Hordaland i tal. Nr Næring, innovasjon og kompetanse. Foto: Business Region Bergen

Transkript

1 Hordaland i tal Næring, innovasjon og kompetanse Nr Foto: Business Region Bergen

2 Foto på framsida: Espen Brenli, _DSC5551, Flickr CC.

3 Hordaland i tal Nr Forord Velkomen til 40 sider med statistikk om Hordaland om utdanning, forsking og næringsutvikling! Utviklinga i oljeprisen er av stor betydning for norsk økonomi og spesielt for Vestlandet. Det kraftige fallet vi har sett siste året har ført til betydelege omstruktureringar og nedbemanningar i olje- og gassnæringa. Men også bedrifter i andre næringar som leverer varer og tenester til olje og gassnæringa har merka nedgangen og har måtta kutta kostnadene. Statistikken vi presenterer i dette nummeret av Hordaland i tal er tilbakeskuande og vil berre delvis fanga opp hendingane det siste året av di det ofte vil vere eit etterslep i registerdata hjå Statistisk sentralbyrå. NAV sine tal for arbeidsløysa blir oppdatert kvar månad og viser at arbeidsløysa i Hordaland har stige betydeleg frå august 2014 til august 2015 og meir enn for landet som heilskap, men sidan arbeidsløysa i Hordaland var svært låg før oljeprisfallet, ligg arbeidsløysa totalt i Hordaland framleis under landsgjennomsnittet. Du kan lese meir om dette under kapittelet Arbeidsløyse. Nedbemanningane vi har vore vitne til det siste året hadde ved inngangen til 2015 ikkje gitt utslag i færre bedrifter, heller ikkje innan industri og oljeutvinning. Derimot kan vi sjå ein svært sterk bedriftsvekst, spesielt innan tenesteytande næringar, men òg i bygg og anlegg. I andre kvartal i år var konkursraten i Hordaland også lågare enn på to år og ligg no under landsgjennomsnittet, sjå kapittelet Bedrifter og føretak. Det betyr ikkje at nedleggingar ikkje kan kome som konsekvens av oljeprisfallet, men førebels har dette ikkje slått ut i statistikken. Eksportverdien av petroleumsprodukt har som venta falle kraftig på grunn av lågare oljepris, noko som kjem til syne i eksportstatistikken for dei ni første månadane i Det som er meir gledeleg er at denne nedgangen langt på veg har blitt utlikna av auke i anna eksport frå Hordaland. I omstillingsperiodar er forskings- og utviklingsaktivitetar spesielt påkravd. Til tross for at næringslivet i Hordaland sine utgifter til FoU har stige jamt over fleire år, sakkar vi akterut i høve til ei rekkje andre fylke vi liker å samanlikne oss med. Det vi også viser i dette nummeret er at kvinnedelen av dei som jobbar med FoU i næringslivet er svært låg i heile landet. Hordaland skil seg her ikkje nemneverdig ut. Det meste av tala som blir presentert i Hordaland i tal, finn du også i vår statistikkteneste på nett: statistikk.ivest.no. God lesing! Bergen, oktober 2015 Kathrin Jakobsen Leiar, Analyse, utgreiing og dokumentasjon (AUD) Regionalavdelinga

4

5 Hordaland i tal Nr Innhald 3 Forord 5 Innhald 6 Utdanning 15 Forsking og innovasjon 17 Bedrifter og føretak 22 Sysselsetting og næringsstruktur 28 Arbeidsløyse 30 Utvalde næringar 39 Eksport 40 Internasjonalt 41 Kjelder og meir informasjon

6 6 Hordaland i tal Nr Utdanning Utdanningssystemet i Noreg omfattar tre nivå: grunnskole, vidaregåande skole og universitet og høgskole. Universitets- og høgskoleutdanning blir igjen delt inn i kort og lang. Doktorgradsutdanninga kjem på toppen av dette. Hovudfokus vil vere på gjennomføringa av dei ulike utdanningsløpa og korleis dette avspeglar seg i befolkninga. Figur 1.1: Prosent innbyggjarar år med høgare utdanning

7 Utdanning Hordaland i tal Nr Bergen Sunnhordland Hardanger Voss Bjørnefjorden Vest Osterfjorden Nordhordland Hordaland Gjennomsnittleg endring Grunnskole 31,3 26,3 22,7 23,0-0,5-0,4 Vidaregåande skole 42,2 40,1 36,3 37,3-0,2-0,5 Universitet og høgskole kort 19,2 22,9 25,1 26,3 0,4 0,3 Universitet og høgskole lang 5,5 8,5 11,5 12,7 0,3 0,4 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 1,9 2,2 4,5 0,6 0,0 0,3 Grunnskole 36,7 31,3 26,9 27,0-0,5-0,5 Vidaregåande skole 48,1 48,8 47,7 48,5 0,1-0,1 Universitet og høgskole kort 12,6 16,3 18,8 19,7 0,4 0,3 Universitet og høgskole lang 1,8 2,5 3,6 4,2 0,1 0,1 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 0,9 1,1 3,1 0,5 0,0 0,2 Grunnskole 33,5 28,4 24,2 24,0-0,5-0,5 Vidaregåande skole 51,5 52,0 51,1 52,1 0,0-0,1 Universitet og høgskole kort 12,3 16,0 18,0 19,1 0,4 0,2 Universitet og høgskole lang 1,9 2,6 3,8 4,4 0,1 0,1 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 0,8 0,9 3,0 0,4 0,0 0,3 Grunnskole 33,1 28,4 25,0 24,8-0,5-0,4 Vidaregåande skole 49,7 49,9 48,0 48,3 0,0-0,2 Universitet og høgskole kort 14,1 17,5 20,3 20,9 0,3 0,3 Universitet og høgskole lang 2,6 3,5 4,8 5,6 0,1 0,2 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 0,5 0,8 2,0 0,4 0,0 0,1 Grunnskole 36,1 31,0 26,4 26,6-0,5-0,6 Vidaregåande skole 47,4 47,0 45,6 46,4-0,0-0,2 Universitet og høgskole kort 13,3 17,3 20,1 21,1 0,4 0,3 Universitet og høgskole lang 2,4 3,4 4,6 5,3 0,1 0,1 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 0,8 1,2 3,2 0,5 0,0 0,2 Grunnskole 40,4 34,0 29,8 29,7-0,6-0,5 Vidaregåande skole 45,6 46,1 44,1 45,2 0,1-0,3 Universitet og høgskole kort 11,4 15,7 18,7 19,5 0,4 0,4 Universitet og høgskole lang 1,6 2,9 4,4 5,0 0,1 0,2 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 1,0 1,2 2,9 0,6 0,0 0,2 Grunnskole 44,6 37,4 32,7 32,3-0,7-0,6 Vidaregåande skole 44,5 47,9 47,2 48,2 0,3-0,1 Universitet og høgskole kort 9,2 12,0 15,0 15,9 0,3 0,4 Universitet og høgskole lang 1,0 1,8 2,9 3,3 0,1 0,1 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 0,8 1,0 2,2 0,3 0,0 0,2 Grunnskole 38,6 32,7 28,5 28,7-0,6-0,5 Vidaregåande skole 48,0 48,9 47,7 48,7 0,1-0,1 Universitet og høgskole kort 10,9 15,0 17,5 18,1 0,4 0,3 Universitet og høgskole lang 1,7 2,5 3,4 4,0 0,1 0,1 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 0,8 0,9 2,9 0,5 0,0 0,2 Grunnskole 34,2 28,8 25,0 25,1-0,5-0,5 Vidaregåande skole 44,8 43,9 41,1 42,1-0,1-0,4 Universitet og høgskole kort 15,9 19,7 22,1 23,2 0,4 0,3 Universitet og høgskole lang 3,8 5,9 8,1 9,0 0,2 0,3 Uoppgjeve eller inga fullført utdanning 1,4 1,7 3,8 0,6 0,0 0,3 Kjelde: SSB Statistikkbanken, statistikk.ivest.no Tabell 1:1: Prosent innbyggjarar over 16 år etter høgste fullførte utdanning i perioden , per kvart år. Vidaregåande utdanning inkluderer nivået Påbygging til høgare utdanning som omfattar utdanningar som byggjar på vidaregåande skole, men som ikkje er godkjend som høgare utdanning. Universitets- og høgskolenivå kort omfattar alle som har fullført ei universitets- eller høgskoleutdanning som varer inntil fire år. Universitets- og høgskolenivå lang omfattar alle som har fullført ei universitets- eller høgskoleutdanning som varer meir enn fire år.

8 8 Hordaland i tal Nr Utdanning Høgast utdanningsnivå i universitetsfylka men med nyansar Utdanningsnivået i Noreg er jamt høgt (sjå kartet i figur 1.1). På fylkesnivå har mellom tre og fire av ti innbyggjarar mellom 20 og 66 år høgare utdanning med Oslo som eit klart unnatak, der over 52 % har høgare utdanning. Ikkje uventa finn ein det høgaste utdanningsnivået i fylka der dei største byane ligg, noko som òg korresponderer med plasseringa av dei fire eldste universiteta. Fylka med dei nyare universiteta og vitskaplege høgskolane (Nordland, Møre og Romsdal, Rogaland, Akershus og Aust- og Vest-Agder) ligg samla på eit litt lågare nivå, men ikkje langt etter, og både Akershus og Rogaland skil seg positivt ut frå denne gruppa, mens fylka utan universitet eller vitskaplege høgskolar ikkje ligg veldig langt etter i nivå. I dette biletet er det vanskeleg å seie at Hordaland kjem spesielt godt eller dårleg ut. Storleiken på Bergen og byens utdanningsinstitusjonar teken i betraktning, kunne ein kanskje ønskt seg ein litt større del med høgare utdanning. Fleire med høgare utdanning i alle regionane i fylket Over tid er det ein hovudtendens til at det blir færre med grunnskole og vidaregåande, og fleire med universitets- og høgskoleutdanning. Sidan 2005 gjeld dette alle regionane i fylket (sjå tabell 1.1). Tala for 2014 er ikkje heilt samanliknbare med tidlegare år, endring frå 2013 til 2014 kan ikkje bereknast, og vi kan ikkje kommentere direkte på endringane siste år. Dette fordi SSB manglar opplysningar om utdanningsnivå for mange innvandrarar, og har frå 2014 berekna plassering av desse i andre utdanningsgrupper. Før 2005 gjorde byrået ikkje slike berekningar, og frå 2005 til 2013 fordelte dei nokre av innvandrarane på andre utdanningsgrupper. Framleis store skilnader i utdanningsnivået mellom Bergen og resten av Hordaland I prosentpoeng er endringa i utdanningsnivå størst i Bergen og i Vest, og minst i Nordhordland og Hardanger. Endringa er likevel nokså jamn, men det er framleis store skilnader i utdanningsnivået mellom Bergen og dei andre regionane. I Bergen har to av fem innbyggjarar universitets- eller høgskoleutdanning, mens det i dei andre regionane anten er ein av fire (Sunnhordland, Hardanger, Voss, Bjørnefjorden og Vest) eller ein av fem (Osterfjorden og Nordhordland). Nær halvparten av åringar i Hordaland har universitets- eller høgskoleutdanning Utviklinga for utdanningsnivået til åringar i fylket er vist i figur 1.2. I aldersgruppa år har dei fleste fullført utdanninga si. Her fangar ein også opp dei siste generasjonane sine utdanningsval og per 2012 om lag halvparten av dei nordmenn som har vore gjennom dei siste utdanningsreformane. SSB sine endra berekningar av innvandrarar med uoppgjeve utdanning er svært synleg i figuren, spesielt den siste endringa, og vi ser spesielt at dette gir eit trendbrot for delen med lang eller kort høgare utdanning. 48,6 % av åringar i Hordaland har no høgare utdanning. 100 % 90 % 80 % 70 % Grunnskole Vidaregåande skole Uoppgjeve eller inga fullført utdanning Universitet og høgskole kort Universitet og høgskole lang 60 % 50 % 40 % 30 % Figur 1.2: Delen innbyggjarar år i Hordaland etter høgste fullførte utdanningsnivå, % 10 % 0 % Kjelde: SSB statistikkbanken

9 Utdanning Hordaland i tal Nr Auke i delen med berre grunnskoleutdanning Delen med grunnskole som høgste fullførte utdanning blei kraftig redusert på slutten av og i første halvdel av 2000-talet. I figur 1.2 ser ein no at denne trenden har flata ut dei seinare åra og i 2014 har delen auka litt. Dette har samanheng med arbeidsinnvandring, men utflatinga tidlegare har òg samanheng med at klassifiseringa av kven som har utdanning på vidaregåande nivå blei endra samstundes med Reform 94. Dei som er utdanna før R94 står registrert med vidaregåande skolenivå om dei har fullført VKI, mens dei som er utdanna etter R94 òg må ha fullført VKII. Uavhengig av innvandring er det derfor venta at det vil vere fleire med grunnskole som høgaste fullførte nivå av dei som har kome til etter R94, så utflatinga vi ser til høgre i figur 1.2 er resultat av at det år for år kjem eit nytt kull til. Det er først i 2018 vi kan vente oss ein ny reduksjon i delen åringar med grunnskole som høgste fullførte utdanning dersom det ikkje blir større tilførsel av innvandrarar med berre grunnskoleutdanning. Små endringar i gjennomføringstala for vidaregåande opplæring Prosent fullført fem år etter oppstart Jenter - studieførebuande Gutar - studieførebuande Jenter - yrkesfagleg Gutar- yrkesfagleg Kjelde: Skoleporten, Utdanningsdirektoratet Studieførebuande program Alle program Yrkesfaglege program Trendlinje Figur 1.3: Del elevar som har fullført vidaregåande skole innan fem år etter oppstart i åra Tala omfattar både offentlege og private skolar i Hordaland. Dei heiltrekte farga linjene viser delen elevar som har fullført vidaregåande utdanning på studieførebuande program (raud), yrkesfaglege program (grå) og alle program (gul). Gjennomføringstala for yrkesfaglege program inkluderer alle som har starta på yrkesfag, også dei som har tatt påbygging til studiekompetanse etter to år med yrkesfag i skole. Basert på desse tala er det laga ei trendlinje for kvar kategori (heiltrekte svarte linjer). Dei stipla linjene viser utviklinga for høvesvis jenter og gutar. Delen elevar som fullfører vidaregåande opplæring går litt opp og ned etter kva år dei starta utdanninga (figur 1.3). Av dei som starta utdanninga i 2009, som er det siste målepunktet vi har, var det 70,5 % som hadde gjennomført utdanninga fem år etter, 79,4 % i studieførebuande program og 61 % av dei som starta på yrkesfag. Dette er om lag same nivå som året før. Delen som gjennomførte studieførebuande program er litt høgare enn for dei som starta i 2008, men framleis lågare enn for dei som starta i Sjølv om det er små endringar i gjennomføringsgraden blant elevane over tid, har det likevel vore ein svak, avtakande gjennomføringsgrad gjennomføringsgrad i studieførebuande program for dei som starta i åra , og ein (enda) svakare, men stigande gjennomføringsgrad for dei som starta på yrkesfag. Både i studieførebuande og yrkesfaglege program er det flest jenter som gjennomfører utdanninga, men kjønnsforskjellane er betydeleg større i studieførebuande program enn i yrkesfaglege program. I studieførebuande program er det 12 prosentpoeng forskjell på gjennomføringsgraden til jenter og gutar blant dei som starta i 2009, medan det på yrkesfag berre er to prosentpoeng forskjell. På yrkesfag følgjer jentene og gutane i stor grad den same utviklingsbanen. Låg gjennomføringsgrad på studieførebuande program samanlikna med resten av landet. Gjennomføringsgraden i vidaregåande opplæring i Hordaland er på 70,5 %, og er om lag på landsgjennomsnittet (70,8 %), sjå tabell 1.2. Gjennomføringsgraden i studieførebuande program er derimot langt lågare i Hordaland (79,4 %) enn for landet som heilskap (83,1 %). Det er berre Finnmark som har lågare gjennomføringsgrad enn Hordaland. Sogn og Fjordane har høgast gjennomføringsgrad med 87,9 %. Her må ein vere merksam på at i studieførebuande program inngår fleire utdanningsprogram; studiespesialisering, idrettsfag og musikk, dans og drama. I tillegg inngår elevar i planlagte løp mot grunnkompetanse som utgjer eit eige utdanningsprogram. Dersom vi ser på utdanningsprogrammet studiespesialisering, som er det klårt største utdanningsprogrammet innanfor studieførebuande program, så er gjennomføringsgraden betydeleg høgare (84,9 %). Dette er likevel litt under det nasjonale snittet (86,1 %). 11 fylke har betre resultat enn Hordaland. Innanfor idrettsfag og musikk, dans og drama er gjennomføringsgraden svært høg og blant dei høgste i landet, med høvesvis 92,9 % og 88,9 %. Det er utdanningsprogrammet for elevar med planlagte løp mot grunnkompetanse som trekk ned snittet på studieførebuande program samla i Hordaland.

10 10 Hordaland i tal Nr For elevar som starta på yrkesfag ligg gjennomføringsgraden i Hordaland (61 %) derimot over landsgjennomsnittet (57,9 %). Det er berre fem fylke som kan vise til ein større del elevar som starta på yrkesfag og som har fullført vidaregåande opplæring fem år etter, enn det Hordaland gjer. Rogaland har høgast gjennomføringsgrad med 64,8 %. Hordaland har saman med Rogaland og Akershus klart flest elevar som startar på yrkesfag. Akershus har i likskap med Rogaland høgare gjennomføringsgrad for elevar som starta på yrkesfag enn det Hordaland har. 100 % 90 % 80 % 70 % 60 % 50 % 14,9 7,9 6,8 15,0 10,1 7,0 3,6 9,8 20,0 8,9 10,1 20,5 Alle program Studieførebuande Yrkesfaglege Akershus 76,2 85,6 62,7 Oslo 74 82,2 54,7 Vest-Agder 73,6 84,3 64,6 Sogn og Fjordane 73,6 87,9 61,7 Rogaland 73, ,8 Møre og Romsdal 72,5 83,8 63,8 Aust-Agder 71,7 84,9 60,2 Sør-Trøndelag 70,9 83,5 57,6 Buskerud 70,7 82,1 58,4 Hedmark 70,5 85,4 56,8 Hordaland 70,5 79,4 61 Telemark 70,5 82,7 58 Oppland 69,9 87,9 55,1 Nord-Trøndelag 69,5 86,7 57,1 Vestfold 66,9 82,6 50,7 Østfold 65,3 83,9 48,1 Troms 64, ,6 Nordland 64,7 80,9 52,7 Finnmark 53,3 74,1 38,2 Heile landet 70,8 83,1 57,9 Kjelde: Skoleporten, Utdanningsdirektoratet Tabell 1.2: Del elevar som har fullført vidaregåande opplæring fem år etter at dei starta i 2009, etter fylke. Tal for alle program totalt, studieførebuande program og yrkesfaglege program. Tala omfattar både private og offentlege skolar. Svakare progresjon i yrkesfaglege program enn i studieførebuande program Progresjonen i yrkesfaglege program er betydeleg lågare enn i studieførebuande program. Medan 69,6 % av elevane i studieførebuande program har fullført på normert tid, har berre 40,5 % av dei som starta på yrkesfag gjort det same. Om lag halvparten av dei som ikkje har gjennomført og bestått vidaregåande fem år etter dei starta, har slutta undervegs. Den andre halvparten har anten fullført, men ikkje bestått eller dei er framleis i vidaregåande opplæring. Dette gjeld både for dei som starta i studieførebuande og i yrkesfaglege program. 20 % av elevane som starta i yrkesfaglege 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % 55,5 Alle program Fullført og bestått på normert tid Kjelde: Skoleporten, Utdanningsdirektoratet 69,6 Studieførebuande program Fullført og bestått på meir enn normert tid I opplæring fem år etter påbyrja Vg1 Figur 1.4: Gjennomstrømming for elevar i vidaregåande skole i Hordaland etter fullføringsgrad, både offentlege og private skolar. Elevane begynte i vidaregåande skole i Fullføringsgraden er målt 5 år etter, dvs i program, og 10 % av dei som starta i studieførebuande fag, har slutta undervegs. Det er ein større del av dei som starta på yrkesfag som framleis er i vidareopplæring (10,1 %) enn det er blant dei som starta i studieførebuande fag (3,6 %). Noko av skilnaden kan truleg forklarast ved at elevane på studieførebuande program har to år ekstra på å fullføre vidaregåande opplæring (normert tid er 3 år), medan dei fleste elevane på yrkesfaglege program har berre eitt år ekstra (normert tid er år). Ein tredel av elevane på Vg2 går ut i lære 40,5 Yrkesfaglege program Fullført, ikkje bestått Slutta Overgangen frå Vg2 i yrkesfaglege utdanningsprogram blir sett på som ein av dei mest kritiske overgangane med tanke på auka gjennomføring i vidaregåande opplæring. Det er på dette tidspunktet ungdommane har moglegheit til å gå frå å vere elevar til lærlingar. Tilgangen på læreplassar påverkar derfor overgangen i stor grad, men elevane sine karakterar, fråvær, etc. vil òg påverke moglegheitene til å få læreplass. I 2013 gjekk 35,9 % av elevane på Vg2 i Hordaland over i lære, 26,3 % byrja på påbygging til studiekompetanse og 21,5 % var ute av vidaregåande opplæring for minimum eitt år (figur 1.5). Det er berre fem fylke som kan vise til ein større del elevar som får læreplass etter å ha fullført to år i skole.

11 Hordaland i tal Nr Prosent overgangar Læreplass Yrkeskompetansegivande løp i skole Studiekompetansegivande løp innan yrkesfaglege utdanningsprogram Påbygging til studiekompetanse Repetisjon på lågare eller same trinn Ute av vidaregåande opplæring eitt år Anna Hordaland Rogaland Akershus Kjelde: Skoleporten, Utdanningsdirektoratet Figur 1.5: Prosent elevar og lærlingar som gjennomfører innan fem år etter at dei starta videregående opplæring, etter program og tal grunnskolepoeng kullet. Grunnskolepoeng er eit samla mål for elevane sine karakterar i fag ved avslutninga av 10. trinn. Alle tallkarakterane, både eksamen og standpunkt, blir summert og summen blir delt på tal karakterar. Dette gjennomsnittet blir deretter multiplisert med 10. Det blir ikkje berekna grunnskolepoeng for elevar som manglar karakter i meir enn halvparten av faga. Det er små endringar i desse tala frå år til år på landsbasis, men det er relativt store forskjellar mellom fylka. Hordaland, Rogaland og Akershus har flest elevar på yrkesfag (mellom og elevar). Blant fylka i Noreg er det flest elevar som får læreplass i Rogaland (48,2 %). Rogaland skil seg også ut ved å ha færrast elevar som tek påbygging til studiekompetanse (13,3 %). Akershus har etter Oslo høgast del av Vg2-elevar som går over på studiekompetansegivande løp innan yrkesfaglege utdanningsprogram (11,6 %). Berre 25,2 % av Vg2-elevane i Akershus får læreplass etter to år på skolebenken. Dess høgare grunnskolepoeng, dess høgare sjanse for å gjennomføre Den store forskjellen mellom studieførebuande og yrkesfag i delen som gjennomfører, skuldast først og fremst forskjellar i tal grunnskolepoeng mellom elevane (figur 1.6). Tal frå Utdanningsdirektoratet viser at elevane som byrjar på yrkesfag har systematisk færre grunnskolepoeng enn elevane som byrjar i studieførebuande program. Delen som gjennomfører varierer med tal grunnskolepoeng. Ved å ta høgde for tal grunnskolepoeng, er det små forskjellar i delen som gjennomfører mellom studieførebuande og yrkesfag. Dette gjeld også for Hordaland. Blant dei som byrja vidaregåande opplæring i Hordaland i 2006 og hadde meir enn 50 grunnskolepoeng, er delen som gjennomfører noko høgare i studieførebuande program enn i yrkesfag, mens det er motsett for elevar med mindre enn 50 grunnskolepoeng. Høgast og lågast grunnskolepoeng i dei minste kommunane Gjennomsnittleg grunnskolepoeng for elevane i Hordaland varierer mellom 37,3 poeng i Vaksdal og 50,2 poeng i Modalen (figur 1.7). Andre kommunar med låg poengsum er Etne, Jondal, Austrheim og Eidfjord, medan Masfjorden, Ulvik, Sund og Granvin alle har høg poengsum. Dei store og middels store kommunane ligg i mellomsjiktet. Gjennomsnittleg grunnskolepoeng i Bergen er 42,0. Dette er høgare enn for andre store byar som Oslo (41,1), Trondheim (41,3), Kristiansand (41,2) og Stavanger (41,6).

12 12 Hordaland i tal Nr Gjennomføringsgrad (prosent) Figur 1.6: Prosent elevar og lærlingar som gjennomfører innan fem år etter at dei starta videregående opplæring, etter program og tal grunnskolepoeng kullet. Grunnskolepoeng er eit samla mål for elevane sine karakterar i fag ved avslutninga av 10. trinn. Alle tallkarakterane, både eksamen og standpunkt, blir summert og summen blir delt på tal karakterar. Dette gjennomsnittet blir deretter multiplisert med 10. Det blir ikkje berekna grunnskolepoeng for elevar som manglar karakter i meir enn halvparten av faga Mindre enn Studieførebuande program og over Yrkesfaglege program Ukjent Kjelde: Skoleporten, Utdanningsdirektoratet Figur 1.7: Gjennomsnittlege grunnskolepoeng etter geografi og kjønn. Jondal, Granvin, Ulvik, Eidfjord, Masfjorden, Modalen og Fedje har ikkje data på kjønnsfordeling av grunnskulepoeng. Fedje har ikkje data på grunnskulepoeng totalt. Kjelde: Skoleporten, Utdanningsdirektoratet

13 Hordaland i tal Nr Jentene har høgare grunnskolepoeng (43,8) enn gutane (39,0) for Hordaland under eitt. Det same mønsteret finn vi i kommunane, med unnatak av Samnanger, der jentene og gutane i snitt har like mange poeng, og Tysnes, der gutane har høgare grunnskolepoeng enn jentene. Kjønns- skilnadene i grunnskolepoeng forplantar seg over i vidaregåande opplæring, der det er ein klårt større del jenter som gjennomfører utdanninga enn gutar, spesielt i studieførebuande program. Programområde Endr Tal Prosent Bygg og anlegg Design og handverk Elektrofag Helse- og sosialfag Mediar og kommunikasjon Naturbruk Restaurant- og matfag Service og samferdsel Teknikk og industriell produksjon Totalt Kjelde: Fagopplæringskontoret, Hordaland fylkeskommune Tabell 1.3: Tal avlagde fagprøver i Hordaland Fagprøve er ein avsluttande prøve innan yrkesfag var siste året det blei avlagd fagprøvar etter både R94-reformen og Kunnskapsløftet. Tala frå 2012 og framover er dermed ikkje direkte samanliknbare med åra før. Auke i tal avlagde fagprøver I 2014 blei det avlagd fagprøver i Hordaland, noko som er ein oppgang på 376 frå året før (tabell 1.3). Veksten har vore størst innan helse og sosialfag med 589 avlagde fagprøver og 136 fleire enn året før. Totalt sett er det bygg og anlegg som er det fagområdet det blir avlagd flest fagprøver i med 631 i Den største prosentvise veksten finn vi i service og samferdsel og mediar og kommunikasjon med ein auke på 33 %. Færrast fagprøvar blei avlagd i mediar og kommunikasjon, kor berre åtte avla fagprøve i Det er berre eitt fagområdet som har hatt nedgang i tal fagprøver i 2014, som er restaurant og matfag med 13 færre avlagde fagprøver enn i Liten nedgang i tal uteksaminerte kandidatar frå universitet og høgskolar Totalt vart det uteksaminert kandidatar frå universitet og høgskolar i Hordaland i 2014 (tabell 1.4). Dette er ein nedgang på 31 frå året før. Dette er første året sidan 2008 at det har vore nedgang i tal uteksaminerte kandidatar. Det er NHH som har hatt den største veksten det siste året med totalt 33 fleire kandidatar. Den største prosentvise veksten er det Bergen Arkitethøgskole som står for med 94 % auke siste år. Den største nedgangen i tal kandidatar finn vi ved Universitetet i Bergen med 50 færre i 2014 enn i Den største prosentvise nedgangen er ved NLA med 12 % færre uteksaminerte kandidatar. Nedgang i avlagde doktorgradar ved UiB siste år Det har vore ein nedgang i tal avlagde doktorgradar totalt i Noreg frå 2013 til 2014 (tabell 1.5). Totalt vart det avlagt doktorgradar i fjor, noko som er 53 færre enn året før. Alle dei store universiteta har ein nedgang i tal avlagde doktorgradar, men nedgangen er størst ved Universitetet i Bergen, med 49 færre doktorgradar i Den største auken fekk vi ved Universitetet for miljø og biovitenskap med 22 fleire doktorgrader i 2014 enn i Det er Universitetet i Oslo som står for den største produksjonen med 519 avlagde doktorgradar i Deretter følgjer Norges teknisk-naturvitenskapelige universitetet med 367 og Universitetet i Bergen med 216. Ved Norges handelshøyskole blei det avlagt 13 doktorgradar i 2014, noko som er ein auke på tre samanlikna med året før. Nedgang i tal medisinske doktorgradar siste år Som tidlegare år er det matematisk-naturvitskaplege fag (realfag) og medisin som har klart flest avlagde doktorgradar ved Universitetet i Bergen, begge fagområda med 74 nye doktorgradar i Ved medisin er det likevel ein relativt stor nedgang i talet doktorgradar samanlikna med åra før. I 2014 vart det avlagd 38 færre doktorgradar i medisin enn i 2013.

14 14 Hordaland i tal Nr Institusjon Endr Universitetet i Bergen Høgskolen Stord/Haugesund Høgskolen i Bergen Norges handelshøyskole Kunst- og designhøgskolen i Bergen Bergen Arkitekthøgskole Høgskolen Betanien Haraldsplass diakonale høgskole NLA Høgskolen Bergen Totalt Kjelde: Database for høgare utdanning, Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste (NSD) Tabell 1.4: Ferdige kandidatar ved universitet og høgskolar i Hordaland (u/sjøkrigsskolen), Uteksaminerte kandidatar er her definert som personar som har gjennomført ei vitnemålsgjevande utdanning med utgangspunkt i godkjende kandidatnemningar. Avlagde doktorgradar er ikkje inkludert i desse tala. Institusjon Endr Universitetet i Bergen Universitetet i Oslo Universitetet i Tromsø Norges teknisk-naturvitenskapelige universitet Universitetet i Stavanger Universitetet i Agder Universitetet i Nordland Universitetet for miljø- og biovitenskap Norges handelshøyskole Totalt Kjelde: Database for høgare utdanning, Norsk samfunnsvitenskapelig datatjeneste (NSD) Tabell 1.5: Avlagde PhD- og doktorgradar ved universiteta og Norges handelshøyskole, Fagområde Endr Historisk-filosofiske fag Matematisk-naturvitskapelege fag Medisin Samfunnsvitskap Helsefag Juridiske fag Odontologi Psykologi Utøvande musikkutdanning Totalt Kjelde: Database for høgare utdanning (DBH), NSD, statistikk.ivest.no Tabell 1.6: Avlagde doktorgradar ved Universitetet i Bergen, , etter studieområde.

15 Hordaland i tal Nr Forsking og innovasjon Forsking og utviklingsarbeid (FoU) er viktig for å kunne generere ny kunnskap og for å bruke kunnskapen på nye måtar. Det viser seg at føretak som investerer mykje i FoU er gjennomgåande meir innovative enn andre føretak. Difor er det interessant å følgje med på utviklinga innan FoU. FoU er eit mål på omfanget av ei investering som vi ønskjer skal føre til meir innovasjon. FoU blir som oftast målt i tal kroner eller tal årsverk som er knytt til FoU-arbeidet. Jamn vekst i FoU-utgifter siste år Universitets- og høgskulesektoren (UoH) er den dominerande sektoren knytt til FoU-utgifter i Hordaland (figur 2.1). Sektoren har vore størst over tid, og har auka meir enn instituttsektoren og næringslivet. I 2009 blei delar av Uni Research overført frå UoH-sektoren til instituttsektoren i statistikken. Instituttsektoren hadde ei utflating nokre år fram til 2011, men har auka meir enn næringslivet sidan då. Næringslivet er den sektoren som nyttar minst på FoU, men har og hatt ei positiv utvikling dei siste åra. Vist i toårsperiodar, som i figur 2.1, er første gong sidan at det har vore vekst i alle tre sektorane samtidig. men næringslivet i Hordaland sakkar likevel akterut Det er lågare utgifter til FoU i Hordaland enn i andre samanliknbare fylke (figur 2.2). Frå har FoU-utgiftene auka i alle fylka unntatt Oslo. Akershus hadde den svakaste veksten med 0,3 %. Hordaland har òg hatt ein svak vekst med 5,1 %, samanlikna med den kraftige veksten i Buskerud (20 %), Rogaland (39 %) og Sør-Trøndelag (45 %). Næringslivet i Hordaland hadde utgifter til FoU på 1,4 milliardar kr i 2013, Sør-Trøndelag 2,9 mrd. og Oslo 5,8 mrd. kr. For alle fylka vist i figur 2.2 utanom Oslo er dette dei høgaste utgiftene i perioden Løpande priser (mill. kr) Løpande prisar (mill. kr) Universitets- og høgskolesektoren Instituttsektoren Næringslivet Oslo Buskerud Akershus Rogaland Sør-Trøndelag Hordaland Figur 2.1: FoU-utgifter i Hordaland etter sektor i perioden I 2009 blei delar av Uni Research overført frå UoH-sektoren til insittuttsektoren i statistikken. Kjelde: NIFU Figur 2.2: Næringslivets årlege FoU-utgifter etter fylke i perioden Kjelde: NIFU

16 16 Hordaland i tal Nr Forsking og innovasjon Få kvinnelege forskarar i næringslivet Dei tre FoU-sektorane skil seg og frå kvarandre når det gjeld rekruttering av kvinner (figur 2.3). Her ligg næringslivet langt under UoH og instituttsektoren. Det er skilnad mellom fylka, med variasjon mellom 11 % kvinneleg FoUpersonale i næringslivet i Aust-Agder og 26 % i Buskerud. Unntaket er Finnmark som har ein kvinnedel i næringslivssektoren på 38 %. Finnmark skil seg positivt ut òg innan dei andre sektorane og ligg klårt høgast med kvinnedeler på 61 % (UoH) og 67 % (instituttsektoren). Universitets- og høgskolesektoren rekrutterer størst del kvinner i 12 av fylka. Om vi ser bort frå Finnmark, og Aust-Agder (15 %) som har eit lite talgrunnlag, varierer delen kvinner i UoH-sektoren frå 41 % i Oppland til 56 % i Sogn og Fjordane. I instituttsektoren er variasjonen større: 31 % Sør-Trøndelag og 51 % i Nord-Trøndelag. Hordaland har ein total kvinnedel innan forskings- og utviklingsarbeid på 40 % fordelt slik: næringslivet 20 %, instituttsektoren 39 % og UoH 47 %. Lik del FoU-personale i næringslivet med doktorgrad i Hordaland og Oslo Samansetnaden av FoU-personale i næringslivet varierer mellom fylka i landet (figur 2.4). Delen med doktorgrad i Hordaland gjekk ned frå 6,5 % i 2012 til 6,3 % i Oslo auka i same perioden sin del tilsette med doktorgrad frå 5,5 % til 6,4 %. Det var flest del med doktorgrad i Sør-Trøndelag (14 %), lågast del i Møre og Romsdal (2,9 %). 70 % 60 % 50 % 40 % 30 % 20 % 10 % 0 % Aust-Agder Møre og Romsdal Vest-Agder Vestfold Nord-Trøndelag Rogaland Østfold Hordaland Sogn og Fjordane Nordland Sør-Trøndelag Telemark Akershus Troms Oppland Hedmark Oslo Buskerud Finnmark Noreg Næringslivet Instituttsektoren Universitets- og høgskolesektoren Kjelde: NIFU Figur 2.3: Del av forskarar/fagleg personale som jobbar med FoU som er kvinner innan kvar sektor i kvart fylke i Figuren er sortert etter del kvinnelege forskarar/fagleg personale innan FoU i næringslivet. Oslo Akershus Sør-Trøndelag Rogaland Buskerud Hordaland Vestfold Møre og Romsdal Vest-Agder Forskarar/fagleg personale u/doktorgrad Anna FoU-personale Forskarar/fagleg personale m/doktorgrad Kjelde: NIFU Figur 2.4: Samansettinga av FoU-personale i næringslivet i 2013 for dei ni fylka med flest FoU-personale i næringslivet totalt. Personalet er delt i tre kategoriar: forskarar/fagleg personale, anna FoU-personale og FoU-personale med doktorgrad.

17 Hordaland i tal Nr Bedrifter og føretak Utviklinga i tal bedrifter og føretak seier noko om innovasjonsevne og investeringsvilje i næringslivet. Næringslivet i Hordaland består av føretak og tilhøyrande bedrifter. Føretaket er den juridiske eininga. Bedrifter er lokalt avgrensa einingar som hovudsakleg driv verksemd innan ei bestemt næringsgruppe. Eit føretak kan ha meir enn ei bedrift knytt til seg dersom dei driv verksemd på ulike geografiske lokaliseringar eller innan ulike næringar. Alle lokale bedrifter som utøver same eller liknande aktivitet, utgjer ei næring. Bedrifter som ikkje er aktive ifølgje statistiske eller administrative kjelder, er haldne utanfor statistikken. Frå og med 2009 har SSB tatt i bruk ny næringsinndeling (SN2007). Svært sterk bedriftsvekst Med den næringsinndelinga vi bruker her har det aldri vore færre næringsgrupper med nedgang i talet bedrifter som i 2014 (tabell 3.1). NB: Desse tala fangar ikkje siste års konjunkturnedgang i oljenæringa. Det er berre innan offentleg administrasjon, forsvar og trygdeordningar at det har vore nedgang i talet bedrifter, og det er ingen nedgang i talet bedrifter utan tilsette. Dette har vi aldri registrert før (sjå tidlegare årganger av Hordaland i tal for tidelgare år). Frå 2014 til 2015 steig talet bedrifter i Hordaland med heile 4,3 prosent % i næringsgruppe Endr Tal % Med tilsette Jord- og skogbruk ,9 1,9 18 5,2 Fiske og fiskeoppdrett ,9 0,9 5 3,0 Industri, oljeutvinning ,6 5,6 24 2,4 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., gjenvinning m.v ,5 13, ,0 Hotell, restaurant, handel, transport ,1 30,6 96 1,7 Finans og forretningsmessig tenesteyting ,5 19, ,9 Undervisning og forsking ,0 3,9 11 1,5 Helse- og sosialtenester ,9 12,8 64 2,7 Anna tenesteyting ,6 8,8 80 5,1 Offentleg administrasjon og forsvar, trygdeordningar ,9 1,8-4 -1,2 Uoppgjeve ,1 0,1 9 69,2 Total, bedrifter med tilsette ,0 100, ,2 Utan tilsette Jord- og skogbruk ,9 11,4 14 0,4 Fiske og fiskeoppdrett ,5 1,4 1 0,3 Industri, oljeutvinning ,2 3,2 54 6,2 Bygg og anlegg, kraft- og vassfors., gjenvinning m.v ,9 12, ,8 Hotell, restaurant, handel, transport ,4 14, ,1 Finans og forretningsmessig tenesteyting ,8 30, ,5 Undervisning og forsking ,5 3, ,3 Helse- og sosialtenester ,4 8, ,1 Anna tenesteyting ,1 13, ,2 Offentleg administrasjon og forsvar, trygdeordningar ,1 0,1 1 4,8 Uoppgjeve ,3 0, ,0 Total, bedrifter utan tilsette ,0 100, ,9 Total, alle bedrifter ,0 100, ,3 Kjelde: SSB Statistikkbanken, statistikk.ivest.no Tabell 3.1: Talet bedrifter med og utan tilsette i ulike næringsgrupper ved inngangen av 2014 og Hordaland.

18 18 Hordaland i tal Nr Bedrifter og føretak Størst vekst innan anna tenesteyting Ser vi bort frå bedrifter innan uoppgjeve næring (som er få og gir store prosentendringar frå år til år), er det størst bedriftsvekst innan undervisning og forsking utan tilsette. Av næringar med tilsette, har det vore størst bedriftsvekst innan bygg- og anlegg, kraft- og vassforsyning og gjenvinning m.v. I alt har det vore størst vekst innan anna tenesteyting (samla vekst på 8 %, ikkje vist i tabell). Dette ser vi òg når vi ser historikken for næringane samla (figur 3.1). Anna tenesteyting har nær dobla seg sidan K K K K K K K K1 1. kvartal 2003= K1 2012K1 2013K1 2014K1 2015K1 Anna tenesteyting Bygg og anlegg, kraft- og vassforsyning, gjenvinning, kloakk og renovasjon Undervisning og forsking Helse- og sosialtenester Finans og forretningsmessig tenesteyting Industri og oljeutvinning Hotell, restaurant, handel, transport Primærnæringane Off.adm og forsvar, sosialforsikring Kjelder: SSB Statistikkbanken, statistikk.ivest.no Figur 3.1: Utviklinga i talet på bedrifter i Hordaland frå 1. kvartal 2003 til 1. kvartal Alle bedrifter. Tala gjeld for første dato i kvartalet og er i realiteten det same som utgangen av forrige kvartal. Formidabel bedriftsvekst innan tenesteytande næringar Generelt ser vi ein formidabel bedriftsvekst innan tenesteytande næringar, og ei utflating i primær- og sekundærnæringar, med nokre unntak: Det er vekst i bygg og anlegg, det er utflating i hotell, restaurant, handel og transport, og det er nedgang i offentleg administrasjon. Eit anna «todelt» næringsliv Vanlegvis snakkar vi om eit todelt næringsliv der oljeklynga står i ei særstilling, men vi ser her at det er dei tenesteytande næringane som er i kraftig vekst, målt i tal sysselsette.

19 Bedrifter og føretak Hordaland i tal Nr Jord- og skogbruk og handel og reiseliv blir relativt sett mindre Av næringane sin del av totaltalet bedrifter, er det blant bedrifter med tilsette størst endring i hotell, restaurant, handel og transport sin del (tabell 3.1). Denne gruppa av bedrifter har gått ned frå 31,1 % av talet bedrifter til 30,6 %, men gruppa er framleis den desidert største blant bedriftene med tilsette. Blant bedrifter utan tilsette har det vore tilsvarande nedgang på 0,5 prosentpoeng i jord- og skogbruksbedrifter sin del av det totale talet bedrifter, og tilsvarande auke i delen bedrifter innan anna tenesteyting. Blant bedrifter utan tilsette er det finans og forretningsmessig tenesteyting som er den desidert største gruppa. Tre år på rad med bedriftsvekst i samtlege regionar Lågaste etableringsrate sidan 2006 Etableringsraten, definert som tal sysselsette i nyetablerte føretak med tilsette per i arbeidsstyrka, står i sterk kontrast til den sterke bedriftsveksten. På papiret ser bedriftsveksten altså god ut, men målt i tal sysselsette har den ikkje vore lågare sidan 2006, og raten har i fem år på rad vore lågare enn landssnittet (figur 3.3). Til tross for at landsraten stig, var det i 2014 ei nedgang i 11 av landets fylke, og Hordaland hadde mindre nedgang enn åtte av desse. Dermed stig faktisk Hordaland si rangering, frå 11. plass i 2012 og sjuandeplass i 2013, til femteplass i Hordaland har ikkje hatt høgare plassering sidan 2009 (tredjeplass). I 2014 var det Oslo som hadde landets høgaste etableringsrate, og Nordland som hadde den lågaste raten. Oslo er òg det fylket som har landets høgaste etableringsrate i snitt, mens det er Sogn og Fjordane som har den lågaste snittraten. Det var i 2014 bedriftsvekst i samtlege regionar for tredje år på rad, og vekstraten er gjennomgåande høg i alle regionar (figur 3.2). Bjørnefjorden er den regionen som i 2014 hadde svakast vekst svakast vekst, men talet bedrifter er like fullt over 15 prosent større enn i , Høgaste etableringsrate Hordaland Noreg Lågaste etableringsrate K1 2010K1 2011K1 2012K1 2013K1 2014K1 2015K1 Kjelde: Eigne utrekningar basert på SSB Statistikkbanken og PANDA. Vest Bergen Sunnhordland Nordhordland Bjørnefjorden Voss Hardanger Osterfjorden Kjelder: SSB Statistikkbanken, statistikk.ivest.no Figur 3.3: Etableringsrate, definert som tal sysselsette i nyetablerte føretak (med tilsette) per i arbeidsstyrka (sysselsette, sjølvstendige og registrert arbeidslause) Figur 3.2: Utviklinga i talet på bedrifter i kvar region frå året før. Ved inngangen til kvart år. Indeks med utgangspunkt i talet bedrifter i første kvartal 2009.

20 20 Hordaland i tal Nr Bedrifter og føretak Lågare konkursrate enn landssnittet for første gong på to år Hordaland har i periodar hatt den høgaste konkursraten i landet, og har til no vore gjennom ein samanhengande periode på to år med høgare konkursrate enn landssnittet. Dette har no teke slutt (figur 3.4). I andre kvartal 2015 fall talet opna konkursar per bedrifter til under landssnittet, med ein rate i Hordaland på 2,8, mot 2,9 i Noreg. Hordaland hadde i snitt for heile perioden vist i figur 3.4 den nest høgaste konkursraten i landet, med Nordland med den høgaste raten i snitt. Sogn og Fjordane hadde den lågaste raten i snitt. Desse to fylka hadde òg den høgaste og lågaste raten i andre kvartal Størst tal opna konkursar innan oppføring av bygg Figur 3.5 viser dei fire næringane (på detaljert næringsnivå) der det har vore minst ti opna konkursar i eitt av kvartala sidan Med få unntak er det innan oppføring av bygg det har vore flest konkursar. Dei tre andre næringane er drift av restaurantar og kafear, utleige av diverse fast eigedom, og diverse post- og bodtenester K1 2009K2 2009K3 2009K4 2010K1 2010K2 2010K3 2010K4 2011K1 2011K2 2011K3 2011K4 2012K1 2012K2 2012K3 2012K4 2013K1 2013K2 2013K3 2013K4 2014K1 2014K2 2014K3 2014K4 2015K1 2015K2 Høgaste konkursrate Hordaland Noreg Lågaste konkursrate 2009K1 2009K2 2009K3 2009K4 2010K1 2010K2 2010K3 2010K4 2011K1 2011K2 2011K3 2011K4 2012K1 2012K2 2012K3 2012K4 2013K1 2013K2 2013K3 2013K4 2014K1 2014K2 2014K3 2014K4 2015K1 2015K2 Oppføring av bygg Drift av restaurantar og kafear Utleige av eigen eller leigd fast eigedom elles Andre post- og bodtenester Kjelde: Eigne utrekningar basert på SSB Statistikkbanken Kjelde: SSB Statistikkbanken Figur 3.4: Tal opna konkursar per kvartal per bedrifter 1. januar, frå 1. kvartal 2009 til og med 2. kvartal Figur 3.5: Opna konkursar etter næring, frå 1. kvartal 2009 til og med 2. kvartal Hordaland.

21 Bedrifter og føretak Hordaland i tal Nr Under 40 % av føretaka etablert i 2009 overlevde tre år Figur 3.6 viser eitt-, tre- og femårig overlevingsrate for føretak etter etableringsår for Hordaland, landet, og høgaste og lågaste fylkesverdi. For alle tre åra er ratane på vei ned. Hordaland ligg tett på landssnittet for alle tre åra, men begynner å nærme seg landets lågaste overlevingsrate for eittårig og femårig overleving. For treårig overleving synast ratane å vere meir robuste, men på grunn av den nokså kraftig søkkande eittårige overlevingsraten er det venta at dei lengre ratane òg vil søkke mykje. Av føretak etablert i Hordaland i 2011 var 46 % aktive eitt år etter. Dette er landets nest lågaste overlevingsrate (Oslo hadde 44 %). Også for femårig overleving hadde Hordaland landets nest lågaste overlevingsrate etter Oslo (28 % vs. 26 %) Høgaste overlevingsrate, eitt år Noreg, eitt år Hordaland, eitt år Minste overlevingsrate, eitt år Høgaste overlevingsrate, tre år Hordaland, tre år Noreg, tre år Minste overlevingsrate, tre år Høgaste overlevingsrate, fem år 40 Noreg, fem år Hordaland, fem år 30 Minste overlevingsrate, fem år Kjelde: SSB Statistikkbanken Figur 3.6: Overlevingsrate (delen nyetablerte føretak som framleis er aktive etter eitt, tre og fem år) etter etableringsår. Eitt- og femårige rater er vist i dempa fargar.

22 22 Hordaland i tal Nr Sysselsetting og næringsstruktur Sysselsettingsstatistikken viser kor mange personar som er i inntektsgivande arbeid, kor dei jobbar og i kvar næring. Både lønstakarar og sjølvstendige er rekna som sysselsette. Figur 4.1: Kartet viser største næring per kommune som fargelagde kommuneflater og fordeling av sysselsette i næringane som kakediagram, der omkrinsen av kaka varierer med tal sysselsette i kommunen. Av omsyn til framstillinga er kakediagrammet for Bergen trekt ut av kommuneflata. Ikkje lenger eit «kommunegrått» Hordaland Figur 4.1 viser eit kart over Hordaland der sysselsetting er vist på tre måtar: 1) storleiken på kakediagramma i kartet svarer til talet sysselsette per kommune; 2) kakestykka viser fordelinga mellom sysselsette i primærnæringane (grønt), sekundærnæringane (raudt), tertiærnæringane (blått), og offentleg administrasjon, undervisning og helseog sosialtenester (grått); og 3) det største kakestykket er vist att i sjølve kartet, der den største næringstypen i kvar kommune er vist som raud (sekundærnæringar), blå (tertiærnæringar), lys grå (offentleg administrasjon m.v. størst, men under 40 %), og mørk grå (offentleg adm. m.v. størst og over 40 %). Kartet for 2013 viste heile 24 av fylket sine 33 kommunar farga grått. Dette har for 2014 endra seg ein del: fem av dei tidlegare «grå kommunane» har no skifta farge; tre til blått (Lindås, Modalen, Ullensvang) og to til raudt (Osterøy og Austrheim). Av dei grå kommunane, har Øygarden skifta

23 Sysselsetting og næringsstruktur Hordaland i tal Nr frå mørk til lys grå (redusert delen i offentleg administrasjon m.v. til under 40 %), mens Os har gått frå lys til mørk grå (offentlegdelen gått opp til over 40 %). For mange kommunar kan det vere små marginar frå den eine til den andre farga, så sjølv om kartet ser noko annleis ut i år enn i fjor, er det ikkje dramatiske endringar som har skjedd. Likevel er det ikkje lenger like klart skilje mellom mellom kyst og innland, og mellom nord og sør, som det var i fjorårets kart. Størst vekst i primærnæringane Primærnæringane hadde i 2014 ei sysselsettingsauke på 2,3 %, der det var kraftig sysselsettingsvekst i fiskeoppdrett som trakk opp (tabell 4.1). Sekundærnæringane vaks med 0,7 %, tertiærnæringane utanom offentlege tenester vaks med 1,1 %, og statlege og kommunale tenester vaks med 1,8 %. % av total Endr Tal % Jord- og skogbruk ,0 0, ,2 Fangst, fiske, fiskeoppdrett og -foredling ,2 1, ,9 Herunder fiskeoppdrett ,5 0, ,6 Industri, oljeutvinning ,6 12, ,4 Herunder olje, maskin, fartøy, elektro ,7 8, ,0 Bygg og anlegg, kraft- og vassforsyning ,3 9, ,2 Herunder produksjon og distr av el, varme og gass ,7 0, ,1 Media, kultur og kommunikasjon ,4 4, ,4 Herunder kunst, kultur, idrett og aktivitetar ,6 1, ,0 Hotell, restaurant, handel, transport ,3 21, ,3 Herunder sjøfart ,6 1, ,2 Herunder hotell og restaurant ,2 3, ,7 Forretningsmessig og annan privat tenesteyting ,8 21, ,5 Herunder FoU ,7 0,7-7 -0,4 Kommunal tenesteyting ,4 17, ,9 Statleg tenesteyting ,5 10, ,7 Uoppgjeve/ufordelt ,4 0, ,3 I alt (arbeidsstad Hordaland) ,2 Yrkesaktive (bustad Hordaland) ,4 Registrerte arbeidslause ,2 Nettopendling ,0 Busette, år ,0 Sysselsettingsgrad (bustad Hordaland) 78,2 78,6 0,4 (pp) Kjelde: SSB via PANDA (Plan og analysesystem for næringsliv, demografi og arbeidsmarked) og SSB Statistikkbanken Tabell 4.1: Registerbaserte tal (frå veke 47) på sysselsette med arbeidsstad i Hordaland i ulike næringsgrupper, i absolutte tal, relative tal, og endring frå 2013 til Tal henta frå PANDA. Arbeidslause er registrerte ved utgangen av november. Tal henta frå SSB Statistikkbanken. Sysselsettingsgrad er berekna som yrkesaktive i prosent av busette mellom 16 og 66 år (ved utgangen av året). Sysselsettingsgraden går opp I 2014 var det ein auke på arbeidsplassar og yrkesaktive i Hordaland. Talet arbeidsplassar vaks med 1,2 %, og talet hordalendingar i arbeid vaks med 1,4 %. Med ein vekst i talet hordalendingar mellom 16 og 66 år på «berre» ein prosent, sørgjer differansen for at sysselsettingsgraden (målt som alle sysselsette i prosent av åringar) vaks med 0,4 prosentpoeng. Utpendlinga aukar likt med auken i arbeidsløyse Konsekvensen av at det blir fleire yrkesaktive enn arbeidsplassar, er at fleire pendlar ut av fylket relativt til dei som pendlar inn til fylket. Dermed aukar netto utpendling (vist i tabell 4.1 som reduksjon i allereie negativ nettopendling). I 2014 var det netto 624 fleire som pendla ut av fylket enn i Auken i den registrerte arbeidsløysa på same tidspunkt var like stor (612 fleire arbeidslause ved utgangen av november 2014 samanlikna med november 2013).