Birgit Aarønæs Lisbeth Nervik

Transkript

1 saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: / /11260 Birgit Aarønæs Lisbeth Nervik Saksnr Utval Møtedato RN 56/18 Regional- og næringsutvalet /18 Fylkesrådmannens tilråding U 93/18 Fylkesutvalet Fylkestinget Forvalting av midlar frå Havbruksfondet Bakgrunn Fylkestinget vedtok i sak T-52/09 å etablere Marint miljøsikrings- og verdiskapingsfond i samband med at fylkeskommunen fekk tildelt 21 mill. kroner i frie midlar etter konsesjonsrunden for laks, aure og regnbogeaure same året. Midlane var vederlag for kjøp av nye løyve frå regional havbruksnæring. Kriteria for fondet vart vedteke i fylkestingssak T-6/10. Fylkestinget vedtok: «Eventuelle framtidige inntekter frå nye konsesjonsrundar blir tilført fondet». I Meld. St. 16 ( ) «Forutsigbar og miljømessig bærekraftig vekst i norsk lakse- og ørretoppdrett» (Havbruksmeldinga) la regjeringa fram eit nytt system for justering av produksjonskapasiteten i oppdrettsnæringa. Framtidig vekst i oppdrettsnæringa skal vere basert på miljøindikatorar, ein handlingsregel og ei inndeling av kysten i produksjonsområde. Handlingsregelen fungerer som eit trafikklyssystem; «grønt lys» opnar for vekst i eit produksjonsområde, «gult lys» betyr ingen vekst, og «raudt lys» inneber at produksjonen skal reduserast. Kysten er per dags dato delt inn i 13 produksjonsområde, og miljøindikatoren som avgjer statusen på områda er lakselus. Møre og Romsdal ligg i produksjonsområde 5 og 6, som er sett til gul status. Systemet tok til å gjelde Figur 1: Inndeling i produksjonsområde

2 Auke i produksjonen er lagt opp til å skje gjennom utviding av eksisterande akvakulturløyve, eller tildeling av nye løyve, til matfiskoppdrett av laks, aure og regnbogeaure. All auke i produksjonen skal skje mot vederlag. Stortinget har i samband med dette vedteke at det skal etablerast eit fond av vederlaget frå salet av produksjonskapasitet, Havbruksfondet. Vederlaget skal fordelast mellom kommunal sektor og staten, der kommunane inkludert fylkeskommunen får 80 prosent, og staten beheld 20 prosent. Midlane til staten vert halde utanfor fondet. Fordelinga av midlar på kommunar og fylkeskommunar er sett til høvesvis 87,5 prosent og 12,5 prosent. Midlane er ikkje øyremerka. Alle kommunar og fylkeskommunar som har klarerte lokalitetar for oppdrett av laks, aure og regnbogeaure får utbetalingar frå Havbruksfondet. Utbetalinga er uavhengig av plassering i raudt, gult eller grønt produksjonsområde. Ved fordelinga av midlane er fordelingsnøkkelen klarert lokalitetsbiomasse (maksimal tillatt biomasse - MTB) for alminnelege matfiskløyve og løyve til særlege formål for laks, aure og regnbogeaure. Berre lokalitetar i sjø inngår i fordelingsnøkkelen. Regjeringa har ein intensjon om å opne for produksjonsvekst annakvart år. Dette vil vere avhengig av miljøindikatorane i trafikklyssystemet. Neste gong det kan bli opna for vekst er Produksjonsvekst og tildelingar frå Havbruksfondet i 2017 og 2018 Regjeringa opna i 2018 for ein produksjonsvekst på inntil seks prosent for Den første veksten på to prosent vart seld til fast pris i januar. Fire prosent vekst vart seld på auksjon i juni og september. Verdien frå samla sal av produksjonsvekst til oppdrettsnæringa vart på mill. kroner, av desse gjekk 772,6 mill. kroner til staten og 3 090,4 mill. kroner til Havbruksfondet. I 2018 vil utbetalinga frå Havbruksfondet vere på 2,7 milliardar kroner. Resterande beløp blir utbetalt neste år til kommunar som har klarert ny biomasse siste to år. I 2018 vil Møre og Romsdal fylkeskommune få tilført kroner frå Havbruksfondet. Fylkeskommunen fekk i tillegg tilført kroner i 2017, basert på vederlag frå produksjonsvekst i Desse tildelingane er første gong sidan 2009 at fylkeskommunen har fått tilført midlar frå staten basert på vekst i oppdrettsnæringa. Totalt 28 kommunar med oppdrettsverksemd i Møre og Romsdal får tilført cirka 206 mill. kroner frå Havbruksfondet. Figuren under viser fordelinga av midlane mellom kommunane. Ei nærare oversikt over korleis midlane fordeler seg i Møre og Romsdal ligg som vedlegg.

3 Figur 2: Utbetaling frå Havbruksfondet i 2018 til fylkeskommunen og kommunar i Møre og Romsdal Vurdering Det største sjømatfylket Møre og Romsdal er det største sjømatfylket i Noreg, med høgast del av landingane frå fiskeri, ei betydeleg havbruksnæring og ein stor del av sjømateksporten. Meir enn 20 prosent av total norsk sjømateksport kom frå vårt fylke i Den marine næringa i fylket har eit fortrinn ved at heile verdikjeda er lokalisert her. Fylket famnar frå tradisjonsrik fiskeri og foredling til biomarin ingrediensindustri. I tillegg har fylket kompetansemiljø og industri innan marin service- og teknologiindustri, erfaring og kompetanse innan kommersialisering av nye oppdrettsartar, fôrindustri til havbruksnæringa, marine kompetansemiljø og ei gryande satsing på marine algar. I alt finn vi alle kjerneområda frå norsk marin næring i fylket, i tillegg til kompetanse og satsingar på nye industriar. Dei siste åra har vi også sett at kompetanseoverføring frå olje- og gassnæringa til marine næringar har vore vesentleg. Vekstpotensialet i marin sektor Forskings- og innovasjonsstrategien for Møre og Romsdal slår fast at marin næring er ei av fire dominerande næringar i fylket som har gode føresetnader for vekst og utvikling. Det vert samtidig slått fast at evna til å utnytte moglegheitene i havrommet er ein sentral del av grunnlaget for den framtidige verdiskapinga i regionen. For å lukkast trengs det meir forsking og utvikling, både brukarstyrt forsking og forsking som er med på å utvikle dei regionale forskings- og utdanningsinstitusjonane som skal støtte opp under næringslivet sitt innovasjonsarbeid. Det er forventa stor vekst i marin sektor i åra som kjem, men det trengs økonomiske verkemiddel for å utløyse forventa vekst og styrke posisjonen til sektoren nasjonalt og internasjonalt.

4 Havbruksfondet som strategisk verktøy for vekst i marin sektor Løyvingane frå staten til regionale utviklingstiltak har gjennom dei siste åra blitt sterkt redusert. Havbruksfondet gir fylkeskommunen ei sjeldan moglegheit til å stimulere vekstpotensialet i fylket. Dette er midlar som kjem frå næringsutøvarane i marin sektor, og det er nærliggande at desse blir brukt som eit verkemiddel for vekst i sektoren. Dette er også i tråd med vedtak i fylkestinget ved etableringa av Marint miljøsikrings- og verdiskapingsfond. Det er samtidig knytt ein del usikkerheit til tildelingane frå Havbruksfondet. Framtidig vekst i oppdrettsnæringa er avhengig av at næringa får kontroll på mellom anna lakselus. Det kan i tillegg kome fleire miljøindikatorar som kan påverke framtidig vekst. Vi veit derfor ikkje kor ofte det faktisk vil bli opna for vekst, og heller ikkje kor mykje næringa eventuelt vil betale for denne veksten. Regjeringa har i tillegg sett ned eit utval som skal sjå på moglege andre typar skattlegging av havbruksnæringa. Utvalet skal også sjå på Havbruksfondet og fordeling av midlar. For å sikre at vi får ei best mogleg og langsiktig nytte av midlane bør desse settast i eit fond, jf Marint miljøsikrings- og verdiskapingsfond. Dette er i samsvar med innspel frå næringsorganisasjonane og signal frå sentralt politisk hald. Marint miljøsikrings- og verdiskapingsfond har vore brukt til å støtte tiltak for å hjelpe villaksen og skape god sameksistens mellom villaks og havbruk, til å støtte interkommunale kystsoneplanar, og til kompetanse- og FoU-basert nyskaping i havbruksnæringa. For å svare på utfordringane i marin sektor, til dømes innan forskingsbasert innovasjon, ser vi imidlertid at det er behov for å sjå nærare på korleis fylkeskommunen kan disponere midlane meir strategisk. Det vert derfor vurdert som hensiktsmessig å revidere formål, innretning og kriteria som ligg til grunn for fondet. Forskingsbaserte innovasjonar, teknologiutvikling og ny kunnskap vil spele ei nøkkelrolle for å utnytte marine ressursar på betre og nye måtar. Campusane i tilknyting til universitet og høgskular er navet i innovasjons- og forskingsaktivitetane i fylket, og marin forsking og utdanning må utviklast vidare og styrkast. Samhandlinga mellom næringsliv, akademia og studentar må vidareutviklast, og det er ønskjeleg å byggje meir næringsretta infrastruktur for forsking knytt til innovasjonsmiljøa. Auka forskingskapasitet knytt til både langsiktig grunnleggande marin forsking og til brukarstyrt forsking vil auke farten i utviklinga og styrke innovasjonsevna til næringslivet. Meir relevant og praksisnær kunnskap i utdannings- og forskingsinstitusjonane i fylket vil ikkje berre imøtekome behova i marin sektor, men også i kryssingspunkta mellom fleire næringar. Næringslivet i Møre og Romsdal har lange tradisjonar for stegvise innovasjonar der utviklinga bygger på erfaringsbasert kunnskap. Dette må vi spele vidare på, men i større grad kombinere med forskingsbasert kunnskap for å oppnå banebrytande innovasjonar og vidare utvikling på den globale konkurransearenaen. For fylkeskommunen som samfunns- og næringsutviklar er det viktig å spele på lag med andre aktørar for å få ei best mogleg utnytting av midlane. Kommunane i fylket får til saman cirka 206 mill. kroner frå Havbruksfondet i Fylkeskommunen har derfor bedt om innspel frå kommunane om korleis vi kan forvalte desse midlane til felles satsingar knytt til berekraftig utvikling og auka verdiskaping i marin sektor i fylket. Til behandlinga av saka i fylkestinget vil det bli utarbeidd ei oppsummering av tilbakemeldingane frå kommunane.

5 Kva gjer andre fylkeskommunar? Bruken av midlane frå Havbruksfondet har vore til politisk behandling i tre fylke: Trøndelag, Troms og Finnmark. Alle dessa fylkeskommunane har vidareført eller oppretta nye fond som skal nyttast til regional utvikling. I Trøndelag går midlane inn i Marint utviklingsfond, oppretta etter konsesjonsrunden i I Troms går midlane inn i Regionalt utviklingsfond, og i Finnmark har dei oppretta Havbruksfondet arktisk kyst. Forslag til vedtak 1. Midlar frå Havbruksfondet som Møre og Romsdal fylkeskommune har fått overført som vederlag for tildelingar av nye og utvida løyve for oppdrett av laks, aure og regnbogeaure blir lagt til Marint miljøsikrings- og verdiskapingsfond, i samsvar med tidlegare vedtak i fylkestinget. Framtidige vederlag skal tilførast fondet. 2. Innretninga og kriteria for Marint miljøsikrings- og verdiskapingsfond vert revidert. Overordna formål for fondet skal vere å fremje ei berekraftig utvikling og auka verdiskaping i marin sektor i fylket. 3. Nærare forslag til reviderte vedtekter, innretning og forvalting av fondet vil bli lagt fram for vedtak i fylkestinget, venteleg i april Ottar Brage Guttelvik fylkesrådmann Bergljot Landstad regional- og næringssjef Vedlegg 1 Oversikt over utbetalingar frå Havbruksfondet 2018 for Møre og Romsdal 2 Kriteriar for Marint miljøsikrings- og verdiskapingsfond 3 Havbruksfondet - oppsummering av tilbakemeldingane frå kommunane