Fagdag 8.mai 2014: «Betre læringsmiljø» Trude Mathisen, rektor på Ila skole i Trondheim.

Transkript

1 Fagdag 8.mai 2014: «Betre læringsmiljø» Trude Mathisen, rektor på Ila skole i Trondheim. Er rektor på ein skule med 400 elevar, og meldte på skulen på eit prosjekt gjennom Udir i 2009 med betre læringsmiljø som fokus. Det var fokus på skoleutvikling korleis drive endringsarbeid i eigen skole. «Vi har forplikta oss som lærarar» - vi har ei moralsk forplikting i å bruke dei mest lovande og utviklingsfremjande metodane.. Det er viktig for meg som rektor å få alle lærarane til å forstå at dei er forplikta til å vere med på utviklinga i skulen. Vi skal ha forskningsbasert kunnskap inn i praksisen. Det held ikkje for ein lærar å seie at «eg trivst mest med å undervise på denne måten og syms det går bra..» Vi skal ha ei felles utvikling på skulen, og vi skal ha ein kollektiv kultur der alle deltar! Det handlar også om at alle i organisasjonen er ein del av noko større. Og det er berre å innrømme, ikkje alle er like lett å lede. Ein må tett inn på lærarane for å få alle med. Og det er ikkje alltid like enkelt. På førehand: tenk gjennom endringane, ha det godt forankra i ein plangruppe først: 3 fasar: INiTIERING (svært viktig fase som må gjerast grundig og brukast ein god del tid på) IMPLEMENTERING - VIDAREFØRING Perioden FØR ein begynner å jobbe, det er der ein legg grunnsteinane! Og ein må vite at det tar 3-5 år før det sett seg og kanskje enda lenger tid.. Implementeringa: Utviklingsarbeidet skal gjennomførast, og du må ha ein plan! Ofte kjenner ein kaos. Men da må ein sjå på planen! Planen må vere god og vare i 2 år og så kanskje forlengast til 5 år.

2 Vidareføringa: forankre og vidareføre! Nokre deler er lettare å forankre enn andre. Og nokre lærarar har haldninga:» Det går nok over berre rektor har mast seg ferdig, og vi ventar litt, så får vi halde på slik vi har gjort før..» Det er viktig å spørje seg: er denne endringa eit følt behov i kollegiet?? Om det ikkje er det, kan det vere vanskar med å skape endringar. Det er derfor initieringsfasen er så viktig! Det er der du legg grunnlaget. Initeringsfasen: bruk gjerne eit av verktya til Udir, organisasjonsanalysen eller ståstadsanalysen. Forarbeidet korleis ligg organisasjonen i forhold til det å begynne med eit utviklingsarbeid? Det kan ikkje vere berre rektor som kjenner på behovet for utvikling, gjennom ein slik analyse kan alle sjå korleis skulen ligg ann, og få understreka kvifor skulen skal gjere dette. Analyseverktøy for utviklingsarbeid i skulen ligg på udir, og der ligg det også mange andre gode tips. Læringssenteret i Stavanger er dyktige på barnehage- og skulemiljø. «Readiness for change» Oterkiil og Ertesvåg 2012, har mykje om haldningar og innstillingar til endringsarbeid. Oså boka «Kapasitet for endring», av dei same forfattarane. Du må endre praksisen din! Det er hardt arbeid for læraren, og det blir synleg i skulevandring. Læraren må endre verdiar, kunnskap og haldningar. Har den einskilde lærar nok kompetanse? Motivasjon??? Bruk eit kapaistetsbarometer, kor plasserer kvar lærar seg sjølv? Og rektor må etterspørre kompetansen, motivasjonen, og kunnskapen hos kvar enkelt lærar. Summen av dei enkelte sin score, blir summen av skulen sin verdiar. Kartlegg kapasitet! Rektor må også danne seg eit inntrykk av dei enkelte lærar sin kompetanse/motivasjon/kapasitet! Kva tyder kapasitet? Har vi kapasitet for endring? Ta med personalet i denne reisa det er nemleg dei som skal gjere jobben!

3 Implementering: Her ligg eit viktig felt. Målet er endring Refleksjon og bevisstgjeringsarbeid kva verktøy har vi / betre organisering av møtetid, legge til rette for refleksjon.. Trening og øving, ut og gjennomføre.. Vegleiing, trening følges av vegleiing. Observer i klassen, og gje vegleiing rett inn i den konkrete situasjon. Kven er endringsagentane på skulen? Forsking seier at det er 2,5%! Ser vi dei? Og så blir 30% lett med! Og har desse tillit? Og nokon vil alltid ligge etter,- men blir med om alle blir med.. Og så har vi dei som aldri vil vere med dei blir veldig tydelege. Ikkje berre for rektor, men også for dei andre lærarane. Er 100% med? Kvar er vår skule? 80%? 50%? Det fins barrierer og motstand i alle organisasjonar. Og om du får med 80-85%, så er det bra! Faktorar som påverkar implementeringa: Lojalitet i endringsprossessen? Er alfa og omega. Forvent lojalitet! Det er forpliktelse til å vere med! Verdiane dine kan liggje i vegen! Lærarar treng ikkje vere klar over det, syns dei underviser godt, at dei har godt lag med elevane Utvikle felles forståing for korleis ein opptrer i klasserommet. Det handlar mykje om å heve forståinga hos lærarane, at det er dei det handlar om, ikkje elevane! Kapasiteten i personalet. Ulike barrierer mot endring, subgrupper i personalet som undergrev forandring! Prossessene kan ikkje overførast frå skule til skule fordi personala er ulike! Subgrupper undergrev læringa til eleven. Fordi elevane våre fortjener

4 det beste! Subgruppene tar motivasjonen frå resten av personalet, og kan ha mykje makt på eininga, «balkanisering». Vidareføring: Systematisk arbeid heile tida er nøkkelen til endring.. Kurs for nytilsette for å få dei inn i kulturen til skulen! Det vil alltid vere forandringar i personalet, vedlikehald av opparbeida kunnskap er viktig. Må alltid fornye seg, ikkje drive med det samme år etter år. Handlar også om å roe ned, halde igjen dei ivrigaste at dei ikkje drar i veg aleine. Roe ned, trygge: «dette er vegen». Om analysene: om fokuset er på om kva vi skal arbeide med, også gjere avgrensingar og val, og ei bekrefting på kor langt vi har komme på ulike område. Betre læringsmiljø på Ila skule: Det var viktig å etablere ei felles forståing i personalet på kva eit godt læringsmiljø er. Snakke med leiarane i refleksjonsgruppene. Ha ei god prosjektgruppe, -som har ein time redusert (eller pengar/lokalt tillegg). Personane som skal vere med på å drive fram prosjektet må ha lyst til å vere med, vere motiverte. Auke kompetansen i personalet, og igangsette Plukke opp alle dei små tinga som viser utvikling (Ikkje nødvendigvis betre faglege resultat i første omgong): -lærarar som ønsker vidareutdanning, - betre sosialt miljø på skulen blant lærarar, elevar osb Prinsippa: ( basert på progremmet Respekt) Handlinga blir ikkje for instrumentell - Konsistent praksis (over tid) - Det autorative perspektiv - Kontiunitet Bredde - God start

5 Kva sitt lærarane igjen med etter 5 år? «synet på meg som lærar» - at den einskilde lærar tenkjer på kva han/ho kan gjere. At det ikkje er ungen som skal fiksast! Det er mange gode tips på Udir om læringsmiljø. Det fins også kriterier der. Klasseleiing er svært viktig å arbeide med! Lærarane må lese sjølv, reflekter i gruppe, sjå på relasjonar mellom elevar/lærar, - NB: kva ligg i det med relasjonar? Kva legg vi i det begrepet? Boktips: Erling Moen har skrevet ei god bok om mobbing. Klasseleiing det autorative prinsipp: gripe inn i uønska adferd, vere obs på reaktiv/proaktiv adferd, og kunne forskjellen på desse, (Roland om mobbing) Proaktiv mobbing er vanskeleg å jobbe med, og der er også ofte vanskelege foreldre. Kunnskap om proaktiv mobbing er veldig viktig! Lurt å ha forelesing om, eller les deg opp sjølv send ut litteratur til lærarane. Korleis kan ein kartlegge om ein har reaktive eller proaktive elevar? (reaktiv- reasjon der og da, lite planlagt. Proaktiv ofte planlagt mobbing og plaging, har ofte eit hoff rundt seg, har medhjelparar som utfører, er «smart», kan ofte ikkje bli tatt for det dei står bak) Thomas Nordalh har ein fin serie «Dettte vet vi om» - gode hefter kollegiet kan lese. God start: utnytt det sosiale vakumet ved oppstart. Tar ikkje læraren leiinga, vil garantert nokre elevar tre inn og ta den! Godt begynt er halvt fullendt. Første skuledag, ny skule, etter helg Lærarane skal erobre klasserommet før elevane kommer! Læraren i garderobene, handhelse i døra, - læraren kan allreie da oppfatte om det er nokon som ikkje har det så bra. Læraren må erobre det sosiale vakuumet. Faste plassar i klasserommet,, i lyttekroken, osb. SÅ viktig med ein god start. Elevane må vite kva som skjer i klasserommet. Læraren skal vere godt førebudd, og vite kva som skal skje, han/ho må ta rommet. Vest ute i skulegården, skal synast Kunne helse på alle språk! (Inkluderer fremmandspråklege!) heng opp flagget! Ryddige areal! Det skal vere ryddig rundt læraren!

6 Rektor som kontrollør støtte og kontroll! Alle lærarane føl same reglane Rektor må skjønne at ting tar tid, men må vere godt førebilete. Inngå avtaler! Vi har fått penger! Ha tilsyn på prosjektet, gå inn i elevundersøkinga og sjekk! Ryddig (Ein respektskule er ryddig!) Må snakke med lærarar og tilsette om kvifor det skal vere ryddig for å skape best mogeleg setting for læring! Struktur i klasserommet gir ryddigare klasserom! Ryddigare på skulen enn heime her er profesjonen din! Avtale: Etter refleksjonsgrupper vi må gå for det! Bli enige! Tilsyn på 9a: tilsyn på læringstrykk / tilpasa undervisning. Lag sjekklister på skulen, korleis gjer vi det her? Sjekkliste på resultater gjennom året Korleis dokumenterer du undervegsvurdering? Korleis dokumenterer du at resultat blir fulgt opp? Viktig modell: KONTEKST: Forskning Erfaring (subjektivkva gjer eg?) Kunnskapsbasert praksis Brukarkunnskap / brukermedverknad

7 Læreren kommer ofte i forsvarsposisjon, har eigen referanseramme. Og vil ikkje høyre på foreldra. Det blir viktig å høyre kva foreldra seier! Ein person sitt uttrykk gjer inntrykk på deg. Opne opp for andre sine uttrykk. «La eit uttrykk gjere inntrykk» (Anders Lindset; filosof). Ikkje kom i forsvar, men etter å ha lytta, kan du gje uttrykk for di meining, «men vi ser det slik» Tenk over: Di erfaring auker det læringa hos elevane?? Refleksjon som endringsreiskap IGP-metoden (Individuell, Gruppe, Plenum) Kan brukast både hos personalet og hos elevane. ( 8lærarar i kvar gruppe) *Alle er førebudd, lest ev. ein artikkel, lest spørsmålstilling *Alle må seie noko om emnet som blir diskutert *Alle skal få fram eigne tankar, - og legge til det gruppa seier Både I og G er grunnlaget i respekt. Alt er like viktig. Gruppeleiar ivaretek respekten. Målet er å utvide kollektiv forståing. 1 gang pr mnd. *Tema som blir tatt opp er etter planen på skulen.(rektor/prosjektgruppe) *Ein kan finne mange gode tema med googling! *Viktig å kjenne forskarar som gjer bra ting! *Heile tida med å utvikle god praksis! *IGP-metoden kan også fungere bra på elevane. Refleksjonsgruppa skal vere trygg på at alle får uttale seg. Kafe-bord-metoden! *Problemstillinga blir presentert refleksjonsgruppa. «Handbok i klasseledelse». *Tenkte problem, for eksempel: «lærar er modellfor elevane sin oppførsel».

8 *Hugs at lærar er modell for korleis handtere ein elev elevane plukker fort opp korleis du snakkar til ein anna elev! Det er ikkje alle lærarar som er modellar ubevisst! Må få forståing for korleis dette virkar på klassen! *Påstand: «Alle lærarar behandler alle elevane med respekt». Kva ligg det i det? Kva seier du kva gjer du? * «Lærar viser barna tillit» - om det står i IOP om konsentrasjonsproblem, må lærar først vere ein igangsettar for den eleven ikkje berre gå bort til dei elevane som har handa si oppe først! Læraren må sjå alle elevane, og vite kva dei treng for å ha best læringsutbytte, og handle ut frå det! * «Lærar skal vere snill, læraren skal like meg» - det er eit universalt krav frå elevane, uansett klassetrinn! da kan dei gå vidare til læring. KONSISTENT PRAKSIS: Det er ulik forståing hos ulike lærarar! Og desse vil handle ulikt i i ulike situasjonar. Det blir viktig å skape ein felles forståing bli einige om korleis vi vil ha det, og vere lojal mot det! -Kva er ein god start i timen? Korleis ser den gode starten ut hos oss? -Følger alle lærarane dei felles reglane? Konsistent praksis! Ringstadkrysset: Kva er bra? Kva kan bli betre? Kvifor? Korleis?

9 Det autorative perspektivet: Kontrollakse Autoritær Autorativ Relasjonsakse Forsømmande Ettergivande Lærarane må forstå dette krysset: Kva bygger opp relasjoner? perspektivtaking småprat lek og aktiviteter meistringsopplevingar «banking time» (Intensativ relasjonsbygging over kort periode) Lærarane må bygge opp relasjonar, for eksempel på tur. Tenk bevisst på det! Kven treng vi komme tettare på? Ver bevisst på det! (Gjeld også i forhold til lærarar). Kva ungar må i allfall få det? Når er man høgast på aggresjon? I 2-3åralderen, men også lettast å forme! Ver flink på å få dei med! 14-15åringar har nest høgast aggresjonsnivå, men er minst mottakelege på endring! Kartlegg dei som er høg på aggresjon. Bruk intensiv kvalitetstid ein periode.forebygger aggresjon seinare i livet. Felles forståing for kvar enkelt elev alle kunne namna, alle helse, alle småprate, gjere elevane trygge. Kva elev treng ein «banking time»?kva adferd kan vi forvente av elevane i klasserommet? Vi treng felles forståing, ikkje kjefting. Det einaste eleven vil er at du skal like han.

10 Kartlegg dei med proaktiv/reaktiv adferd. Begrens det til ein person som skal irettesette den ungen, ikkje alle. Kvar lærar har ansvar ikkje sende elevane til rektor! Og gjer lærarane trygge på at dei kan ta dette ansvaret. Kvifor går det betre på eit trinn? Elevane har ikkje forandra seg det er korleis læraren handterer klassen! Kva gjer det med klasseleiinga at læraren tar elevene med til rektor? Rektor må aktivt inn mot enkelt lærarar- elevane først- elevane skal lære! Opp mot lærarane: «Her på skulen gjer vi det slik!» Endringsarbeid i barnehagen /Endringsarbeid i skulen bøker av Ertevåg og Roland Kom i posisjon til ungen, da kan du også irettesette utan å vere streng. Elevane vil ha vaksne som er vaksne. Men dynamikken i denne modellen gjer at du beveger deg. Overfor lærarane: dei kan hospitere hos kvarandre, sjå kvifor det lukkast betre i andre klasser. Verdiar som betyr mykje: openheit både på dei svake sidene og dei sterke opparbeider respekt hos andre. Prosjektgruppa kan også brukast til opbservasjon, om ikkje rektor har til til å skulevandre. Det blir viktig å ha kollektive mål og personlege mål. Kor er vi i forhold til dei mål vi har satt oss? Relasjonskartlegging Det er lurt med relasjonskartlegging i klassane ein gong i året. (heilt subjektivt). Kvar lærar kartlegg relasjonane til kvar elev på trinnet. Ta så klassekartet, gå gjennom på teamet. Korleis har teamet tilsaman relasjon til alle elevane i klassen? Ingen-raud, dårleg-orange, middels god gul og god relasjon-blå farge. Er det nokon elevar som

11 ingen av lærarane har ein god relasjon til? Da må ein starte relasjonsbygging til dei elevane som kjem dårlegast ut! Udir: det er snakk om elevar som rapporterer på dårleg miljø, desse elevane har også dårlegare faglege resultat, allereie på 4.trinn! Tiltakspyramide: NB: ha ein ide og forståing for tiltakspyramiden! (sjå powerpointpresentasjon). Vikarer er ikkje nedst på pyramiden. Men struktur, reglar, leiing må vere på plass. Da blir det lettare å vere vikar! Nokre klasser er sårbare på vikarar det må tenkast gjennom kven det kan vere lurt å setje inn! Dei lærarane som har best relasjonar til desse elevane dei er beste vikarane! Sosiometrisk undersøking : Tove Flack: «Innblikk» -(ligg på nett). Gå inn på 5.klasse kvart år, sett inn vikar, ha ut ein og ein elev, og intervju dei. Slus dei ut så dei ikkje treff kvarandre. Kan på den måten få god oversikt over relasjonane i klassen. Stemmer dette med kva læraren trudde på førehand? Oppretthaldande faktorer og systemanalyse LP-modellen. Kva er det som gjer at systemet blir oppretthaldt? Kartlegge gjennom refleksjonsgrupper. Kartlegg læringsmiløet bruk ulike undersøkingar. Første spørsmål: Korelis er miljøet rundt denne eleven. Innmeldt til PPT?, osb. Lag eit årshjul for betre læringsmiljø. Lag eit årshjul for utviklingsarbeid. Sett opp mål for møtet. følgje utviklingsplana gjennom året. Ikkje nok med å lage nokre mål i starten av året, og så sjekke på slutten om vi har nådd målet. Hugse å repetere måla i plana og følgje dei opp gjennom året.