjing Førde Landet Sogn og Fj. Gruppe 8 av folketalet Andel 0 åringer 1,6 1,6 1,3 1,3 1,1 1,1 1,2 1,2 Andel 1-5 år 7,8 7,8 6,2 6,2 6,1 6,2 6,2 6,3 Andel 6-15 år 14,5 14,7 12,7 12,9 13,7 13,9 13,6 13,7 Andel år 4,8 4, ,5 4,6 4,3 4,4 Andel år 8,9 8,5 7,6 7,5 7,8 7,6 7,5 7,4 Andel år 53,8 53,9 55,3 55,4 51,8 51,6 54,1 54,1 Andel år 5,8 5,8 8,3 8,3 9,3 9,2 8,6 8,5 Andel 80 år og over 2,9 2,8 4,5 4,6 5,7 5,7 4,4 4,5 Førde kommune har fleire innbyggjarar i aldersgruppene frå 0 til 24 år og færre i aldersgruppa over 67 år enn det vi ser i kommunar vi kan samanlikne oss med, gjennomsnittet for fylket og landet. 6

7 Prognose folketal for økonomiplanperioden Prognosen for folketalsutviklinga byggjer på SSB s prognose for middels folketalsutvikling. Prognosen er lagt til grunn for berekning av dei frie inntektene. Tabellen under viser prognostisert utvikling i befolkninga si alderssamansetjing og total folkemengd i Førde kommune i planperiode Pr %-vis endring 0-5 år ,7 % 6-12 år ,9 % år ,5 % år ,4 % år ,7 % år ,3 % år ,6 % 80 år og over ,3 % Sum folketal ,4 % Talvis endring %-vis endring 1,3 % 1,6 % 1,3 % 1,2 % %-vis endring landet 1,1 % 1,0 % 1,0 % 1,0 % Vi ser at talet på eldre aukar. Det gir utfordringar i høve til å ha tilstrekkjeleg kapasitet i eldreomsorga, klare å rekruttere nok fagpersonar i pleiestillingar og å ha tilstrekkjeleg tilgang på eigna bustader. Vi har og ei utfordringar i å halde målsetjinga om full barnehagedekning for dei minste barna. Det er vanskeleg å vere i framkant av etterspurnaden her. Figuren under viser forventa utvikling i folketalet i Førde kommune fram mot år 2030: 7

8 4.2. Frie inntekter Frie inntekter består av rammetilskot, skatteinntekter (frå private og føretak), eigedomsskatt, momskompensasjon og andre ikkje øyremerka statlege tilskot og er hovudfinansieringskjelda for driftsrammene Skatt og rammetilskot Tabellen nedanfor viser utvikling i skatt og rammetilskot frå 2005 til 2010: (1000 kr) Rekneskap Budsjett Skatt Rammetilskot Sum frie inntekter Nominell veskt (kr) Nominell veskt (%) 11,0 % 3,5 % 6,4 % 10,0 % 4,6 % Tabellen viser ein nominell vekst i fire inntekter kvart av åra, varierande frå 3,5 % til 11,0 %. Den nominelle veksten skal dekke løns- og prisstigning samt nye lovpålagde tiltak i tillegg til folketalsvekst og generell auke i frie inntekter. Skatt og rammetilskot Beløp i 1000 kr År Rammetilskot Skatt Grafen ovanfor viser forholdet mellom skatt og rammetilskot og korleis veksten fordelar seg dei ulike åra. Skatteinntektene utgjer hovudtyngda av frie inntekter i Førde kommune. 8

9 Kommuneproposisjon Førde kommune Regjeringa har lagt fram forslag til revidert nasjonalbudsjett og kommuneproposisjonen Revidert nasjonalbudsjett Det er enkelte mindre anslagsjusteringar i revidert nasjonalbudsjett samanlikna med anslaga i nasjonalbudsjettet Realveksten i frie inntekter vert anslått no til 3,5 mrd kr, mot 3 mrd. kroner i nasjonalbudsjettet. Nivået på dei frie inntektene er derimot uendra samanlikna med anslaget i nasjonalbudsjettet. Grunnen til at veksten no vert anslått høgare er at skatteinntektene vart noko lågare i 2009 enn lagt til grunn i nasjonalbudsjettet. Skatteanslaget for 2010 er oppretthaldt. Den samla kostnadsveksten i 2010 vert anslått uendra på 3,1 pst. Meir rettferdig fordeling av inntektene mellom kommunane Regjeringa foreslår ei meir rettferdig fordeling av inntektene mellom kommunane. Slik sikrar vi at kommunar over heile landet kan tilby innbyggjarane sine likeverdige velferdstenester, seier kommunalminister Liv Signe Navarsete. Dei objektive kriteria som seier noko om kor dyr ein kommune er å drive samanlikna med andre kommunar, har ikkje blitt oppdatert på om lag 15 år. På grunnlag av nye statistiske analysar blir desse såkalla kostnadsnøklane endra slik at kommunane får inntekter etter dei utfordringane dei faktisk har i dag. Noreg har endra seg. Samansetninga av befolkninga, levekår og busettingsmønster er endra. No endrar vi kartet etter terrenget. I følgje kommunalministeren er det utvikla nye kriterium som betre fangar opp sosiale forskjellar og skilnadar i levekår rundt i landet. Samstundes blir dei øyremerka tilskota til barnehagar no innlemma i rammefinansieringa og får ein eigen kostnadsnøkkel. Dette betyr ei omfordeling av desse midlane mellom kommunane. Endringane i dei objektive kriteria gir også grunnlag for å justere dei politiske elementa i fordelinga av inntekter mellom kommunane. Regjeringa foreslår derfor å redusere småkommunetilskotet med ein million kroner og dessutan redusere Nord-Noreg- og Namdalstilskotet med 10 prosent. Innsparinga på desse endringane kjem alle kommunar til gode gjennom innbyggjartilskotet, seier statsråden. Kommunane får auka inntekter neste år Kommunane får mellom fire og fem milliardar kroner meir i samla inntekter neste år. Trass i strammare økonomiske tider prioriterer regjeringa meir pengar til kommunane for å sikre gode velferdstenester. Mellom 2,5 og 3,0 milliardar av veksten er frie midlar. Det samla økonomiske opplegget for kommunesektoren i 2011 gir rom for å halde fram utbygginga av det kommunale tenestetilbodet. Kommunesektoren sine utgifter aukar på grunn av befolkningsvekst og endra samansetning av befolkninga. Desse meirutgiftene blir dekka av den samla inntektsveksten. 9

10 Verknad for Førde kommune Basert på revidert nasjonalbudsjett legg Førde kommune til grunn vidareføring av anslag på skatt og rammetilskot innarbeida i vedteke årsbudsjettet for Tabellen nedanfor viser verknad for Førde kommune av systemendringar og anslått vekst i frie inntekter: Kr pr innbyggar Totalt (mill kr) Isolert verknad av nye delkostnadsnøkkel barnehage ,4 Verknad av ny kostnadsnøkkel 549 6,5 Endring av småkommunetilskotet 33 0,4 Endring av Nord-Norge- og Namdalstilskotet 30 0,4 Verknad av å redusere skatteandel frå 45 pst. Til 40 pst 85 1,0 Totale systemendringar 698 8,3 Fyrste års verknad av systemendringar og anslått vekst i frie inntekter ,5 For Førde kommune vil innlemming av barnehagetilskotet i rammetilskotet innebere at Førde kommune får overført 2,4 millionar kroner mindre i 2011 enn i Dette anslaget bygger på fordelingsverknad av å fordele dei øyremerka tilskota i 2008 etter delkostnadsnøkkelen for barnehagar. Dette gir ein illustrasjon av verknadane av innlemminga for den enkelte kommune, men den faktiske fordelingsverknaden av innlemminga frå 2010 til 2011 vil avhenge av fordelinga av dei øyremerka midlane i 2010, og kommunane sine indeksverdiar på dei ulike kriteria i 2011 (føreligg i statsbudsjettet 2011). Rådmannen er framleis svært usikker på korleis innlemming av det øyremerka barnehagetilskotet i rammetilskotet vil slå ut for Førde kommune ettersom kommunen dei siste åra har motteke mykje skjønstilskot og bygt fleire nye barnehagar. Men med ny kostnadsnøkkel vil den samla verknaden for Førde kommune vere 6,5 millionar kroner i pluss. Ein del andre mindre endringar fører til at dei totale systemverknadene gjev ein auke på 8,3 mill kroner for Førde kommune. Med alle endringar i inntektssystemet og vekst i frie inntekter vil Førde kommune kome ut med ein netto pluss neste år på 12,5 millionar kroner. Rådmannen gjer merksam på at dette mellom anna er basert på analysar og utrekningar etter "gamle" folketal. Dei endelege tala vert kjent når regjeringa i oktober legg fram sitt forslag til statsbudsjett for Det er og viktig å vere merksam på at innanfor intervallet for vekst i frie inntekter kan delar av veksten bli begrunna i særskilte formål (føreligg i statsbudsjettet 2011). I tillegg til barnehagetilskotet skal også midlar til rusmiddeltiltak, tilskot til krisesentre og kvalifiseringsprogrammet innlemmast i rammetilskotet. Korleis dette vert berekna inn i frie inntekter samt verknad opp mot dagens øyremerka tilskot framkjem ikkje av kommuneproposisjonen. Oppdatert prognosemodell frå KS manglar oppdaterte tal frå KS på dagens nivå på øyremerka barnehagetilskot. Modellen gjev derfor på noverande tidspunkt ikkje grunnlag for analyse og vurdering av talmateriale og konsekvensar med oppdatert talmateriale. 10

11 Med bakgrunn i forbehold i talgrunnlaget framlagt i kommuneproposisjonen vert det i det vidare økonomiplanarbeidet lagt til grunn ein realvekst på 1,6 % i Dette utgjer auke i frie inntekter på 6 mill kr frå 2010 til Bystyret har ved handsaming av økonomiplanen auka frie inntekter til 9,15 mill kr for å unngå auka eigedomsskatt. Vidare i planperioden (åra ) vert det lagt til grunn ein auke i frie inntekter jf. folketalsvekst utover landsgjennomsnittet. Tabellen nedanfor oppsummerer forventa utvikling i skatt og rammetilskot i økonomiplanperioden: (1000 kr) Rammetilskot Skatt på inntekt og formue Sum frie inntekter Endring frie inntekter (kr) Endring frie inntekter (%) 2,4 % 0,6 % 0,3 % 0,2 % 11

12 4.2.2 Eigedomsskatt Førde kommune har hatt eigedomsskatt sidan I 2007 gjennomførte vi taksering av alle eigedommane på nytt, i samband med at bystyret har vedteke å innføre eigedomskatt for alle eigedomar i heile kommune. Takstgrunnlaget vi til då hadde nytta, har ikkje følgt prisutviklinga på fast eigedom og utgjorde berre ca 25% av marknadsprisen, som er det lovlege taktsgrunnlaget. Dei nye takstane syner at Førde har eit inntektspotensiale bystyret kan velje å gjere nytte av. I økonomiplanperioden er inntekter frå eigedomskatt lagt inn med same beløp som takseringa i 2010 tilseier. Skattesatsen er uendra, og utgjer 2 promille for bustader og fritidseigedomar og 5 promille for andre eigedomar. Då vi utarbeidde økonomiplan for var eit av dei prinsippa vi la til grunn at eigedomskatten skulle vere stabil og forutsigbar. Rådmannen skriv fylgjande: Det er viktig at eigedomskatten vert stabil og forutsigbar. Dette er viktig både for næringsliv og privatpersonar som har eigedom. Rådmannen legg difor til grunn at eigedomskatten ikkje skal auke ut over 2007 nivå dei neste 4 åra. Arbeidet med økonomiplanen har vist at det knyter seg store utfordringar med å halde oppe dagens driftsnivå og i tillegg ha økonomisk handlingsrom til å prioritere naudsynt styrking av barnevernstenesta og dei spesialpedagogiske tilboda i skulen og barnehagen. Rådmannen tilrår derfor ei justering av eigedomsskatten frå 2011 med -3,15 mill kr, jfr. kap. 9. Saldering og prioritering, side 107. Bystyret har ved handsaming av økonomiplanen gjort vedtak om at nivået for eigedomsskatt ikkje vert auka, men erstatta med auka rammetilskot. (1000 kr) Eigedomsskatt Auke i eigedomsskatten

13 Momskompensasjon Momskompensasjonsordninga vart innført frå Føremålet med ordninga er å nøytralisera konkurransevridingar som kan oppstå som følgje av meirverdiavgiftssystemet, ved at kommunen sine kjøp av varer og tenester frå private gjennom ordninga vert likestilt med kommunal eigenproduksjon. Ordninga skal vera sjølvfinansierande ved at kommunane får refundert momsen på kjøp av varer og tenester, samstundes som kommunane vert trekt i rammetilskotet med nokolunde tilsvarande beløp som momsrefusjonen utgjer. Stortinget har vedteke ei lovendring, der kommunane vert pålagd å føre den delen av momskompenasjon som gjeld investering i kapitalrekneskapet frå og med Det er lagt inn høve til å gjere dette over 5 år, med 20 % verknad kvart år. Som fylgje av dette får vi ikkje lenger høve til å lånefinansiere meir enn netto investeringssum, det vil seie brutto investering minus den momsen som er refusjonsrett på, og som må førast i kapitalrekneskapen. I budsjettframlegget for 2010 har rådmann lagt til grunn at vi kjem i gang med denne omlegginga, slik vi er pålagde. Basert på dei investeringstiltaka som vart vedteke å setje i gang i 2010 då økonomiplanen for vart vedteken har vi berekna kva 20 % av refundert moms vil utgjere kvart av åra jf. tabellen nedanfor. Vi sparer tilsvarande sum i låneopptak. (1000 kr) Moms frå investering - driftsrekneskapen

14 Rentekompensasjon for investeringar Skule Førde kommune får årleg kompensasjon for skuleutbyggingar i samband med Reform 97. Utgangspunktet for utrekning av kompensasjonen var ei investeringsramme på 18,26 mill kr. Ved utrekninga vert det nytta 20 års nedbetalingstid og 2,8 % rente. For 2010 er det venta at Førde kommune får 1,1 mill. kr. Det vart også innført ei rentekompensasjonsordning for skuleanlegg med ei totalramme på 15 mrd kr fordelt på 8 år. For Førde kommune utgjorde dette ei ramme på 32 mill kr. Utbyggingane av Sunde skule og Førde ungdomsskule ligg innanfor denne ramma. Det er budsjettert med at kommunen får om lag 1,3 mill kr i slik kompensasjon i I tillegg er det i statsbudsjettet for 2009 oppretta ei ny rentekompensasjonsordning der kommunen får dekka renteutgifter for investeringar i skular og symjeanlegg. Vi har lagt til grunn i budsjettet for 2010 at Førde kommune kan berekne kompensasjon i storleiken 1,92 mill kr. Eldreomsorg Førde kommune får framleis rente- og avdragskompensasjon som fylgje av sjukeheimsbygginga. Det er lagt til grunn ei rente på 2,8 % og ei nedbetalingstid på 20 år. Grunnlaget for dei tre byggetrinna er til saman 32, 76 mill kr. Kommunen får og kompensasjon for utbygging av 22 omsorgsbustader. Kompensasjonen for 2010 utgjer totalt 3,3 mill kr. Kyrkjer For 2009 vart det oppretta ny investeringsramme for å setje i stand kyrkjebygg. Ordninga er ei vidareføring av den ordninga som vart oppretta i Midlane skal gå til sikring og bevaring av kyrkjebygg, utsmykking i kyrkjer og inventar. Kyrkjebygg som er freda eller verneverdige har høg prioritet. Ordningar omfattar alle kyrkjebygg som er tilslutta Den Norske Kyrkja. Kompensasjonen vert rekna ut på same måte som for skular og symjeanlegg. Førde kommune har fått godkjent rentekompensasjon for rullestolrampe ved Holsen Kyrkje. Total rentekompenasjon (1000 kr) Rentekompensasjon sjukeheim Rentekompensasjon omsorgsbustadar Rentekompensasjon skulelokaler Sum

15 4.3. Øyremerka tilskot Refusjon ressurskrevjande tenester Kommunane får refusjon frå staten for kostnadskrevjande tenester som er ytt til enkeltpersonar. Ressurskrevjande tenester kan vere heimesjukepleie, praktisk bistand, miljøarbeid, osv. For 2010 vil kostnader til tiltak utover kr ,- til ein tenestemottakar, blir refundert til kommunen med 80 % av kostnadene. Nytt i regelverket er at kommunen får refusjon same året som kostnadane oppstår. Refusjonen kjem ikkje året etter, slik det har vore tidlegare. Budsjettert nivå på tilskotet i 2010 er lagt til grunn i økonomiplanperioden: (1000 kr) Statstilskot særleg ressurskrevjande Flyktningtilskot Kommunane får eit integreringstilskot som generelt statstilskott for kvar flyktning/ asylsøkjarar kommunen tek i mot. I budsjettet for 2010 har vi lagt til grunn at vi skal ta i mot 25 nye flyktningar/asylsøkjarar. I økonomiplanen har vi vidareført budsjettert tilskot i 2011 medan vi har redusert tilskotet frå og med 2012 til det nivået som var i Tilskotet pr flyktning er høgst første året og vert så gradvis trappa ned over ein periode på 5 år. Vi er difor avhengige av å motta nye flyktningar kvart år for å halde oppe tilskotet. (1000 kr) Statstilskot flyktningar Barnehagetilskot I dag får barnehagane eit øyremerka tilskot pr barn i barnehage knytt til alder og opphaldstid. Etter innføring av makspris og at private barnehagar fekk rett til likebehandling, har kommunane fått eit skjønnstilskot som skal dekke pris og lønsvekst i tillegg til kommunen sine kostnader til barnehagedrift utover den kronesummen dei nytta i I statsbudsjett og økonomiproposisjonen er det gjort framlegg om at det øyremerka statstilskotet skal leggast inn i rammetilskotet til kommunane frå Sidan det endelege opplegget for korleis det skal gjerast, er det ikkje lagt inn noko om dette i denne økonomiplanen. Det knyter seg stor uvisse til korleis dette vil slå ut for Førde kommune, jfr. side 9. (1000 kr) Statstilskot barnehagar Rammetilskot (barnehage) SUM

16 4.4. Andre finansielle føremål Aksjeutbytte Førde kommune eig 22,19% av aksjane i Sunnfjord Energi A/S, og Førde kommune sin del av aksjekapitalen er ca 44,380 mill kr. Den reelle verdien kan vere høgare. I 2009 var utbytte på 5,8 mill kr. Frå Sunnfjord Energi A/S si side har det vore argumentert mot å auke utbytte då selskapet treng kapitalen i samband med utbyggingsprosjekt som er sett i gang. Det er likevel kommunen som eigar som bestemmer kva utbyttepolitikk vi skal føre. Så langt har eigarane akseptert argumenta frå Sunnfjord Energi A/S og ikkje gjort vedtak om å auke utbytte, eller ta ut ekstraordinært utbytte no. Vi har difor vidareført nivået på utbytte slik det vart i 2009, i økonomiplanen for (1000 kr) Utbytte Inntekter frå Førde Ølutsal A/S Førde kommune har årleg motteke kr ,- i inntekter får Ølmonopolet. Av dette har kr ,- gått til (Førde Næringsutvikling) FNU og kr ,- er formidla vidare i form av stønader og gåver til lag og organisasjonar gjennom Førde kommune. Midlane som har gått til FNU har vore nytta til drift av (Sunnfjord Næringsutvikling) SNU. (1000 kr) Inntekter frå Ølmonomolet Førde næringsutvikling Støtte lag og organisasjonar SUM

17 Avkastning på plasserte midlar I samband med retta emisjon i Sunnfjord Energi A/S fekk Førde kommune utbetalt ein eingongssum på kr ,- i Heile summen var opphavleg sett av til fond, og 60 mill kr vart plassert i verdipapir. I tilegg plasserte Førde kommune ca 10 mill kr i verdipapirfond i samband med erstatning for tapt utbygging av Gaularvassdraget. Akkumulert avkasting er 45 mill kr, 64 % eller 5,7 % p.a. i snitt som er ca 1,4% over marknadsrentenivået. Tabellen nedanfor syner korleis kapitalen har utvikla seg dei 3 siste åra: Finansinvesteringar pr Verdiauke i 1000 kr Total saldo i 1000 kr Verdiauke i % 5,5 % -11,5 % 16,5 % Akkumulert snitt i % 6,9 % 4,4 % 5,7 % Vi har langsiktige investeringar i finansmarknaden av di vi gjennomgåande kan rekne med ei langsiktig avkastning som er høgare enn på aktuelle alternativ. Slik langsiktig plassering er ikkje kortsiktig spekulasjon. Mellombelse svingingar regulerar vi ved bufferfondsavsetningar, tilpassa den mellombels svingingsrisikoen, vurdert til vel 15 mill kr i sak 1185/2006. Det er derfor liten grunn til at dette skal påverke anna drift av kommunen i særleg grad, dersom fond og budsjett er realistiske. Budsjettert bruk av avkastning i budsjettet for 2010 byggjer på ein føresetnad om at vi har om lag 110 mill kroner plassert i aksjar, rentepapir og alternative investeringar ved utgangen av Opphavleg var det lagt til grunn ein føresetnad om ca. 4 % avkastning i Dette er ut frå den utviklinga vi har hatt til no ei nøktern vurdering. I samband med salderinga var vi nøydde auke forventa avkastning til 6,8 % - 7,5 mill kr i budsjettet for Det er vidareført i økonomiplanperioden: (1000 kr) Gevinst på omløpsmidlar Gevinst på omløpsmidlar (%) 6,8 6,8 6,8 6,8 6,8 17

18 Eigenkapitalen Grunna gjennomgåande positive rekneskapsresultat har vi klart å byggje opp ein god eigenkapital. Vi har klart oss utan likviditetslån dei siste åra, og vi har midlar å tære på om ein ekstraordinær situasjon skulle oppstå. Midlane som er sett av til bundne drifts- og investeringsfond kan berre nyttast til det føremålet dei er sett av til. Midlane på disposisjonsfond og akkumulert overskot kan brukast fritt. Fond og overskot Disposisjonsfond ,6 Bundne driftsfond ,1 Akkumulert overskot ,9 Akkumulert underskot SUM ,6 Ubundne investeringsfond ,2 Bundne investeringsfond ,4 SUM ,6 Av dette bundne fond ,5 Av dette frie fond ,7 Bufferfondet Bufferfondet inngår i den summen som i tabellen over står som disposisjonsfond. Fondet har som funksjon å kunne møte situasjonar med negativt resultat ut frå svingingar ein veit kjem på finansinvesteringar. Bufferfond Avkastning 4,9 2,1 2,6 2, ,4 Til indeksreg. 2,7-1,2 Dekn underskot 11,8 Saldo pr ,9 12,8 14,9 17,5 17,5 18,7 6,9 15,3 Då fondet vart oppretta var tanken at det burde ha ein grunnkapital på om lag 15 mill kr. Ved utgangen av 2009 var saldoen på kr 6,9 mill kr. Dette fordi vi i 2008 gjekk med underskot på 11,8 mill kr. Dette vert dekka inn ved å redusere bufferfondet tilvarande. Når vi legg opp til å halde saldoen på bufferfondet minst på nivået 15 mill kr, er det ut frå ei vurdering av at vi no meir enn nokon gang har behov for eit solid bufferfond. Dette både med tanke på reduksjon i frie inntekter, tap på plasserte midlar og svingingar i renta. (1000 kr) Bruk av disposisjonsfond Rentereguleringsfond I samband med handsaminga av rekneskapen 2009 vedtok Bystyret å sette av 9 mill kr i eit rentereguleringsfond. 18

19 4.5. Gjeld Gjelda til Førde kommune auka med ca 139 mill kr frå 685,7 mill kr pr til 824,5 mill kr pr Ein vesentleg del av dette vedrører likevel VAR eller andre sjølvfinansierte prosjekt. Saman med pensjonskostnader utgjer dette for Førde kommune i 2009 ei langsiktig gjeld på 192 % av brutto driftsinntekter. Diagrammet under viser utvikling og nivå på netto lånegjeld i prosent av brutto driftsinntekter for Førde kommune til samanlikning mot andre. Netto lånegjeld i % av brutto driftsinntekter % Førde Alle kommunar Sogn og Fjordane Kommunegruppe 8 Rente- og avdragsbelastning fører til at ein mindre del av inntektene kan nyttast til å produsere tenester. I handlingsplanen har vi som mål at nye lån ikkje skal overstige det vi betaler ned i årlege avdrag. Dette for at gjelda ikkje skal auke. Dette bør vere eit absoluttkrav for lån til prosjekt som ikkje er sjølvfinansierte. Med den langsiktige gjelda vi har, vil 1 % renteauke gje eit utslag på 7,5 millionar kroner i auka driftsutgifter. 19

20 Renter og avdrag Styringsrenta i Norge vil normalt ha sterkt gjennomslag i dei meste kortsiktige rentene i pengemarkedet og for bankane sine innskots- og lånerenter. Den flytande lånerenta ligg ca 0,6 % over styringsrenta. Figuren under viser anslag på styringsrenta framover frå siste pengepolitiske rapport: Grunnlagsdata: År 2010 År 2011 År 2012 År 2013 År 2014 Rentenivå; flytande rente 4,20 % 3,50 % 4,00 % 4,25 % 4,50 % Rentenivå; fast rente 4,1 % 4,1 % 4,1 % 4,1 % 4,5 % Avdragstid Langsiktig gjeld pr ; flytande rente Langsiktig gjeld pr ; fast rente Vedteke lån som ikkje er teke opp i bank pr Nye lån Byggelånsrenter Avdrag Etterslep Gjennomsnittleg saldo bank Innbetalte renter startlån Utrekning av renterutg: Renteutg. Renteutg. Renteutg. Renteutg. Renteutg. Langsiktig gjeld pr ; flytande rente Langsiktig gjeld pr ; fast rente Vedteke lån som ikkje er teke opp i bank pr Nye lån Byggelånsrenter Avdrag Etterslep Sum Utrekning av avdragsutg: Avdrag Avdrag Avdrag Avdrag Avdrag Langsiktig gjeld Vedteke lån som ikkje er teke opp i bank pr Nye lån Avdrag Etterslep Sum Utrekning av renteinntekt: Renteinnt. Renteinnt. Renteinnt. Renteinnt. Renteinnt. Gjennomsnittleg saldo bank Innbetalte renter startlån Sum

21 5. Konsekvensjustert oversyn Konsekvensjustert oversyn er eit samandrag av dei midlane vi har til disposisjon i økonomiplanperioden og dei midlane vi treng for å haldedrifta i gang på dagens nivå. Økonomiplanen vert lagt fram i faste 2010-prisar. Lønsutgifter Det er ikkje sett av midlar i økonomiplanen for å kompensere den meirutgifta lønsauken fører til for einingane. Vi legg til grunn at dette vert kompensert gjennom den pris og lønsveksten som vert lagt til grunn i statsbudsjettet for Dei siste åra har vi likevel sett at veksten i frie inntekter ikkje dekkjer opp løns- og prisvekst. Resultatet vert at lønsauke må finansierast innan for einingane sine driftsbudsjett noko som fører til at det vert stadig mindre midlar igjen til drift når lønsbudsjettet er fastsett. Deflatering Fordi ein reknar med faste 2010-prisar i budsjettet, har det vore naudsynt å korrigere følgjande storleikar for mindre kroneverdi: renter og avdrag på lån, rente- og avdragskompensasjon, rente på innskot, kapitalkostnadene i samband med vass- og kloakkavgiftene. Ved desse korrigeringane er det nytta 2,5 % som gjennomsnittleg prisstiging i perioden, og dei nemnde storleikane er derfor redusert med denne prosentsatsen. 21

22 Konsekvensjustert økonomiplan B SUM ANSVAR AVGIFTER,GEBYR, LISENSAR TAP OG AVSKRIVINGAR RENTEKOMPENSASJON SJUKEHEIM RENTEKOMPENSASJON OMSORSBUSTADE RENTEKOMPENSASJON SKULELOKALER STATSTILSKOT FLYKTNINGAR STATSTILSKOT SÆRLIG RESSUSRSK MOMSKOMPENSASJON INVESTERING RAMMETILSKOT SKATTEINNTEKT EIGEDOMSKATT BRUTTO DRIFTSRESULTAT RENTEINNTEKTER UTBYTTE GEVINST PÅ OMLØPSMIDDEL SUM EKSTERNE FINANSINNTEKTER RENTEUTGIFTER, PROVISJONAR ETC AVDRAGSUTGIFTER UTLÅN SUM EKSTERNE FINANSUTGIFTER RESULTAT EKSTERNE FINANSTRANS Deflaterte finanspostar NETTO DRIFTSRESULTAT BRUK AV DISPOSISJONSFOND SUM BRUK AV AVSETNINGAR AVSETNING BUNDE FOND SUM AVSETJINGAR REKNESKAPSMESSIG MEIRFORBRUK Tabellen ovanfor viser at vidareføring av dagens drift utan nye drifts- eller investeringstiltak medfører eit meirforbruk på 3,5 mill kr i 2012 og 3,0 mill kr kvart av åra i 2013 og For 2011 syner tabellen eit mindre handlingsrom på kr. Forventa utvikling i rentenivået og dertil forventa auke i renteutgifter kan forklare dei økonomiske utfordringane som framkjem av den konsekvensjusterte økonomiplanen. 22

23 6. Kostra KOSTRA (KOmmune-STat-RApportering) er eit nasjonalt informasjonssystem for å bringe fram styringsinformasjon om kommunal verksemd. Informasjon om kommunale tenester, bruken av ressursar på ulike tenesteområde og eigenskapar ved befolkninga vert registrert og samanstilt for å gje relevant informasjon til kommunane. Førde har rapportert rekneskapstal gjennom KOSTRA sidan Informasjonen skal tene til betre grunnlag for analyse, planlegging og styring, mellom anna gje grunnlag for å vurdere om nasjonale mål er oppnådd. Informasjonen skal seie noko om vi gjer dei rette prioriteringane ut frå ei vurdering av behov, og om vi hare ein effektiv tenesteproduksjon. Når vi skal utarbeide ein økonomiplan for dei fire neste åra, er det viktig at vi i prioriteringane tek omsyn til dei områda der kommunen skil seg ut frå dei kommunane vi samanliknar oss med. Vi må vurdere om det er naudsynt å sette inn tiltak eller redusere aktivitet. Finansielle nøkkeltall Førde Landet Sogn og Gruppe Netto driftsresultat i prosent av brutto driftsinntekter 4,6-2,7 2,8-0 3,6-1,6 2,9-0 Langsiktig gjeld i prosent av brutto driftsinntekter 192,1 180,4 167,9 170,4 187, ,6 170,4 Frie inntekter i kroner per innbygger Netto lånegjeld i kroner per innbygger Kommuneøkonomien i Førde er prega av høg gjeld samanlikna med andre kommunar samstundes som kommunen har mindre frie inntekter (skatt og rammetilskot) enn dei fleste andre kommunar. Trass i dett er det økonomiske resultatet betre enn det ein finn i gruppa av like kommunar, fylket og landet. Prioritering Førde Landet Sogn og Gruppe Netto driftsutg per innbygger 1-5 år i kr, barnehager Netto driftsutg til grunnskoleopplæring, per innbygg 6-15 å Netto driftsutg pr. innbygg i kr, kommunehelsetjenesten Netto driftsutg pr. innbygg i kr, pleie- og omsorgtjenesten Netto driftsutg til sosialtjenesten pr. innbygger år Netto driftsutg per innbygger 0-17 år, barneverntjenesten Netto driftsutg til administrasjon og styring i kr. pr. innb Førde kommune brukar mindre midlar til alle dei sentrale tenestene i tabellen enn det gruppa av like kommunar, fylket og landet gjer. Førde kommune har ein effektiv tenesteproduksjon noko vi har sett i fleire år. Nytt i 2009 er at også sosialtenesta er kome under nivået i gruppe 8, men ligg framleis over gjennomsnittet i fylket. For meir utfyllande informasjon sjå årsrapport Førde kommune

24 7. Gjeldande økonomiplan og budsjett 2010 Førde kommune Økonomiplan Budsjett Ansvar Tiltak i driftsbudsjettet Nye lærlingar Administrasjon, auka husleige grunna rådhus Rådmann, reservepott tenestetilbod til nye tenestemottakrar Fagutvikling og koordinering, fagstilling skule og barnehage Fagutvikling og koordinering; auka lønsutgift Fagutvikling; kostnad klientsaker andre kommunar (brutto) Auka tilskot ressurskrevjande brukarar Fagutvikling og koordinering, auka drift skrivarløa Fagutvikling og koordinering; førebyggjande folkehelse Årsverknad ekstra styringsmidlar klasse inkl. fysisk fos Auka driftsmidlar til skulane Utdanningsval Driftsmidlar til barnehagesektoren Driftsmidlar til oppstart av nye barnehagar Skulane, auka pedagogressurs Skulane, seniortiltak redusert leseplikt Skulane, gratis leirskule/kulturtiltak Reduksjon renteutgifter Kompetansemidlar barnehage SFO funksjonshemma sommartilbod Auka midlar til spesialpedagogiske tiltak - tilpassa opplæring Norsksenteret, innsparing SFO, innsparing Helse og barn, per capitatilskot fastlegar Helse og barn, husleige ny leilegheit Helse og barn, auka bemanning bu og avlastning Helse og barn, omsorgsløn Helse og barn, off legeheimlar helsetunet/helsestasjon Helse og barn, auke hjelpepersonell Helse og barn, auka kostnader interkommunal legevakt Helse og barn, helsestasjon, helsesøster Helse og barn, tiltak i og utanfor heimen Psykiatritenesta, vidareføre busat-prosjektet Heimetenesta auka stillingsressurs Heimetenesta, driftskonsekvensar av nye omsorgsbustader Heimetenesta, vaktmeister ressurs Kjøkkentenesta, kjøkkenmaskiner og utstyr Helsetunet, arbeidsleiarar Pleie- og omsorg, rehabilitering - auka personalkostnader Psykiatritenesta, auka dagbemanning Psykiatritenesta; nattevakt NAV økonomisk sosialhjelp Kronborg ressurshage - redusert stiling Førdehuset, vedlikehald og nytt utstyr Forvaltning, drift og vedlikehald, reinhaldsstilling Forvaltning, drift og vedlikehald; vaktmesiterstilling FDV; auka driftsnivå Vie, Sunde og Halbrend Teknisk forvaltning; forskriftsmessig kompetanse brannbefa Gevinst endra forsikringsavtaler Avdrag nye lån Rente nye lån SUM

25 Ansvar Tiltak i investeringsbudsjettet Ny barnehage Hafstad bydel Tilrettelegging sentrum Idrettspark Hafstad bydel Holsen kyrkje; ringemaskin Haukedalen kyrkje; ringemaskin Kyrkjene; nye omnar Ny avlastningsbustad Personalbase bu- og miljøtenesta Personalbase psykiatritenesta /5/6 Helsetunet, innkjøp av takheisar m.m Førdehuset, digital kino Sunnfjord Museum Førdehuset oppgradering Andre enøk tiltak - eigenandel Halbrend barnehage Solsida, Haugum barnehage Solsida, Tåene barnehage Slåttebakkane barnehage Sunde oppvekstsenter Angedalen skule påbygg Flatene skule Førde ungdomsskule Holsen skule Automatisk brannsikring, skular og omsorgsbustadar Kommunale bustader Teknisk forvaltning; ajourhald kartverk - ortofotografering Teknisk forvaltning; ajourhald kartverk - vektorkart Teknisk forvaltning; eigenandel trafikktryggleikstiltak Teknisk forvaltning; brannvesenet - overbefalbil Teknisk forvaltning; brannbil - mannskapsbil Teknisk forvaltning skredsikring Ulltangsvik Teknisk forvaltning; Kåsen etterarbeid fjellsikring Teknisk drift; fast dekke Solheimsdalen Teknisk drift; fast dekke Bjørkedal Teknisk drift; utviding og asfalt - Ervik - Holmvik Teknisk drift; fast dekke Mulen Teknisk drift; fast dekke Stølen Teknisk drift; fast dekke Kloppstad Teknisk drift; fast dekke Erdal Teknisk drift; veg Digernes Teknisk drift; veg Åsane Teknisk drift; vegrekkverk Teknisk drift; ny bil Brutto investering er redusert med den delen av momsrefusjonen vi må føre i kapitalrekneskapet. Vi har lagt til grunn at det er 20 % i 2010, 40 % i 2011, 60 % i 2012 og 80 % i Renter og avdrag er rekna frå netto investering, det vil seie brutto investering minus moms og tilskot. 25

26 Husleigefinansiert For desse tiltak legg vi til grunn at husleiga må dekkje gjennomsnittlege renter og avdrag i perioden. ANSVAR TILTAK Nytt rådhus Omsorgsbustader ved helsetunet Utleigehusvære for vanskelegstilte Netto investering For desse tiltaka har vi lagt til grunn at 100 % av momsrefusjonen går til frådrag i brutto investeringsutgifter. For nærare detaljar kring korleis vi ser for oss desse tiltaka realisert og finansiert viser vi til omtale lenger framme i økonomiplanen. Sjølvfinansierande tiltak Lista over sjølvfinansierande tiltak syner VAR investeringar i perioden. Tiltak som har oppgitt prosjektnummer er fullfinansiering av tiltak som er sett i gang. Alle nye tiltak er merka med nytt. Vatn: Prosjekt Farsund-Kusslia vassleidning Kusslia - Mo vassleidning nytt Mo - Moskog vassleidning nytt Vieåsen avkøyring - Løland vassleidning, del 2 nytt 830 Sunde - Farsund gangbru, omlegging vassleidningar nytt 930 Halbrendslia fotgjengarundergang E39 - omlegging vassleidning nytt 450 Bil nytt 300 Avløp: Farsund - Kusslia, kloakkleidning Movika KP 261, kloakkpumpestasjon nytt Kusslia, kloakkpumpestasjon Kuslia - Mo avløpsleidning nytt Mo KP 262, kloakkpumpestasjon nytt Mo - Moskog avløpsleidning nytt Moskog KP 263, kloakkpumpestasjon nytt Vieåsen avkøyring - Løland avløpsleidning, del Sunde - Farsund gangbru, omlegging avløpsleidningar 930 Halbrendslia fotgjengarundergang E39 - omlegging avløpsleidning

27 8. Samandrag av einingane sine framlegg til økonomiplan 100 Rådmannen Samandrag av nye tiltak i prioritert rekkefylgje: (1000 kr) Tilrettelegging i sentrum Rådhus Kjøp av Prestebøen Lærlingar Sykkelbyen Førde Styrking av næringsapparatet i Sunnfjord Tilrettelegging i sentrum Fleire tiltak i sentrum er knytt opp med rekkefølgjereglar i reguleringsplan. I prinsippet skal tiltaka gjennomførast i samband med utbygginga. Finansieringa vil normalt falle på tiltakshavarane. Kommunal innsats kan verte aktuelt. Vedtekne rekkefylgjeprosjekt: Ny gate frå Langebruvegen til rundkøyring på Øyrane inkl. bru over Løken ved Sjukeheimen Opprusting av Løken Elvevegen opprusting Forbygging langs Jølstra og gangveg frå Posten og nedover Ny gate frå Hafstad bydel til Angedalsvegen ved Førdehuset inkl. bru i samsvar med ny reguleringsplan for området. Reguleringsplanen for Storehagen (Handelshus I, Centrum Bygg og Storehagen forretningsbygg) fordrar nye gater/ opprusting av eksisterande gater, forbygning og gangsti langs Jølstra Aktuelt som framtidig rekkefølgjeprosjekt: Prosjektarbeidet med Sentrum Sør vil kreve generalkostnader til omlegging/ opprusting av gatenett, felles parkeringsanlegg, fellesarealer/ off tilrettelagde areal Forbygging langs Jølstra sørside frå Langebrua og nedover samt opprusting av landarealet vil også påkalle kommunal innsats. Sentrumsutvikling dreier seg på den eine sida om å gjennomføre fysiske tiltak i form av bruer, gater, fellesareal og offentlege areal m.m. der kommunen naturleg kan stå for ein del av kostnadane med dette. På den andre sida dreier sentrumsutvikling seg også om organisering, ansvarleggjering og selskapsdanning. Kommunen er grunneigar og har på denne måten dei same rettar og plikter som andre grunneigarar til å delta i sentrumsutviklinga. Førde kommune har i 2008 gått inn som aksjonær i selskapet Førde Parkering A/S seinare Førde Sør A/S. Kommunen eig 20% av selskapet. Selskapet vil vere grunneigarane sitt reiskap for å gjennomføre fellestiltak i sentrum. 27

28 Avhengig av korleis parkeringsordninga vert organisert kan det også verte aktuelt å etablere selskap/ kommunalt føretak for å drive dette i kombinasjon med private parkeringsareal. Arbeid med å gjennomføre ny parkeringsordning er nettopp starta opp og er føresett finansiert gjennom parkeringsfondet (frikjøpsmidlar) Det ligg også føre planar om ny gangbru over Jølstra ved kommuneadministrasjonen i Hafstadvegen 21. Den vil knyte nord og sør saman på ein betre måte enn i dag med høveleg gåavstand. Lokale interessentar har tidlegare lovt delvis finansiering av brua med 1 mill kr i direkte støtte pluss at dei vil dekke rentekostnadane i 3 år. Utanom sjølve brukostnaden kjem grunnerverv, innløysing av parkeringsplassar m.m. Byggherrekostnader i området 9-13 mkr. Firmaet Rambøll utarbeidde i 2007 planar for Sentrum Sør. Desse planane er utgangspunkt for reguleringsplanarbeidet i sentrum som no er starta opp. Planane til Rambøll har også skissert bru over Jølstra frå Festplassen til Hafstadvegen slik at Festplassen i større grad kan nyttast til langtidsparkering. Desse planane vil utfordre kommunen sine planar for Byparken. Førde Sør A/S har i brev til kommunen peika på trongen for desse bruene og bedd kommunen prioritere dei i økonomiplanen. Det ligg også føre planar om overbygging av Langebrua. Vurdering Sjølv om vi det siste året har fått løyst fleire sentrumstiltak, er det mange og store prosjekt som bør finne si løysing i åra framover. Det er viktig at Førde kommune prioriterer kva prosjekt ein vil ha løyst først. Etter rådmannen sitt syn må følgjande prosjekt løysast som rekkefølgjeprosjekt der utbyggarane må bere kostnaden heilt eller delvis: Ny gate frå Langebruvegen til rundkøyring på Øyrane Elvevegen opprusting Ny gate frå Rema på Hafstad til Angedalsvegen ved Førdehuset. Sentrum Sør - generalkostnader til omlegging/ opprusting av gatenett, felles parkeringsanlegg, fellesarealer/ off tilrettelagde areal Storehagen (Handelshus I, Centrum Bygg og Storehagen forretningsbygg) Forbygging langs Jølstra sørside frå Langebrua Slik rådmannen ser det, er dei største utfordringane i dag knytt til Sentrum Sør, og den viktigaste innsatsen frå kommunen vil vere å støtte opp om og delta i arbeidet med å etablere gode trafikk- og parkeringsordningar. Førde er ein vesentleg grunneigar i området og må derfor i denne eigenskapen også yte sin del. Ein del av grunneigarane ivrar sterkt for å få til ei ny gangbru i området mellom Langebrua og Storehagen bru, og meinar at ei slik bru vil gje Sentrum Sør eit positivt løft på kort sikt før dei store, grunnleggande investeringane kjem på plass. Rådmannen er samd i at det trengs eit slikt løft, og meinar brua vil knyte saman gangvegen frå Byparken via Posten og ned langs Jølstra på ein god måte. Når denne nye forbindelsen no er ferdig, er behovet for ein vidare forbindelse over Jølstra ekstra tydeleg. Det er dei siste åra sett av betydelege summar til sentrumstiltak i årsbudsjetta til Førde kommune mill kr i 2009 og 7 mill kr i 2008 og 4 mill kr i I dag 16 mill kr av desse løyvingane ikkje nytta. For å vidareutvikle dei positive tiltaka som har kome det siste året vil bygging av ei ny bru over Jølstra kunne vere ei naturleg fortsetjing. I arbeidet med grunnerverv til ny Elveveg i 28

29 samband med utbygginga på Meieri-kvartalet har rådmannen varsla grunneigaren om mogeleg ekspropriasjon av grunn til brufeste for den planlagde gangbrua. Bygging av ny bru vil utan tvil knyte sentrum betre saman og kunne gjere trongen for bilbruk mykje mindre i sentrum, og ein vil kunne få ei betre utnytting av parkeringspotensialet i sentrum. r oppmode Bystyret bør derfor drøfte om dette prosjektet no bør prioriterast som det neste sentrumstiltaket. Ein klar føresetnad må vere at grunneigarane er med på finansieringssida i større grad enn det som tidlegare er signalisert. Etter rådmannen sitt syn bør minimum 25% av kostnadane med den nye brua dekkast av grunneigar- og forretningsinteressene i sentrum. Eit anna sentrumstiltak som bør gjennomførast er elveforbygginga mot Jølstra gjennom sentrum nedanfor Langebrua på sørleg side med same standard som på nordleg side. Kostnaden er stipulert til 6-8 mill kr. Trafikksituasjonen i sentrum er etterkvart av ein slik dimensjon at alternative gater/vegar må etablerast. Forbindelsen over Øyrane til Langebruvegen og forbindelsen over Jølstra ved Førdehuset vil såleis vere viktige overordna tiltak for å få til ei forsvarleg trafikkavvikling i Førde sentrum. Etter rådmannen sitt syn vil det berre vere rett om også Fylkeskommunen tok del i finansiering av desse trafikkårene ettersom realisering av dei vil løyse meir enn berre lokale trafikkproblem. Frå tek fylkeskommunane over ansvaret for riksvegane. I framlegg til handlingsprogram for fylkesvegnettet er det i svært liten grad sett av midlar til vegprosjekt i vår kommune. Heller ikkje Nasjonal Transportplan sitt handlingsprogram har sett av midlar til omlegging av stamvegane gjennom Førde, men det er løyvd 4 mill kr i planleggingsmidlar. Det vert derfor arbeidd godt med å få utarbeidd ein kommunedelplan for trafikk som skal vise nye trasear for stamvegane gjennom Førde. Rådmannen sitt mål er at planen i tillegg må løyse dei store trafikkale utfordringane i Førde sentrum samt gode løysingar for dei gåande og syklande. Planen må vere ferdig i god tid før rullering av handlingsprogrammet i Nasjonal Transportplan, dvs. at arbeidet bør vere ferdig i løpet av Når det gjeld finansiering og organisering av vegutbygginga i Førde, vert det vist til sak 41/09 i Bystyret (Handlingsprogram fylkesvegnettet Uttale frå Førde kommune) og sak 43/09 i Bystyret om etablering av selskapet Førde-pakken A/S. (1000 kr) Framlegg frå eininga Gjeldande økonomiplan Ny økonomiplan prioritet inv Sykkelbyen Førde Bystyret vedtok i sak 16/10 Kommunedelplan energi, miljø og klima Førde kommune Denne planen har m.a. temaet Førde som sykkelby som eitt av satsingsområda. Ordføraren har i etterkant av handsaminga i Bystyret skrive brev til rådmannen der han skisserer ulike tiltak som må setjast i verk: Skilting og merking av sykkelvegar Utbetring av hinder/flaskehalsar for enklare sykkelbruk Meir systematisk og einsarta tilrettelegging for sykkelparkering Vurdere ei ordning med bedrift/bysykkel, som kan nyttast av besøkande Eigne køyrefelt for sykkel i gatenettet? 29

30 Prioritering av samanhengande og nye sykkelvegar Marknadsføring av sykkel som miljørett transport Andre tiltak for auka status med sykkelbruk Det er ikkje sett av midlar til gjennomføring av desse tiltaka i økonomiplanen, men rådmannen legg til grunn at løyvingane til sentrumstiltak må sjåast i samanheng med dei tiltaka som er aktuelle til dette føremålet. Rådhus Rådmannen arbeider vidare med planane om nytt rådhus i samsvar med vedtak i Bystyret i sak 17/08 og 13/10. I det siste vedtaket heiter det: 1. For å realisere bygging av rådhus i Førde slik det vart vedteke av Bystyret (sak 17/08), skal vinnarutkastet Rendez-vous frå den gjennomførte arkitektkonkurransen leggast til grunn. Bygginga skal skje som ei trinnvis utbygging der bygging av rådhusdelen skal skje ved å gjennomføre fase 1 slik det er skissert i notat frå Nordplan og rådmannen si saksutgreiing datert til ei samla kostnadsramme på 200 mill kr. Ei evt. utbygging av fase 2 og 3 vert å kome attende til i eiga sak. 2. Intensjonsavtale datert med Langebruvegen 8 A/S om kjøp av Langebruvegen 8 og 10 vert godkjent. Rådmannen får fullmakt til å framforhandle endeleg avtale. Planarbeidet er no godt i gang med sikte på byggestart etter sommaren Husleigeavtalene i Hafstadvegen 21 går ut Husleigeavtalene i Røde Kors bygget går ut Som det går fram av saksutgreiinga til sak 17/08 i Bystyret, vil det bli ei stor utfordring å få til ei utbygging som ikkje gjev ei vesentleg høgare husleige enn i dag. I bystyre-saka er den gjennomsnittlege husleigeauken stipulert til 1,5 mill kr pr. år. Investering (1000 kr) Framlegg frå eininga Gjeldande økonomiplan Ny økonomiplan prioritet inv Drift (1000 kr) Framlegg frå eininga Gjeldande økonomiplan Ny økonomiplan 0 0 Fylkeskommunen sin eigedom på Prestebøen 8 (Gamle Husstellfagskulen) Fylkeskulturkontoret og Familievernkontoret vil flytte inn i nye lokale på Meieri-tomta (SEIF). Det er semje mellom Fylkeskommunen og Førde kommune om kommunal overtaking av eigedommen på Prestebøen til ein pris på 14 mill kr. I forhandlingane har det vore ein føresetnand at bygningen skal leigast bort dei første 10 åra, og Helse Førde er aktuell leigetakar. Ei slik løysing vil medføre nokre ekstrakostnader for kommunen dei første åra i leigeperioden. 30

31 (1000 kr) Framlegg frå eininga Lærlingar Bystyret vedtok i samband med budsjettet for 2008 å auka talet på lærlingar. I budsjettet for 2009 hadde vi som mål å få til 8 lærlingeavtalar. Ved årsskiftet hadde Førde kommune 12 lærlingar, og rådmannen legg til grunn at vi klarar å halde dette nivået framover. Lælingane fordeler seg med 5 på skule/barnehage, 4 i pleie- og omsorg, 2 i kjøkken og 1 feiarlærling. (1000 kr) Framlegg frå eininga Gjeldande økonomiplan Styrking av næringsapparatet i Sunnfjord Dei fire kommunane i Indre Sunnfjord og næringslivsorganisasjonane her har gjort vedtak om å slå saman Sunnfjord Næringsutvikling A/S og Reisemål Sunnfjord A/S, jfr.sak 12/10 i Bystyret. Arbeidet med omstruktureringa er i gang, og resultatet vil innebere ein auka kostnad for aksjonærane. Auken for Førde kommune er stipulert til kr (1000 kr) Framlegg frå eininga

32 110 Administrasjonseininga Viktige utfordringar for eininga, jf årsrapport Å utvikle og ta i bruk nye elektroniske verktøy innafor arkivtenesta (elektronisk arkiv), Servicetorget og innafor dei personaladministrative systema. Ei særleg utfordring er å syte for at systema vert tekne i bruk av våre eigen tilsette samt kommunen sine brukarar. Overgang til fullelektronisk arkiv Det må vere ei målsetjing av saksakivet ikkje vert fysikk flytta over til nytt rådhus. For å unngå både meirarbeid og kostnadar knytt til arkivareal, så må dette vere fullelektronisk når overflytting skjer. Det betyr at noverande saksarkiv etter at det er scanna må makulerast evt overførast til bortsettingsarkivet. Medfører: - Behov for opplæring i samband med implementering - 1 tilsett (prosjektstilling) må scanne noverande saksarkvi slik at dette kan bli fullelektronisk. Arbeidet med dette må startast i 2010 og ha full effekt i 2011 og (1000 kr) Framlegg frå eininga IKT IKT styre i SYS held på med ein ny IKT strategiplan for fellesskapet og den skal innhalde dei lokale planane og prioritering framover. Det er venta at dette arbeidet er klart våren 2010 og då vil det bli lettare å sette opp kva som inn i økonomiplan vidare. 32

33 130 Rekneskap og skatt Viktige utfordringar for eininga, jf årsrapport Innføring av Agresso modul 5.5.3, samt innføre og ta i bruk forsystem innanfor løn og fakturering som kan rasjonalisere drifta i einingane og på rekneskap. Drive opplæring innanfor rekneskap/agresso i einingane/kommunane, for å auke kvaliteten på bilag inn til eininga, og ikkje minst sette einingane/kommunane betre i stand til å ha god budsjettkontroll. Eininga har ansvar for arbeidsgjevarkontroll i kommunane Jølster, Gaular, Førde og Naustdal. I 2009 har eininga ikkje klart å utføre det tal kontrollar ein er pålagd. Eininga har ikkje ressursar til å innfri kravet i 2010 utan auke i bemanning. Interkommunal arbeidsgjevarkontroll Eininga har behov for å styrke den interkommunale arbeidsgjevarkontrollen med ei 100% stilling frå og med Årsaka er at Førde kommune ikkje stettar krava om kontroll av arbeidsgjevarane i kommunen. Det er kome pålegg frå Skatt Vest om at kommunen må treffe tiltak slik at ein oppnår kontrollkravet. Med noverande bemanning er dette ikkje mogeleg. Kommunane Gaular, Førde og Naustdal samarbeider om den interkommunale arbeidsgjevarkontrollen. Inklusive sosiale kostnader utgjer dette ei auke i ramma på kr Det er viktig at kommunen prioriterer dette området, då det gjev eit signal til arbeidsgjevarar/bedrifter på at kommunen forestår kontroll på området og har ei prevantiv verknad. Dette vil og gje kommune og stat auka inntekter i form av auka skatt og arbeidsgjevaravgift. (1000 kr) Framlegg frå eininga

34 140 Fagutvikling og koordinering Viktige utfordringar for eininga, jf årsrapport Få avklart kva rolle eininga skal ha i høve arbeidet med kommuneplan og styrings- og kvalitetssystem Bemanning/kompetanse knytt til skule- og barnehagesektoren Ressursar og kompetanse knytt til koordinatorrolla i ansvarsgrupper for barn med rett til individuell plan Vere pådrivar for god samhandling mellom avdelingane innanfor helse- og sosialtenestene slik at plassane i institusjon og bustad blir nytta mest mogleg Sjølv om utvikling av kompetanse knytt til prosjektarbeid har hatt fokus dei siste åra er det framleis behov for at denne blir auka. Folkehelse som del av alt kommunalt planarbeid Samandrag av nye tiltak i prioritert rekkjefylgja: (i heile 1000) Tiltak Auka lønsutgifter i samband med nytilsetting Fagstilling (utviklingskoordinator) barnehage Grunngjeving av tiltaka: Tiltak 1: Auka lønsutgift Gjeld auka lønsutgifter i samband at tilsett i anna avdeling i kommunen våren 2009 byrja som medarbeidar i eininga. (1000 kr) Framlegg frå eininga Tiltak 2: Styrke støtteapparatet i høve barnehagesektoren Pr i dag to tilsette som yter støttetenester til linja på skule- og barnehageområdet. Over tid frå linja/kommunalsjef blitt uttrykt behov for å styrke det faglege utviklings-/støtteapparatet i høve barnehage. Når det gjeld klientsaker som tilhøyrer avdelinga er det frå kommunalsjef Kurt Even Andersen si side gitt tilbakemelding om at auka kostnader (pr februar 2010) vil bli dekka av reservepotten i (1000 kr) Framlegg frå eininga

35 Kyrkjeleg fellesråd Økonomiplanen for Førde kyrkjelege fellesråd gjeld for 4 år Prioriteringane vart fastsett i møte i Førde kyrkjelege fellesråd sak 02/10. Økonomiplanen har vore på høyring i begge sokneråda. Planen legg grunnlag for kva Førde kommune " utreder til fellesrådets virksomhet.." etter 15 i kyrkjelova. Det er ein del endringar i forhold til gjeldande økonomiplan( ). Særleg gjeld dette vøling av orgel i Førde kyrkje, og ein har endra noko på prioritering av stillingar. Ein har prioritert kantor 2 stillinga høgre opp og ringemaskin i Haukedalen kyrkje ser fellesrådet som svært viktig å få på plass. Tiltak framlegg frå etaten Vøling av orgel i Førde kyrkje Ringemaskin Haukedalen kyrkje Sakshandsamar i 50% stilling Trusopplæring/Barne og ungdomsarbeid Kantor 2 i heil stilling Diakon Salmebøker Tiltak i gjeldande økonomiplan Vøling av orgel i Førde kyrkje Ringemaskin Haukedalen kyrkje 0 * Sakshandsamar i 50% stilling Trusopplæring/Barne og ungdomsarbeid Kantor 2 i heil stilling Diakon Salmebøker * Det er ført opp til ringemaskin i Holsen kyrkje i Vøling av orgelet i Førde kyrkje. Det vart markert 30 års jubileum for orgelet i Alder og bruk tilseier behov for å ei nokså grundig opprustning. Dette er eit verdifullt og flott instrument som det er viktig å ta vare på. Ein har no fått eit tilbod på vedlikehald av orgelet på totalt ,- i tillegg utgifter til overnatting. Omfanget av vølinga kjem svært uventa på kyrkjeverja, ein har ikkje motteke signal før at det skulle vere av eit slikt omfang. Kantor Asbjørn Flåm har skrive er fagleg vurdering av tiltaket. Det ligg vedlagt. Om dette ikkje vil bli gjennomført vil ein risikere at orgelet utan varsel ikkje fungerer. Særleg i samband med vigsel og gravferd vil det vere svært uheldig. (1000 kr) Framlegg frå eininga Ny økonomiplan prioritet inv

36 2. Ringemaskin Haukedalen kyrkje. Det er lettare tilgang til Haukedalen kyrkje enn til Holsen men likavel bør det prioriterast at det også kjem ringemaskin i Haukedalen. Holsen og Haukedalen sokneråd har gjort vedtak om å løyve ,- Å ringe med kyrkjeklokker er ein kunst å få til på ein god måte i tillegg til at det er fysisk utfordrande. I utlysing etter ny kyrkjetenar skreiv ein at ein arbeidd med å montere ringemaskin. For den einaste søkjaren og nytilsett har dette vore viktig premiss for å ta stillinga. Ringinga vert no gjennomført at tidlegare kyrkjetenar, og det er ikkje noko god løysing. I økonomiplanen var det sett opp til ringemaskin i Holsen kyrkje i 2011, Når no ringemaskin i Holsen er finansiert på andre måtar ber fellesrådet om at denne prioriteringa vert flytta til Haukedalen kyrkje. (1000 kr) Framlegg frå eininga Gjeldande økonomiplan 200* Ny økonomiplan prioritet inv * Det er ført opp til ringemaskin i Holsen kyrkje i Auka sekretærbemanning/sakshandsamar. Dette er eit punkt som har vore i økonomiplanen lenge, men vart først i 2009 sett opp som nummer 1. Ein har prioritert utøvande stillingar framfor administrasjon. FOU prosjektet (prøveordning med samanslåing av fellesråd) var motivert i styrking av administrativ funksjon utan at ein skulle bruke meir midlar på administrasjon. No når fellesråda sa nei til ei slik løysing, må ein løyse utfordringa på andre måtar. I fyrste omgang er det behov for auke innanfor fellesrådet sitt ansvarsområdet, vidare er det behov for å styrkje sekretær/sakshandsamar til sokneråda og særleg til Førde sokneråd. Det er mange saker som skal gjennom råda kvart år, og det ville også vore ynskjeleg at råda kunne vore støtte med sakshandsaming. Det er også viktig å stryke denne funksjonen i forhold til staben forøvrig. Det er stadig aukande krav til skriftleg dokumentasjon og her er det mykje ugjort. Ei styrking av denne viktige funksjonen kan også på sikt bidra til meir utadretta verksemd, men i første omgang må fokus vere å sikre ei forsvarleg drift på det administrative ansvarsområdet. Etter kyrkjeverja si vurdering må ein kanskje vurdere å redusere på utøvande verksemd ein periode, og istaden prioritere innan administrasjonsfunksjonane. Samanlikna med tilsvarande fellesrådsområde har ein i Førde lita bemanning på administrasjon. Frå 1. august 2009 har Undervisningskapellanen fått avdelings og personalansvar også som eit strakstiltak. Så langt vurderer kyrkjeverja sette som ei god løysing administrativt, men det har teke kring 20 % av stillinga til UK, dette har då gått utover det utøvande arbeidet. (1000 kr) Framlegg frå eininga

37 4. Trusopplæring/ styrking av barne og ungdomsarbeidet. Trusopplæring og barne og ungdomsarbeid heng tett saman. Skal ein lukkast med trusopplæring i tråd med målsetjinga er det heilt avgjerande med eit livskraftig barne og ungdomsarbeid. Ein treng både midlar til stillingar og drift. For 2011 vil tildelinga vere på kring ,- som i tillegg til driftsmidlar utgjer godt i underkant av to stillingar. Desse ressursane skal ilag med øvrige tilsette gje kring 150 døypte born og foreldre og godt opplæringstilbod. Det seier seg sjølv at det er for lite. Ein skulle gjerne hatt like mykje lokal finansiering som ein har statlege løyvingar. Ein ser for ei stegvis oppbygging. I økonomiplan for Førde kommune er det sett opp ,- frå Ein samlar inn kring ,- i delfinansiering av Ungdomsleiarstillinga. (1000 kr) Framlegg frå eininga Gjeldande økonomiplan Kantor 2 i heil stilling. Pr. i dag har ein midlar i budsjettet til 1,6% stilling, dette er i underkant av det ein ynskjer og har behov for. Fram til 2002 hadde ein 1,8 % stilling men reduserte eine stillinga frå 80 til 60% stilling i samband med at ein fekk redusert tilskotet frå Førde kommune med Det er også ei utfordring å få til stabilitet når ein ikkje har heil stilling. I samband med utviklinga v trusopplæringa er de også viktig at ein får auka kantorressurs. Det bør også utarbeidast kyrkjemusikalsk plan som styrkjer denne prioriteringa og synleggjer arbeidet som er etablert. Gudstenestereformarbeidet utfordrar ein også i forhold til ressurs. Førde sokneråd har prioritert kantor 2 høgre opp. (1000 kr) Framlegg frå eininga Diakoni. Ein har no diakon i 70% stilling. For diakonstillingar har det vore løyvd statlege tilskot inntil 50% via bispedømet, men det har ikkje vore auke i desse midlane siste åra. Difor må ein ta utgangspunkt i at heile stillinga må lokalt finansierast. Førde sokneråd har prioritert dette arbeidet i det siste med til dømes ei ny brosjyre for å utfordre til gjevarteneste til diakonalt arbeid. Ein samlar inn kring ,- til stillinga kvart år. (1000 kr) Framlegg frå eininga Salmebøker. Det er i gang arbeid med ny salmebok, men det er no uklart kva tid den skal takast i bruk. Men etter kyrkjeverja si vurdering bør den vere med i økonomiplanen over eit tiltak som før eller seinare vil kome. Men ved utsetjing har ein også bedre tid til å prøve ut andre løysingar enn kjøp av nye salmebøker. (1000 kr) Framlegg frå eininga

38 Skrivarløa og SLT arbeidet Samandrag av nye tiltak i prioritert rekkjefylgja: (i heile 1000) Tiltak Dagleg leiar Miljøarbeidar Drift skrivarløa Aktivitetar Skrivarløa Utstyr Skrivarløa Førebyggande arbeid /SLT Grunngjeving av tiltaka: Skrivarløa er drevet privat (del av Dansekompaniet) med kommunalt tilskot til drift og dagleg leiar i 50 % stilling. Med berre 50 % stilling som både skal vere dagleg leiar og aktivitør, og i tillegg ein trong økonomi som sett klare grensar for kva ein kan drive med av aktivitetar, så er det lite utvikling ein kan forvente seg i eit ungdomshus som skal famne om eit stort brukartal. Dersom ein skal sikre varig drift i Skrivarløa, og sikre levande aktivitetar som trekk ungdom til seg, så er det opplagt at huset bør inn i det kommunale systemet. Det er også heilt opplagt at det bør tilsettast ungdomsarbeidar i tillegg til leiarstillinga. Det at det er vaksne og trygge personar tilstades er nettopp ein vesentleg grunn til at ungdommen trivast i eit ungdomshus. Førde kommune har inngått avtale om SLT arbeidet, som er samarbeidsavtale mellom det lokale politiet og kommunen. Dette arbeidet er lagt til Skrivarløa (sjå også punkt 6, førebyggande arbeid/slt). Tiltak 1: Skrivarløa får overført kr ,- for året som skal dekke 50 % leiarstilling og drift av aktivitetstilbodet. Etter dagens nivå utgjer 50 % stilling kr ,- for året. Dette tilseier at det ikkje er midlar til drift og innvendig vedlikehald. Forslag til økonomiplan legg opp til ei auke i leiarstillinga frå dagens nivå til 75 % stilling i 2011 og opp mot 100 % stilling i (1000 kr) Framlegg frå eininga Tiltak 2: Det er i dag ikkje løna personell i tillegg til dagleg leiar. Det er ikkje økonomi til å løne personar som kan vere tilstades på kveldstid, noko som gjer det nærast umulig å drive huset som eit fritidstilbod til unge på ettermiddag og kveld alle virkedagar. Frivillige og ulønna hjelp er ikkje akseptabelt i alle samanhengar, spesielt ikkje med ungdom som prøver ut grensar. Det er ynskjeleg med minimum 50 % stilling som miljøarbeidar i 2011, med auke til 70 % i 2012 og der det er målet med 100 % miljøarbeidarstilling i år (1000 kr) Framlegg frå eininga

39 Tiltak 3: Dagens drift av Skrivarløa ligg inne i det kvartalsvise tilskotet på kr ,- som også skal dekke løn til dagleg leiar. Dersom vidare drift av Skrivarløa skal vere realistisk, så må det vere eit eige driftsbudsjett som er laga ut i frå dagens målestokk på drift av eit kommunalt ungdomshus, og som tilseier at man kan oppretthalde drift av huset i åra framover. Midlane skal vere med å dekke kontorutgiftar, telefon, lisens, annonsering, innkjøp til kiosk og kafe, ulike utstyr i aktivitetane osv. (1000 kr) Framlegg frå eininga Tiltak 4: Skrivarløa skal vere ein samlande og sosial møteplass for ungdom i ungdomsskulenivå, der t.d. friluftsaktivitetar og lågterskel aktivitetar er sentralt i tillegg til kulturtilboda. Lågterskel tilbod kan vere felles turar til alpinanlegg, aktivitet i Førdehuset, turar i det fri, grillfest for ungdom med familie, samt til rettelagd leik/aktivitet er viktige innspel for å sette fokus på eit positivt ungdomshus. (1000 kr) Framlegg frå eininga Tiltak 5: Vedlikehald og kjøp av nytt utstyr t.d. musikk, film/media, kjøkken, kafè, datautstyr m.v. (1000 kr) Framlegg frå eininga Tiltak 6: Tidleg førebygging og gode oppvekstvilkår er grunnleggande. I lokalsamfunnet vil politiet og kommunale etatar vere viktige bidragsytarar i førebygging av barne- og ungdomskriminalitet. Det same gjeld familien, skulen, fritidssektoren, frivillige organisasjonar og det private næringsliv. I Førde kommune er dette samarbeidet i dag samansett av politiet, barnevern, skular, helsestasjon, elevar og føresette. Konfliktrådet og Nattuglene er frå 2010 kome med i arbeidsgruppa. Det satsast no på også å få med næringslivet. Midlane skal gå til kurs, kompetanseheving, systemarbeid og særskilte tiltak til utsett ungdom. (tilrettelagt fritidsaktivitetar og hjelparar). (1000 kr) Framlegg frå eininga

40 Skule, Førde Norsksenter, PPT Vi har her slått saman dei 10 skulane i tillegg til Førde Norsksenter og PPT sidan dette omfattar mykje dei same områda. Når det gjeld evt. nye midlar vil dei så verte fordelte på dei einskilde skulane i prosessen med årsbudsjett. Dette er dei behova som er komne fram i dei interne prosessane i sektoren. Dei einskilde punkta er så kommenterte nærare og det er så gjort ei prioritering. Tiltak Auka behov for pedagogressurs pga. nye klassar m.a. på u.steget og Sunde Auka midlar til spes. pedagogiske tiltak tilpassa opplæring.. Seniortiltak m.m.. Redusert leseplikt over 55/60 år Auka driftsmidlar til skulane SFO-spesial/Funksjonshemma elevar Utdanningsval Aukar stilling PPT Skulebibliotek Auka vikarutgifter Merkantil stilling Norsksenteret Kvalitetsutvikling/kompetanseheving Prosjekt på ungdomstrinnet Gratis leirskule Skuleturar i ungdomstrinnet Nye tiltak/endringar i drift grunngjeving av behov og vurdering av kostnad: Redusert leseplikt over 55 år. Seniortiltak m.m.. Ved passerte 55 år har lærarane rett til reduksjon i undervisningstimetalet med 8% ( Ikkje reduksjon i arbeidstid), og ytterlegare 4% reduksjon ved fylte 60 år. Dette har vi ikkje hatt midlar til å kompensere skulane for, og resultatet har vore at dette har ført til redusert undervisning for elevane. Dette er ikkje forsvarleg lenger ettersom det stadig vert fleire lærarar i den aldersgruppa etter kvart. Samla utgjer denne reduksjonen no over 2 stillingar. I framlegg til økonomiplan har vi lagt inn 1 mill sjølv om kostnaden er større enn det. Presset på arbeidstakarane og ikkje minst leiarane er stort, og med mange fleire i aldersgruppa rundt 60 år er det behov for midlar til å legge til rette for lettare arbeid/andre arbeidsoppgåver. Dette vil vere gunstig for arbeidstakaren, men ikkje minst for arbeidsgjevar. Arbeidsgjevar må betale ein stor del av AFP ordninga, og det er difor gunstig også for arbeidsgjevar at arbeidstakarane står lenger i jobb. Det er difor stort behov for å legge inn midlar til dette men det er ikkje funne rom for det i denne økonomiplanen. (1000 kr) Forslag frå sektoren Gjeldande økonomiplan

41 Auka midlar til spesial pedagogiske tiltak tilpassa opplæring - Det er ei sterkt aukande mengd elevar med store hjelpebehov og skulane melder no om at ressurssituasjonen er kritisk for å kunne gje dei den mest naudsynte hjelpa. I samband med fordelinga av ressursane for neste skuleår er no situasjonen den det berre er dekning for 52% av dei timane skulane har behov for. Dette er ein stor auke frå året før. Søkt og rildelt ressursar spes.ped Timar Søkt lærar Tild. Lærar Søkt ass. Tildelt ass År og kategori Rektorane har då ei svært vanskeleg oppgåve med å gjere enkeltvedtak som ligg langt under PPT si tilråding utan å kome i konflikt med opplæringslova. I dette framlegget er det berre funne plass til , noko som er langt under behovet. Samla burde det vore avsett minst 3 mill i 2011 for å kome på eit nokolunde fornuftig nivå, men det får kome etter ein opptrappingsplan. Skulane er ikkje godt nok tilpassa for elevar som skil seg ut, det krev auka ressursar for å få det til. Det ligg store utfordringar i å tilpasse undervisninga til elevane sine behov. Her ligg også ein del av utfordringa i den nye reforma i skuleverket; Kunnskapsløftet. Det er sett fokus på lese- og skriveopplæringa. Førde kommune deltek i 2 prosjekt knytt til skule og barnehage for å styrke denne delen av opplæringa. Det skulle vore sett inn midlar til vidareføringa av desse prosjekta, men det er det ikkje funne rom til Sektoren føreslår at det vert sett av ein større sum som er blir fordelt på desse føremåla ut frå kva som tener elevane sitt læringsmiljø best. Vi må vurdere om vi skal starte forsterka skule for nokre av borna/elevane. Ein del av midlane er tenkt nytta til konkrete elevar om må ha eit skuletilbod utanfor skulen. 41

42 (1000 kr) Forslag frå sektoren Gjeldande økonomiplan Auka driftsmidlar til skulane/merkantil ressurs Midlar til den daglege drift av skulane utanom løn har ikkje auka i takt med auka elevtal. I tillegg har heller ikkje driftsbudsjetta vorte justert for pris og lønsvekst. Dette har ført til at driftsnivået på mange av skulane no er uforsvarleg lågt. Mykje av læremidlane er nedslitne/ ikkje fungerande. For dei skulane som har hatt aukande elevtal har alt av driftsmidlar måtte gå med til pultar og stolar og liknande ting, slik at mangelen på læremiddel er særleg stor. Dette reduserer undervisningskvaliteten sterkt, og kan også føre til at elevar får ulikt tilbod frå skule til skule. Det er også ei stor utfordring at auka databruk fører til auka lisenskostnader som det heller ikkje har vorte kompensert for. Ved dei små skulane er det heller ikkje kontorpersonale, slik at rektorane må gjere alt administrativt arbeid på knappe leiingsressursar. Dette vil over tid gå utover det fokuset dei kan ha på den pedagogiske leiinga. Ein av skulane som kjem dårlegast ut her er Sunde skule som har meir enn dobla elevtalet på få år. Skulen vert no fulldelt og må få tilført merkantil ressurs. Som samanlikningsgrunnlag kan nemnast at Førde barneskule med sine 225 elevar har 80% kontorstilling medan Sunde med sine 120 elevar har ingen merkantil ressurs. Frøysland skule kjem også dårleg ut med sin leiingsressurs på 25%. I tillegg burde det vore sett på leiingsressursane på alle skulane. Det har vore mykje endring i oppgåvene, mykje meir er delegert ut etter omorganiseringa utan at det er tilført auka ressurs. Det er grunn til uro for at dette kan gå på bekostning av tida til pedagogisk leiing, noko som statlege myndigheiter set auka fokus på i alle sine styringsdokument. Det er ikkje rom for nokon særleg justering med dei midlar som er sett opp her, men det bør sjåast på i det vidare arbeidet. Ut frå dei innspela som er komne frå skulane skulle summen ha vore langt større enn dei som det er framlegg om, men dette får vere starten på ein opptrappingsplan. (1000 kr) Forslag frå sektoren Gjeldande økonomiplan Funksjonshemma elevar i SFO/leksehjelp Det aukande talet på elevar som treng eit ekstra/styrka tilbod syner seg også SFO. Ut frå dei behova som er dokumenterte har vi for lite ressursar for å drive forsvarleg. Ein del av desse elevane er sterkt pleitrengande, og har behov for 1:1 oppdekking i SFO. Slik det er i dag har fleire skular gitt klare tilbakemeldingar om at dei ikkje kan gje alle borna med ekstra hjelpebehov eit forsvarleg tilbod med dei resursane dei har fått tildelt. Dei har sagt at dei må redusere omfanget av det tilbodet funksjonshemma elevar får gjennom SFO for å kunne gje eit forsvarleg tilbod. Dette avdi dei ikkje kan gje eit forvarleg tilbod med den bemanninga dei har råd til. 42

43 SFO skal drivast etter sjølvkostprinsippet. Det vil difor ikkje vere lov å belaste dei andre brukarane med dei kostnaden ekstra personale krev for å gje born med spesielle behov forsvarleg tilbod. Eit av tiltaka som skulane vurderer, er å stenge SFO i sommarferien og dermed spare vikarutgiftene til dette tilbodet. Bystyret vedtok at SFO skal halde sommarope i 2010, men skal dette også gjelde for komande år, må det leggast inn dekning for desse kostnadane. I samband med at det er lovfesta med leksehjelp handsama bystyret ei sak om dekning av kostnadane med dette. Samla sett er behovet i samband med dette mellom 1 og 2 mill, men i dette budsjettet har vi berre funne rom for (1000 kr) Forslag frå sektoren Gjeldande økonomiplan Auka behov for pedagogressurs pga. elevtalsauke (1000 kr) Forslag frå sektoren Gjeldande økonomiplan Dette er kostnader rekna ut frå talet born som i dag bur i Førde, og er ikkje korrigert for evt. tilflytting. Utgangspunktet er budsjett for 2010 og summane i økonomiplanen er vidareførte. (Stortinget har vedteke at dei gamle reglane basert på klassetal skal gjelde for utrekning av ressursar). Sunde, Førde barneskule, Slåtten og Frøysland har auka klassetal medan Flatene har reduksjon. Halbrend har auke frå 9 til 11 klassar på ungdomssteget men har reduksjon på barnesteget. Auken i elevtal har dei siste åra flata ut. Auken har vore frå 1558 elevar i 1997 til 1787 i Årleg vekst har tidlegare lege på ca 3.5%, men vart så ein periode redusert til mellom 0 og 1%. Dei siste 3 årskulla har synt ein ny auke noko som vil gje seg utslag i større auke elevtal i skulen mot slutten av perioden. Flyktningar og innvandrarar har bidrege til ein ekstra auke dei siste åra, og med dei vedtaka som kommunen har gjort om busetting vil dette halde fram også komande åra. (Haust) Elevtal Relativ auke (1999 =100)

44 Utdanningsval Utdanningsval er eit nytt fag i samband med Kunnskapsløftet. Faget skal gje elevane eit kunnskap og kompetanse til å gjere gode val for framtidig yrkesval. I Indre Sunnfjord har vi hatt eit prosjekt over 2 år med støtte av fylkesmannen for å få til eit system som gjev god samhandling mellom ungdomsskulane, vidaregåande skular og yrkeslivet slik at elevane kan få eit best mogleg tilbod. Dette har vore eit svært vellukka prosjekt, og resultatet av arbeidet må vi få vidareført. Til dette krevst det midlar til å frikjøpe nokon til å samordne tilbodet vidare. Til no har vi hatt 50% stilling, men over i driftsfasen kunne vi klare oss med ca 30%. Reint praktisk ville det vere fornuftig å auke rådgjevarstillinga på ein av ungdomsskulane tilsvarande. Kostnaden med dette vil då utgjere ,- For å kommunane skal få utplassert elevane i vidaregåande skular, må vi betale kr. 200,- pr elev pr utplassering. Samla vil det utgjere kr pr år. Samla kostnad med utdanningsval vil då kome på ca ,- Denne summen låg inne for 2010 i gjeldande økonomiplan for 2010, men det vart ikkje funne plass til den når det vart kutta for å få saman budsjettet for Førde kommune har fått nokre midlar til m.a. Entreprenørskap som ikkje vart nytta dei gjeldande åra og difor sette på fond. Utdanningsval ligg innanfor formålet med desse statlege midlane, og dei vil dekke ein del av kostnaden både i 2010 og På sikt vil vi også arbeide for at fylkeskommune tek det ansvaret dei har for å legge til rette for utplassering av våre elevar utan ekstra betaling. Det er difor ikkje sett av noko i denne planen til dette tiltaket. (1000 kr) Forslag frå sektoren Kvalitetsutvikling/ kompetanseheving 2008 var det siste året i den statlege kompetansesatsinga i samband med innføringa av Kunnskapsløftet. For 2009 har staten innført ei mykje meir rigid ordning og som kjem færre lærarar til gode. Ordninga krev også at kommunen stiller opp med dekning/frikjøp av 40% stilling for ei vidareutdanning på 60 studiepoeng. Staten stiller då opp med same summen. For kvar lærar som tek eit årsstudium kostar det kommunen Skal Førde kommune nytte seg av dette systemet, må det avsetjast ekstra midlar til å dekke vikarkostnadene i budsjettet. For 2010 Har ikkje Flørde hatt råd til å nytte den statlege ordninga. Staten har også sett av midlar til etterutdanning, men det er ein mykje meir rigid søknadsprosess enn før, og også meir avgrensa område. For 2008 fekk Førde av statlege midlar til å drive det utviklingsarbeidet som har gjeve så gode resultat i Førdeskulen. For 2009 fekk vi For 2010 veit vi enno ikkje kor stor summen blir, men den blir mindre enn i 2009 Skal vi då halde fram med den gode utviklinga i Førdeskulen og drive kvalitetsutviklingsarbeid i tråd med dei krav som vert stilt til kommunen som skule-eigar, må vi stille opp med meir kommunale midlar..på skulesida er det i lovverket og i Kunnskapsløftet stilt krav til å sikre og utvikle kvaliteten. Dei store utfordringane framover er kompetanse i elevvurdering og Tilpassa opplæring 44

45 (1000 kr) Forslag frå sektoren Styrking av Pedagogisk-Psykologisk teneste PPT skal ha ei sentral rolle i utviklinga av skulane og barnehagane i trå med ny læreplan/ny rammeplan, og ha eit særleg ansvar for at vi får til tilpassa opplæring for alle borna. Dette krev mykje jobbing på systemnivå saman med skuleeigar, og det krev ressursar. Samstundes er talet på saker pr sakshandsamar mykje større for PPT enn for landsgjennomsnittet noko som også skulle tilseie ein auka ressurs. I denne planen er det likevel ikkje funne plass til midlar til dette tiltaket. (1000 kr) Forslag frå sektoren Leirskule/ kulturtiltak Retten til gratis grunnskuleopplæring er forsterka gjennom ny 2-15 Rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring -i opplæringslova: Elevane har rett til gratis offentleg grunnskuleopplæring. Kommunen kan ikkje krevje at elevane eller foreldra dekkjer utgifter i samband med grunnskuleopplæringa, til dømes utgifter til undervisningsmateriell, transport i skuletida, leirskuleopphald, ekskursjonar eller andre turar som ein del av grunnskuleopplæringa. Dette medfører at kommunen må dekke alle utgifter til både reise og billettar ved all kulturaktivitet og alle turar. Dette gjeld også leirskuleopphald. Det er i dag ikkje pengar på budsjetta til skulane for å dekke desse kostnadane, men det er likevel avvikla leirskule ved å kutte i undervisningstimane til elevane. (1000 kr) Forslag frå sektoren Leirskule/kulturtiltak Skuleturar i u.steget Auka vikarutgifter For å få balanse i rekneskapen vert det i svært mange timar både i skule og barnehage ikkje sett inn vikar. I det lange løp fører dette til at slitasjen på personalet vert urimeleg stor. Vi har også nytta vikarmidlar for å kunne ta inn lærlingar, men dette må vi slutte med for å nytte midlane til vanleg vikarbehov. (1000 kr) Forslag frå sektoren

46 Skulebibliotek Regjeringa har sett fokus på opplæringa i lesing og skriving, og har utarbeidd ein handlingsplan for å få Noreg høgare opp på lista over kvaliteten på desse ferdigheitene hos elevane. I dette arbeidet stå utviklinga av skulebiblioteket og samarbeid med folkebiblioteket sentral. I Førde har vi ein samarbeidsavtale mellom kultur og undervisning om samarbeid på dette området. M.a. føreset det ½ stilling som skulebibliotekar. Vi har fått til registrering av bøkene på 2 skular slik at skulebiblioteka fungerer funksjonelt. Dette har vi fått til ved å omdisponere nokre midlar innanfor budsjettet, men skal vi kome vidare må det inn med friske midlar. (1000 kr) Forslag frå sektoen (1000 kr)

47 Barnehagar I Førde har vi 11 kommunale barnehagar og 4 private. I tillegg kjem det ein ny i 2010 og evt ein ny i Vi har her samla det som gjeld desse einingane i samlepostar, som så må fordelast på dei ulike barnehagane i årsbudsjetta. Dei private barnehagane er tekne med fordi kommunen er forplikta til å likebehandle dei med dei kommunale barnehagane. I tillegg er det framlegg om å innlemme dei øyremerka tilskota til barnehagane i det generelle rammetilskotet frå 2011 noko som kan bli ei økonomisk utfordring, men som ikkje er teke med her. Det får vi kome attende til når vi veit meir om rammevilkåra. Oppsummering av nye tiltak Tiltak Kompetansemidlar barnehage. Desentralisert førskulelærarutdanning. Driftsmidlar til oppstart av nye barnehagar 300 Ekstrahjelp funksjonshemma/spes.ped hjelp Driftsmidlar til barnehagesektoren/vikar Ny barnehage på Hafstad Opprusting uteområde/vedlikehald SJÅ FDV Kompetansemidlar barnehage Barnehagesektoren har fått større fokus på læring gjennom at barnehage er definert som ein del av opplæringsløpet til borna. I fleire Stortingsmeldingar er det framheva kor viktig det er med tidleg innsats, og særleg dette med språkutviklinga er særleg drege fram. Forskinga har då også synt at det er direkte samanheng mellom fråfall i vidaregåande skule og språkutviklinga til desse elevane i barnehagealder. Barnehagane fekk også ny Rammeplan i 2006 med 7 spesifiserte fagområde som skulle leggast til grunn for det pedagogiske arbeidet i barnehage. Rammeplan krev også at barnehagane har meir fokus på læring og at grunnlaget for livslang læring vert lagt i barnehagen. Kunnskapsministeren vil at barnehagen skal bidra til at alle barn startar den formelle opplæringa i skulen med eit så likt grunnlag som råd er, og at born med lærevanskar vert faga opp tidlegare og at tiltak vert sett inn. Dette sitatet frå eit foredrag syner dette: Vi vet fra forskning at perioden før skolestart er vesentleg for barns sosiale mestring og læring på skolen, og at forskjeller i for eksempel språkutvikling oppstår tidleg. Derfor er tidleg oppfølging av det enkelte barn med betre veiledning, støtte og språkstimulering viktig. Dette er og det sentrale innhaldet i St.melding 16 Dei siste åra har mykje av fokus vore på å få nok barnehageplassar, og dette kan nok ha gått på bekostning av kvaliteten i tilbodet. For å rette på dette kjem det ei Stortingsmelding om Kvalitet i barnehage i løpet av våren. Denne vil nok fokusere på kor viktig kompetansen til dei tilsette i barnehagen er, og vil nok syne til Kompetansestrategien for barnehage som staten kom med i 2008 Sjølv om det kjem noko statlege midlar ( 200 kr pr tilsett i 2009) så må kommunane stille opp med eigne midlar for å få heva kompetansen monaleg. 47

48 Mangelen på førskulelærarar er stor, og særleg slit Førde som fylgje av den store utbygginga. Vi har no stort håp om at det vert lagt ei desentralisert utdanning til Førde frå hausten For å få assistentar til å ta denne utdanninga, må vi tilby dei støtteordningar som gjer at dei kan få noko fri til studiet. Dette vil også kome barnehagen til gode i studietida gjennom auka kompetanse. Førde kommune vil tilby kvar fast tilsett assistent som tek denne utdanninga 20% permisjon med løn mot at dei tek 10% sjølv. Dette er ein stor kostnad, men ei naudsynt investering for å kunne tilby kvalitet på barnehagetenestene i framtida. Dersom 12 stk startar opp vil dette utgjere ein kostnad på ca 1 mill kvart år i 4 år, og det har vi gjort framlegg om i økonomiplanen. Samla har vi gjort framlegg om 1.2 mill (1000 kr) Forslag frå sektoren (brutto tal) Gjeldande økonomiplan Oppstart av nye barnehagar Føresetnadane har vore at nye tiltak på barnehagesektoren har vore at dette skal finansierast gjennom øyremerka statstilskot og skjønnsmidlar til kommunane. Ved oppstart av nye barnehagar får vi desse midlane først frå august i oppstartsåret, og i tillegg dekker dei heller ikkje kostnadane med å drive barnehagen. Det å starte opp ein barnehage krev mykje planlegging og organisering. Ikkje minst tilsetjing og opplæring av personale og innkjøp og utrustning av barnehagen krev mykje tid. I tillegg skal det takast opp nye born til barnehagen i samband med hovudopptaket 15.mars. På kommunenivå er det verken kompetanse eller kapasitet til dette, og ut frå erfaringane vi har gjort oss ved tidlegare etableringar burde det vore tilsett ny styrar seinast frå 1.februar. For å dekke opp dette, har vi lagt inn ekstra i samband med oppstart av den nye barnehagen i Hafstad bydel (1000 kr) Forslag frå sektoren (brutto tal) Gjeldande økonomiplan Ny økonomiplan

49 Midlar til drift av barnehagesektoren I barnehageløftet vart det føresett at kommunane skulle bruke nominelt same summen som dei nytta i Staten skulle dekke løns- og prisveksten til eksisterande tiltak, og i tillegg finansiere nye tiltak fullt ut. Dette skulle skje gjennom dei statlege øyremerka tiltaka, og gjennom skjønnsmidlar til kommunane. I det same forliket fekk private barnehagar rett til likebehandling med kommunale barnehagar, og minimum 85% av det offentlege tilskotet kommunale barnehagar får. Dei første åra gjekk dette nokolunde i balanse, men sjølv då var det utfordrande å klare å dekke krava frå dei private barnehagane innanfor den ramma som sektoren rådde over. Dei siste åra har denne ubalansen auka, og KS har berekna at det utgjer ca 700 mill på landsplan. Dette vil ut frå ei normalfordeling utgjere ca 2 mill for Førde kommune. Grunnen til ubalansen er m.a. at staten ikkje har kompensert for kostnadane med dei gode lønsoppgjera dei siste åra For Førde sin del har det også vore ei utfordring å få berekna godt nok det tilskotet dei private barnehagane skal ha. Vi har ikkje hatt kapasitet til å gå gjennom dette kvart år, og har fram til no nytta framskriving av gjennomgangen vi gjorde i Vi har fått fleire klagesaker, og vi er no i gang med ein ny gjennomgang som vil vere klar til handsaminga av økonomiplanen. Slik det no ser ut vil vi mangle over 1 mill på det dei private skal ha for Dette kjem i tillegg til underskotet som vi hadde på dei private barnehagane på ca i Det er svært avgrensa måtar å kutte denne kostnaden i drifta av barnehagane. Både foreldrebetalinga og bemanning er lovregulert, og andre driftsmidlar er svært knappe. Vi har difor samla gjort framlegg om 2 mill til å dekke denne kostnadsauken. I 2010 overtok Førde kommune Hatlehaugen barnehage frå Helse Førde. Dette kosta Førde kommune ca 1.8 mill i årleg auka driftskostnader som eigentleg staten/helse Førde skulle kosta. Det gjorde at det ikkje vat igjen noko til å dekke oppauka driftskostnader i den andre barnehagane. Difor har vi no lagt inn i framlegget (1000 kr) Forslag frå sektoren (brutto tal) Gjeldande økonomiplan Barnehageplass til alle barn Frå er har foreldra fått lovfesta rett til barnehageplass. Retten gjeld for dei som har søkt om barnehageplass innan hovudopptaket til kommunen, og som fyller 1 år i løpet av august det året. Førde kommune hadde full dekning i 2005, men reduksjon i maksprisen har førte til auka etterspurnad og ventelister. Førde kommune har pr ein dekningsprosent for 1-5 år på 91.5% - ein auke på litt over 17% frå Utbygging av nye plassar frå våren 2004 til hausten 2009 har gitt plass til 230 nye barn. Vi ser eit endra søknadsmønsteret, der foreldra ynskjer lenger tid i barnehagen for borna i tillegg til at dei ynskjer plass for stadig yngre born. Ut frå dette vil vi berekne behovet for barnehageplassar til ca 95% av alle borna mellom og 5 år. 49

50 Førde kommune har frå midten av 90-talet at eit stabilt gjennomsnittleg fødselstal på 175. Det har vore større kull, men dei har alltid vore etterfylgde av mindre kull. I 2006 fekk vi eit stort kull på 186, men dette vart etterfylgt av eit kull på 197. Når no no såg at fødselskullet for 2008 var på 192, og 196 i 2009, er det grunn til å justere prognosane for fødselstala oppover. Auken i 3 årskulla utgjer samla 51 born i høve gjennomsnitt, og dette utgjer over 1 barnehage. Pr. 1.mai 2010 har alle med rett til barnehageplass fått tilbod, men vi har enno mange på venteliste. Dette kjem også til born som skal flytte til Førde i løpet av året. Slik situasjonen no er har ikkje Førde kommune barnehageplass å tilby til dei som ynskjer å flytte til Førde, og som kjem etter søknadsfristen 15.mars. Dette kan vere uheldig for utviklinga av Førde..For å få plass til alle som søkjer, har vi etablert ein del mellombelse løysingar, og vi held også på med nye mellombelse løysingar for å kunne oppfylle retten til barnehageplass. For å få til gode løysingar på sikt må vi bygge 1 ny barnehagar i denne perioden. I tillegg er det signal som tyder på at vi må starte nedbygginga av Familiebarnehagetilbodet vårt, og då treng vi enno ein ny barnehage. Konklusjon Barnehagesituasjonen i Førde er slik at vi må bygge 1-2 nye barnehagar i denne perioden for å kunne ha permanente lokale for å oppfylle den lovfesta retten til barnehageplass for alle. Det er avsett tomt til ny barnehage i Hafstad bydel. Kor lang tid det vil ta å få på plass grunnlagsinvesteringane slik at ein kan starte bygginga, er noko usikkert. Vi har i framlegget til økonomiplan lagt denne barnehagen inn i Dette kan justerast ved rulleringa neste år, når vi ser korleis fødselstalet i Førde utviklar seg vidare. (1000 kr) Forslag frå sektoren (brutto tal) Gjeldande økonomiplan Ny økonomiplan prioritet inv Spesialpedagogiske tiltak/styrkingstiltak i barnehage Det ser ut til at born med behov for ekstra tiltak i barnehage aukar. Ein del av desse krev også 1:1 oppdekning. Borna tek også til tidlegare i barnehage enn før og har lenger opphaldstid. Dette fører også til auka ressursbehov. Behova for ekstra hjelp er finansiert på 2 måtar ut frå kva grunnlag borna får tildelt ressursar. Etter opplæringslova 5.7 har born rett til spesialpedagogisk hjelp i barnehage når det ligg føre særlege behov. Det skal då ligge føre sakkunnig tilråding frå PPT, og på det grunnlag må kommunen gjere einskildvedtak. Kostnadane med desse tiltaka må kommunen sjølv koste. 50

51 I Førde kommune er alle ressursar til dette tiltaket lagt til 2,5 stilling ved Kompetanseteamet knytt til PPT. Dette gjev høg fagleg kvalitet på tilbodet, men vi har store problem med å få desse ressursane til å strekke til for dei behova vi ha for spesialpedagogisk hjelp til førskuleborna.. Her har vi i 2008 hatt statleg tilsyn som har gjeve oss nokre avvik som er det same som lovbrot. Vi har fylgt opp avvika på kort sikt, men vi har ikkje fått nok ressursar til å fylgje opp på lenger sikt. I tillegg til dette så vert det fordelt midlar til barnehagane for å setje dei i stand til å kunne gje born med hjelpebehov eit trygt og godt tilbod. Her får vi midlar pr barn i barnehage frå staten, og tillegg har staten føresett at kommunen nyttar like mykje av eigne midlar. For 2009 får vi ca 2.5 mill frå staten og har ca i kommunale midlar slik at her har kommunen ei utfordring. Desse midlane er det eigne søknadsprosedyrar for, og både kommunale og private barnehagar kan søkje på dei. Vi held no på med fordelinga for barnehageåret 2009/2010, og behovet bygd på søknadane er 13.4 stillingar, medan vi har midlar til ca 9 stillingar. Dette er det same som vi har hatt dei siste åra, og som skal dekke eit stadig aukande behov. Dette utgjer ei underdekning på 1.7. mill pr år I tillegg til dette har også barnevernet plassert born med store hjelpebehov i andre kommunar, og der vi må dekke kostnadane knytt til ekstraressursar i skule og barnehage. Vi har no ei slik ny sak som vil krevje ca kvart år til barnet er 16 år. Tek vi med også behovet for ekstra spesialpedagogisk hjelp etter 5.7, vil samla behov utgjere ca 3 mill. Vi har likevel berre lagt inn 1.7 mill (1000 kr) Forslag frå sektoren (brutto tal) 51

52 250 Kulturskulen Viktige utfordringar for eininga: 1. Driftsbudsjett i balanse 2. Vidareutvikle Mosaik 3. Prosjekt kultur og eldre 4. Dirigentstøtte til musikklaga 5. Rehabilitering av Gamlebanken (FDV) Samandrag av nye tiltak i prioritert rekkjefylgje: Nytt tiltak (1000 kr) Driftsbudsjett i balanse Vidareutvikle Mosaikk Kultur og eldre Dirigentstøtte til musikklaga Rehabilitering av Gamlebanken (FDV) 1. Driftsbudsjett i balanse I arbeidet med årsmeldinga for 2009 blei det konstatert ein ubalanse i forholdet mellom budsjetterte driftsutgifter og reelle nødvendige driftsutgifter. Dei faste utgiftene som må inn i økonomiplanen, for å få balanse, er på kr fordelt på Reklame(broshure) kr, Leasing av bil kr, Instrumentgodtgjersle kr, Lisensar kr, elektronisk søknadsskjema kr Framlegg frå eininga Vidareutvikle Mosaik Tilbodet kom ikkje inn på økonomiplanen i Rådmannen vurderte tiltaket som interessant og håpte eininga ville vurdere å vidareføre prosjektet med eksterne midlar eller innafor eksisterande driftsramme. Mosaik er vidareført innafor eksisterande ramme i liten skala, men treng midlar over økonomiplanen for å utviklast vidare. Det tilbod vi gir i dag er 45 min. i veka med 2 lærarar på Norsksenteret der vi har musikk med EM-gruppa. Med kr per år vil vi kunne starte opp tilbodet på Bergum mottakssenter igjen, slik at alle asylsøkjarar som ynskjer det kan ta del i tilbodet. Tilbodet omfattar løn for 20 % undervisningsstilling og nødvendige driftskostnader kr Framlegg frå eininga

53 3. Kultur og eldre Førde kulturskule har ei viktig rolle i prosjektet kultur og eldre. Bakgrunn: Den Kulturelle Spaserstokken er eit prosjekt under Vardar for folkehelse. Avtalen om førebyggande folkehelse, som er utarbeidd for fylkeskommunane sitt partnarskap med kommunane. Distriktsmusikarane i Førde er delaktig i prosjektet takk vere ekstern finansiering. Tiltaket har fått stor merksemd og er omfatta av kartlegging og forsking. Kjem tiltaket inn i økonomiplanen kan vi tilby eit varig tilbod på helsetunet i Førde kommune. Tilbodet omfattar lønskostnader og nødvendige driftskostnader. Om ikkje tilbodet vert prioritert risikerer vi at det ikkje kan vidareførast om vi ikkje lenger får ekstern finansiering på plass kr Framlegg frå eininga Dirigentstøtte til musikklaga Etter at øyremerka statsstøtte blei avskaffa har musikklaga sin eigenandel auka til 90 % av totale lønskostnader Kulturskulen har fått sterke reaksjonar på kostnadsauken frå musikklaga kvar for seg og samla gjennom Førde musikkråd. Etter budsjettvedtaket for 2010 har Førde skulemusikk og Slåtten skulemusikk der støtta til ein undervisningstime/veke/skulekorps blei kutta har korpsa fått kr kvar i auka kostnader. Framlegget går ut på å redusere eigendelen for kjøp av dirigenttenester for alle musikklag frå dagens nivå på 90% til om lag 50%. Vert dette vedtatt inneber det ein stor styrking av dei frivillige musikklaga si situasjon kr Framlegg frå eininga Rehabilitering av Gamlebanken Vert rekna ut av FDV. Gamlebanken er eit kulturelt og historisk interessant bygg i sentrum av Førde. Etter kvart har kulturskulen tatt heile huset i bruk. Huset er frå 1901 og fleire byggtekniske standardar som ventilasjon og isolasjon ber preg av det - vi har problem med mini- og maksitemperaturar som ikkje er akseptable. Standarden på golv, tak og veggoverflater er dårleg, og toaletta er under all kritikk. Gamlebanken sin interiør er ikkje presentabel, unnateke Haarklousalen, samanlikna med kommunal standard elles. Frå 2000 og framover har vi fått stadig større pågang på el-forsterka instrument, slagverk og bandundervisning. Det har gjort mangelen på lydisolasjon alt meir plagsam for oss brukarar og våre naboar. Vi har etter kvart vekst ut av huset og bruker mykje tid og energi for å få timeplanane å gå saman, eller for å leige oss inn andre plassar når vi ikkje får planane å møtast. Nybygg er alternativet som står alt starkare for oss, og må vurderast i forhold til innvendig oppussing. 53

54 372 Heimetenesta Viktige utfordringar framover for området: Auke i talet på tenestemottakar som bur heime, og som har komplekse lidingar. Dette gir store faglege og ressursmessige utfordringar for Heimetenesta. Pasientar vert tidlegare skrivne ut frå sjukehus. Halde fram arbeidet med tiltak for å halde nede bruk av overtid. Tenestene skal auke bruken av elektroniske hjelpemidlar oppslag og kvittering for utførte oppdrag. Dette er eit viktig arbeid for å sikre dokumentasjon og tilgang til oppdatert informasjon ute hjå tenestemottakaren. Tiltaket gir dei tilsette innsikt i ny teknologi for dokumentasjon og rask tilgang til elektronisk pasient journal (EPJ). Framleis stort press/ etterspurnad etter avlastningsplass, langtidsplass og korttidsplass på sjukeheimen, og heimetenester. Vidare arbeid med oppfylging av framtidig kontrakt om oppføring og bygging av nye omsorgsbustader ved Helsetunet. Tilstrekkeleg bemanning til dei nyleg oppretta rehabiliteringsplassane på Helsetunet. Tilgang til vaktmeister på helg og høgtider. Samandrag av nye tiltak i prioritert rekkjefylgja: (i heile 1000) Tiltak Stillingsressursar Heimetenesta Dagsenter for eldre Vaktmeisterressurs Tenestebilar Merkantil ressurs Heimetenesta Tiltak 1. Stillingsressursar i Heimetenesta Det er eit sentralt mål innanfor helse og sosiale tenester at eldre og funksjonshemma skal bu i eigen heim så lenge som mogleg. For å ivareta dette, er det heilt avgjerande at open omsorg og fysioterapi/ rehabilitering har tilstrekkeleg med ressursar. Endring i befolkningsgrunnlaget i perioden Befolkningstal framskrive til 1. januar 2020 viser desse tala: Tal %-vis i forh. Tal %-vis i forh. personar Til bef. personar Til bef år år 509 4,6 % 826 6,7 % 80 år ,0 % 407 3,3 % 70 år ,6 % ,9 % Folketalsframskrivinga byggjer på SSB sine prognosar basert på middels nasjonal vekst, trendforlenging av levealder, fruktbarheit, og netto innvandring. Framstillinga syner at den prosentvise delen av personar over 69 år aukar frå 7,6 % til 9,9 % av befolkninga i Førde. Førde kommune nyttar i dag meir enn 50 % av ressursar i Heimetenesta på funksjonshemma tenestemottakarar under 67 år. Soleis gir dette berre delar av bildet i høve endring i potensielle tenestemottakarar. 54

55 Kartlegging av ressursbruken i heimetenesta viser at om lag 23 % av tenestemottakarane er under 67 år. Mange av tenestemottakarane har muskel og skjelettsjukdommar som gjer dei heilt avhengig av hjelp til å meistre dagleglivet sitt gjeremål. Endring i ressursbehov Vi har sett nærmare på korleis vedtak i høve teneste har endra seg, målt på 3 ulike tidspunkt. Desse målingane viser augneblinksbilde som var gjeldande den dagen desse vart trekt ut av elektronisk pasient Journal: Teneste Oktober 2007 April 2009 April 2010 Timar/veke Årsverk Timar/veke Årsverk Timar/veke Årsverk Heimesjukepleie tenestevedtak 1 019,75 28,73 915,04 25,78 973,00 27,41 Indirekte tid (rapportering, køyring, alarmutrykking dokumentasjon, 35 %) 356,91 10,05 320,26 9,02 340,55 9,59 Heimehjelp tenestevedtak 208,00 5,86 179,88 5,07 220,00 6,20 Indirekte tid (rapportering, køyring, 62,40 1,76 53,96 1,52 66,00 1,86 alarmutrykking dokumentasjon, 30 %) Brukarstyrt Personleg Assistanse vedtak 222,23 6, , ,63 Omsorgsløn tenestevedtak 63,19 1, , ,96 Sum 54,44 48,21 51,65 Dette viser korleis situasjonen i Heimetenesta kan endre seg over tid. Endringane skjer ofte relativt raskt. Eksempel kan vere ressurskrevjande pasientar som vert innlagt på sjukehus eller sjukeheim, og som frigjer ressursar. Dagen etter kan Heimetenesta få 2-3 nye ressurskrevjane pasientar frå sjukehuset som krev døgnbemanning. Tidvis har Heimetenesta tiltak for fleire kreftpasientar som har tenestetilbod i eigen heim i sluttfasen av livet. Dette stiller store krav til fleksibilitet og omprioritering av ressursane Det som er viktig med illustrasjonen, er at det må vere buffer til å møte raske endringar som kan kome til. Alle kommunar ajourfører IPLOS-kartlegging i elektronisk pasientjournal kontinuerleg. Dette er eit viktig arbeid for å dokumentere pasienten sin endring i funksjon. Nedanfor er gjengitt ein rapport som viser IPLOS nøkkeltal pr 2. januar 2009 og (1 klarar sjølv til 5 svært hjelpetrengande) Avdeling/ eining Dato Snitt Mykje sjølvhjulpen 1,00 1,49 Noko sjølvhjulpen 1,50 2,24 Nokså hjelpetrengande 2,25 3,24 55 Mykje hjelpetrengande 3,25 3,99 Svært hjelpetrengande 4,00 5,00 Heile % 27% 15% 5% 2% 1,69 heimetenesta % 27 % 11 % 6 % 2 % 1,69 Pensjonistheimen % 23 % 18 % 50 % 9 % 3, % 27 % 27 % 33 % 7 % 2,87 Eining % 0% 33% 33% 33% 3, % 0% 43 % 43 % 29 % 3,43 Eining % 4% 29% 46% 21% 3,58

56 56 Førde kommune % 0% 27 % 45 % 27 % 3,73 Eining % 13% 60% 13% 13% 3,00 skjerma % 13 % 56 % 25 % 6 % 3,06 Skjemaet viser forholdstal i funksjonsfall mellom Heile Heimetenesta, pensjonistheimen og sjukeheimen. Omsorgsbustadane i Pensjonistheimen har tenestemottakarar som er nærmare funksjonen til sjukeheimspasientane enn resten av Heimeteneste brukarane. Til tross for at funksjonsfallet til bebuarane på pensjonistheimen har betra seg ifrå januar 2009 til mars 2010, vil tenesteleiar peike på at ressursbruken på Pensjonistheimen er relativt låg samanlikna med kor stor funksjonsfall desse tenestemottakarane har. Tenesteleiar ser at det er viktig å halde eit vake auge med ressursbruken på Pensjonistheimen. Her er ei samanstilling som viser samanlikning av bemanning i høve tal tenestemottakarar: Sjukeheimen Avd 2 Sjukeheimen Avd 3 Pensjonistheimen Tal tenestemottakarar Tal tilsette på dagtid Tal tilsette på seinvakt Tidleg utskriving frå sjukehus og tilgang på korttids og rehabiliteringsplassar Mange av tenestemottakarane som kjem heim frå sjukehus, skal vidareføre omfattande medisinsk behandling i eigen heim. Til dette krev det tid, kompetanse, tiltaksplanar, tilrettelegging, tekniske hjelpemidlar, og grundige vurderingar. Førde kommune meiner at mange av pasientane som i dag blir utskrivne frå sjukehus, skulle hatt eit rehabiliterings eller sjukehotell-liknande tilbod i rehabiliteringsfasen. Dette tilbodet manglar pr i dag, og ingen har fått midlar eller har eigentleg midlar til å drive dette. Problemet blir lagt over på kommunane, som må finne høveleg tilbod. Legemiddel Assistert Rehabilitering Heimetenesta har i den seinare tid fått auke i ei ny brukargruppe. Dette gjeld LAR- LegemiddelAssisterRehabilitering - Metadon / subutex brukarar som møter fast kvar dag i veka for å ta desse medikamenta. Talet på søkjarar til denne tenesta er aukande, og pr i dag brukar heimetenesta 44 % stillingsårsverk til denne tenesta. Det må sjåast nærmare på sikringstiltak innanfor dette tenesteområdet, og vurdere fysisk plassering. Vidare må det sjåast nærmare på tiltak for å auke kompetansen innanfor dette fagområdet. Universell utforming og omsorgsbustader Tildeling av hjelp innanfor heimetenesta skjer etter lov om sosiale tenester. Heimetenesta har ansvar for å gje hjelp til nye brukarar som kjem til. Fysisk plassering og høve til sentrumsnære omsorgsbustader vil vere eit positivt bidrag til å strekkje personalressursen lengst mogleg, ved koordinering og felles bruk av ressursar. Dei komande nye omsorgsbustadane ved Helsetunet vil difor vere eit viktig reiskap i arbeidet med koordinering av ressursbruken. Ressursbehovet i heimetenesta er i stor grad avhengig av talet på korttidsplassar/ rehabiliteringsplassar på sjukeheimen. I dag er dette tilbodet svært avgrensa, og det medfører eit auka press både på heimetenesta og søknader om langtidsplass på institusjon. Talet på omsorgsbustader nær sentrumssona er og avgjerande for å effektivisere og lette drifta av heimetenesta. Det er positivt at det blir bygd private lettstelte små husvære i sentrumssonene som godt vaksne og eldre kan kjøpe sjølv. Det er viktig at desse har universell utforming slik

57 at innbyggjarar som får funksjonsfall likevel kan klare mest mogleg sjølv. Det er og viktig at omgjevnadane vert planlagt med universell utforming, slik at desse kan klare seg lengst mogleg med minst mogleg hjelp. Tekniske hjelpemidlar har på mange område medverka til at langt fleire kan bu i eigen heim, sjølv med store funksjonsfall. Nye arbeidsmetodar Heimetenesta har kvalitetssikra ressursstyring gjennom bruk av arbeidslister utskriven frå fagprogrammet. Heimetenesta har vidareført bruk av Multidosepakning for medisinar, og erfaringane frå eige kommune og andre kommunar er at dette systemet er ei vesentleg kvalitetssikring i høve medisinutdeling. Heimetenesta har no om lag 120 tenestemottakarar som nyttar Multidose som system, og dette medfører at tidsbruken til legging av medisin i dosett, og kontrollering av dosett er redusert kr Framlegg frå eininga - stillingsressursar Gjeldande økonomiplan Tiltak 2 Dagtilbod Heimetenesta ser og at bruk av Dagsenter for eldre er eit viktig reiskap for at eldre og funksjonshemma kan bu heime så lenge som mogleg, og fungerer godt som avlastning på dagtid. Heimetenesta ser på dette som eit viktig ledd i den totale tiltakskjeda. Heimetenesta vurderer det slik at Dagsenteret må styrkjast innanfor demensomsorg, slik at pårørande kan få nødvendig avlastning på dagtid. På den måten kan denne mottakargruppa bu lenger i eigen heim. Det må sjåast nærmare på korleis Dagsenteret for eldre kan utvidast. Det er stor trong for eit utvida tilbod, og det må vurderast dagtilbod i form av uteaktivitetar. Vedhogst, urtehage, verkstad, drivhus er blant moglege aktivitetstilbod som kan vere positive. Tenesta har fleire idear som det blir arbeidd vidare med når det gjeld uteaktivitet kr Framlegg frå eininga Rådmannen vil iløpet 2010 opprette ei tverrfagleg arbeidsgruppe som skal sjå på behov og moglegheiter for dagtilbod til demente og avlastning for dei pårørande. Arbeidsgruppa skal utarbeide ein rapport som kan nyttast i det vidare planarbeidet. Tiltak 3 - Vaktmeisterressurs i Heimetenesta Heimetenesta har pr i dag 60 % stillingsressurs som vert nytta saman med Fysioterapi og rehabilitering. Vaktmeister har oppgåver knytt til hjelpemiddelforvaltning, Intern evaluering og erfaring tilseier at stillingsressursen til vaktmeister er for knapp i forhold til oppgåva. Mange tenestemottakarar må i dag vente i opp til fleire veker før dei mottek hjelpemiddel. Dette råkar heile tiltakskjeda for pleie- og omsorgstenesta, og kan i enkelte tilfelle medverkar 57

58 til at hjelpetrongen hjå tenestemottakarar kan blir høgare i tidsrommet frå bestilling til montering. Tenesteleiar tilrår at stillingsressursen må aukast til 100 % kr Framlegg frå eininga Tiltak 4 - Auke i talet på tenestebilar i Heimetenesta Heimetenesta har pr i dag 13 tenestebilar til disposisjon til transport. Det er pr i dag rundt 22 tilsette som er ute på tenesteoppdrag til omsorgsbustader og privatbustader. Pr i dag er det vanskeleg å få kabalen med bilar og tilsette til å gå i hop. Tenesteleiar foreslår difor at talet på tenestebilar må aukast med 3 i planperioden. Rådmannen vurderer dette som tiltak som verte vurdert i busjettarbeidet til hausten kr Framlegg frå eininga Tiltak 5. Merkantil ressurs Heimetenesta har pr i dag 1 årsverk knytt til resepsjon og merkantile funksjonar. Denne funksjonen har ansvar for blant anna fakturering for tenester, mat, tryggleiksalarm, personaladministrasjon med meir. Slik tenesta er i dag, er det ei sårbar løysing å ikkje ha fleire ressursar til desse funksjonane. Dette gjeld spesielt ved ferieavvikling, fråvær m.m. Heimetenesta er avhengig av at denne ressursen er 100 % tilstades til ei kvar tid. Tenesteleiar meiner det er viktig å vidareføre intensjonane i opptrappingsplanen for bemanning av Heimetenesta som ligg i eksisterande økonomiplan. Vidare må tiltak innanfor Dagsenter og merkantile funksjonar prioriterast opp. Kompetansebygging Heimetenesta har hatt sterk fokus på kompetansebygging, internundervisning og erfaringsutveksling innanfor diabetes, demens, kosthald, smertebehandling/lindrande behandling, ernæring, forflyttingsteknikk, førstehjelp, hjelpemiddelkompetanse med meir. Dette er eit viktig satsingsområde som må vidareførast og prioriterast i den neste planperioden. Heimetenesta har auka ansvar i samband med kreftomsorg og lindrande behandling. Dette stiller store krav til kompetanse og ressursar kr Framlegg frå eininga

59 373 Kjøkken og Kantine Samandrag av nye tiltak i prioritert rekkjefylgja: (i heile 1000) Nr Tiltak - kva Auke bemanning hovudkjøkken/kantine Kjøkkenvert Skjerma eining, helg Grunngjeving av tiltaka: 1. Auke bemanning Kantina på Helsetunet er meir i bruk enn før. Fleire brukarar frå pensjonistheim og omsorgsbustad et sine faste måltid i kantina. Også i andre samanhengar er kantina nytta langt oftare enn før. Til saman har dette medført auka arbeidspress på kjøkken/kantinepersonell og det er behov for å auke opp stillingsressurs hovudkjøkken/kantine kr Framlegg frå eininga Kjøkkenvert Skjerma Skjerma eining har ynskje om kjøkkenvert laurdag og sundagar. Skal kjøkkenet etterkomme dette ynske må det tilførast 30 % stilling kr Framlegg frå eininga Rådmannen vil sjå på moglegheit for å organisere tilbreding og servering av mat på ein anna måte for å frigjere ressursar på kjøkkenet til kjøkkenvertar på skjerma eining. 59

60 HELSETUNET 374 Skjerma eining 375 Helsetunet eining Helsetunet eining 3 Viktige utfordringar for Helsetunet, jf årsmelding: Auke grunnbemanninga for å redusere sjukefråværet. og ikkje minst for å behalde personalet vi har. Takheisar på alle rom på pleieavdelingane. Fornying av oppvaskmaskiner på avd.kjøkkena, vaskemaskiner og skylleromsmaskiner på alle einingane. Nye sengar. Vidareføre rehabiliteringsrom. Samandrag av nye tiltak i prioritert rekkjefylgja: (i heile 1000) Nr Tiltak - kva Opprette 4,2 årsverk Innkjøp av takheisar m.m Innkjøp maskiner Innkjøp sengar Auke fysio, lege- og pleieressurs Grunngjeving av tiltaka: Tiltak 1 - Stillingsressurs: Bemanningsfaktor på sjukeheimen er låg ifht pleietyngda pasientane våre har. Gruppeinndelinga, avstand, fysisk utforming av bygg m.m. hos oss påverkar dette. I dag vert pasientane raskare utskrivne frå sjukehus, dette er pasientar som treng hyppigare tilsyn, opptrening, meir omfattande sjukepleiefaglege prosedyrar, oppfølging/samtale med pårørande. Etter at det vart opna fleire avdelingar ved Helsetunet vart grunnbemanninga lågare, noko som truleg har auka slitasjen på personalet og tenesta er meir sårbar ved sjukefråvær. Sjukefråværet var i snitt for 2009 ca. 15%. Ved å opprette 4,2 årsverk innanfor ein 4-års-periode, vil ein kunne ta i bruk dei 3 tomme romma. 2.4 årsverk reknar ein til dette, og 1,8 årsverk treng ein for å oppretthalde dagens teneste på natt kr Framlegg frå eininga

61 Tiltak 2 - Takheisar. Grunna mange tunge pasientar, ynskjer Helsetunet å auke talet på takheisar. Det er i dag 28 rom i pleieavdelingane som ikkje har takheis. Etablering av takheis i fleire rom, vil også gje større fleksibilitet i forhold til bruken kr Framlegg frå eininga Gjeldande økonomiplan Tiltak 3 og 4 Maskiner og sengar: Vi har totalt 23 maskiner som etter kvart vil trenge fornying. Pris pr. d. d. er om lag kr ,- pr maskin. Vi har til saman 75 sengar, og av desse er om lag 25 stk av nyare dato. Pris pr. d.d. er om lag kr ,-pr. seng kr Framlegg frå eininga Tiltak 5 Lege-, fysio- og pleieressurs: For å kunne yte tiltenkt rehabilitering må ein auke legetimar, fysio og pleieressurs, jfr. rehabiliteringsplan. Utover grunnbemanning bør ein har ca 40% stilling til pleie og 35% for å auke legetimar og tilføre fysio-ressurs. Dette punktet må ein elles sjå i samanheng med tiltak kr Framlegg frå eininga

62 Prosjektgruppe rehabiliteringsplan Rehabilitering Ei eiga prosjektgruppe beståande av lege og helsepersonell, har sett nærmare på langtidsplanar for rehabilitering og samhandling med 2. linjetenesta når det gjeld eldre. Rehabiliteringsplanen er ikkje ferdig, dette er grunna i i påventa av kva som skjer med samhandlingsreforma. Framlegget i økonomiplan er basert på noko av det prosjektgruppa sitt samla framlegg til satsing på rehabilitering i planperioden. Demografiske framskridingar syner at Førde kommune kjem til å få befolkningsvekst innan gruppa eldre som vil auke til det dobbelte fram mot år Vi må rekne med at det er fleire som trenger rehabilitering i denne gruppa Ut i frå statistiske opplysningar veit ein noko om kor stor prosent som blir hjelpetrengande. Innhaldet i hjelpetilbodet kan ha innverknad på kor stort hjelpeomfanget må bli. Med tverrfagleg vurdering frå starten, og hjelpeyting som har sjølvstende som målsetting, rehabilitering, vil hjelpebehovet hos den einskilde kunne utsettast. Belegget på Førde Helsetun pr. mai månad er på ca 4 pasientar over kapasiteten, dette betyr at ved desse toppane må tildelinggsgruppa ta i bruk dobbeltrom. Det vanskeleg å sei noko om kva utvilkinga vil verte, men ein har sett ein stadig auke i behov av sjukeheimsplassar. Belegg sjukeheimen Belegg januar Belegg februar Belegg mars 2010 Belegg april 2010 Belegg 1. tertial Eining 2 Eining 3 Skjerma Førde Helstun samla Samla tal % Samla tal % Samla tal % Samla tal % L.tid K.tid Avl Reh 25,75 95, ,7 68,75 99,6 65 2,25 1,5 0 26,5 98, , ,7 68,5 99,3 64,75 1,25 2,5 0 27,4 101,5 27,2 100,7 15, ,2 101, ,6 0,6 27,75 102, , ,7 71, ,5 0,25 26,85 99,4 27,05 100,2 15, ,8 101,2 64,5 2,6 2,5 0,2 For å møte framtidige behov må Førde kommune prioritere 1. rehabiliteringskompetanse 2. Opne dei 3 siste plassane på institusjonen i planperioden, og at det må settast av nødvendig tal pasientrom til rehabiliteringsplassar. 3. I planperioden må det lagast plan for etablering av eigen avdeling med korttids - avlastning og rehab.plassar. Prosjektgruppa sitt forslag på endring av forholdstala mellom langtid-, rehabiliterings- og avlastingsplassar. Pr i dag har kommunen 69 institusjonsplassar ved Førde Helsetun I samsvar med mandatet har prosjektgruppa for rehabiliteringsplan kome med framlegg om endra bruken innanfor dagens ressursråmer. I planperioden foreslår prosjektgruppa følgjande endring: 62

63 Langtidsplassar Korttid-/rehabiliteringsplassar Avlastingsplassar Sum tal plassar Førde kommune Denne planen har utgangspunkt i helseministeren si samhandlingsreform. Prosjektgruppa vurderer at ein må pårekne auke svarande til 20%-stilling i direkte rehabiliteringsarbeid i avdeling pr rehabiliteringsplass. I bystyresak 75/07 er det gjort vedtak om at dersom sjukeheimen endrar profil og får auka tal korttidsplassar og/eller rehabiliteringsplassar, må den lokale norma for legedekning definerast på nytt og aukast. Prosjektgruppa vurderer at ein må pårekne auke svarande til 2 legetimar pr 5 rehabiliteringsplassar pr veke. Undervisningsheimetenasta har pr. mai månad 2010 oppretta ei prosjektstilling som skal koordinere rehabiliteringsarbeidet mellom Helsetunet, fysio-/ergoterapitenesta og Heimetenesta. Ved tilføring av nødvendige ressursar er det større sjanse for at prosjektet skal lykkast. Kompetanseheving innanfor rehabilitering. Prosjektgruppa har gjort ei kompetansekartlegging innanfor relevante fagområde for rehabilitering, og utarbeidd ein plan for vidare arbeid. Planen inneheld konkrete tiltak som prosjektgruppa meiner er nødvendig for at kommunen skal nå sine mål innanfor rehabilitering og eldreomsorg (Innrapportert til fylkesmann pr. medio februar 2010) 63