(Omsetting til norsk av brevet til ESA. Engelske sitat frå vassdirektivet er erstatta av den danske teksten.)

Transkript

1 Naturvernforbundet / Friends of the Earth Norway Mariboes gate Oslo Norway jv@naturvernforbundet.no Efta Surveillance Agency Rue Belliard 35 B Brussels Belgium registry@eftasurv.int (Omsetting til norsk av brevet til ESA. Engelske sitat frå vassdirektivet er erstatta av den danske teksten.) Klage mot den norske regjeringa 29 juli 2016 Kommentarar og ny informasjon frå klagarane til brevet frå Efta Surveillance Agency (ESA) av 14. juni 2016, case 77424, doc Klage mot den norske regjeringa på miljøområdet. Klagarane hadde fire separate grunnar for å påstå at Noreg bryt vassdirektivet Water Framework Directive (WFD). Den indre marknadens direktorat i ESA har konkludert med at løyvet til å dumpe 250 millionar tonn med avgangsmasse frå ei gruve i Førdefjorden ikkje er eit brot på WFD. Vi er usamde i direktoratets konklusjon, og gir her våre kommentarar og argument. Vi kommenterer også på dei tre andre grunnane i klagen vår; 2: auka dumping i Ranfjorden, 3: løyve til å dumpe i Bøkfjorden og 4: at vassforvaltingsplanane må omfatte tiltak for å stanse dei seks pågåande dumpingane i norske fjordar. Konklusjonane våre når det gjeld direktoratets godkjenning av løyve til å dumpe gruveavfall i Førdefjorden 1. Direktoratet har akseptert mesteparten av kunnskapsgrunnlaget som er produsert av gruveselskapets betalte konsulentar, og har berre vurdert prosessen i samband med å gje løyvet. Direktoratet har dermed ikkje vurdert alt det alternative materialet eller påstanden om ufullstendig kunnskap som er presentert av leiande uavhengige forskingsinstitusjonar, av offentlege organ og forskarar. a. Vi hevdar at viktige delar av kunnskapsgrunnlaget, som utgjer grunnlaget for direktoratets vurderingar, er misvisande, ikkje korrekt og ufullstendig. b. Vi hevdar difor at direktoratet, basert på dette kunnskapsgrunnlaget, har kome fram til ein konklusjon som vil medføre å akseptere eit brot på vassdirektivet. c. Vi presenterer ny informasjon om dagens negative situasjon i Jøssingfjorden, ein fjord der dumpinga av gruveavfall frå ei TiO2 gruve vart stansa for 32 år sida. 2. Direktoratet aksepterer vesentlege samfunnsinteresser som grunnlag for å akseptere løyvet til å dumpe gruveavfall i Førdefjorden a. Direktoratet skriv at løyvet dreier seg om 250 tonn avfall, mens løyvet frå den norske regjeringa medfører ein aksept av 250 millionar tonn avfall. Dersom direktoratets vurdering er basert på 250 tonn avfall, må det bli gjennomført ei ny vurdering. b. Vi hevdar at å dumpe industriavfall i ein vassforekomst ikkje er ei vesentleg samfunnsinteresse i følgje rettleiingsdokumenta til direktivet, og at det difor ikkje er grunnlag for å akseptere dette som eit unntak i samband med artikkel 4.7 i direktivet. Adresse: Miljøhuset Mariboes gate 8, 0183 Oslo Telefon: Faks: E-post: naturvern@naturvernforbundet.no Internett: Bank: Org nr:

2 c. Vi vil vidare understreke at rettleiingsdokumenta er akseptert av alle EU medlemsland og av Noreg. Vi er difor usamde i direktoratets konklusjon om at EU-domstolen, CJEU, i realiteten set statane fri til å gjera kva dei vil når det gjeld å implementere vassdirektivet. d. Vi presenterer ny informasjon om ein prosess som er initiert av Kommisjonen (DG EN) for ytterlegare å «styrke» rettleiingsdokumenta for unntak til artikkel Direktoratet aksepterer at de nyttige mål, der tilsigtes ved de nye ændringer eller forandringer af vandområdet, kan ikke på grund af tekniske vanskeligheder eller uforholdsmæssigt store omkostninger opnås med andre midler, som miljømæssigt er en væsentligt bedre løsning. 1 a. Vi hevdar at det er fleire alternative metodar for gruvedrift og tiltak for avfallsreduksjon som kan bli gjennomført, og som ikkje gir «uforholdsmæssigt store omkostninger». Samanlikna med standard metodar i den europeiske og internasjonale gruveverda, kan dumping av gruveavfall i Førdefjorden i staden bli vurdert som uforholdsmæssig rimelig. b. Vi hevdar at ein avfallshandteringsplan med avfallsreduserande tiltak skulle ha vore etablert før det vart gjeve løyve, og før ein diskuterer alternative metodar for å lagre avgangsmassane. Ein plan for avfallsreduksjon med reelle tiltak kunne ha ført til vesentleg avfallsreduksjon, men Klima og Miljødepartementet har i staden gjeve løyve til dumping av alle dei 250 millionane med restmasse, og har dermed akseptert at det ikkje vil vera nokon avfallsreduksjon. Dette kan vera eit brot, både mot vassdirektivet og mot mineralavfallsdirektivet, som understreker tiltak for avfallsreduksjon, og som vart implementert som norsk lov Frå artikkel 4.7, dansk utgåve 2

3 Innhald 1: Løyve til å dumpe 250 millionar tonn med gruveavfall i Førdefjorden... 4 Eit vedtak må vera basert på korrekt kunnskap... 4 Tvilsam vurdering av partikkelspreiing og negativ påverknad frå partiklar... 4 Partikkelkonsentrasjon utan sikringsmargin... 6 Feil informasjon om innhaldet av tungmetall... 6 Økonomisk vurdering med særs liten verdi... 7 Kva er vesentlege samfunnsinteresser?... 8 Felles strategi for implementering... 9 Vil dumpinga kunne bli stansa i den neste vassforvaltingsplanen?... 9 Ny utvikling i bruken av artikkel Tilgjengelege metodar for å oppnå ei miljømessig vesentleg betre løysing Underjordsdrift og tilbakefylling Tilbakefyllingsbryting (tilbakefylling av avgangsmasse) Avfallsminimering og alternativ bruk av avgangsmasse Avfallsreduksjon Tørr lagring av avgangsmasse Mogleg brot på mineralavfallsdirektivet : Løyve til å doble dumpinga av gruveavfall i Ranfjorden : Løyve til å dumpe gruveavfall i Bøkfjorden Kommentaren vår : Vassforvaltingsplanane for må ha tiltak for å stoppe dei seks pågåande dumpingane i Noreg.. 14 Kommentaren vår

4 1: LØYVE TIL Å DUMPE 250 MILLIONAR TONN MED GRUVEAVFALL I FØRDEFJORDEN Direktoratet for den indre marknaden konkluderer med at løyvet til å dumpe 250 millionar tonn med gruveavgang i Førdefjorden ikkje er eit brot på vassdirektivet. Vi er usamde med direktoratet, og presenterer våre kommentarar her. EIT VEDTAK MÅ VERA BASERT PÅ KORREKT KUNNSKAP Direktoratet skriv at mengda med gruveavfall som skal bli dumpa i Førdefjorden er 250 tonn. Den korrekte mengda er 250 millionar tonn. Dersom dette berre er ein skrivefeil, ber vi om at det blir retta. Dersom konklusjonen er basert på ein tru på at det berre er 250 tonn som skal bli dumpa, kan vi ikkje sjå vurderinga til direktoratet som gyldig, og ber om ei ny vurdering av saka. Direktoratet for den indre marknaden skriv: Direktoratets gjennomgang av departementets vedtak om å gje løyve til gruveaktivitet er difor avgrensa. Rolla til direktoratet i denne gjennomgangen er ikkje å vurdere the merits til departementets vedtak, og det kan heller ikkje revurdere kunnskapsgrunnlaget som departementets vedtak er basert på. Rekkevidda til direktoratets gjennomgang er avgrensa til å vurdere prosessen som førte til departementets vedtak og vurdere om vedtaksprosessen har følgt krava til vassdirektivet og om det var klåre feil i departementets vurderingar» Vi hevdar at dersom ESA berre skal basere vedtaket sitt på kunnskapsgrunnlaget produsert av gruveselskapets konsulentar, så risikerer ESA å akseptere eit brot på vassdirektivet. Dersom viktige delar av kunnskapen produsert gjennom konsekvensutgreiinga ikkje er tilstrekkeleg og/ eller ikkje korrekt, så vil eit vedtak også kunne bli feil, og medføre eit brot på vassdirektivet. For å vera sikker på at ESA ikkje aksepterer eit brot på vassdirektivet, må ein vera sikker på at kunnskapen som har ført til vedtaket er korrekt. I klagen vår, og i tilleggsinformasjon som vi har sendt ESA, har vi vist at det er grunn til å stille spørsmål ved gyldigheita til fleire delar av den påståtte kunnskapen som er brukt som grunnlag for departementets vedtak. Departementet har basert vedtaket sitt nesten berre på kunnskap produsert av gruveselskapets betalte konsulentar, mens uavhengige og offentleg finansierte norske forskingsinstitusjonar (Havforskningsinstituttet og Nasjonalt institutt for Ernærings- og Sjømatforskning) og statlege organ (Fiskeridirektoratet og det tidlegare Direktoratet for Naturforvaltning) har stilt spørsmål ved viktige delar av dette kunnskapsgrunnlaget, og har gjeve åtvaringar mot den planlagde dumpinga av avfall i Førdefjorden. I tillegg har uavhengige forskarar (dr.philos. ass. prof. Kvellestad [Universitetet for Miljø og Biovitenskap] og Tor Gammelsrud [professor i oseanografi ved Universitetet i Bergen]) levert alternativt kunnskapsgrunnlag. TVILSAM VURDERING AV PARTIKKELSPREIING OG NEGATIV PÅVERKNAD FRÅ PARTIKLAR Kor langt vil dei finaste partiklane spreia seg? Dette er eit viktig spørsmål, og konklusjonane til gruveselskapets konsulentar har blitt utfordra av Havforskningsinstituttet og av uavhengige forskarar ved Universitetet i Bergen og Universitetet for Miljø og Biovitenskap. Denne uavhengige forskinga viser at det er ein stor grad av usikkerheit når det gjeld spreiinga av dei finaste partiklane, og at til og med særs låge konsentrasjonar av partiklar kan gje alvorlege negative verknader på marint liv. I tillegg har historia til dumpinga i Bøkfjorden og Jøssingfjorden vist at partikkelspreiinga blir langt større enn forventa. I Jøssingfjroden har Havforskningsinstituttet dokumentert at arealet med partikkelspreiing er fem 4

5 gongar større enn gruveselskapet har påstått. Dagens tilstand i Jøssingfjorden, der avgang frå ei TiO2 gruve (Titania) vart dumpa fram til 1984, burde ha vore vurdert som ein del av KU for TiO2 gruva i Engebø, men dette vart ikkje gjort. Nyleg offentleggjorde foto (13 juni 2016) frå fjorden, tekne av den kjende undervassfotografen Erling Svendsen, viser eit landskap som fortsatt er dekka av fint støv frå avgangen. 32 år etter at dumpinga stansa er avgangen enno ikkje stabilisert, og blir lett spreidd utover 2. Med bakgrunn i dette hevdar vi at førevar prinsippet skulle ha vore brukt, og at løyvet til å dumpe 250 millionar tonn med gruveavfall i Førdefjorden ikkje skulle ha vore gjeve. Direktoratet skriv: Departementet har fastslått at det er det er usikkerheit rundt mogleg miljøskade på grunn av partikkelspreiing frå gruveavgangen. Men, departementet har konkludert, med grunnlag i fleire studiar og utrekningar, med at det var ein låg risiko for skade frå avgangen. I breva våre til ESA har vi lagt ved ein rapport frå ein uavhengig forskar og spesialist på området, dr.philos. ass. prof. Agnar Ståle Kvellestad ved Universitetet for Miljø og Biovitenskap 3. Han har lagt vekt på at dei industriskapte partiklane det dreier seg om ikkje er fullt ut karakteriserte. Han har også vist at konklusjonane i fire rapportar frå konsulentane er direkte misvisande på grunn av feilaktige referansar til forskingspublikasjonar. Gruveselskapets konsulentar har sitert feil, selektert og/ eller misvisande frå internasjonale forskingsartiklar når dei påstod at ein partikkelkonsentrasjon på 50 mg/l kunne bli brukt som ei øvre grense for negative konsekvensar. Han har difor konkludert med at rapportane frå konsulentane har fungert som selektive filter mellom dei grunnleggjande vitskaplege kjeldene og offentlege organ. Den øvre grensa for negative påverknad skulle ikkje ha blitt sett høgare enn 2 mg/liter med partiklar i følgje dei internasjonale forskingsrapportane som det vart sitert frå via rapportar skrivne av NIVAs svenske dotterselskap. Med andre ord, i følgje ei rekke internasjonale studiar, er det stor risiko for skade frå partiklar frå avgangen. I tillegg har han vist at det er god grunn til å stille spørsmål ved gyldigheita til data som er mata inn i modellen som er brukt for å modellere/ kalkulere spreiinga av dei finaste partiklane. Vi har også sendt ESA resultata frå ein alternativ modell frå Havforskningsinstituttet for spreiing av partiklar, som indikerer stor risiko for omfattande spreiing av fine partiklar. Gruveselskapets konsulentar produserte rapportar som viste at det nesten ikkje ville bli spreiing av dei finaste partiklane. Som eit ytterlegare argument for å akseptere departementets vedtak, skriv direktoratet: Dette omfattar etablering av tiltak for overvaking, at avbøtande tiltak blir etablert, for eksempel avbøtande tiltak kopla til utsleppsystemet for å avgrense partikkelspreiing frå deponeringsstaden, og at departementet, om nødvendig, har kravd at aktivitetane kan bli stoppa for å unngå forverring av miljøstatusen til vassforekomsten. Vårt svar på dette er at dersom partikkelspreiinga skulle vise seg å bli større enn forventa, er det berre to aktuelle avbøtande tiltak, anten sterk auke i mengda av flokkuleringskjemikaliet Magnafloc 155, som det er gjeve løyve til, eller eit skifte til eit meir effektivt og meir giftig flokkuleringskjemikalium. Erfaringa frå historia til dumpinga av avgang i Bøkfjorden har vist at begge desse tiltaka vart gjennomførde, med dårleg resultat for miljøet. Sydvaranger gruve, med løyve til å dumpe gruveavfall i Bøkfjorden, starta nesten omgåande med å bruke andre og meir giftige kjemikalar enn dei hadde løyve til. Naturvernforbundet og Natur og Ungdom meldte dette til politiet i mai 2010, og Klima og Forurensningsdirektoratet (no ein del av Kvellestad A (2015): Planned submarine disposal of mining waste in the Førde Fjord of Norway - underestimation and undercommunication of harmful effects of suspended industry-created particles on fish pages. The report was sent as additional information to the complaint , available at 5

6 Miljødirektoratet) konkluderte med at dette var eit brot på løyvet, og kravde stopp med ein gong 4. Etter nokre få dagar fekk selskapet eit midlertidig og seinare eit varig løyve til å halda fram med å bruke dei nye kjemikaliane for å unngå negative økonomiske konsekvensar for gruveselskapet og for samfunnet 5. Miljøet var mindre viktig enn dei økonomiske konsekvensane for gruveselskapet. Omgåande avslutning av dumping, som vil medføre stans i gruveaktiviteten, oppseiing av dei tilsette, og mogleg konkurs for gruveselskapet, er difor ikkje eit sannsynleg tiltak for styresmaktene. I ein slik situasjon er det meir sannsynleg at dumpinga vil få halda fram i mange år, med aukande negativ påverknad for fjorden og for kystområdet utanfor. Vår oppfatning er difor at det avbøtande tiltaket som er fastlagd av departementet ikkje er truverdig, når ein tek med i vurdering den store negative påverknaden på gruveselskapet og dei tilsette dersom selskapet vart pålagt å stanse dumpinga omgåande. PARTIKKELKONSENTRASJON UTAN SIKRINGSMARGIN Som følgje av arbeidet til dr.philos. ass. prof. Agnar Ståle Kvellestad, har Miljødirektoratet og departementet akseptert at forslaget til gruveselskapets konsulentar på å setja ei grense på 50 mg/l partikkelkonsentrasjon for negative konsekvensar utanfor deponiområdet, var ei alt for høg grense. Løyvet set grensa for partikkelkonsentrasjon til 2 eller 3 mg/l. Dette er betre, men stemmer enno ikkje overeins med tillegget til vassdirektivet, annex V 1.2.6, ettersom det ikkje er brukt ein sikringsfaktor. 2 or 3 mg/l partikkelkonsentrasjon er grensa for negative konsekvensar, men kan ikkje bli brukt som konsentrasjonsgrensa for utslepp av gruveavgang. Annex V krev ein sikringsfaktor, og i følgje dette, skulle konsentrasjonsgrensa ha blitt sett vesentleg lågare enn 2-3 mg/l for å sikre god økologisk status utanfor deponiområdet. Vi siterer frå Kvellestads rapport: As particles of the present project are supposed or alleged to settle and not to accumulate in the water body, although not documented for the smallest particles, the environmental quality standard should approximately correspond to the emission limit values [ELVs]. Inferring ELVs from present knowledge requires an appropriate methodology including consistent use professional terminology. Therefore, and because procedures for setting «particle standards» apparently have not been developed from the directive, one should apply the procedures for the setting of chemical quality standards as expressed in Annex V (page 52) of the directive (EC 2000). This procedure involves at least two steps in assessing ELVs. In more detail, the directive recommends the use of acute LC50 and chronic NOEC values, all for different trophic levels. Both are effect concentrations or estimated from observations. Further, it recommends acute LC50 values to be divided by a safety factor of 1,000 and chronic NOECs to be divided by factors of 10, 50 or 100, depending on the number of species and trophic levels investigated FEIL INFORMASJON OM INNHALDET AV TUNGMETALL Direktoratet skriv: Når det gjeld tungmetall, har departementet funne at innhaldet av tungmetall i avgangen vil korrespondere med dei naturlege bakgrunnsverdiane i det aktuelle området. I følgje konsekvensutgreiingane (KU) er det ikkje korrekt at konsentrasjonane av tungmetall i avgangen svarer til bakgrunnsverdiane

7 Tungmetall Konsentrasjonen i avgangen/ eklogitt ( g/g) Konsentrasjonen i naturleg sediment ( g/g) Skilnad Cu 55, % Cr % Ni 42 NA NA Pb 74, % Zn % Co 85,4 NA NA Informasjon frå KU 6 Sitert frå KU-rapporten: Sammenlignet med bunnsedimentene i fjorden er innholdet av metaller som krom, kopper, bly og sink en faktor to høyere i malmen. Den korrekte utsegna er difor at det er ein vesentleg skilnad mellom bakgrunnsnivået for Cu, Cr, Pb og Zn og innhaldet av desse metalla i avgangsmassen. Konsentrasjonen av Cu er spesielt høg. I følgje ein tabell frå Miljødirektoratet for å evaluere marine sediment, er konsentrasjonen av Cu så høg at sedimentet skulle ha blitt klassifisert som dårleg, med akutt giftig verknad frå korttids eksponering. Vi vil også peike på det høge nivået av Ni, eit prioritert stoff i vassdirektivet. Vi har informert ESA om det høge innhaldet av metall i eit tidlegare brev 7. Som vi siterte i vår klage til ESA, har Miljødirektoratet slått fast i ein e-post at avgangsmassen ikkje kan bli klassifisert som inert. Det høge metallinnhaldet vil ytterlegare underbyggje dette. ØKONOMISK VURDERING MED SÆRS LITEN VERDI Når det dreier seg om evaluering av dei økonomiske konsekvensane frå den planlagde gruva, har det ikkje vore ei vurdering av det moglege tapet av arbeidsplassar i turisme og i den viktige sjømatnæringa på grunn av dumping av gruveavfall i den reine Førdefjorden. Ein rapport frå Sintef, bestilt av Sunnfjord Næringsutvikling, presenterte berre den økonomiske verknaden av gruva, utan å ta med dei negative verknadene på natur, samfunn og eksisterande næring/ industri 8. Synspunktet vårt er difor at den økonomiske vurderinga som er produsert i KU er verdlaus som grunnlag for å vurdere den totale økonomiske verknaden frå gruveprosjektet, og kan bli sett på som ein konstruksjon for å oppnå at gruveplanane vart godkjende. I klagen vår har vi vist at næringsorganisasjonane til turistnæringa, villaksorganisasjonane og sjømatnæringa/ industrien, alle er samde i ei felles fordømming av dumpeplanen. Hovudgrunnen er at næringa for dei alle er avhengige av ryktet om reine og urørde Norske fjordar. 6 Fysisk-kjemiske egenskaper til eklogitt og avgang, NIVA, May 2009, tabell 1. 7 Letter 13 May 2016, Doc 7; Friends of the Earth Norway about heavy metals in the Engebø tailings. 8 Arne Stokka et. al Sintef rapport: Økonomiske ringvirkninger av mineralbrudd i Engebøfjellet 7

8 Sogn og Fjordane fylke, der vi finn Førdefjorden, har suksessrike og varierte næringar som er tilpassa vestkysten. I mange år har dette vore fylket med den lågaste prosenten arbeidslause, i dag med 1,6% arbeidslause, samanlikna med det nasjonale gjennomsnittet på 2,9% 9. Eksisterande næringar er no bekymra over at dette kan endre seg, og 60 selskap, med ein total årleg omsetnad på 17 milliardar NOK, har protestert mot planane. Vi hadde dette brevet som vedlegg til klagen vår 10. Direktoratet skriv: Direktoratet meiner at departementet hadde rett til å konkludere med at prosjektet ville føre til fordelar som kan bli karakterisert som vesentlege samfunnsinteresser. Som vi har vist over, har det ikkje vore tilstrekkeleg og uavhengig økonomisk evaluering av alle sider og verknader frå gruveprosjektet til å konkludere med at prosjektet vil føre til vesentlege positive verknader. Dumping av gruveavfall i Førdefjorden kan i staden føre til færre arbeidsplassar og eit totalt økonomisk tap, på grunn av den negative verknaden på sjømatnæringa og turistindustrien. Dette har ikkje vore vurdert. I tillegg er vi usamde i bruken av vesentlege samfunnsinteresser for dette prosjektet, og har ytterlegare argument under. KVA ER VESENTLEGE SAMFUNNSINTERESSER? Rettleiingsdokumentet for artikkel har følgjande liste til hjelp for å vurdere bruken av vesentlege samfunnsinteresser (som unntaksgrunnlag): 1. Tiltak eller politikk med mål om å verne fundamentale verdiar for livet til innbyggjarane (helse, sikkerheit og miljø); 2. Grunnleggjande politikk for staten og samfunnet; 3. Gjennomføre aktivitetar av ein økonomisk eller sosial natur for å oppfylle spesielle forpliktingar for offentlege tenester. Dumpinga av industriavfall i ein vassforekomst kan ikkje bli akseptert ved å bruke nr 1 eller 3 (helse og offentlege tenester). Det bør likeins bli sett som umogleg å kalle dumping av industriavfall i vassforekomstar som «grunnleggjande politikk» for Noreg eller for det norske samfunnet. Synspunktet vårt er at rettleiingsdokumentet seier at vesentlege samfunnsinteresser berre kan bli brukt for prosjekt som er grunnleggjande for funksjonen til samfunnet. Gyldigheita til dette rettleiingsdokumentet: Medlemslanda i EU, Noreg og EU-kommisjonen har i fellesskap utvikla ein felles strategi for å underbyggja implementeringa av direktiv 2000/60/EC, ved å etablere eit rammeverk for fellesskapets arbeid på området vasspolitikk (vassrammedirektivet)). Dette dokumentet er ei samanstilling av tidlegare felles aksepterte tolkingar for spørsmål som er relaterte til miljømål og unntak, og det er ikkje lagt til noko nytt» 9 Unempoyment statistics, the Norwegian Labour and Welfare Administration, June 2016: +statistikk/hovedtall+om+arbeidsmarkedet/_attachment/440677?_download=true&_ts=155a119e Ja til reint hav nei til fjorddeponi! (Yes to a clean sea no to tailings disposal in the fjord). A petition to the Government, 11 Guidance document no 20, GUIDANCE DOCUMENT ON EXEMPTIONS TO THE ENVIRONMENTAL OBJECTIVES, European Communities,

9 Med andre ord, dette rettleiingsdokumentet omfattar tolkingar av unntak som det er semje om hos alle medlemslanda i EU og Noreg. FELLES STRATEGI FOR IMPLEMENTERING Direktoratet viser til EU-domstolen; Court of Justice of the European Union (CJEU): CJEU har vist til at prinsippa og rammeverket skal bli utvikla av statane ved hjelp av individuelle tiltak, og at vassdirektivet ikkje har som mål å oppnå fullstendig harmonisering av regelverket som gjeld vatn». Det er ein skilnad mellom å be om fullstendig harmonisering og ein plikt til å følgje spesielle rettleiingsdokument som det er semje om mellom alle medlemslanda og Noreg for å sikre ein felles strategi for å implementere vassdirektivet. Vi hevdar at avgjerda i CJEU ikkje medfører ein nasjonal rett til å sette dei felles aksepterte rettleiingsdokumenta til sides, og at rettleiingsdokumenta må bli brukt for å vurdere unntak i samband med artikkel 4.7. Kommisjonen (DG EN) har nyleg lansert eit initiativ for å utarbeide eit meir spesifisert rettleiingsdokument for artikkel 4.7: Avstanden (mellom landa) i korleis unntak blir behandla har blitt identifisert som eit av områda som krev betring i implementeringa av vassdirektivet. (Strategic Coordination Group, 22 February 2016) Vassdirektørane frå alle medlemslanda og Noreg tek del i dette arbeidet. VIL DUMPINGA KUNNE BLI STANSA I DEN NESTE VASSFORVALTINGSPLANEN? Dersom eit løyve til dumping blir gjeve ved å bruke artikkel 4.7, så vil dumpinga føre til ei fysisk endring av fjordens botn, øydeleggja alt liv på botn, og dermed etablere «dårleg» økologisk status. (Dette resultatet er akseptert av departementet). I den påfølgjande vassforvaltingsplanen må det bli avgjort om dumpeplassen kan bli akseptert som ein sterkt modifisert vassforekomst (SMVF) eller ikkje. Dersom vassforekomsten ikkje kan bli klassifisert som SMVF, må dumpinga stanse, for å oppnå «god» økologisk status. I klagen vår refererte vi til rettleiingsdokumenta for SMVF (akseptert av alle medlemslanda og Noreg), og viste at rettleiingsdokumenta berre aksepterte konstruksjonen av viktige strukturar for samfunnet som SMV, slik som vassforsyning, hamneanlegg, energiforsyning, bruer etc. Dumping av industriavfall er langt frå eksempla som er lista som akseptable i rettleiingsdokumenta. Dumpinga må difor bli stansa i den neste vassforvaltingsplanen. Dette ville vera ein merkeleg situasjon; gje løyve til dumping ved hjelp av artikkel 4.7, og så krevja stans i dumpinga fordi dumping ikkje kan bli akseptert som SMVF. Dette er sjølvsagt ikkje ein intensjon i vassdirektivet, og difor bør rettleiingsdokumenta for SMVF bli brukte som eit tillegg for å tolke setninga vesentlege samfunnsinteresser i artikkel 4.7. I klagen vår argumenterte vi for å bruke rettleiingsdokumenta for SMVF i vurderinga for artikkel 4.7, og vi kan ikkje sjå at direktoratet har kommentert dette. 9

10 NY UTVIKLING I BRUKEN AV ARTIKKEL 4.7 Det er eit pågåande arbeid, initiert av Kommisjonen (DG ENV), for å utvikle nye rettleiingsdokument for å sikre ein felles framgangsmåte for bruken av artikkel 4.7 i medlemslanda. Vi siterer frå arbeidet i «Strategic Coordination Group» (SGS): Avstanden i grunngjevinga for å godta unntak har blitt identifisert som eit av områda som må bli betre i implementeringa av vassdirektivet. Kommisjonen og medlemslanda har spesielt identifisert behovet for å utvikle slike retningsliner når det gjeld bruken av artikkel 4.7 for nye modifikasjonar av dei fysiske tilhøva til vassforekomstar og for nye berekraftige menneskelege aktivitetar for utvikling. Vurderingar relaterte til sterkt modifiserte vassforekomstar (SMVF) og kunstige vassforekomstar: bruken av artikkel 4.7 vil også vera viktig for SMVF og kunstige vassforekomstar dersom det er eit potensiale for forverring eller ein risiko for ikkje å oppnå målsettinga om godt økologisk potensiale. På den andre sida, naturlege vassforekomstar som blir påverka av unntaksreglane i artikkel 4.7 er det naturleg at vil bli karakteriserte som SMVF etter at prosjektet er gjennomført. Vurderinga av påverknaden på overflatevatn (etter artikkel 4.7) bør difor stemme overeins med kriteria for å peike ut SMVF. 12 (Vår understreking) SCG uttrykker her det same som vi uttrykte i klagen vår og i føregåande kapittel, at rettleiingsdokumenta for å peike ut SMVF også bør bli brukte når ein vurderer konsekvensar på grunn av nye prosjekt (4.7). Kva type prosjekt har vist seg å vera utfordrande ved bruken av artikkel 4.7? Bruken av artikkel 4.7 har vist seg å vera ganske utfordrande for ei rekke medlemsland, spesielt når det gjeld prosjekt i tilknyting til vasskraft, navigasjon, uttak av grus, uttak av vatn og flomvern. Når det er sannsynleg at desse prosjekta vil føre til ei forverring av tilstanden eller føre til risiko for at ein ikkje kan oppnå dei miljømessige måla, kan dei berre få løyve dersom alle vilkåra i artikkel 4.7 blir tilfredsstilte. Igjen ser vi ei lista med prosjekt som er av strategisk betydning for samfunnet, som energiproduksjon, navigasjon etc. Å dumpe industriavfall i ein vassforekomst er ikkje på lista, verken for artikkel 4.7 eller for SMVF. Å akseptere eit prosjekt som omfattar dumping av industriavfall i ein vassforekomst er langt frå den typen prosjekt som kan bli klassifisert til å vera innanfor ramma av unntaksreglane til 4.7. TILGJENGELEGE METODAR FOR Å OPPNÅ EI MILJØMESSIG VESENTLEG BETRE LØYSING Direktoratet skriv: alle praktisk tilgjengelege tiltak er gjennomførte for å bøte på dei skadelege verknadene og at måla (for tiltaket) ikkje kunne bli oppnådd ved hjelp av andre metodar med vesentleg betre miljøresultat, på grunn av tekniske hinder eller uforholdsmessig stor kostnad. Vi er sterkt usamde i denne konklusjonen. Konklusjonen vår er at det er fleire tilgjengelege metodar som vil gje vesentleg betre miljøresultat, og som både er teknisk akseptable og utan uforholdsmessig stor kostnad. Lengre ned diskuterer vi alternative metodar for gruvedrift, avfallsreduksjon og metodar for tilbakefylling som er i vanleg bruk internasjonalt. Vi hevdar difor at desse metodane ikkje er uforholdsmessig kostbare. Det er i 12 Strategic Coordination Group, Ad-hoc Task Group Guidance on Article 4.7, Terms of Reference ATG Guidance on Article 4(7), 22 February

11 staden metodane som er valde av Nordic Mining som er uforholdsmessig rimelege samanlikna med standard europeisk og internasjonal gruvdrift, spesielt når det gjeld å dumpe gruveavgang direkte i Førdefjorden. UNDERJORDSDRIFT OG TILBAKEFYLLING Drifta av Engebøgruva er planlagd å starte med ein periode med dagbrot, og etter nokre år halda fram som ei underjordsgruve. Dagbrotsperioden vil skape store mengder gråberg som skal bli lagt i eit landdeponi, og vil i tillegg gjera det vanskeleg å praktisere tilbakefylling av restmassane. Plasseringa av malmkroppen gjer det mogleg å praktisere underjordsdrift heilt frå starten, og dermed unngå dagbrotsperioden. Malmkroppen er orientert vertikalt, frå toppen av fjellet og ned under havnivå. Både i dagbrotsperioden og perioden med underjordsdrift er det planlagd å ha ein tunnel frå havnivå for å koma inn til malmen. Denne tunnelen kunne også ha vore brukt for å få tilgang til den delen av malmen som ligg over havnivå utan å bruke eit dagbrot frå toppen av fjellet. Ein slik driftsmetode er planlagd brukt i den planlagde Nussir kopargruva, som har ein liknande plassering av malmkroppen, og metoden kan sjølvsagt også bli brukt i Engebø. Det er tre fordelar i samband med underjordsdrift i staden for dagbrot: Mindre skade på naturen Mindre gråberg produsert, og ikkje bruk for deponi for gråberg Mogleg å praktisere tilbakefylling av avgangsmasse samtidig med gruvedrifta, og dermed oppnå vesentleg reduksjon av avgangsmasse til deponi Slik denne illustrasjonen frå gruveselskapet viser, er det ikkje behov for å ha ein periode med dagbrot. (Vi har indikert dagbrotsvolumet med dei to stipla linene). Plasseringa av malmkroppen, retningane, nivåa og plasseringa nær fjorden, liknar på malmkroppen til Nussir i Kvalsund, men Nussir-selskapet har planlagd å ta ut all malmen med underjordsdrift, for å redusere miljøinngrepet. Det har ikkje vore ei vurdering av denne alternative driftsmetoden for Engebøgruva. TILBAKEFYLLINGSBRYTING (TILBAKEFYLLING AV AVGANGSMASSE) Internasjonalt blir det ofte brukt tilbakefyllingsbryting (overhead og underhead cut and fill). Eit volum med malm blir teke ut av gruva for prosessering, og dette volumet blir etterpå fylt med avgangsmasse. Volumet fylt med avgangsmasse bli så brukt som ein arbeidsplattform for å ta ut neste volum med malm etc. Med modifikasjonar kan denne metoden bli brukt for gruvedrift både oppover og nedover. 11

12 Fordelane med denne brytingsmetoden er både å stø opp dei tomme gruveområda for å unngå kollaps i gruva, og å oppnå fordelen med internt deponi av avgangsmasse. AVFALLSMINIMERING OG ALTERNATIV BRUK AV AVGANGSMASSE Løyvet til å dumpe gruveavfall i Førdefjorden omfattar eit vilkår om at Nordic Mining skal etablere ein avfallsbehandlingsplan (kapittel 9.2 i løyvet), og det er spesielt spurt om ei vurdering av tilbakefylling og alternative bruk av avgangsmassen. Dersom Nordic Mining verkeleg etablerer omfattande alternative bruk av avgangsmassen og i tillegg praktiserer tilbakefylling, så kan avfallsmengda bli vesentleg redusert. (Under indikerer vi at det er i det minste mogleg å redusere avfallsmengda med 60 70%, eventuelt å fjerne alt avfall). Miljødirektoratet og departementet skulle ha kravd ei vurdering av avfallsreduksjon før dei gav løyve til dumping. Departementet har i staden gjeve løyve til å dumpe alle dei 250 millionane tonn med avgangsmasse, og har dermed akseptert ingen avfallsreduksjon (slik som tilbakefylling og alternative bruk av avgangsmassen). Diskusjonen om alternative lagringsmetodar og konklusjonen til departementet og direktoratet er ikkje basert på verknadene frå avfallsreduserande tiltak som må vera med i avfallshandteringsplanen, ein plan som er kravd i mineralavfallsdirektivet. Konklusjonane til departementet og direktoratet om at fjorddumping er det einaste aktuelle alternativet er difor basert på utilstrekkelege utgreiingar. I tillegg til eit brot på vassdirektivet, kan mangelen på ein avfallshandteringsplan, før det vart gjeve løyve til dumping av gruveavfall i Førdefjorden, også vera eit brot på mineralavfallsdirektivet, eit direktiv som legg stor vekt på avfallsreduksjon. Mineralavfallsdirektivet vart implementert som norsk lov AVFALLSREDUKSJON Dersom Nordic Mining praktiserer alternative bruk av avgangsmassen, som vist i KU, er det mogleg å redusere avfallsmengda vesentleg, eventuelt å fjerne alt avfall Dersom Nordic Mining praktiserer underjordsdrift heilt frå starten og praktiserer tilbakefylling under drift, er det mogleg å fylle omlag 50% attende i gruva av det materialet som blir teke ut frå gruva Dersom Nordic Mining praktiserer dagbrot i starten og gjennomfører tiltak for å kunne bruke dagbrotet til tilbakefylling i tida med underjordsdrift, bør det vera mogleg å fylle attende mesteparten av avgangsmassen frå underjordsdrifta. Totalt kunne også dette gjera det mogleg å fylle attende minst 50% av avgangsmassen Konklusjonen er at dersom ein kombinerer alternativ bruk og tilbakefylling er det mogleg å redusere avfallsmengda med minst 60 70%, og kanskje fjerne alt avfallet Konklusjonen er at ein avfallshandteringsplan med vekt på avfallsreduksjon ville ha gjeve eit heilt anna utgangspunkt i diskusjonen om dei ulike alternativa for korleis ein skulle lagre resten av avgangsmassen. TØRR LAGRING AV AVGANGSMASSE Tørr lagring (dry stacking) er ein alternative metode for å lagre avgangsmasse, med aukande interesse og bruk internasjonalt. Avgangsmassen blir avvatna, og er difor vesentleg enklare å lagre og/ eller bruke til alternative formål. Det blir dermed ikkje naudsynt med ein dam for massen. Teknisk utstyr for å avvatne avgangsmasse, med tilstrekkeleg kapasitet, er enkelt tilgjengeleg på marknaden. Tørr lagring er ikkje vurdert av departementet. 12

13 MOGLEG BROT PÅ MINERALAVFALLSDIREKTIVET Vi siterer frå artikkel 13 introduksjonskapittelet til mineralavfallsdirektivet (the Mining Waste Directive) i dansk original: Medlemsstaterne bør sikre, at driftsherrer i udvindingsindustrien udarbejder passende affaldshåndteringsplaner for forebyggelse eller minimering, behandling, nyttiggørelse og bortskaffelse af udvindingsaffald. Disse planer bør udformes på en sådan måde, at de sikrer passende planlægning af affaldshåndteringen med henblik på minimering af affaldsproduktionen og affaldets skadevirkninger og fremme af nyttiggørelse af affaldet. (vår understreking) Dette understreker at formålet med avfallshandteringsplanen er å hindre eller redusere avfallsmengda som skal gå til lagring i eit deponi. Denne planen må difor bli etablert som eit grunnlag når ein skal utstede eit løyve for eit avfallsdeponi. Dersom avfallsmengda blir vesentleg redusert, så kan dimensjonen til deponiet bli kraftig redusert, og dette vil påverke valet av kva type deponi som er aktuelt. I retningslinene for inspeksjon av lagringsplassar for gruveavfall finn vi følgjande informasjon: 6.1 Før deponeringa «Detaljane for utforming av deponistaden, saman med avfallshandteringsplanen og den første versjonen av O&M planen (plan for drift og vedlikehald) vil bli laga og sendt inn i samband med arbeidet for å gje løyve (til deponiet). 13 (vår understreking) Her blir det slått fast at avfallshandteringsplanen skal bli laga som eit av dokumenta som skal bli sendt inn før det blir gjeve løyve til å etablere ein lagerplass for avfall. Konklusjonen vår er at avfallshandteringsplanen må bli etablert før ein planlegg korleis avfallet skal bli lagra. I tilfellet Engebø, vil dette seia at avfallshandteringsplanen med tiltak for å minimere avfallsmengda skulle ha vore etablert før departementet vedtok løyve til å deponere ei viss mengd gruveavfall. Avfallshandteringsplanen med tiltak for å redusere avfallsmengda er nødvendig for å kunne vurdere kor stor mengde avfall som skal bli handtert. Berre då er det mogleg med ei god vurdering av alternative metodar for å handtera/ lagre avfallet, slik som dumping i Førdefjorden, tilbakefylling eller lagring i dammar eller tørr lagring. I tilfellet Engebø er det ikkje ein slik avfallshandteringsplan, og difor ingen plan for avfallsminimering. Som eit resultat av dette har departementet gjeve løyve til å dumpe alle 250 tonna med gruveavfall, utan eit einaste tiltak for avfallsminimering på plass. Mineralavfallsdirektivets artikkel 5.1 gir detaljert instruksjon om etableringa av ein avfallshandteringsplan. Vi hevdar at det er eit brot på mineralavfallsdirektivet at departementet gav løyve til å dumpe alle 250 millionar tonn med gruveavfall i Førdefjorden utan ein avfallshandteringsplan som inkluderer tiltak for å minimere avfallsmengda. Med ein god plan for å redusere avfallsmengda, kunne avfallsmengda bli vesentleg redusert, og dette ville ha påverka vurderinga av alternative metodar for å lagre den reduserte mengda med gruveavfall. 13 European Commission, DG Environment, Establishment of guidelines for the inspection of mining waste facilities, inventory and rehabilitation of abandoned facilities and review of the BREF document No /2010/576108/ETU/C2, Annex 2, Guidelines for the inspection of mining waste facilities, April

14 2: LØYVE TIL Å DOBLE DUMPINGA AV GRUVEAVFALL I RANFJORDEN ESA vurderer fortsatt denne saka, og vi har ikkje ytterlegare kommentarar. 3: LØYVE TIL Å DUMPE GRUVEAVFALL I BØKFJORDEN Den norske nasjonale lovgivinga var allereie vedteke då løyvet vart gjeve i 2008, men vassdirektivet vart først akseptert som norsk lov 1. mai ESA har difor slått fast at det nye løyvet ikkje var eit brot på vassdirektivet. KOMMENTAREN VÅR Det har no vore praktisert dumping av gruveavfall i Bøkfjorden gjennom fleire år, og løyvet må difor blir vurdert i følgje vårt klagegrunnlag nr 4 (stenging av pågåande dumping). I vassforvaltingplanen for Bøkfjorden 14, er den økologiske statusen vurdert til særs dårleg, og det er slått fast at det ikkje er mogleg å endre denne situasjonen så lenge dumpinga av gruveavfall frå Sydvaranger gruve held fram. Vassforekomsten er ikkje klassifisert som sterkt modifisert, men det er likevel ikkje planlagd tiltak for å endre situasjonen. Vi hevdar at dette er eit brot på vassdirektivet. 4: VASSFORVALTINGSPLANANE FOR MÅ HA TILTAK FOR Å STOPPE DEI SEKS PÅGÅANDE DUMPINGANE I NOREG Departementet vedtok endeleg vassforvaltingplanane 1. juli , og vi har berre ein tilleggskommentar mens vi ventar på at ESA vurderer dette spørsmålet. KOMMENTAREN VÅR Noreg aksepterte vassdirektivet 1. mai 2009, og har ein tidsfrist på 15 år (1. mai 2024) på å oppnå god økologisk og god kjemisk status. Så langt vi forstår artikkel 11.7, må tiltak for å oppnå god status i 2024 vera operative i Konklusjonen vår er difor at stenging av dei seks pågåande dumpingstadane må bli inkludert som tiltak i vassforvaltingsplanane for for å oppnå god økologisk og kjemisk status i On behalf of the complainants Lars Haltbrekken Chair of Naturvernforbundet / Friends of the Earth Norway