Saksnr Utval Møtedato Regional- og næringsutvalet Fylkesrådmannens tilråding Fylkesutvalet

Transkript

1 saksframlegg Dato: Referanse: Vår saksbehandlar: /2019 Håkon Slutaas Saksnr Utval Møtedato Regional- og næringsutvalet Fylkesrådmannens tilråding Fylkesutvalet Planprogram og hovudutfordringar for regional vassforvaltningsplan Bakgrunn Møre og Romsdal fylkeskommune er vassregionmyndigheit for Møre og Romsdal vassregion, og fylkestinget vedtar regional vassforvaltingsplan. Fylkeskommunen har ansvar for å koordinere arbeidet etter vassforskrifta og ferdigstille og vedta regional forvaltningsplan. Gjeldande regional vassforvaltningsplan for perioden vart godkjent av fykestinget 8. desember 2015, og godkjent av Klima- og miljødepartementet i juli Planen hadde stor oppslutning regionalt. Vi er midtvegs i planperioden, der det no blir jobba med å gjennomføre tiltak for å nå miljømål fastsett i planen. Hausten 2018 starta arbeidet med oppdatering og rullering av regional vassforvaltningsplan med tiltaksprogram for Møre og Romsdal vassregion for planperioden Første del av arbeidet er utarbeiding av planprogram og beskriving av hovudutfordringar i regionen. Forslag til planprogram og hovudutfordringar skal leggast ut på høyring i perioden 1. april til 30. juni Frå Miljødirektoratet er det lagt opp til at arbeidet fram mot oppdatert vassforvaltningsplan for blir som følgjer:

2 Figur 1. Framdriftsplan Formålet med planarbeidet er at vi skal sikre eit mest mogleg heilskapleg vern og ein berekraftig bruk av vassforekomstane. Vassforskrifta skal sikre at det blir utarbeidd og vedteke regionale forvaltingsplanar som set miljømål med tilhøyrande tiltaksprogram. Den skal sørge for at det blir skaffa nødvendig kunnskapsgrunnlag for dette arbeidet. Det generelle miljømålet er at vassforekomstane skal oppretthalde eller oppnå «god tilstand». Tiltak skal settast inn for å oppnå god tilstand, eller for å hindre at tilstanden blir dårlegare. Dei nasjonale føringane for vassforvaltningsarbeidet frå departementa kan få stor betydning for det vidare vassforvaltningsarbeidet, og burde vore med i planprogrammet. Desse ligg per i dag ikkje føre, og den forsinka leveringa frå departementa gjer at styringssignala frå staten ikkje er kjent. Dei nasjonale føringane er derfor ikkje innarbeidd i dokumenta som blir ut på høyring. Det er venta at føringane vil kome i løpet av våren, og dei vil bli lagt ved høyringsdokumenta så snart dei ligg føre. Planprogram Planprogrammet beskriv korleis planarbeidet skal gjerast fram mot revidert og oppdatert vassforvaltningsplan med tiltaksprogram. Formålet er å klargjere kva som skal gjerast når, og av kven. Planprogrammet skal sikre tidlig medverknad, gode prosessar og skal synleggjere kva som skjer på ulike tidspunkt i planarbeidet. Det er eit mål at alle som har interesse for vatn og vassforvalting, eller som potensielt kan bli påverka av planen, skal ha høve til å delta og kome med innspel. Utkast til planprogram finn du her: Høyringsutkast planprogram for Møre og Romsdal vassregion Forslag til endringar i organisering av vassforvaltningsarbeidet I planprogrammet blir det foreslått eit par endringar i organiseringa av arbeidet. Det blir foreslått at leiar av vassregionen skal vere ein politisk representant frå fylkestinget. I dag ligg dette til assisterande fylkesrådmann. Det er berre Møre og Romsdal og Troms som ikkje har politisk leiar av vassregionutvalet. Ei endring vil kunne gi større politisk forankring av arbeidet. Det er formålstenleg med politisk leiing av vassregionen då arbeidet knytt til vassforvaltningsplanen vedkjem viktige politiske interesser, som for eksempel deponi på Raudsand og vilkårsrevisjon i Aura/Eira-reguleringa. I planprogrammet blir det i tillegg foreslått å redusere storleiken på vassregionutvalet. I dag er vassregionutvalet sett saman av representantar for fylkeskommunen, fylkesmannen, statlege sektormyndigheiter og ein politisk representant for kvar kommune. Erfaringane viser at utvalet blir for stort til at det blir reell dialog mellom deltakarane. I forslaget er det derfor lagt opp til at vassregionutvalet skal vere sett saman av representantar for fylkeskommunen, fylkesmannen, statlege sektormyndigheiter og politisk leiar for kvart av dei 5 vassområda. Endringa ligg i at det ikkje blir ein representant frå kvar kommune, men frå kvart vassområde. Den foreslåtte samansettinga av vassregionutvalet svarar i dag til arbeidsutvalet. Det blir følgjeleg foreslått at det nye arbeidsutvalet skal vere samansett av vassområdekoordinatorane i fylkeskommunen, representantar for fylkesmannen og sektormyndigheitene, og administrative representantar for kvart av vassområda.

3 Nærare om planprogrammet Planprogrammet gjer greie for særlege tema som det skal jobbast med fram til oppdatert plan. Felles med andre vassregionar vil dette vere: 1. Styrking av kunnskapsgrunnlaget 2. Oppdatering av miljømål 3. Kost-nyttevurdering ved tiltak 4. Klimaendring og flaum 5. Drikkevatn og badevatn Planprogrammet for Møre og Romsdal vassregion foreslår i tillegg å jobbe spesielt med følgjande tema: 1. Landbruk og avløp Landbruk og avløp utgjer ein av dei største påverknadane i regionen, men har relativt få tiltak. Fleire tiltak må på plass. Det er for lite overvaking av påverknad frå landbruk og avløp. 2. Miljømål i regulerte vassdrag (sterkt modifiserte vassforekomstar) Få regulerte vassdrag i regionen har fått vurdert realistiske tiltak for miljøforbetring, og står i dag utan tiltak. 3. Miljøgift og forureina sjøbotn Forureina sjøbotn utgjer tunge og komplekse påverknader i regionen. Tiltak her vil vere svært kostnadskrevjande for verft og industri, og det bør sjåast på kva tiltak som er realistisk og i kor stor grad staten kan bidra i finansiering. 4. Plastforsøpling Dette er ei av dei store miljøutfordringane, men ligg i dag ikkje direkte inne i vassforskrifta. Miljødirektoratet vil, blant anna etter innspel frå vassområda i Møre og Romsdal, sjå på korleis dette skal bli tatt inn i oppdatert vassforvaltningsplan. Hovudutfordringar Dokumentet om hovudutfordringar tek utgangspunkt i det som var dei viktigaste utfordringane i førre planleggingsrunde, og beskriv kva utfordringane er i dag. Dette er utfordringane som skal setjast på dagsordenen, og som vi skal arbeide vidare med fram mot oppdatert forvaltingsplan og tiltaksprogram. Utkast til hovudutfordringar finn du her: Høyringsutkast til hovudutfordringar i Møre og Romsdal vassregion Dokumentet gir ei oversikt over kva som er dei viktigaste menneskeskapte påverknadene i regionen, miljøtilstand, status for miljømål og gjennomføring av tiltak. Til saman skal dette gi grunnlag for betre prioriteringar i den komande planperioden. Ei felles forståing av kva som er dei viktigaste utfordringane og prioriteringane, vil gi eit godt grunnlag for vidare samarbeid om forvaltingsplanen og tiltaksprogrammet. Eit viktig grunnlag for hovudutfordringane i vassregionen er hovudutfordringane i dei enkelte vassområda. Desse ligg derfor som vedlegg til høyringsdokumentet.

4 Den økologiske tilstanden i vassforekomstane er grunnlaget for klassifiseringa av miljøtilstanden. Figur 2. Økologisk tilstand som grunnlag for klassifisering av miljøtilstand Utfordringsbildet i vassregionen kan kort samanfattast slik: Ei oversikt over miljøtilstanden viser at det i Møre og Romsdal vassregion stort sett er mykje godt vatn. Totalt er over 80 prosent av dei naturlege vassforekomstane i god tilstand, dvs vassforekomstar. Det er 203 vassforekomstar som i gjeldande vassforvaltningsplan har fått unntak frå å oppnå god økologisk tilstand på grunn av at dei er regulerte, og dei er ikkje med i statistikken vist i figur 3 nedanfor. Figur 2. Miljøtilstand i vassforekomstar i Møre og Romsdal vassregion

5 Dei tre største påverknadane på miljøtilstanden i Møre og Romsdal vassregion er vasskraft, landbruk og avløp, jf. figur 4. Figur 4 viser dei største påverknadane basert på tal vassforekomstar som er påverka. Figur 3. Dei største påverknadene basert på tal vassforekomstar som er påverka Påverknaden frå vasskraft, landbruk og avløp gjeld mange mindre vassforekomstar. Industri kjem lengre ned på lista, men her vil påverknad derimot gjelde store kystvassforekomstar, med tunge utfordringar som vil vere kostnadskrevjande å forbetre. Gyrodactylus salaris (gyro) påverkar også relativt få vassforekomstar, men er ei stor utfordring i regionen og har slått ut laksebestandane i Sunndalsfjorden (Drivaregionen) og Romsdalsfjorden (Raumaregionen). Påverknad frå lakselus og rømt oppdrettslaks på villaks er ikkje med i dokumentet. Dette vil bli lagt inn så snart Miljødirektoratet, Fiskeridirektoratet og Mattilsynet er ferdig med si vurdering av påverknaden. Det er forventa at dette skjer snarleg. I tillegg til dagens påverknadar vil vi framover kunne forvente ei utvikling av påverknadsbildet. Regional sentralisering vil legge større press på vass-, overvatnog avløpshandtering i byar og tettstader. Ei fortsett driftsrasjonalisering innan landbruket vil kunne auke påverknaden frå landbruk. Det er planlagd fleire utbyggingar av små-, mini- og mikrokraftverk som vil føre til at fleire vassforekomstar blir regulert. Nye artar som pukkellaks vil kunne kome til og påverke miljøtilstanden i regionen. Satsing på taredyrking og nye oppdrettsartar kan gi nye utfordringar langs kysten. Samtidig kan vi forvente ein stabil eller lågare påverknad frå tradisjonell oppdrett, større vasskraftutbyggingar og industri gjennom strengare vilkår for drift, og ut frå at vi ikkje forventar vesentleg auke i aktiviteten frå desse. I tillegg til det som direkte påverkar vassforekomstane har vi nokre overordna utfordringar i vassregionen. Spesielt for Møre og Romsdal vassregion er: Anadrom fisk: 80 prosent av bestandane av villaks som er tilstandsvurdert etter kvalitetsnorm for villaks er i dårlegare enn god tilstand, om lag 45 prosent er i svært dårleg tilstand. Dersom miljømåla i vassforskrifta skal

6 oppfyllast må det gjerast ein spesiell innsats mot anadrom fisk i regionen. Miljøgift og forureina sjøbotn: Fylket er prega av industri- og verftverksemd som har medført at større kystvassforekomstar ikkje oppnår god miljøtilstand. Kostnadane ved opprydding kan i tillegg bli vanskelege å bære for næringa. Landbruk og avløp: Landbruk og avløp er ei av dei største påverknadane i regionen. Tiltaksplanlegging, overvaking og innhenting av kunnskap om påverknadane er likevel ikkje tilstrekkeleg. Havforsøpling og plast: Plastforsøpling blir sett på som ei av dei største utfordringane i havet, men plast er ikkje direkte tatt inn i vassforskriftsarbeidet. Utfordringar knytt til plast bør løftast i arbeidet med oppdatert vassforvaltningsplan. Kommunal forvaltning: Det kommunale vassforvaltningsarbeidet må styrkast. For å følgje opp miljømåla i gjeldande vassforvaltningsplan er det foreslått fleire tiltak. Kommunane er myndigheit for store påverknadar som avløp og landbruk. Det vil vere sentralt for å oppfylle krava i vassforskrifta at det i neste plan kjem på plass fleire tiltak frå kommunane. Kommunal forvaltning, landbruk og avløp har derfor fått spesiell merksemd i planprogram og hovudutfordringar. Planprogram og hovudutfordringar for tilgrensande vassregionar Sidan arbeidet er inndelt etter nedbørsfelt, fell nokre vassforekomstar i fylket inn under arbeidet i andre vassregionar. Møre og Romsdal fylkeskommune må derfor behandle planprogram og hovudutfordringar også for desse vassregionane. Møre og Romsdal har vassforekomstar i Glomma, Trøndelag og Sogn og Fjordane vassregion. Det gjeld totalt 26 vassforekomstar, der tre er regulert. Fleire er mindre vassforekomstar i fjellet. Dokumenta for desse vassregionane vil liten grad påverke interesser i Møre og Romsdal. Vedlagt ligg ei oversikt over kva vassforekomstar det gjeld. Utkast til planprogram og hovudutfordringar for Glomma og Sogn og Fjordane vassregion er lagt ut på vannportalen.no: Høyringsdokument Glomma vassregion Høyringsdokument Sogn og Fjordane vassregion Planprogram og hovudutfordringar for Trøndelag vassregion er forsinka. Det er fire vassforekomstar i vårt fylke som fell inn under Trøndelag vassregion. Administrasjonen ber om fullmakt til å legge desse dokumenta ut på høyring så snart dei ligg føre.

7 Forslag til vedtak: 1. Møre og Romsdal fylkeskommune legg forslag til planprogram og hovudutfordringar for regional vassforvaltningsplan for Møre og Romsdal vassregion ut på høyring i perioden 1. april til 30. juni Møre og Romsdal fylkeskommune legg forslag til planprogram og hovudutfordringar for regional vassforvaltningsplan for Glomma og Sogn og Fjordane vassregion ut på høyring i perioden 1. april til 30. juni Administrasjonen får fullmakt til å legge planprogram og hovudutfordringar for regional vassforvaltningsplan for Trøndelag vassregion ut på høyring i perioden 1. april til 30. juni Ottar Brage Guttelvik fylkesrådmann Bergljot Landstad regional- og næringssjef Vedlegg 1 Vassforekomstar i andre vassregionar