TILTAKSANALYSE NORDRE SUNNMØRE VASSOMRÅDE - Innspill til forvaltningsplanen for Møre og Romsdal vassregion ( )

Transkript

1 TILTAKSANALYSE NORDRE SUNNMØRE VASSOMRÅDE - Innspill til forvaltningsplanen for Møre og Romsdal vassregion ( ) Innhold 1. Innledning... 2 Organisering av arbeidet... 2 Gjennomføring av arbeidet med lokal tiltaksanalyse... 2 Solnørvassdraget... 2 Medverknad Korleis vassområdet har jobba og prioritert... 4 Prioriteringar i planarbeidet Om vassområdet Miljøutfordringar Sterkt modifiserte vannforekomster (SMVF) Miljømål... 9 Utsetjing av miljømål... 9 Brukarmål Forslag til tiltak Tiltak kyst Tiltak ferskvatn Generelle tiltak (førebyggjande tiltak som gjeld over større områder) Litt meir om tiltak innanfor nokre tema Prioritering av tiltak Andre innspel til prioriteringar: Innspel til tiltaksanalysen etter høyringsmøta Vedlegg Vedlegg 1: Oversikt over organisasjon/grupper og møter i vassområdet Vedlegg 2 Oversikt over vassførekomstar i risiko og miljømål for desse (rekneark) Vedlegg 3 Oversikt over tiltak (rekneark)... 17

2 1. Innleiing Vassregionmyndigheita i Møre og Romsdal (Møre og Romsdal fylkeskommune) skal innan 1. juli 2014 sende på høyring eit utkast til regional forvaltningsplan for vatn med tiltaksprogram for perioden Denne tiltaksanalysen inngår i dette planarbeidet, og er eit fagleg innspel frå Nordre Sunnmøre vassområde til kva som bør gjerast for å nå målet om god vassmiljøtilstand. Etter vassforskrifta skal alle vassførekomstar innan 2021 oppnå god økologisk og kjemisk tilstand. Organisering av arbeidet Vassområdet har vore styrt av ei politisk styringsgruppe med ein politikar frå kvar av dei ti kommunane. Styringsgruppa har vore ansvarleg for framdrift og for prioriteringar i arbeidet. Vassområdet har vore drifta av ei prosjektgruppe som har bestått av ein administrativ representant frå kvar kommune, samt deltaking frå nokre sektorstyresmakter. Prosjektgruppa har vore ansvarleg for arbeidet med kartlegging av utfordringar og arbeidet med tiltak. I tillegg har ein hatt ein eigen faggruppe for avløp, der avløpsansvarlege i kommunane har delteke. Det vore opne møte og dialog med andre aktørar gjennom prosessen, slik som frivillige organisasjonar, kraftselskap, rettighetshavere m.fl. I vedlegg 1 finnast ei oversikt over dei ulike gruppene. Arbeidet i Nordre Sunnmøre vassområde har vore organisert som eit prosjekt, der målet har vore utarbeiding av ein tiltaksanalyse. Kjersti Finholt har vore tilsett som prosjektleiar i 50 % stilling og hatt ansvaret for den daglege drifta av vassområdet, og fungert som sekretær for dei ulike utvala. Det er Møre og Romsdal Fylkeskommune og Fylkesmannnen i Møre og Romsdal som har finansiert prosjektstillinga. Ørskog kommune har vore vertskommune for prosjektstillinga, og stillinga har vore organisert under Nordre Sunnmøre Landbrukskontor. Gjennomføring av arbeidet med lokal tiltaksanalyse Etter 22 i vassforskrifta har sektorstyresmakte og kommunar ansvar for å kome med forslag til tiltak og å utrede premissa for miljømålfastsetjing. Med bakgrunn i dette blei dei ulike styresmaktene bedt om å kome med forslag til tiltak for å nå miljømåla i vassførekomstane. 1 I utgangspunktet var fristen for å kome med forslag til tiltak sett til mai/juni Dessverre tok det lang tid å få inn desse innspela og dei siste bidraga kom i midten av november. Vassregion Møre og Romsdal har mottatt bidrag frå: Statens Vegvesen, Fylkesmannen, NVE, Miljødirektoratet, Fiskeridirektoratet og Mattilsynet, mange av desse bidraga gjeld Nordre Sunnmøre vassområde. I tillegg har vassområdet mottatt direkte innspel frå alle kommunane, samt det lokale Mattilsynet for dei indre kommunane. Dette, saman med arbeidet i prosjektgruppa og styringsgruppa, samt innspel frå andre aktørar har danna grunnlaget for tiltaksanalysen. Solnørvassdraget Miljøprosjekt Solnørvassdraget har vore eit eige prosjekt der dei tre kommunane Ørskog, Skodje og Vestnes har samarbeida. Det er gjennomført miljøundersøkingar og laga ein eigen tiltaksanalyse for 1 Brev frå fylkeskommunen til sektorstyresmakter dato og tittel. Og brev til kommunane frå vassområdet : Utgreiing av kommunale tiltak etter vassforskrifta

3 vassdraget 2. Fagsaksbehandlarar frå dei ulike kommunane (avløp og landbruk) har vore arbeidsgruppe i dette prosjektet. Medverknad Utover dei skriftlege bidraga har det vore gjennomført fleire synfaringar, undersøkingar og møte. Nedanfor nemnast berre dei viktigaste: - Dialogkonferanse Borgundfjorden og Ellingsøyfjorden 29.feb-1.mars (sjå eigen rapport 3 ) - Møte i vassområdet 17.februar Ope. Alle aktørar inviterte. Tema var organisering av vassområdet og Vesentlege vassforvaltningsspørsmål. - Samarbeid med Spjelkavik vidaregåande skule om feltarbeid og vassmiljøundersøkingar i Spjelkavikvassdraget, august Open synfaring til flaumsikra og regulerte vassdrag i Ørskog, Stordal og Norddal 6. september Synfaringa var open for alle interesserte. - Dialogmøte om lakseparasitten Gyrodactylus salaris. Valldal (Elveeigarar, Mattilsynet, Fylkesmannen, Fylkeskommunen, Padleforbundet, Jeger og Fisk, Norske Lakseelver og representantar frå kommunane og vassområdet deltok). - Synfaring til Fjordlaks sitt anlegg i Stranda , Styringsgruppa - Mange møter mellom kommunane Ørskog, Skodje og Vestnes om Miljøprosjekt Solnørvassdraget sommarhalvåret Samarbeid med Sjøholt skule om miljøprosjektet i Solnørvassdraget. Skulen har med utgangspunkt i miljøprosjektet starta sitt eige elvemuslingprosjekt med årlege undersøkingar av elva. - Samarbeid med Skodje Jeger og Fisk om miljøprosjekt Solnørvassdraget. Foreninga har med utgangspunkt i miljøprosjektet gjort eigne lakseundersøkingar i elva. - Høyringsmøte for tiltaksanalysen på kveldstid: Solnørvassdraget (20.11), Stordal ( ), Ålesund ( ). Til saman dekte desse møta alle kommunane i vassområdet. Tiltakstabellen blei delt ut på møta og lagt ut på heimesida. Utkastet til vesentlege vassforvaltningsspørsmål og utkastet til tiltaksanalyse er sendt ut til alle på referansegruppelista og lagt ut på heimesida. Gjennom prosessen har det vore tett kontakt med kommunane 4. Det er gjennomført synfaringar i fleire av kommunane. Det har vore dialog med diverse frivillige organisasjonar og andre aktørar gjennom prosessen. 2 To rapportar er utarbeida: Asplan Viak Nordre Sunnmøre vassområde; Tiltaksanalyse Solnørvassdraget og Sandaas og Enerud Elvemuslingen i Solnørelva; Skodje, Ørskog og Vestnes kommune 3 Jørn Thomassen, NINA. Vesentlige vannforvaltningsspørsmål: Dialogseminar om Borgundfjorden og Ellingsøyfjorden Nordre Sunnmøre vannområde. 4 Referat frå møta er lagt ut på heimesida vannportalen.no/moreogromsdal (Nordre Sunnmøre vassområde)

4 2. Korleis vassområdet har jobba og prioritert Prioriteringar i planarbeidet I Nordre Sunnmøre vassområde er det registrert 294 vassførekomstar 5. Av desse har ein kunnskap om miljøtilstanden i berre eit fåtal. Av figuren nedanfor kan vi sjå at miljøtilstanden dei fleste stader er antatt, det vil seie at det ikkje ligg føre målingar av verken biologiske eller kjemiske parameter og at miljøtilstanden er gjort ut frå ei vurdering av den kunnskapen ein har om påverknader. I dei sentrale retningslinene for utarbeiding av ei tiltaksanalyse er det gjort rekke føresetnader som ikkje er tilstades i Nordre Sunnmøre vassområde 6, og som gjer at det er vanskeleg å utarbeide ein tiltaksanalyse slik sentrale myndigheiter legg opp til. Det gjeld i hovudsak tre forhold: 1. Det er ikkje mogleg å utgreie tiltak i alle vassførekomstane som er i RISIKO, det er for mange. Det er svært mange vassførekomstar som er sett i risiko/mulig risiko for å ikkje nå miljømåla, berre på Nordre Sunnmøre er det 45 elvar, 34 vatn og 17 kystvassførekomstar. 2. Det er ikkje mogleg å innhente tilstrekkeleg informasjon om miljøtilstanden i alle vassførekomstar i risiko. I rettleiaren for tiltaksanalyser står det: For hver vannforekomst " i RISIKO" identifiseres årsaken til at denne ikke vil oppnå god tilstand innen angitt frist. Kvaliteten på data som angir påvirkningsgruppe og kvalitetselementer må vurderes. Dersom denne er sparsom eller grunnlagsdata er gamle, bør ny supplerende informasjon innhentes fra kommune, fylkesmannen eller annen aktuell sektormyndighet. (kap 4.2). I Nordre Sunnmøre vassområde har over 95 % av vassførekomstane ein antatt miljøtilstand, det vil seie at det ikkje ligg føre målingar av miljøtilstand. Det seier seg sjølv at det ikkje er mogleg å skaffe kunnskap om nesten 100 vassførekomstar, eller å utgreie tiltak i alle desse. Det er nok heller ikkje fagleg rett å gå så breitt ut. 5 Per november 2013 (vann-nett er i stadig endring) 6 Steg-for-steg veileder til tiltaksanalyse. Tiltaksveileder.

5 3. Det er fare for at tiltaksanalysen blir av dårleg kvalitet. Dei fleste vassførekomstane har altså ein antatt miljøtilstand, basert på enkle skjønnsvurderingar. Å basere tiltaksanalysen på dette vil derfor kunne føre med seg minst to feil: - At ein utgreier tiltak for vassførekomstar som har god miljøtilstand. - At ein ikkje utgreier tiltak der den reelle miljøtilstanden ikkje er god. Det var altså ein reell risiko for at det viktige og riktige i vassressursarbeidet skulle drukne i det uvesentlege, dersom vassområdet ikkje prioriterte kva for vassførekomstar og kva for tema som skulle gjennom ei tiltaksanalyse. Styringsgruppa i Nordre Sunnmøre vassområde gjorde ei vurdering at det ville få størst muleg miljøeffekt og kostnadseffektivitet, dersom ein gjorde slike avgrensingar. Vassområdet hadde to parallelle tilnærmingar for å jobbe fram tiltak til tiltaksanalysa: 1. Ein siling av alle dei 100 vassførekomstane i risiko, for å få fram dei vassdraga eller kystområda det er svært viktig og/eller mogeleg å få gjort noko med i første omgang. Ei slik forkorta liste over fysiske inngrep var sendt over til VRM, som formidla denne vidare til Fylkesmannen og NVE. Kommunane lagde slike forkorta lister for sine kommunar. 2. Ei brei tilnærming til viktige utfordringar som akvakultur, avløp og flaumsikring/overvatn. Tiltak innan desse områda krev ikkje eksakt kunnskap om vassmiljøtilstanden i kvar einskild vassførekomst. Tiltaka her vil vere slike som har verknad i mange vassførekomstar samtidig.

6 Styringsgruppa i Nordre Sunnmøre vassområde gjorde følgjande vedtak 10. januar 2013: Sak 2/12 Val av arbeidsmåte tiltaksanalyse Vedtak: Styringsgruppa godkjenner at vassområde gjør avgrensingane av tiltaksarbeidet slik som vist i vedlegg 1 og 2. Leiar vert med på eit møte med Vassregionmyndigheita (VRM) der denne avgrensinga av arbeidet vert lagt fram. (.). (vedlegg 1 inneheld ei liste over vassførekomstar der ein skal jobbe for å finne tiltak, desse finnast igjen tiltaksanalysen (Excelskjema). Vedlegg 2 inneheld det som er gjengjeve i vedtaket nedanfor) Vedtak: Styringsgruppa gjer følgjande val av tema som ein ønskjer å jobbe spesielt med: - Akvakultur - Avløp - Flaumsikring/overvatn - Ekstratema:(oppfølging av små kraftverk, muleg tilsynsordning for å sikre at vilkår om minstevassføring blir følgt opp) NB. Dette var tema som vassområdet har brukt tida på. Det betyr ikkje at dette er dei største utfordringane i vassområdet, men dei som prosjektgruppa og prosjektleiar har brukt tid på å jobbe fram tiltak. Ein har i tillegg fått innspel knytt til alle utfordringar frå sektorstyresmaktene. I kapittel 8 om tiltak, vil arbeidet med tiltak innanfor dei ulike tema bli nærare forklart. Sjølv om vassområdet har prioritert desse temaa, har ein sjølvsagt jobba for å få inn forslag til tiltak som gjeld alle utfordringane som vassområdet har. 3. Om vassområdet Vassområdet består i hovudsak av ti kommunar: Giske, Sula, Sykkylven, Stranda, Norddal, Stordal, Ørskog, Skodje, Haram. I tillegg mindre delar av Skjåk, Vestnes, Stryn og Rauma. Av praktiske årsaker har Haram kommune berre delteke i arbeidet i Nordre Sunnmøre vassområde, sjølv om om lag halve kommunen ligg i Romsdal vassområde. Kystvatnet på Nordre Sunnmøre er dominert av den moderat eksponerte Storfjorden med sidefjordar og sunda ut mot open kyst i Giske og ytre Haram. Største elvar er Valldøla, Stordalselva, Strandaelva og Bygdaelva som påverkar saliniteten i indre delar av Norddalsfjorden og Sunnylvsfjorden. Mykje av nedbørfeltet er høgareliggande opp til 1999 m.o.h. med innsjøar i fjellet. Brusdalsvatnet er den største, lågtliggande innsjøen. Nordre Sunnmøre har ein variert natur frå fjordlandskap til kystlandskap, og dermed også varierte utfordringar. Dei mest spesielle områda med større utfordringar er kanskje Borgundfjorden, som er sterkt forureina av miljøgifter og Tafjordvassdraget som er omfattande regulert. Det er mange viktige naturverdiar i Nordre Sunnmøre. Av dei som er definert som beskytta område etter vassforskrifta kan nemnast: Brusdalsvatnet (drikkevasskjelde for Ålesund og Sula), Geirangerfjorden( Verdsarvfjord), Ramsarområde på Giske, samt fire vassdrag som er verna etter verneplan for vassdrag: Solnørvassdraget, Nordalsvassdraget, Valldalsvassdraget, Stordalsvassdraget.

7 4. Miljøutfordringar I dokumentet Vesentlege vassforvaltningsspørsmål for Nordre Sunnmøre vassområde, er dei vesentlege utfordringane skildra. Nedanfor gjengis berre eit samandrag av desse utfordringane. Fysiske inngrep Vasskraftanlegg Flaumsikring, arelaplanlegging Forureining Forureina sjøbotn Tilførsel av næringsstoff - Avrenning frå landbruk - Avrenning frå avløp - Næringstilførsel frå akvakultur Forvaltningsmessige utfordringar - Koordinering av myndigheiter - Manglande overvakingsdata - Økonomi og ressursar i kommunane - Medverknad Biologiske utfordringar: Gyrodactylus salaris 7 7 Ikkje definert som ei vesentleg utfordring i dokumentet. Men kome til som ei viktig utfordring som vassområdet har ønskja å jobbe med etter kvart.

8 5. Sterkt modifiserte vannforekomster (SMVF) Vassområdet har 24 innsjøar og 27 elvar som er kandidatar til sterkt modifiserte vassførekomstar (SMVF). Av desse er 6 elvar blitt karakterisert som ksmvf fordi dei er sterkt forbygd på grunn av flaum- og erosjonssikring, resten er ksmvf på grunn av påverknad frå vasskraftregulering. Det har vore litt usikkerheit knytt til om flaumsikra og forbygde vassdrag bør vere SMVF eller ikkje. Spørsmålet har vore; er det mogleg å nå målet om god økologisk tiltstand (GØT), utan å fjerne flaumvollane og tilbakeføre elva til det gamle elveløpet. For å kunne svare på dette spørsmålet trengs fleire undersøkingar i slike elvar. Dette er spelt inn til Fylkesmannen som er ansvarlege for overvakingsprogrammet. På bakgrunn av den kunnskapen som ligg føre vel Vassområdet å følgje innspel frå NVE til tiltaksanalysen om at dei fleste flaumsikra og forbygde vassdrag ikkje blir karakterisert som SMVF, men har miljømålet GØT slik som dei fleste andre vassførekomstar. Desse vassførekomstane var i karakteriseringa i databasen vann-nett sett som ksmvf, men er no vurdert til å kunne nå målet om God økologisk tilstand (GØT) i 2021 : Stordalselva, Stordal Velledalselva/Fetvassdraget, Sykkylven (fleire elvesegment) Ramstaddalelva, Sykkylven Valldøla, Norddal Eidsdalsvassdraget, Norddal (fleire elvesegment) Det er mange vassførekomstar som er svært påverka av vasskraftregulering, dei har ikkje tilstrekkeleg minstevassføring eller har veldig høge reguleringshøgder. Vassområdet har ikkje hatt moglegheit til å vurdere tiltak i alle desse, og har prioritert å sjå på tiltak i berre nokre av desse. Det svært mange vatn og elvar som er såpass påverka av vasskraftregulering og anna fysisk endring at vassområdet har ikkje hatt kapasitet til å vurdere aktuelle tiltak i desse vassførekomstane. Med dette følger også at vassområdet ikkje har hatt moglegheit til å vurdere om alle dei føreslått ksmvf bør bli endelege SMVF. Om dei skal vedtakast som endelege SMVF, eller framleis vere kandidatar må VRU avgjere. I excelskjemaet Miljømål for Nordre Sunnmøre, er det mogleg å sjå kva for vassførekomstar som er kandidatar til SMVF og der tiltak er vurdert (til saman 47 vassførekomstar). Desse er nokre av dei vassførekomstane som vassområdet meiner bør bli endelege SMVF, etter råd frå NVE: Nysætervatn m/fausavassdraget ( R, R), Stranda og Sykkylven Tafjordvassdraget, Norddal (27 elvar og vatn, m.a R) Riksheimelva ( R), Sykkylven Om konsesjonsvilkåra til Tafjordreguleringane blir revidert, er det mogleg at Tafjordelva kan få miljømålet GØT, og unngå å vere ein SMVF.

9 6. Miljømål Vassforskrifta sett i utgangspunktet standard miljømål for alle vassførekomster; god økologisk tilstand, GØT. Det kan i særskilte tilhøve vere moglegheit for å endre på dette, anten ved å redusere miljømålet, eller utsetje det med seks år. Vassområdet fremjer ingen forslag til område som bør ha reduserte miljømål (etter sentrale føringar), og heller ingen forslag områder som bør ha utsatte miljømål. Vassområdet ber om at to område blir vurdert for utsetjing. Oversikt over alle vassførekomstar i risiko, alle vassførekomstar med tiltak og miljømål for desse finnast i vedlegg 3 og 4 (rekneark). Utsetjing av miljømål Det fremjast ikkje utsetjing av miljømål for dei fleste vassførekomstane som er påverka av miljøgifter, til tross for at sektorstyresmakter som Miljødirektoratet og Fylkesmannen har anbefalt at ein vurderer utsetjing av måloppnåinga. Med dette ønskjer vassområdet å setje fokus på at ein må ta miljøgiftutfordringa på alvor og ikkje utsetje problemet. Det er svært mange område med miljøgifter i sjøbotnen i Nordre Sunnmøre vassområde. I hovudsak er det desse: - Borgundfjorden (delt inn i 11 vassførekomstar) - Utanfor deponi (Åregjerdevågen, Ellingsøyfjorden) - Utanfor verft (tre i Borgundfjorden og i tillegg til Ebbevika og Brattvågen) Når det gjeld opprydding utanfor verft som er prioriterte for miljøgiftopprydding føreset vassområdet at desse når målet om GØT i Dette gjeld Eidssundet ( C), Tørlevågen ( C), Ebbevika ( C), Aspevågen ( C) og Samfjorden ved Brattvågen ( C, NB ligg i Romsdal vassområde). Prosjektet Ren Borgundfjord jobbar med ei tiltakspakke for opprydding som skal vere ferdig hausten Gjennomføring av desse tiltaka bør føre til at GØT nåast innan Tiltakspakken gjeld i hovudsak Aspevågen og delar av Borgundfjorden-vest ( C og C). Miljødirektoratet jobbar med miljøgiftene bromerte flammehemmere i Åsefjorden, som er ein del av Borgundfjorden. Vassområdet føreset at dei undersøkingane og tiltaka som setjast i verk her, fører til at ein når miljømålet GØT i Dei vassførekomstane i Borgundfjorden som ikkje er omfatta av tiltakspakka til prosjektet Ren Borgundfjord eller andre tiltak, er påverka av desse områda, og tilstanden er difor avhengig av tiltak i desse. (Gjeld C Mauseidvågen og C Langevågen). Det fremjast difor heller ikkje forslag om utsett miljømål for desse. Det fremjast forslag om utsett miljømål for den lille vassførekomsten Roald hamn i Giske ( C Roald hamn). Her har Kystverket planar om utdjuping av hamna. Det vil ikkje vere hensiktsmessig å setje i gang tiltak her før planlagt mudring. Det er ikkje fastsett kva tid Kystverket skal mudre hamna, men den ligg ikkje inne i den nærmaste perioden fram til Det kan vise seg vanskeleg å nå miljømålet i delar av Borgundfjorden. Dette vil vise seg når tiltakspakken er ferdig utarbeida og kostnadane kjem på bordet. Om miljømålet ikkje nåast innan 2021, må miljømålet vurderast på nytt i neste planperiode.

10 Brukarmål Vassforskrifta opnar for å setje strengare krav enn standard miljømål (GØT). I Nordre Sunnmøre vassområde er det aktuelt å setje strengare miljømål knytt til drikkevasskjelder og naturreservat. For desse vil krava til vasskvalitet gjelde dersom dei er strengare enn vassforskrifta sine mål. Verdsarvfjorden Geiranger er eit spesielt viktig område, det er eit svært viktig internasjonalt turistmål, det er viktig for rekreasjon og friluftsliv lokalt og det er sett i gang eit større miljøprosjekt i området som heiter Grøn Fjord. I vedtaket der UNESCO peikar ut Geirangerfjorden som verdsarvfjord heiter det mellom anna: ( )Geirangerfjordområda vert rekna mellom dei framifrå vakraste fjordlandskapa på kloden. Deira unike naturvenleik kjem av dei tronge dalgangane med bratte krystallinske bergsider som strekkjer seg frå 500 m under vassflata til 1400 meters høgde over Norskehavet. Eit utal fossar kastar seg utfor dei stupbratte fjellveggane, medan talrike frie elvar renn frå takkete fjell, brear og bresjøar, gjennom lauv- og barskog, og ned til fjorden. Eit stort mangfald av andre naturfenomen på land og i vatn med m.a. undersjøiske morenar og sjøpattedyr, forsterkar naturopplevinga.( ) Det er på denne bakgrunnen at vassområdet fremjar miljømålet Svært god miljøtilstand for desse vassførekomstane: C Geirangerfjorden R (elvar som renn ned i Geirangerfjorden) R Grandeelva R Geirangerelv R Geirangerelv, nedre R Geirangerfjord sør bekkefelt

11 7. Forslag til tiltak Det er kome inn svært mange tiltak i Nordre Sunnmøre vassområde. Det blir for omfattande å gjengi alle i denne rapporten, og vi må vise til dei vedlagte tiltakstabellane. - Tiltak kyst: 40 tiltak - Tiltak ferskvatn: 109 tiltak - Generelle tiltak (i hovudsak førebyggjande tiltak som vil gjelde heile vassområdet): 38 tiltak - Tiltakspakke for Solnørvassdraget: 15 tiltak Tiltak kyst I hovudsak er dette tiltaka i kystvassførekomstane i Nordre Sunnmøre: - Tiltak mot forureina sjøbotn - Tiltak mot forureina grunn - Tilsyn og konsesjonsbehandling av industri - Overvaking og kunnskapsinnhenting Tiltak ferskvatn I hovudsak er dette tiltaka i ferskvassførekomstane i Nordre Sunnmøre: - Avløpstiltak o Reinseanlegg, oppgradering og nye anlegg o Sanering av spreidde avløp o Oppgradering av kommunalt avløpsnett - Biotoptiltak, inkl fiskepassasjer (tiltak for anadrom fisk) o Tilrettelegge for oppvekst av yngel i sideelvar o Fjerning av vandringshindre knytt til veg og flaumvollar o Reetablering av høler og kulper o Fisketrapp, reparering, lage nye. - Reetablering av kantvegetasjon - Tiltak mot avrenning frå veg og tunnel - Tiltak mot Gyrodactylus salaris - Tilsyn og konsesjonsbehandling - Andre tiltak som er spesifikke for enkeltvassdrag - Overvaking og kunnskapsinnhenting - Revisjon av konsesjonsvilkår for regulerte vassdrag, vurdere Generelle tiltak (førebyggjande tiltak som gjeld over større områder) Mange av utfordringane i vassområdet gjeld mange vassførekomstar på ein gong. Det vil ikkje vere hensiktsmessig å jobbe med desse utfordringane for kvar einskild vassførekomst. Det vil vere mykje betre å ha ein heilskapeleg tilnærming til utfordringane. Kort oppsummert vil dei generelle tiltaka omfatte: - Interkommunalt samarbeid om tilsynsordning for spreidde avløpsanlegg, samt anna samarbeid innan avløp. Dette vil styrke saksfeltet og gi ein betre avløpsforvalting og dermed sikre eit betre vassmiljø.

12 - Auka fokus på arealplanlegging og klimatilpassing og vassforskrifta. (sjå eige avsnitt om dette) - Felles kystsoneplan - Førebyggjande tiltak mot Gyro-smitte - Hovudplanar for avløp i kommunane, fokus på vassmiljø - Landbrukstiltak: auka tilsyn med avrenning frå areal og punktkilder - Pluss andre 8. Litt meir om tiltak innanfor nokre tema Avløp Fagsaksbehandlere på avløpsfeltet frå kommunane har hatt dialog og felles drøfting om tiltak i denne sektoren. Alle kommunane ser at vassmiljøet er avhengig av ein god avløpsforvaltning, og alle kommunane har forbetringspotensiale. Det er særleg innan små private avløpsanlegg, ein ser at det er mykje å hente. Ingen av kommunane driv systematisk tilsyn med desse anlegga, og fleire av kommunane har heller ikkje full oversikt over desse anlegga. Ein ser at det kan vere ein fordel for kommunane å samarbeide om ulike oppgåver, m.a. når det gjeld tilsyn med avløpsanlegg. Mulege samarbeidsområde er foreslått og sendt over til Ålesund kommune som skal følgje dette opp. Forslag til tiltak: Interkommunalt samarbeid om: tilsynsordning for avløpsanlegg, anna fagleg samarbeid knytt til særleg spreidd avløp (for detaljar om tiltaket, sjå vedlagt tiltakstabell): Akvakultur Styringsgruppa har hatt synfaring til Fjordlaks sitt anlegg på Stranda. Styringsgruppa meiner at kystsoneplanane er ein viktig reiskap for kommunane til å være med å bestemme kor akvakulturanlegg kan etablerast for å kunne ta vare miljøtilstanden i kystvatnet. Styringsgruppa vil at vassområdet skal vere representert i arbeidet med kystsoneplanlegginga for Nordre Sunnmøre. (Ålesund har tatt initiativ til ein felles kystsoneplan for Nordre Sunnmøre og fått støtte til dette). Styringsgruppa har ønska å legge vekt på kunnskap om sårbare naturtyper (koraller, svamper, ålegrasenger) når kystsoneplanen utformast, og har spelt dette inn i oppstartsprosessen med ein slik felles kystsoneplan. Arbeidet med ei felles kystsoneplan for Nordre Sunnmøre har dessverre ikkje kome i gang. Fiskeridirektoratet og Fylkesmannen har kome med innspel tiltak på dette temaet på regionalt nivå direkte til Vassregionmyndigheita. Forslag til tiltak: Felles kystsoneplan med god forankring i vassforskrifta og med vekt på auka kunnskap om sårbare naturtypar. (alle kommunane) Store elvar som er forbygde og flaum- og erosjonssikra 16 elvar har middels eller stor påverknad (er sett i risiko) av flaumverk og forbygging. Dette gjeld dei store elvane som er forbygde og retta ut for mange år sida (Stordalselva, Norddalselva, Valldøla, Velledalselva mfl)

13 Styringsgruppa arrangerte ei open synfaring september 2012 der mellom anna Stordalselva og Valldøla var døme på vassdrag som er forbygde og retta ut for å hindre skade på hus og ikkje minst dyrka mark. Då styringsgruppa var på synfaring, fekk vi sjå døme på avbøtande tiltak, slik som tersklane som er bygd i Stordalselva. Vassområdet har ikkje fått inn forslag til nye avbøtande tiltak i slike vassdrag. Då det heller ikkje finnast miljøundersøkingar som kan stadfeste at her er trong for tiltak, har det vore vanskeleg for vassområdet å jobbe med dette temaet. Desse må difor følgjast opp i neste planperiode, samt at dei må settast inn i det regionale overvakingsprogrammet. Forbygging, kanalisering og bekkelukking i sentrumsområde Dette er ein utfordring som ikkje går fram av databasen vann-nett. Det er ingen vassførekomstane sett i risiko i sentrumsområde på grunn av dette. Dette gjelder stort sett små bekkar og elvar som ikkje er skilt ut som eigne vassførekomstar i vann-nett. Like fullt er dette peika på som ein viktig utfordring for vassområdet. Ein ser at den økologiske tilstanden ikkje er god i mange slike sentrumsnære elvar og bekker. Vidare fører mange av desse til problem ved nedbørsepisodar fordi dei flaumar over og inn i kjellarar og hus. Mange kommunar ser at ein må gjere noko med desse vassdraga på grunn stadig aukande nedbørsmengder; det blir ein del av klimatilpassingsarbeidet i kommunane. Vassområdet har vore opptatt av at om ein ser på desse bekkane/elvane med både vassforskrifta og klimatilpassing i bakhovudet så ser ein at ein kan gjennomføre tiltak som både er flaumdempande og samtidig bra for økologien i elva. Enkelt forklart: Ved ekstremnedbør vil vatnet i ein open bekk, med svingar, variert botn og kantvegetasjon få mindre fart og gjere mindre skade enn ein rett elv gjennom eit røyr og ein kanal. På bakgrunn av dette har vassområdet valt ut ei elv som kan tene som døme for dei andre kommunane; Ådalselv i Skodje kommune. Delar av elva er lagt i røyr og kommunen har planar om å opne elva for å få kontroll på vatnet (elva renn ofte over breddene og gjer stor skade). Kommunen, NVE, Jeger og Fisk og prosjektleiar har vore på synfaring i elva og kome med ei rekke forslag til tiltak. Forslag til tiltak: Ådalselv, Skodje. Fire konkrete tiltak er foreslått i tiltaktabellen. Både NVE, Vegvesen og kommunen har foreslått tiltak i denne elva. (for detaljar om tiltaket, sjå vedlagt tiltakstabell, tiltak FERSKVATN) Forslag til tiltak: Arealplanlegging med vekt på klimatilpassing og god økologisk tilstand i elvar og vatn. Overvasshandtering. Sjå klimatilapssing og vassdirektivet i samanheng. Auke kompetansen om dette i kommunane. (for detaljar om tiltaket, sjå vedlagt tiltakstabell, GENERELLE tiltak) I tillegg har vassområdet bedt Fylkeskommunen/Fylkesmannen om oppfølging av kommunane innan desse temaa. Kommunane ser at dei manglar både kunnskap og kompetanse og ser at det kan vere naudsynt med oppfølging og kunnskapsbygging. Gyrodactylus salaris Nordre Sunnmøre vassområde inviterte til dialogmøte 29. april 2013 om lakseparasitten Gyrodactylus salaris. Elveeigarar, Mattilsynet, Fylkesmannen, Padleforbundet, Jeger og Fisk, Norske Lakseelver og representantar frå kommunane og vassområdet stilte med gode innlegg og gode spørsmål. Kommunane i Nordre Sunnmøre vassområde har vore uroa for at lakseelvane på Sunnmøre skal bli smitta av lakseparasitten Gyrodactylus salaris. Raumaregionen har i mange år vore

14 smitta, og vegen er kort frå Rauma, over Trollstigen, til populære padleelvar som Valldøla, Stordalselva og Strandaelva. Fylkesmannen stadfesta at smittefaren har vore reell. Elveeigarar og laksefiskarar har vore uroa for kajakkane som smitteberarar. Tiltak: Det kom fram forslag til mange tiltak for å redusere smittefaren på møtet. Fleire tiltak er alt satt i verk, det viktigaste er rotenonbehandling av Raumaregionen som skjer i august 2013 som Fylkesmannen er ansvarlege for. Vidare har Mattilsynet auka informasjonen om smittefaren og samarbeida med blant andre padleforbundet og grunneigarane for å gi god og riktig informasjon på dei rette stadene, samt bidra til at endå fleire desinifiserer utstyr. (for detaljar om tiltaket, sjå vedlagt tiltakstabell, GENERELLE tiltak) Tilsyn med småkraftverk Med bakgrunn i undersøkingar som viser at mange småkraftverk ikkje overheld konsesjonsvilkåra, ønska styringsgruppa å lufte ideen om ei felles tilsynsordning for dei småkraftverka som kommunane har tilsynsansvar for. Anten i vassområdet, men kanskje helst regionalt. Ein treng spesialkompetanse for å drive slikt tilsyn og det kan vere lurt å samordne dette. Dette bør og samordnast med NVE, i og med at behovet for tilsyn gjeld både konsesjonsfrie (kommunalt ansvar) og konsesjonsbelagte småkraftverk (NVE ansvar). Forslag til tiltak: Tilsynsordning for små konsesjonsfrie kraftverk Vassområdet har spelt dette forslaget inn til arbeidsutvalet i vassregionen, men det har ikkje vore jobba vidare med dette forslaget. Regulerte vassdrag For å få eit overkommeleg tal på vassførekomstar som er påverka av vasskraft til behandling i tiltaksanalysa, har vassområdet og kommunane, gjort eit utval av vassførekomstar der dei meinar det er viktig å vurdere tiltak. Desse er spelt inn til NVE og Fylkesmannen, som i tillegg har gjort eigne vurderingar av kva vassførekomstar som er viktigast, eller kor det er mogleg å få gjennomført tiltak. Dette er utgangspunktet for dei vassførekomstane dei har føreslått tiltak for. NVE, Fylkesmannen, kommunane, elveeigarar og kraftverkseigarar har spelt inn tiltak her.

15 9. Prioritering av tiltak På bakgrunn av arbeidet i vassområdet og vurderinga av situasjonen, gjorde styringsgruppa følgjande vedtak den : Vedtak: Tiltaksanalysen blir godkjent av styringsgruppa slik den ligg føre, med følgjande endringar og presiseringar: - Styringsgruppa viser til tidlegare prioriteringar i arbeidet (avløp, akvakultur, flaumsikring/overvasshandtering) - Avløp er den viktigaste kommunale utfordringa. Det er svært viktig at dette arbeidet blir følgt opp. - Styringsgruppa ber Fylkeskommunen og/eller Fylkesmannen følgje opp med samlingar om sentrale tema som avløp og overvasshandtering/ arealplanlegging og landbruk, slik at den kunnskapen og engasjementet som no er bygd opp i kommunane om vassforskrifta haldast vedlike, og ein sikrar gjennomføring av dei kommunale tiltaka. I tillegg viser tiltakstabellen at vassområdet har prioritert miljøgifttiltak i Borgundfjorden og Ellingsøyfjorden høgt. Andre innspel til prioriteringar: Mattilsynets disktrikskontor har sendt inn følgjande innspel om prioriteringar i arbeidet: Ved prioritering av tiltak bør ein prioritere tiltak i område med drikkevasskjelder, framtidige drikkevasskjelder, samt reserve- og krisevasskjelder 10. Innspel til tiltaksanalysen etter høyringsmøta Etter høyringsmøta i Ørskog, Stordal og Ålesund kom det inn eit skriftleg innspel frå Padleforbundet der dei nemner gyrokampanjen for å auke desinfiseringa av kajakkar som dei har utarbeida i samarbeid med Mattilsynet. Dei andre innspela som har kome inn til arbeidet, er innarbeida i analysen. Vassregionmyndigheita vil legge ut dei skriftlege innspela som har kome ut på heimesida vannportalen.no

16 11. Vedlegg Vedlegg 1: Oversikt over organisasjon/grupper og møter i vassområdet Styringsgruppa har bestått av ein ein politikar frå kvar av dei sju kommunane. Prosjektleiar har vore sekretær for gruppa. Styringsgruppa i Nordre Sunnmøre vassområde Giske Lars Petter Valderhaug Haram Bjørn Sandnes (ordførar) (Svein Harsjøen) Norddal Aksel Døving (Lars Ivar Ytterdal) Skodje Terje Vadset (Kari Grindvik) Stordal Charles Tøsse (ordførar) (Eva Hove) Stranda Svein Lunde (Nils Einar Ringstad) Sula Jan Einarsen ( Nils Jarle Solevåg) Sykkylven Rolf Hugo Bjerknes (John Kenneth Brenne) Ørskog Jarle Viset (Grete Leikny Gjerde) Ålesund Johan Grytten (Sindre Nakken) Prosjektgruppa er samansett av ein administrativt utpekt person frå kvar kommune. I tillegg skulle sektorstyresmaktene og vere representert i prosjektgruppa, slik som vedtatt på møtet i VOU 17. februar Med unntak av nokre sektorstyresmakter, er det i praksis stort sett dei kommunale representantane som har møtt på prosjektgruppemøta. Prosjektgruppa i Nordre Sunnmøre vassområde Administrative representantar frå kommunane Astrid Fagerhaug, erstatta av Lars Vidar Giske Synnes/Olav Megrund Haram John Ole Årsether Norddal Toralv Klokkehaug, Liv Marit Nystad Skodje Frode Helland, Magnar Kvalvik Stordal Einar Lied Stranda Inge Bjørdal, Eli Brunstad Høydal Sula Birgitte Valderhaug Sykkylven Karl Johan Stadsnes Ørskog Jørn Agersborg, Vara: Martin Iversen Ålesund Inger Karin Roald, erstatta av Sigrun Jahren Sektormyndigheiter Mattilsynet Asbjørn Vågsholm NVE Svein Arne Vågane Statens vegvesen Maren Meyer, Vidar Neraas Fylkesmannen Karoline Valle Fiskeridirektoratet Michael Hansen Muren, Heidi Eikrem Kystverket Torill Myklebust Vassregionmyndigheiten Tormod Meisingset Vassområdet har hatt ein faggruppe om avløp. Her har fagpersonar frå kommunane delteke.

17 Liste over møte i vassområdet (ufullstendig): Styringsgruppa Prosjektgruppa Faggruppe AVLØP Stormøte i vassområdet (VOU) (inkl ( med (Ørskog) besøk Fjordlaks) Ålesund kommune) September (Stordal) (Skodje) (Haram) (Ålesund) Synfaring Kraftverk og flaumsikra vassdrag (ope) Gyromøte Dialogmøte Borgundfjorden og Ellingsøyfjorden 29.februar -1. mars Synfaringar: o Eidsdalsvassdraget og Norddalselva, Norddal o Solnørvassdraget, mange + feltarbeid o Spjelkavikelva o Aureelva o Valldøla o Strandaelva o Nysætervatn o Solnørelva o Ådalselv, Skodje - Fleire møte om spesielle område: o Solnørvassdraget o Nysætervatn, Sykkylven og Stranda I tillegg har styringsgruppeleiar delteke på: møte i VRM, VRU AU, Nasjonal vannmiljøkonferanse mm. Vedlegg 2 Oversikt over vassførekomstar i risiko og miljømål for desse (rekneark) Vedlegg 3 Oversikt over tiltak (rekneark)