Ringverknadsanalyse av kulturelle aktivitetar i Møre og Romsdal

Transkript

1 saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: /2019 Monica Kjøl Tornes Saksnr Utval Møtedato Kultur- og folkehelseutvalet Ringverknadsanalyse av kulturelle aktivitetar i Møre og Romsdal Bakgrunn Samfunnsøkonomisk analyse, Kunnskapsverket og Østlandsforsking har på oppdrag frå Møre og Romsdal fylkeskommune utarbeidd ein metode for å berekne ringverknader i tre institusjonar og tre spel i fylket. Sluttrapport blei gjennomgått og overlevert Møre og Romsdal fylkeskommune den 18. februar Kultur er viktig i utvikling av attraktive byar og regionar, og samhandlinga mellom kultur og andre samarbeidsfelt gir fleire synergiar det kan vere nyttig å belyse. Slike synergiar kan gje effektar på kort sikt i form av å trekkje til seg menneske gjennom å formidle gode opplevingar. Langtidseffektar rettar seg inn mot næring, inntening og vekst. Forsking viser at langsiktige effektar påverkar befolkninga indirekte gjennom trivsel, attraktivitet, atmosfære og bulyst. Dette har innverknad på urban og regional utvikling i form av å trekke til seg menneske, selskap og investorar. Verksemdene som er valt ut i denne analysen, tek imot årleg driftstilskot frå Møre og Romsdal fylkeskommune. Utgangspunktet for analysen er ein påstand om at kultursektoren, på lik line som reiselivssektoren, ikkje generer inntekter berre for seg sjølv, men også for anna næringsverksemd ved å trekke publikum til eit område. Målet med ringverknadsanalysen er å kartlegge kunst- og kultursektoren sine økonomiske og samfunnsmessige verknader i fylket, med hovudfokus på dei økonomiske ringverknadane. Bruk av ringverknadsanalyser har vore omdiskutert ved fleire høve, både nasjonalt og internasjonalt. Utfordringane ligg i at fleire analyser har vist seg å vere upresise og dermed gjev eit ukorrekt bilete av ein situasjon. Det er difor jobba systematisk over år for å utvikle gode metodar som gir betre og meir korrekte framstillingar. Ein føresetnad for oppdraget har vore krav om å utvikle og skissere eit forslag til metode som skulle godkjennast før sjølve analysen vart gjennomført. I tillegg vart det satt krav til at rapporten skulle innehalde eit litteraturstudie om ringverknadsanalyse som forskingsfelt og metodisk verktøy. Valt metode er anvendt på to pilotar i fylket. Ein pilot er gjennomført på tre av dei historiske spela (Lady Arbuthnott, Giskespelet og Herøyspelet), mens den andre piloten er retta inn mot det profesjonelle kulturfeltet i Kristiansund og som tek imot eit årleg driftstilskot over kroner (Operaen i Kristiansund, Nordic Light og Kristiansund Kirke Kunst Kulturfestival).

2 Involverte verksemder deltok på oppstartsmøte 8. juni Her fekk dei informasjon om korleis analysen skulle gjennomførast. Det var dialog om korleis Samfunnsøkonomisk analyse skulle få tilgang til nødvendig data og korleis eventuelle undersøkingar skulle gjennomførast. Institusjonane og spela fikk førelagt seg forslag til regioninndeling som analysen skulle ta utgangspunkt i og fekk kome med innspel til skisseforslaget. Det vart konkludert med å bruke ein kombinasjon av kvantitativ og kvalitativ metode. Etter at analysen og samanstillingane var klare, vart verksemdene invitert til nytt møte den 13. november Her vart utkast til sluttrapport sendt ut i forkant av møtet. Verksemdene fekk høve til å stille spørsmål, kome med korrigeringar og generelle tilbakemeldingar til rapporten. Kultursjefane i Sunndal, Rauma, Kristiansund, Molde, Ålesund og Herøy har delteke i forarbeidet med å utforme konkurransegrunnlaget. Det ligg føre ein opsjon som kan løysast ut i 2019 og 2020 dersom ein ønskjer å gjennomføre liknande analyser for kulturverksemder i andre delar av fylket. Nærare om rapporten «Ringvirkninger av kulturelle aktiviteter i Møre og Romsdal» Målet med analysen er å belyse den økonomiske og samfunnsmessige verdien av dei utvalte kulturelle aktivitetane som dei seks verksemdene representerer. Samfunnsøkonomisk analyse viser til at ringverknadsanalyse som metode, kan ved korrekt metodikk, gi gode anslag på eit utvalt objekts økonomiske verdi (skilje ut nettoeffekten på økonomien). Sentrale omgrep i metoden: Økonomisk verdiskaping: Den økonomiske verdiskapinga er omtalt som verksemda si inntekt (omsetting) minus kostnadene for kjøp av varer og tenester i produksjonen. Den (direkte) økonomiske verdiskapinga er summen av verksemda sitt driftsresultat og lønnskostnader. Ringverknader: Metoden skil mellom økonomisk verdiskaping og ringverknader. Ringverknadane blir definert som verksemda sine kjøp av varer og tenester innanfor eit gitt definert område. Dette området kan ha ulik geografi (nasjonalt, regionalt, lokalt). Verknadane som er inkludert i ei ringverknadsanalyse blir delt inn i direkte, indirekte og induserte verknader (sjå rapporten side 19-20). Overrislingseffektar: Mens ringverknadene tek utgangspunkt i eit gitt område, kan det i tillegg utreknast såkalla «overrislingseffektar». Desse er definert som tilreisande publikum som kjem utanfrå til det definert område og reknar ut kor mykje midlar dei nyttar under sitt besøk. I denne analysen er det nytta konsumtal frå Innovasjon Norge, då det vart for stor uvisse knytt til det innhenta materialet. Sjølv om analysen viser til positive økonomiske verdiar, samt samfunnsmessige og kulturelle verdiar, er det viktig å understreke at alle analyser kan ha nokre usikre anslag. Denne analysen har tatt utgangspunkt i 2017-tal, og desse tala kan vere høgare eller lågare i nokre periodar. Det same gjeld inndeling av regionar analysen har tatt utgangspunkt i.

3 Litteraturstudiet viser funn som stadfestar kulturlivet sin samfunnsmessige positive verknad på sysselsetting, regional utvikling, bulyst og stads-identitet (Dahle m.fl. 2013). Samfunnsøkonomisk analyse (2019) deler kultur i sosiale verdiar som samarbeid, tilhøyrsle, engasjement. Dei kulturelle verdiane handlar om korleis identitet, historie og omgjevnader verkar inn på busetting og det å bli verande i eit gitt lokalsamfunn. Dette kjem også fram i Telemarkforsking sin rapport, der undersøkingar viser at kommunar som satsar på kultur, påverkar tilflyttinga; ikkje i form av fleire innbyggarar, men funna viser at kommunar med kulturtilbod trekkjer til seg innbyggarar med høgare utdanning (Vareide 2018). I den vedlagte rapporten blir dei ulike verksemdene presentert før sjølve analysen tek til. Presentasjonen seier noko om eigarstruktur, omsetting, resultat, offentlige tilskot, besøkande og frivillig innsats. Oversikta gir eit godt bilete av dei som driv med heilårsaktivitet og dei som tilbyr aktivitetar i ein gitt periode. I høve til økonomisk verdiskapinga, er Operaen i Kristiansund den største verksemda med relativt høg verdiskaping. Heile 18,4 mill. kroner i 2017, ein auke på 38 prosent sidan Dei andre verksemdene har relativt små budsjett med få eller ingen tilsette. Driftsresultata blir derfor marginale, med ein samla direkte økonomisk verdiskaping på i underkant av 1 mill. kroner. Det er viktig å skilje mellom verksemdene som har heilårsaktivitet og dei som gjennomfører arrangement i ein tidsavgrensa periode i løpet av eit år. Verksemder med heilårsaktivitet kan vise til ei høgare økonomisk verdiskaping enn ein festival eller eit spel. Festivalane og spela gjennomfører på sin side den årlege aktiviteten over ein kort definert periode på nokre dagar. Ser man nærare på omsetninga i desse dagane, er desse tala svært positive. Giskespelet blir eksempelvis arrangert kvart andre år over fem dagar. I 2017 kan dei vise til ein økonomisk verdiskaping på omlag kroner på desse dagane. Verksemdene som var med i denne undersøkinga, kan samla sett vise til ein ringverknad på 21,9 mill. kroner. For Operaen i Kristiansund er det dokumentert ringverknader på 11,8 mill. kroner. 64 prosent av inntektene til operaen kjem frå tilreisande utanfor regionen. Lady Arbuthnot, hadde 11 førestillingar i 2017, og kan dokumentere 4,6 mill. kroner i ringverknader. 56 prosent av inntektene kjem som følgje av tilreisande. Institusjonane Kristiansund Kirke Kunst Kulturfestival og Nordic Light kan vise til årlige ringverknader på høvesvis 1,6 og 1,9 mill. kroner. Herøyspelet kan vise til dei lågaste ringverknadene, ein stad mellom 0,2-0,3 mill. kroner, mens Giskespelet har ringverknader utrekna til 1,5 mill. kroner. Verksemdene viser til positive tal på sysselsette innanfor kunst og kulturfeltet. Dette gjeld spesielt for operaen, som i alt har 28 tilsette fordelt på 25 årsverk. Dei kan vise til ein stadleg kompetanse både kunstarisk og administrativt. Det er etablert eit tett samarbeid med kulturskolane i kommunane i regionen, der det blir lagt opp til kombinasjonsstillingar med utøvande og pedagogisk verksemd. Utover desse tala, kan ein ikkje unnlate å trekkje fram den frivillige innsatsen som pilotane kan vise til. Operaen i Kristiansund kan dokumentere timar med frivillig innsats i 2017, estimert til 30 årsverk. Om ein fastsett timeprisen til ei snittpris på årsinntekta i Noreg, blir verdien av den frivillige innsatsen 15 mill.

4 kroner. Lady Arbuthnot på sin side, som kan vise til timar for eit spel som går over ti dagar, kan vise til i overkant av 3 mill. kroner i denne perioden. Alle som er med i analysen, kan vise til imponerande tal, og innsatsen frå dei frivillige er ein avgjerande faktor for at dei har kan gjennomføre dei oppsette arrangementa. Vurdering Analysen har talfesta, på ein konservativ måte, kva slags økonomisk verdiskaping og ringverknader dei utvalde verksemdene kan vise til. Fylkesrådmannen meiner analysen bidreg til å synleggjere verdien av kulturinstitusjonane og dei historiske spela sitt bidrag til den samla verdiskapinga i fylket. I tillegg viser analysen verdien desse har for både det enkelte lokalsamfunn og for regionen. Enkelte av verksemdene som har deltatt i denne analysen har også ei nasjonal og internasjonal rolle. Fylkesrådmannen merker seg at kulturverksemdene i analysen, er viktige samfunnsinstitusjonar og kulturberarar i fylket. Rapporten stadfestar verksemdene sin rolle som identitets- og omdømmebyggar i og for fylket. Verksemdene bidreg til talentutvikling, tilbod til barn og unge i form av undervisning og førestillingar. Dette bidreg igjen til lokal stoltheit, gjer lokalsamfunna meir attraktiv som bustad. Desse funna er godt understøtta av funn frå andre undersøkingar, gjort av andre forskingsinstitusjonar. Fylkesrådmannen tilrår at ringverknadsanalysen blir sett på som ein nullpunktsanalyse, og at det blir lagt opp til eit samarbeid med verksemdene om å utvikle og teste ut ulike former for publikumstiltak dei neste åra. Desse tiltaka kan målast ved køyre ei ny ringverknadsanalyse om 3 år. På grunnlag av denne ringverknadsanalysen er det naturleg å invitere operaen i Kristiansund til å delta i vårt «program for publikumsutvikling » saman med fleire andre institusjonar på same driftsnivå. Operaen i Kristiansund er medlem i Norsk publikumsutvikling, som også er ein av samarbeidspartane fylkeskommunen har i «program for publikumsutvikling». Programmet er under utvikling våren Når det gjeld festivalane og spela, vart det ved fleire høve løfta fram verdien av å arbeide saman i denne prosessen. Det å jobbe i nettverk og utveksle erfaringar har stor verdi. Dette er ein arena kvar enkelt kan utveksla råd og tips, samt sjå på kva andre har lukkast med. Fylkesrådmannen foreslår å løyve kroner til å vidareføre denne arenaen i Gjennom ulike tiltak, kan verksemdene prøve ut nye publikumstiltak for å nå ut til nye publikumsgrupper. Prosjektperioden må i tillegg nyttast til å sjå nærare på om det eksisterer aktuelle nasjonale søknadsordningar og nasjonale nettverk som det er naturleg å kytte eit tett samarbeid med. Fylkesrådmannen tilrår vidare at det blir gjennomført liknande analyser i andre delar av fylket, der Ålesund og Molde/Rauma blir prioritert i 2019.

5 Forslag til vedtak: 1. Kultur- og folkehelseutvalet tek rapport om «Ringvirkninger av kulturelle aktiviteter i Møre og Romsdal» til orientering. 2. Operaen i Kristiansund blir invitert til å delta i eit felles publikumsutviklingstiltak saman med kulturinstitusjonar på same størrelse, der det er avsett midlar i økonomiplan Kultur- og folkehelseutvalet løyver kroner til nye publikumsutviklingstiltak i 2019 knytt til spela og festivalane. Løyvinga blir å dekkje frå ramme 57 Kulturtilskot i Kultur- og folkehelseutvalet løyver kroner til å gjennomføre ein ringverknadsanalyse av utvalte kulturverksemder i Ålesundsregionen i 2019, samt i Molde/Rauma. Verksemdene blir valt ut i dialog med kultursjefane i Ålesund, Molde og Rauma kommunar. Løyvinga blir dekt frå ramme 57 Kulturtilskot i Til rest på ramme 57 kulturtilskot står 2,9 mill. kroner. Ottar Brage Guttelvik fylkesrådmann Heidi-Iren Wedlog Olsen fylkeskultursjef Vedlegg 1 R01-Ringvirkninger av kulturelle aktiviteter i Møre og Romsdal-PDF