- Spesialeininga prioriterer feil

Transkript

1 lesarar LAURDAG 4. september 2010 nr årg. kr. 15 Følg med på hallingdølen.no helgebel Prostipresten SIDE Ein Børli frå Bromma SIDE MEINER: «Det er sikkert riktig at HV endrar strategien i takt med utviklinga i samfunnet. Men ein kan ikkje organisere seg vekk frå realitetane svekt sikkerheit og beredskap i område som Hallingdal» Side 2 - Spesialeininga prioriterer feil Politiførstebetjent Roy Riksvold (biletet) er meldt til Spesialeininga for politisaker. Han nekta å sleppe ein mann som hadde laga bråk inn på Hallingmarken. Riksvold vart raskt innkalla til avhøyr. Samtidig skjer det ikkje noko med dei alvorlege korrupsjonsskuldingane mot Gol og Hemsedal lensmannskontor. Årsaka er stor saksmengde hjå spesialeininga. SIDE 4 5 Nok sopp til alle Sundag er soppens dag, og det bugnar av gode matsoppar i skogen. Du skal ikkje sjå bort ifrå at du finn både steinsopp, piggsopp og den ettertrakta kantarellen. Side Ha med kjennarar: Harald Aagaard frå Geilo har plukka sopp sidan han var småfant. Han veit kva han er ute etter.

2 2 SYNSPUNKT LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 Ansvarleg redaktør Bjarne Tormodsgard Adm.direktør Kjell Vidar Bergo Partipolitisk uavhengig lokalavis for Hallingdal Grunnlagt 1936 vekas strek Trygt og sikkert leikemiljø Heimevernet har fram til i dag vore ein viktig del av forsvaret av landet. Også Hallingdal. Slik er det ikkje lenger i same grad. Generalinspektøren for Heimevernet, generalmajor Kristin Lund, møtte denne veka Nedre Hallingdal Forsvarsforening. Der orienterte ho om dagens HV og dei utfordringane denne forsvarsgreina har. Det er grunn til å merke seg to sider ved dagens HV. For det fyrste det manglande samsvaret mellom politisk ønske/strategi og økonomisk løyving. Nye tider «Sikring av dammar og kraftanlegg har vore ei prioritert oppgåve for Heimevernet i Hallingdal» Sidan 2005 er mannskapa i Heimevernet halvert frå til Det er eit politisk val. Det som uroa generalinspektøren mest er at politikarane etter denne halveringa ikkje følgjer opp med pengar til å trene den reduserte staben. I 2012 er det berre pengar til trening av kanskje halvparten av styrken. Tronge økonomiske rammer tvingar fram nye omstruktureringar. Lund signaliserer færre kommunale HV-nemnder. Det andre me merkar oss er at innlandet, som Hallingdal, ikkje blir definert som noko viktig området i HVsamanheng. På sett og vis er det positivt å ikkje vera ein del av eit utsett område i tilfelle krig viss det er korrekt. Spørsmålet ein kan stille er om det er ei slik vurdering, eller om det er tronge økonomiske rammer, som er grunnlaget for konklusjonen. Sikring av dammar og kraftanlegg har vore ei prioritert oppgåve for Heimevernet i Hallingdal. Som følgje av nødvendige prioriteringar er ikkje dette viktig nok lenger. Heimevernet prioriterer verdiar langs kysten og i tettare befolka område. Generalinspektøren signaliserer at kraftselskapa sjølv må sikre beredskapen og forsyninga. Det er ei oppgåve kraftselskapa ikkje kan makte aleine. Heimevernet har vore det lokale forsvaret her til lands. Med dei innstrammingane og endringane som no er gjort, leitar HV etter sin nye identitet. Det er sikkert riktig at HV endrar strategien i takt med utviklinga elles i samfunnet. Men ein kan ikkje organisere seg vekk frå realitetane svekt sikkerheit og beredskap i område som Hallingdal. Det står ingen andre klar til overta denne rolla når HV trekkjer seg tilbake. Teikning: Ola Bersvein Klåpbakken Postboks Ål Kjem ut tysdag, torsdag og laurdag. Kontortid: Måndag-fredag: Telefon fax annonseavd: fax redaksjon: nyheitstips kveldstid: distribusjonsansvarleg: tlf Avdelingskontor Nesbyen (måndag/onsdag/fredag) tlf E-postadresser redaksjonen@hallingdolen.no tusentipset@hallingdolen.no hallingnytt@hallingdolen.no lesarbrev@hallingdolen.no annonse@hallingdolen.no abonnement@hallingdolen.no Abonnementsprisar 12 mndr... kr. 1640,- 6 mndr...kr. 890,- 3 mndr...kr. 480,- Bankgiro Annonsefristar Tysdagsavisa innan måndag kl Barnebileta innan fredag kl Torsdagsavisa innan onsdag kl Barnebileta innan tysdag kl Laurdagsavisa innan fredag kl Barnebileta innan torsdag kl Sats/montasje: Hallingdølen AS Trykk: Dagblad-Trykk AS Avfotografering eller gjenbruk av stoff, bilete og annonser utan avtale er ikkje tillatt. Innsendt stoff blir til vanleg ikkje honorert med mindre anna er avtala. Hallingdølen forbeheld seg retten til å publisere innsendt stoff også i vår nettutgåve. er eit klageorgan oppnemnt av Norsk Presseforbund. PFU behandlar klager mot pressa i presse etiske spørsmål. Adr.: Rådhusgt. 17. Postboks 46 Sentr Oslo tlf fax E-post: pfu@np-nr.no

3 LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 NYHEITER 3 Mot eit vakrare Geilo Realiserer gatebruksplan Fase I skal vere ferdig 15. oktober Endeleg skjer det noko med sentrum på Geilo! Det er ein gjengs reaksjon når fase I av gatebruksplanen no blir sett ut i livet. Kjell Slåtten ks@hallingdolen.no Det skjer i vestre del av sentrum, på ei vel 200 meter lang strekning av Geilovegen frå Ustekveikja Energi til Hallingstuene. Grunnarbeidet starta så smått i fjor haust. Om halvannan månad skal Geilo vest stå ferdig. Her set me standarden for det som seinare skal skje i andre delar av sentrum, seier Berit Heitmann, prosjektleiar for gatebruksplan Geilo. Over og under bakken Arbeidet med den siste finishen i Geilovegen, den som vil feste seg på netthinna hjå folk, har så vidt starta. Eg kan love at om ein månad vil det sjå ganske så annleis ut her. Utsjånaden av gata vil bli heilt endra, frå å vere «utflytande» til å stå fram som meir velordna, seier Heitmann. Men før den synlege finpussen kan leggjast, er det gjort mykje usynleg arbeid i grunnen. Ole Erik Dybsjord frå driftsavdelinga i teknisk etat i Hol kommune har vore med som lokal kjentmann under heile prosessen. Han fortel at i fjor haust vart vatn- og avløpsnettet under vegen rusta opp, i tillegg til kummar for overvatn. Etter ein vinterpause starta arbeidet opp att måndagen etter Skarverennet i vår. Det er lagt nytt berelag og eit nytt lag asfalt. At arbeidet har teke tid, har m.a. samanheng med at det nye må stå ei stund for å «setje seg» før ein kan gå vidare med neste skritt. Fortau og parklommer «Nye» Geilovegen vil få fortau på begge sider av vegen, 3 meter breitt på nordsida og 1,5 meter breitt på den andre sida. På den vel 200 meter lange strekninga skal det byggjast tre opphøgde fotgjengarovergangar. Både desse og fortaua skal steinleggjast, slik det er gjort mellom anna i Ål sentrum. I tillegg finn ein plass til totre parklommer i tilknyting til gata. Desse skal plantast til med tre og busker og utstyrast med benker eller sitjegrupper. Det skal merkast tydeleg når ein kjem frå vest, at ein kjem inn i eit sentrum med høgare standard, seier Heitmann. Kinagranitt: Granitthellene frå Kina har leigespor for blinde og mønster meisla ut for hand. Fase I av gatebruksplan for Geilo har ei total kostnadsramme på 7,65 mill. kroner. Anleggsgartnarfirmaet Aakerholt Steen & Lund AS er i gang med å leggje fortau. Fortaua blir steinlagde med store heller av lys grå granitt frå Kina. På midten har dei langsgåande leigespor, til hjelp for svaksynte og blinde som går med blindestokk. På om lag 2/3 av breidda har fortauet eit mønster meisla ut for hand, for å hindre at det blir for glatt når det kjem snø og is. Femårsperiode Hol kommune har innteke plassen i førarsetet for at det skal skje ei utvikling i Geilo sentrum. I løpet av vinteren vil planlegging og prosjektering av fase II av gatebruksplanen, mellom anna med gågate og amfi, pågå for fullt. Der reknar me med å starte arbeidet ute til neste vår, fortel prosjektleiar Berit Heitmann. Det er ikkje sett opp nokon eksakt timeplan, men i løpet av ein femårsperiode håpar ein å ha sett heile gatebruksplan Geilo ut i livet. Lovar godt: Prosjektleiar Berit Heitmann og oppsynsmann Ole Erik Dybsjord meiner arbeidet i Geilovegen lovar godt for resten av sentrum. Invitasjon til seminar Ny pensjonsreform DnB NOR Hallingdal har gleden av å invitere deg til seminar tirsdag 14. september Tema: Pensjonsreformen: Hva betyr den nye pensjonsreformen for deg? Foredrag fra Vital Liv og pensjon Sted: Solstad Hotell, Gol Tid: Påmelding innen 10. september: Mette Eggen mette.eggen@dnbnor.no tlf Ingrid Lovenberry Ødelien ingrid.lovenberry.odelien@dnbnor.no tlf Vi dekker hele Hallingdal! Tlf Fantastisk driftsikker varmepumpe fra

4 4 NYHEITER LAURDAG 4. SEPTEMBER Men meg har dei tid til Roy Riksvold oppgitt over Spesialeininga Mens det dreg ut med etterforskinga av korrupsjonsskuldingar mot Gol og Hemsedal lensmannskontor, måtte politiførstebetjent Roy Riksvold i Nes til avhøyr i ei heilt annan sak. Arne O. Lindahl aol@hallingdolen.no Riksvold kommentar det slik: Det er mogleg eg er meir «populær». Åtte månader etter at Falck redningstenest melde lensmannskontoret på Gol for korrupsjon, er ikkje etterforskinga av saka ein gong påbegynt i Spesialeininga for politisaker. Ifølgje etterforskingsleiar Liv Øyen skuldast det generelt stor saksmengde. Det reagerer Riksvold på. Eg derimot vart innkalla i ei sak som aldri burde ha vore sendt til Spesialeininga, seier han. Nekta tilgjenge Riksvold er meldt etter at han nekta ein mann tilgjenge til Hallingmarken i Nesbyen i fjor. Mannen vart nekta å kome inn fordi han hadde laga bråk dagen før. I januar same år hadde Riksvold og makkeren hans, Flå-lensmann Geir Vidme, teke førarkortet frå den same mannen. Då handla det om råkøyring i Hemsedal. Seinare fekk mannen førarkortet tilbake, han slapp med ei åtvaring. No er Riksvold meldt både for å ha teke førarkortet frå mannen, og for å ha nekta han tilgjenge til Hallingmarken. Vart innkalla Eg måtte nekte han tilgjenge fordi han hadde laga bråk dagen før. Me stod i porten på marknadsplassen fordi leiinga i Hallingmarken bad oss om det, seier Riksvold. Eg var innkalla til avhøyr i denne saka for 14 dagar sidan. Og så pratar dei om kapasitetsproblem i Spesialeininga for politisaker! Kvifor reagerer du? Eg reagerer på at Spesialeininga grunngjev kapasitetsomsyn som årsak til at dei ikkje har begynt på saka frå Gol, men dei «bryr» seg altså om meg i ei sak som aldri skulle ha vore hjå Spesialeininga. Meldt før Roy Riksvold er meldt fleire gonger til Sefo, seinare Spesialeininga for politisaker. Han er aldri vorte dømt. Det er slik at er du ein spydspiss, skal folk ta rotta på deg. Eg har ikkje tenkt på det, men kanskje er det ein samanheng her når dei har tid og kapasitet til meg i ei ikkje-sak. Dette er iallfall feil prioritering, seier Roy Riksvold. Reagerer: Politiførstebetjent Roy Riksvold i Nes meiner Spesialeininga for politisaker brukar tida feil når dei somlar med å behandle korrpusjonsskuldingar mot nabolensmannen, samtidig som dei er kjappe med å kalle han inn til forhøyr i ei ikkje-sak. (Arkivfoto) Unndrog nesten Radiumhospitalet tapte ein million kroner Ein næringsdrivande i Som dagleg leiar og ansvarleg i eit anna selskap unnlet Ål unndrog nærmare han også å føre rekneskap ein million kroner i fortløpande. Han vart tiltalt moms. No må han i og dømt for brot på meirverdiavgiftslova, rekneskapslova og fengsel. bokføringslova. Arne O. Lindahl aol@hallingdolen.no Han dreiv eit enkeltmannsføretak, og sendte inn terminoppgåver med null i omsetning, trass i at føretaket både hadde omsetning og inntekt. I ein fireårsperiode, frå 2003 til 2007, unndrog han til saman kroner i moms. I Hallingdal tingrett forklarte han dette med at innteninga var dårleg. Førte ikkje rekneskap I tillegg til å unndra moms unnlet han i denne perioden også å føre rekneskap. 20 dagar Å underslå nærmare ein million kroner i moms og forsømme rekneskapsplikta er alvorlege straffbare forhold, slår retten fast. Utgangspunktet for desse lovbrota er fengsel i 150 dagar. Fordi han la alle korta på bordet med ein gong fekk han ein strafferabatt. Retten dømde han til fengsel i 120 dagar. I skjerpande retning har tingretten lagt vekt på at kundane hans er fakturert med moms mens han sjølv ikkje har oppgitt denne omsetninga til styresmaktene. Innbrot i hytte Det har vore ei rekkje innbrot og tjuveri i Hallingdal i seinare tid. Det siste innbrotet var i ei hytte på Ustaoset. Utbyttet vart magert, det er berre ein nøkkel som er stole. Gode føremål hjelpte ikkje. Gardbrukar Kåre Groseth får kjøpe garden Nordre Hjelmen på odel. Bernt Ivar Bergum bib@hallingdolen.no Torsdag kom Hallingdal tingrett med dom i saka mellom Radiumhospitalets Legater og gardbrukar Kåre Groseth. Sistnemnde hadde saksøkt legatet for å ha overkøyrd odelsretten. Saka galdt ein gard etter Jenny Hjelmen i Grøndalen i Hemsedal. Derson Radiumhospitalets Legater ikkje ankar, kan den delikate gardstvisten vere avslutta. Kan koste kreftsaka dyrt Eigedomen består i hovudtrekk av hovudbruket Nordre Hjelmen, nokre stølshus og mindre fritidsbustader og noko dyrkamark. Det har vore ulik verdivurdering, men no har retten landa på vel 1,9 millionar kroner for heile garden. Det er om lag lågare enn Groseth tidlegare har gitt tilbod om. Begge partar fremja under Får gard på odel: Kåre Groseth får kjøpe Nordre Hjelmen på odel. Det har Hallingdal tingrett avgjort. Radiumhospitalets Legater har ein månad på seg til avgjere om dei skal anke. rettssaka krav om at motparten skulle dekkje sakskostnadene. Radiumhospitalet har til no vurdert desse til Groseths advokat Bjørn Bergesen vil sende faktura på Det vil bety at kreftsaka sit att med 1,7 millionar. Det betyr i realiteten eit tap på kroner. Kjøper «usett» Radiumhospitalets Legater, som har som mål å skaffe pengar til kreftsaka, har arbeidd for å dele opp bruket. Motivet har vore å få ein høgast mogleg pris, og dermed også meir til kreftforsking. Det hjelpte lite når retten no har vurdert arealet som så stort at odelslova trer i kraft. Når retten også har vurdert garden til å ha eit økonomisk forsvarleg driftsgrunnlag var konklusjonen klar. Det betyr ikkje at garden er til å leve av, men kva gard er det i dag, seier advokat Bjørn Bergesen i ein kommentar. Motparten har ein månads ankefrist, og har førebels ikkje kommentert dommen. Ankar dei ikkje, vil Groseth no få overført nøklane slik at han også kan vurdere kva tilstand husa er i, også frå innsida.

5 Heistadmoen er senter for all drift av Heimevernet i Buskerud og Telemark (HV-03). Hovudaktivitet er utdanning av befal og soldatar for løysing av oppdrag i vakthald og sikring. Innsatsstyrkane har namnet «Gunnerside» etter tungtvassaksjonen på Rjukan under krigen. I 2010 har Gunnerside hatt 4 øvingar på Heistadmoen. Øvingane «LAMPLIGHT» ( september) og «MOONLIGHT» ( november) vil bli med heile styrken samla. Kjelde: LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 NYHEITER 5 4 NYHEITER TORSDAG 2. SEPTEMBER 2010 TORSDAG 2. SEPTEMBER 2010 Seier ja Teknisk sektorutv seier ja til bygging hytte på Hagastøl Torpo. Håvard Folkedal hf@hallingdolen.no Bekymra: Generalinspektør for Heimevernet, generalmajor Kristin Lund heldt foredrag om HV si framtid. Kvar HV, spurde lensmann i Flå, Geir Vidme. Han har 20 år som område sjef i HV bak seg og er bekymra over utviklinga. HV har ingen oppgåver Hallingdal Heimevernet blir «Kystvern» Generalinspektøren i Heimevernet: Kan ikkje prioritere kraftforsyning Lokale Heimevernsmannskap vil neppe få mykje øving med det første. HV må prioritere dei «verdiskapande» regionane i hovudstadsområdet og på Vestlandet. fakta: HV-03 Bernt Ivar Bergum bib@hallingdolen.no HV må prioritere kystområda. Det er der folketalet er størst og det er der dei store verdiane blir til, sa generalinspektøren for Heimevernet Kristin Lund. Ho var denne veka invitert til Flå av Nedre Hallingdal Forsvarsforening for å informere om status. Mange av dei frammøtte var uroa over forsvarsevna til Norge etter stadige kutt i løyvingar og om- kuttar og deretter heller ikkje løyver nok opp innan 24 timer. kapasitet til å sikre dammar og kraft- fleire frammøtte var at politikarane både i dag berre HV-mannskap stille støvlar i felten, men me vil ikkje ha struktureringar i Heimevernet. Talet på pengar til å trene den reduserte styrken. Det er likevel ikkje nok til å beskytte forsyning. Det må kraftselskapa sjølv øvingar for mannskapa går stadig ned. Målet var å trene heile styrken i meir enn éin bydel i Oslo. Det er vedteke sørgje for. Me oppmodar kommunane I år er det berre midlar til at knapt fem Det er kanskje pengar til å trene halvparten, sa Lund. Ho varsla at det også i framtida må me seie nei til oppdrag som planar, seier generalinspektøren. Ho ein struktur som ikkje blir finansiert. I om å ha med HV i sine beredskaps- tusen kvinner og menn får gjennomgå HV-trening. Det er berre 10 prosent av framtida vil måtte kome omstruktureringar. Truleg vil talet på kommunale HVforliset, sa Lund. kan bli redusert. til dømes å rydde opp olje etter Full-City- ser ikkje bort frå at distriktsstabar totalen. Eg trur det er farleg å ikkje trene nemnder måtte ned frå dagens om lag mannskapa over tid, sa lensmann i Flå 400. Det er både ein ressurskrevjande, HV sikrar ikkje krafta Trening skjer sentralt og områdesjef i HV gjennom 20 år, Geir kostbar og lite effektiv måte å drive HVklarering av mannskapa på. er for lengst erstatta av det langt mindre Oberstløytnant Vidar Dahl avviser «Over alt alltid». Det gamle HV-slagordet Nyleg fekk HV-03 ny distriktssjef. Vidme frå salen. Generalinspektøren var samd, og sa ho arbeider med saka. Men forpliktande «Verner. Vokter. Virker». Tek at han overtek ei avdeling på veg til ho arbeider mot tida. Manglar 200 millionar ein omsyn til folketal, manglande kystline nedlegging. For fem år sidan tok HV over det territoriale ansvaret frå Hæren. Det er HV som sjonale verdiar kan Hallingdal synast som prioritert. Det bur i vårt og det tilsynelatande fråværet av store na- Arbeidet i HV-03 er ikkje lågt Gamle og nye kutt Sidan 2005 er mannskapa til Heimevernet gått frå til i dag å omfatte eit gongstenesta er over. 1 milliard kroner (HV-03) og i nasjonal samanheng. manheng med HV-01 og 02 (Oslo, forvaltar vernepliktsmassen når første- ein utpost både i høve til eige HV-område nedslagsfelt, og me blir sett på i sa- mannskap på om lag går med til å drifte HV gjennom eit heilt Vil me sjå Heimevernet lokalt også i Akershus, Østfold og Vestfold. red. Ikkje viktig nok: Storsamfunnet har investert milliardar Kutta er resultat av ein kvalitetsreform og ei spissing av HV fortalde genepen mellom millionar kroner, men Lokal forankring vil vere like viktig. har treningsområde lenger, skjer tre- milliardverdiar til storsamfunnet. Men HV nedprioriterer år. For å trene heile styrken er prislap- framtida? merk.). Men fordi Hallingdal ikkje i vasskraftanlegg i Hallingdal som i sin tur bidreg med ralinspektøren. Det som uroa henne og berre ein femtedel er løyvd. I praksis kan Me treng spesialistar men me treng også ninga sentralt, seier Dahl. kraftverka. Dispensasjonen gjeld på ein stølsvoll. I ved sektorutval for teknis og ressurs fast at byg leggje til rette for å iv tige samfunnsintere Krev re Hallingdal Hyttes AS må ha reguler plan for å gå i gan uttak av myrmass frå Langetjørn på gardsåsen. Håvard Folkedal hf@hallingdolen.no Sektorutval for teknis og ressurs i Ål vil ikkj kravet om regulerings ligg i arealdelen i kom nen. Kommunen yns gode og gjennomarbe nar for framtidige ma i kommunen, heiter d taket. Vedtaket vart g fem røyster. Attgrodd Hallingdal Hytteserv ser i søknaden sin at masse frå Langetjørn i eitt til to år. Det som landskapsmessig sett Ål har Ål ligg godt an til polutsal eit av dei aste åra. Håvard Folkedal hf@hallingdolen.no Tysdag var rådmann føraren og leiaren i mannsforening i Oslo representantar for AS nopolet. Det er mange Ål kommune tok initi få polutsal. Men så l ikkje styret funne pla på si årlege liste over n ringar. Gode signal Heller ikkje no blir det klart svar eller lovnad frå det som kom fram ligg det bra an for et i Ål neste år eller i 20 ordførar Torleif T. D Saman med Corinna leiar i kjøpmannsfore rådmann Bjørgulv No ordføraren fram syns argument. Tel positivt Det er i siste instans Vinmonopolet som av selskapet skal etabl Men ut frå det som k Faksimile Hallingdølen 2. september HV i Hallingdal: Behald utstyret Bjørnen slo til i Hemsedal - GPS varsla om sauedrap Torsdag morgon fekk sauebonde Petter Brennhovd beskjed via ein GPS-sendar som tydde på at ein sau kunne vera død. Line Sandvik ls@hallingdolen.no GPS-sendaren varslar når sauen vore i ro i meir enn tre timar, og Brennhovd fekk snart stadfesta mistanken. Bjørnen hadde vore og ete frukost, klokka for å vere heilt nøyaktig. Myljofjell To drepne sauer vart funne i eit området opp mot Skurvefjell, mellom Myljofjell og Såta. Dei låg nokre hundre meter frå kvarandre, og høyrer til to forskjellige buskapar. Det var tydelege teikn på bjørneangrep, med bitemerke over nase og jur og i brystet. Rovviltkontakt i Gol og Hemsedal, Einar Mjølid, var Bjørn i Hemsedal: Slik såg sauen ut då sauebonden Petter Brennhovd fann den torsdag. Skadene tyder på bjørn. på staden fredag og kunne konstatere at det høgst sannsynleg har vore bjørn på ferde. Eg er ikkje i tvil, men det skal kvalitetssikrast. Bilete og rapport skal sendast Statens Naturoppsyn. Men eg fann møkk etter bjørn, fortel han. Bjørn på fjelltur Kan det dreie seg om ein ny bjørn, eller kan det vere same som har vore på ferde i Ål. På Veståsen og i Vats? Det veit me ikkje. Men bjørn kan bevege seg i ein veldig radius. Eg trur me kan si at det kan vere den same, men det kan og vera ein annan. Er det ikkje unormalt at bjørnen slår til så høgt til fjells? Nei. Her er det bjørkeskog, og me kjenner frå fleire tiår attende at Bjørn har vandra over fjellet til Sogn, fortel Mjølid. Den kvir seg altså ikkje for ein fjelltur. Generalinspektøren i Heimevernet la nærast ned HV-aktiviteten i Hallingdal då ho besøkte Flå nyleg. Dette var nytt for oss, seier områdesjefen i Hallingdal. Bernt Ivar Bergum bib@hallingdolen.no Heimevernet må prioritere kvar og korleis dei skal bruka stadig mindre pengar. Generalinspektøren i Heimevernet var nyleg på Flå der ho forklarte situasjonen HV og heile forsvaret står ovanfor. No har områdesjef i Hallingdal, Kenneth Nordahl-Pedersen, sendt ut e-post til HV-mannskapa i Hallingdal med beskjed om å ikkje levere inn utstyr enno. «Hallingdal er fortsatt operativ», skriv han der. Reagerer Kva reagerer du på? Me er kjent med situasjonen, men eg reagerer på at bodskapen blir gitt i all offentlegheit. Den er heller ikkje i samsvar med den informasjonen me har fått tenesteveg, seier områdesjefen. Han har sjølv varsla den lokale HV-styrka tenesteveg, før han uttalar seg til Hallingdølen. Sjølv var han ikkje varsla om møtet på Flå. Nordahl Pedersen held seg difor til direktiv og signal frå sin sjef, distriktssjef Vidar Dahl. Kva går desse ut på? At eg kan rekne med å få trent 1/3 av styrken kvart år. Det betyr éin tropp med stab i tillegg. Det er dette eg held meg til. HV-mannskapa i Hallingdal (HV03201) er 135 mann. Sist øving var i 2007, etter det har det vore temmeleg stille. Til no i år er det berre staben som har fått trening. Det betyr at 5 mann frå Hallingdal er trent i Det burde vere 44 slik signala skulle tilseie. 5 mann svarar til 1/27 av dei lokale HV-mannskapa. Tankefull: Kenneth Nordahl- Pedersen. - Det er ingen planar om ytterlegare trening i år, fortel Nordahl-Pedersen. Frå objekt til flom Kva så med lokal trening? Områdesjefen trur ikkje det er avgjerande for kvaliteten på treninga. Snarare tvert om. Sentralisert trening gir betre kvalitet. Etter at HV har fått endra ein del oppgåver, er ikkje det avgjerande lenger. HV-området vårt består av lokale folk som kjenner området sitt. Lokale øvingar vil ikkje styrke lokalkunnskapen nemneverdig. Så lenge me ikkje skal sikre objekt her, er det uproblematisk, seier Nordahl-Pedersen. Depot og lager på Trytitjern på Nes er nyleg endra til eit såkalla «13-lager». Det utstyret som er i dalen er lite, og beredskapen er utelukkande i høve til å kunne avverje eller begrense naturkatastrofar eller andre alvorlege ulukker. Stadfestar ikkje dette langt på veg det generalinspektøren fortalde? Det kan du si, og korkje prioriteringar eller øvingsmønstre er noko nytt. Det er likevel uheldig at signala ikkje kjem frå leiinga på andre måtar. Min hovudbodskap er uansett at mannskapa ikkje må levere inn utstyret enno. Når skal du på neste trening? Eg veit ikkje når eg får øvd operativt, seier Kenneth Nordahl-Pedersen. Han reknar likevel framleis med både han og resten av staben skal til Heistadmoen med ein tropp i 2011.

6 6 NYHEITER LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 Politiet vil sjå nærare på Rv7 gjennom Herad Politiet varslar kontrollar og Statens vegvesen har strakstiltak. Prosjektet «Aksjon skoleveg» kan kome alt i haust. Både lokalt politi og utrykkingspolitiet (UP) er positive til å sjå nærare på skulevegar i Hallingdal. Distriktsleiar i UP, Anne Grethe Bakkegaard, stadfestar at UP ikkje er mykje i regionen vår, men varslar at det kan bli besøk i framtida. UP har relativt liten dekning i Hallingdal i forhold til talet på skular. Samarbeidet med lokalt politi står her sentralt, seier ho. Truleg aksjon i haust Kva med tilhøva i Herad spesielt? Heilt konkret vil UP kunne intensivere kontrollaktiviteten rundt denne særskilde skulevegen alt i haust, seier Bakkegaard. Ho ser ikkje bort frå det vil skje under parolen «Aksjon skoleveg». Prosjektet er kome i gang for å trygge norske skulevegar, og blir i dag vidareført av politiet, Trygg Trafikk og Statens vegvesen. Over heile landet blir det gjennomført samordna kontrollar i skulenære område. Utrykkingspolitiet samarbeider med lokalt politi om tid og stad for kontrollane innanfor aktuelle aksjonsveker. Trur på strakstiltak UP vil gjerne også ha ein dialog med Statens vegvesen og andre aktørar om eventuelle andre tiltak på denne konkrete strekninga, fortel Bakkegaard. Investeringskoordinator i Statens vegvesen Knut Erik Skogen, vil ikkje forskottere løysingar, men han vedgår at heile Herad-området er både trongt og vanskeleg. Eg trur det er viktig å få problema fokusert frå involverte partar, seier Skogen. Han trur det kan finnast strakstiltak, uavhengig av langsiktige vegløysingar. Vegvesenet har eigne satsingsområde når det gjeld tiltak for kryssingspunkt for mjuke trafikantar i skulenære område. Siste mulighet for innløsning av gamle 5-kronemynter uten hull De gamle 5-kronemyntene ble trukket tilbake i juli Fristen for innløsning er 31. desember Farleg skuleveg: Oliver (6) og Laurits (9) blir i dag møtt av faren Ole Roger Hagen når dei skal heim frå skulen. Risikerer livet Innløsning av myntene kan skje ved: Norges Banks hovedkontor i Oslo Norges Banks depoter (som driftes av NOKAS) i Stavanger, Bergen, Trondheim og Tromsø I banker som tilbyr denne tjenesten til sine kunder Det kan søkes om innløsning etter at fristen er gått ut. Det vil da normalt påløpe et saksbehandlingsgebyr. Mer informasjon om innløsningsregler for gamle sedler og mynter finner du på våre nettsider: eller ved henvendelse til Norges Bank. Tlf: Mange bryt fartsgrensa Kvar dag må Oliver (6) og Laurits (9) ha følgje av vaksne over Rv7 i Herad. Stor fart gjer skulevegen farleg. Bernt Ivar Bergum bib@hallingdolen.no Mange køyrer veldig fort, fortel Laurits. Fjerdeklassingen går vanlegvis saman med veslebroren Oliver som er førsteklassing Oliver. Dei stoppar når dei kjem til riksvegen. Der ventar dei på at assistenten frå skulen skal kome og følgje dei over vegen. Kvart år må ei handfull skuleelevar i Herad krysse eitt av to skumle fotgjengarfelt for å kome seg til skulen. Mange bilistar og lastebilsjåførar stoppar ikkje. Nokre prøver, utan å klare det. Det tek tid å stoppe eit vogntog på 60 tonn. Området er heller ikkje spesielt oversiktleg. Ved fleire høve har det nesten gått gale. «Det er berre eit tidsspørsmål før nokon smell skikkeleg i kvarandre» Ole Roger Hagen Uoversiktleg Farta må ned Det er fart som er hovudproblemet, seier Kari og Ole Roger Hagen. Foreldra til dei to skuleelevane er bekymra og fortel om fleire nestenulukker. Den første bilen stoppa for fotgjengarfeltet, men bil nummer to klarte det ikkje og køyrde forbi på utsida. Hadde ikkje assistenten drege Laurits til seg, ville han blitt råka, seier Ole Roger. Bilen snurra etterpå, legg Laurits til. Han hugsar hendinga godt. Den gongen var det vinter og vegbanen var glatt. Men utfordringa er der heile året. Foreldre med barnevogn har måtta springe ut av både veg og fortaug. Bilistar, gjerne både med mobiltelefonar og med for stor fart vil før eller sidan ta liv, fryktar Kari. Smale bruer Det er to fotgjengarfelt over Rv7 i området, eitt på kvar side av ei smal bru. Brua gjer sitt til at små fotgjengarar kan vere vanskelege å få auge på. Dei tre bruene som ligg tett i Herad er ei trafikkfelle i seg sjølv. To vogntog har store problem med å møtast. Kvart døgn passerer om lag 100 vogntog staden. Mange sjåførar er ikkje kjende. Mjuke trafikantar blir små i det store biletet. Det er berre eit tidsspørsmål før nokon smell skikkeleg i kvarandre. Me plukkar sta-

7 LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 NYHEITER 7 Klagar på Furuheim Fortidsminneforeningen hevdar at Gol kommune har brote regelverket på mange punkt ved å seie ja til å rive Furuheim. Torbjørn Gunhildgard tg@hallingdolen.no Det blir fleire og fleire aktørar i dramaet og føljetongen om eigedommen Furuheim i Gol. Like etter at Utval for natur og næring (UNN) sa ja til riving tysdag, greip Riksantikvaren inn og freda eigedommen mellombels. Lovstridig No har også Fortidsminneforeningen kome på banen og klaga på rivingsvedtaket. Det blir vist til paragraf 28 i forvaltningslova og peikt på mange moment som tilseier at vedtaket er ugyldig. «Manglene og lovstridighetene i vedtaket er så alvorlige at vi vil se på det som en alvorlig uthuling av regelverket dersom ikke klagen tas til følge» skriv Fortidsminneforeningen i Buskerud, signert av leiar Dag Erlend Lohne Mohn og Ola H. Fjeldheim. Til vanleg er det tilsette frå skulen som hentar og bringer dei trygt over den trafikkerte Rv7 ved Herad skule i Gol. på veg til skulen skuleveg Tiltak kan bli vurdert dig restar etter speglar, seier Ole Roger. Han køyrer sjølv trailer og stadfestar at «dårleg veg» og mjuke trafikantar er ein dårleg kombinasjon. Dødspotensial Tilsynelatande er det ikkje mykje å gjere med problemet. Vegstrekninga er merkt som den skal vere. Det seier byggeleiar i Statens vegvesen Bjørn Nyhus. Han har ansvaret for drift og vedlikehald på riksvegane i Hallingdal. Me set pris på tilbakemeldingar frå dei som brukar vegnettet, og må vurdere tiltak som til dømes forsterka skilting. Men at folk ikkje følgjer skiltinga er ikkje vårt bord, seier Nyhus. Knut Erik Jetlund, frå Trafikktryggleik Hallingdal, er ikkje i tvil om kva fartssyndarane utset skuleungane for. Både 70 og 80 kilometer i timen utgjer eit dødspotensial her, seier han. Enn så lenge får dei to gutane aldri gå åleine, heller ikkje på fritida. Seks ankepunkt Det er lista opp seks punkt der alle golingar som har vore involvert i Furuheimsaka blir irettesett. Både administrasjonen, politikarane og utbyggjaren/kjøparen får på pukkelen. Det blir peikt på fleire feil i saksbehandlinga. Det mest alvorlege er at kommunen ikkje har kunngjort godt nok at det er ei dispensasjonssak, og at det strir mot tidlegare vedtak i Gol kommune. Fortidsminneforeningen hevdar også at rivingsvedtaket er i strid med rikspolitiske retningslinjer, kulturminnelova og god forvaltningsskikk. SANDEFJORD - STRØMSTAD HØSTSALG Presskanne Liten Før 149,- KUN KR På en mengde varer i butikkene om bord Gaver Klær Leker Elektriske artikler m.m. KUN KR Flytevest Oppblåsbar Før 499,- 99,- 299,- Lommelykt Vanntett Før 49,- KUN KR 29,- Hodelykt Før 99,- KUN KR 49,- BILPAKKE 1 bil + 5 personer fra kr 125,- for Color Club medlemmer, fra kr 175,- for ikke medlemmer 1 bil og inntil 5 personer én vei. Tillegg for bil over 2 meter høy/5 meter lang. Spesielle betingelser gjelder colorline.no Bilpakke

8 8 hallingnytt Innleveringsfrist for bursdagshelsingar til barn t.o.m. 12 år: Tys dags avi sa...fre dag kl Tors dags avi sa...tys dag kl !Laur dags avi sa...tors dag kl Papirbilete blir berre returnert når det ligg ved frankert og adressert konvolutt. fødde Sykehuset Innlandet Gjøvik. Vår «Lykkeliten» kom til verden torsdag 26. august. Stolte foreldre er Geir Egil Johannessen og Amilie Bakken, Hol. bursdagsbarn Bærum Sykehus. Mandag 30. august var ventetiden over. Embrik og Madel ble stolte storesøsken til en nydelig gutt. Sigrid Kirkevoll og Tom Egil Kristiansen. Sørlandet sykehus Kristiansand Torsdag 19. august kom Martin kom til verden, han veide 3695 gram og var 50 cm lang. Stolte foreldre i Mandal er Jonny Sveen og Hanne Borø Sveen. Adrian Haugo Berg fyller 10 år 5. september. Gratulerer med dagen. Hilsen storesøster Julie, mamma og pappa. Hurra for Kenneth Thoen Lybekk, som fylte 8 år onsdag 25. august. Stor klem fra pappa og Suzy. Solveig Husemoen Rese fyller 4 år 4. september, og Birgit Husemoen Rese fyller 5 år 9. september. Pappa og mamma gratulerer godjentene sine med dagen. Fia Solhaug Junger fyller 5 år. Mamma, pappa, Hilde og alle slektinger og venner i Norge og Sverige gratulerer vår kosejente. Levanger sykehus. 2. september kom vår flotte prinsesse til verden. Stine Kleven Hernes og Knut Olav Nestås, Stjørdal. Ringerike sjukehus. 28. august fikk vi ei søt liten søster. Silje, Kristian, Siri og Mari. Stolte og glade foreldre er Hjørdis Magnetun og Magnar Haugo. Vi vil få gratulere Martin Knutsmoen Sørlie med 5 års dagen som var 3. septemeber. Klem fra Even mamma og pappa. Resten av familie hilser også. Ida Marie Breie fyller 6 år 4. september. Stor klem fra Karen Johanne, mamma og pappa. Bestemor og goffa, og dine hunde- og hestevenner gratulerer også. Vi vil gratulere Mailin Madsen Egelid, Grimstad, med 1 års dagen sin 4. september. Klem fra pappa, mamma og resten av familien på Nes og i Egersund. Anders Gabriel Torgalsbøen i Bud fyller 7 år 5. september. Gratulerer med dagen. Klemmer fra Erik Oliver, Håkon Arthur, mamma og pappa. Roland Brock i Oslo fyller 6 år måndag 6. september. Momo og gofa Kyrkjedelen gratulerer deg med dagen, og ser fram til at du kjem på besøk. bryllaup Vi gifter oss i dag, 4. september, i Caccamo slott på Sicilia. Knut Thorsheim og Torunn Rugaas, Geilo. arrangement Årets siste Torpo-tur Tysdag er det duka for sesongens niande og siste tur i «Ni på tøpp på Tørpo». Turen går frå Trillhus til Storlien og tilbake, eventuelt tilbake til klubbhuset på idrettsplassen. Lengda er 4 eller 7 kilometer, avhengig av alternativ. Etter turen er det sesongavslutning med premieutdeling på klubbhuset. Eit spenningsmoment er kven som får ha vandringsstaven det neste året. Vi vil gjerne gratulerer godjenta, Madel Kirkevoll, Oslo, med 3 års dagen i dag. Bursdagsklemmer fra gommo og goffa, samt resten av familien på Geilo. Even Vraalsen Larsen på Skedsmokorset, fyller 5 år 6. september. Gofa, Elida, mamma og pappa, bestemor og bestefar, tante og onkler gratulerer. Hurra for godgutten vår, Sander Kvamme Opstad, som fylte 1 år 2. september. Klemmer fra gommo og goffa. Resten av familien hilser også. Vi vil gratulere vår snille storesøster Emilie S. Lassegård, med 11 årsdagen 5. september. Glad i deg. Klem fra Linnea, Emma, mamma og pappa. Hurra for godjenta vår, Mie Natvig Intelhus, som blir 2 år 5. september. Store bursdagsklemmer fra mamma, pappa, besteforeldre og oldeforeldre. Vår älskede Thea Tingstad, Stakkestø 8, Geilo fyller 10 år 6. september. Kramar från mormor og morfar, Anna, Peter, Elin, Tove, Vidar og Lova. Me gratulerer godjenta Tøri Medgard Skår med 3-årsdagen som var 3. september. Kjempeglad i deg. Klemmar frå Marte, Elias, mamma og pappa. Vi vil gratulere jenta vår, Linn Therese Thorsby Breie, med 12 års dagen 6. september. Bursdagsklemmer fra Guro, mamma og pappa. Buktaler Chris og dukka Øystein til Hemsedal Søndag (5.) besøker den kjente buktaleren Chris Duve og dukka Øystein (bildet) Kyrkjestugu i Hemsedal. Disse karene er kjent for stor formidlingsevne og mye humor, og de har gitt ut flere CD-plater. Det blir gratis CD til alle som kommer. Dette markerer starten på nysatsinga Søndag for alle, et månedlig arrangement for alle aldrer, som vil gå av stabelen den første søndagen i måneden. 1 time før samlinga er det mulig å kjøpe seg en rimelig søndagsmiddag. Bak det nye månedlige samarbeidsprosjektet står Hemsedal kyrkje, Normisjon, KRIK Høyfjellssenter og Skikyrkja. Gudmund Juliebø Privattelefonar ANSVARLEG REDAKTØR Bjarne Tormodsgard REDAKSJONSSJEF Knut Olav Kvissel UTGÅVEANSVARLEG Olav J. Bøthun Embrik Luksengard FOTO Sigmund Krøvel-Velle NETTANSVARLEG Erlend Hagen DATAANSVARLEG Odd Ingvar Bergo JOURNALISTAR Bernt Ivar Bergum Stein Torleif Bjella Håvard Folkedal Torbjørn Gunhildgard Arne Ole Lindahl Line Sandvik Kjell Slåtten Tor Folgerø Arne Sigurd Haugen ADM. DIREKTØR Kjell Vidar Bergo MARKNADSSJEF Rolf Sveinhaug ANNONSEKONSULENTAR Kjell Olav Braathen Linda Løvås Bjørn Åke Økland DISTRIBUSJON Odd Steinar Skarsbø TEIKNESTUGU Trond Andersson

9 Innleveringsfrist for gratulasjonsannonser: Tys dags avi sa... Måndag innan kl Tors dags avi sa... Onsdag innan kl !Laur dags avi sa... Fredag innan kl Pris: Kr 250,- med bilete. Kr 150,- utan bilete. E-post: Adresse: Hallingdølen, Boks 193, 3571 Ål. Dødsannonser og takkeannonser blir fakturert med millimeterpris. Redaksjonelt stoff til desse sidene: E-post: Tlf: , faks: Adr: Hallingdølen, Boks 193, 3571 Ål (mrk. hallingnytt). 9 Babysong på Frelsesarmeen Frelsesarmeen i Gymnasvegen på Gol startar haustsesongen torsdag 9. september med babyog småbarnssong for barn 0 2 år. Baby- og småbarnssong er gynging og synging, dans og leik, rim og regler, høgt opp i lufta, kile i magen, ned på teppet, vera heilt stille barn og vaksen, blikkontakt og kvile. Vesle lammet Krølle har gøymt seg, og vi må finna han. Det er fint å gynga i gjennomsiktige sjal, eller lage sjø og bølgjer med tynt silkestoff! Det er plass til maks 10 barn med kvar sin vaksen; mor, far eller besteforelder, og det vert starta ei eller to grupper, avhengig av påmelding. Det vert ti samlingar i løpet av hausten, og kvar samling varer om lag ein og ein halv time. Kvar samling startar med ein songdel og avsluttar med eit felles måltid. Meir informasjon om tid, påmelding og pris går fram av annonsen i Hallingdølen torsdag 2. september, eller ein kan ta kontakt med Marta Maria Espeseth. Babysangkonseptet er i Norge utvikla av Frelsesarmeen og foreininga Musikk i livets begynnelse gjennom dei siste ti-femten åra. Det har i seinare tid også blitt teke i bruk i dåpsopplæringa i Den norske kyrkja. Frelsesarmeen er no i gang med å vidareutvikla programmet med tanke på sundagsordet Søndag 5.september, 15.søndag etter pinse Bibelteksten Joh Etter dette var det en av jødenes høytider, og Jesus dro opp til Jerusalem. Ved Saueporten i Jerusalem ligger en dam som på hebraisk heter Betesda. Den er omgitt av fem bueganger, og der lå det en mengde syke; blinde, lamme, vanføre. De ventet på at vannet skulle bli rørt opp. For en Herrens engel steg fra tid til annen ned i dammen og rørte opp vannet. Den første som steg ned i dammen etter at vannet var blitt rørt opp, ble frisk, hvilken sykdom han så led av. Det var en mann der som hadde vært syk i trettiåtte år. Jesus så ham ligge der og visste at han hadde vært syk lenge, og han sa til ham: «Vil du bli frisk?» Den syke svarte: «Herre, jeg har ingen som kan få meg ned i dammen når vannet er rørt opp. Og når så jeg kommer, er det alltid en annen som Kontakt: Babysangkonseptet er i Norge utvikla av Frelsesarmeen og foreininga Musikk i livets begynnelse gjennom dei siste ti-femten åra. Det har i seinare tid også blitt teke i bruk i dåpsopplæringa i Den norske kyrkja. (Foto: Torstein Haug Hagen) mor og barn i asylmottak, og med tanke på vaksne og barn som treng ekstra støtte til relasjonsbygging i startfasen av foreldreskap og familieliv. Baby- og småbarnssong er eit inkluderande tiltak som skal styrka fellesskapet mellom barn og foreldre, barna seg i mellom, og i vaksengruppa. Når Frelsesarmeen står bak tilbodet, inneber det at ein ynskjer å formidla eit positivt gudsbilete, at ein anerkjenner barnetrua sin eigenverdi og gir rom for det kristne innslaget i barnekulturen. Ein syng både Ro, ro til fiskeskjær og Min båt er så liten, og ein legg vinn på at Guds velsigning kan erfarast når barnet finn ro og går uti før meg.» Da sier Jesus til ham: «Stå opp, ta båren din og gå!» Og straks ble mannen frisk; han tok båren og gikk. tryggleik i fanget til den vaksne. Det kristne verdigrunnlaget opnar for å ta i bruk songar frå andre kulturar og tradisjonar, og for å anerkjenna den trua folk har med seg der dei kjem frå. Når ein er tydeleg på eigen ståstad, er det lettare å snakka om dei store spørsmåla i livet og finna saman i det som styrkjer, samlar og byggjer. Å ta imot eit barn med alt ein har av omsorg og kjærleik, gi barnet ein god start i livet og styrkje barn og vaksne i å byggja gode relasjonar, er verdiar vi deler på tvers av tru og kultur. Derfor er det også at Frelsesarmeen engasjerer seg på dette feltet. Marta Maria Espeseth Vil du bli frisk? Hmm. denne teksten er sannelig utfordrende! Mennesker i vår tid vet også hva det vil si å vente på behandling i en helsekø, men om en i køen ikke hadde fått hjelp på trettiåtte år så hadde det garantert blitt store førstesideoppslag og ramaskrik! Når vi blir syke ringer vi fastlegen vår, og er det alvorlig slår vi nødnummeret 113! Vi måtte ringe dette nummeret en gang, og det var en utrolig lettelse å se blålyset like etter utenfor huset og flinke ambulansefolk sørget for at alt gikk bra! Det høres også rart ut i bibelteksten at det var den raskeste og sterkeste eller den med de beste vennene som ble frisk etter at engelen hadde rørt opp vannet, og ikke den som hadde ventet lengst eller den som hadde de største lidelsene! Vi forbinder jo englene som hjelpere til den som trenger det mest! Mannen måtte kjent seg svært urettferdig behandlet og hadde nå gitt opp alt håp. «Vil du bli frisk?» Spørsmålet måtte virket absurd i mannens ører. Klart han ville bli frisk! Jesus møter ikke mennesker med ferdige svar eller løsninger, men han lot mannen selv få sette ord på sine smerter, følelser og tanker. Når Jesus kom skjedde det et under som får Betesda til å harmonere med sitt navn: «Barmhjertighetens hus». Den syke får møte barmhjertigheten selv, og Jesus bryter den trettiåtteårige tunge lenka hans til senga og sier: «Stå opp, ta båra di og gå!» Og straks ble mannen frisk! Denne søndagen kalles for «Takknemlighetens søndag», og det ville sikkert denne mannen være enig i! Vi oppfordres også til å tenke etter små og større undere i livet vårt og takke Gud for dem! Det er stort og gledelig når en som har vært syk blir frisk! Men ikke alle ble helbredet ved Betesda dam denne dagen. Også i dag venter syke mennesker på hjelp i håp om å bli friske. Jesus taler ikke lettvint om sykdom og nød, men han sier at det skal komme en dag hvor alle som venter på ham ved sin «Betesda dam» skal berøres og helbredes. Det er ikke når en Herrens engel stiger ned og rører opp vannet, men når Jesus selv kommer tilbake med Guds rike. I Johannes Åpenbaring står det at der skal det ikke være noen tårer, sorg, skrik eller smerte, ja, selv døden finnes ikke mer. Svein Ellingsen har skrevet en flott salme om Guds nærvær i livets kamp og om ikke å miste håpet: «Gi håpet rom i denne tid, hvor langt du enn er nede. Hos dem som taper i sin strid, er Herren skjult til stede. Ved Kristi verk skal du bli sterk og hvile i Guds fremtid» (Norsk salmebok nr. 476) God helg! i farten MARIT MIKKELSPLASS 45 år. Bromma Saman med Geir Kåre Øen er ho løpsleiar for KM i orientering i Nesbyen i helga med 300 løparar på start. Er alt under kontroll? Eg søv godt om natta, men eg kjenner at pulsen er høgare enn vanleg. Slik skal det vere. Eg er veldig spent. Kva kan gå gale? Me er mest skjerpa på det sportslege. At alle kart er korrekte, at kodar og postar er riktige, og at løparane får rett løype på stafetten. Det er stort puslespel, dette. Er det årets store dugnad? Ja, og den har vara snart i eitt år. Løypeleggjarane vart piska ut like etter at snøen var gått. Det har vore intens planlegging og jobbing i eitt år. Det er tolv vaksne o-løparar i Nes, i helga er 50 personar med på arrangementssida. Kva imponerer deg? Rause folk som har mykje å gi og som alltid stiller opp. Kva irriterer deg? Det motsette og urettferdigheit. I CD-spelaren? «Skuggeredd». Det er musikk til eit eventyrspel i Heidal. Jan Olav Skinnemoen Sokneprest i Gol og Herad På nattbordet? «Panserhjerte» av Jo Nesbø, blant anna. Eg har stort sett krim på nattbordet. Framtidsønske? At barna mine skal utvikle seg og få eit godt liv. takk Nytt om namn Til kommunar/ bedrifter i Hallingdal. Send inn namn på nytilsette, type jobb og namn påbedrift/kommune. Ta gjerne også med litt om bakgrunnen til den nytilsette. Tusen takk for all oppmerksomhet på min 60 års dag. Inger Stein Berg Hjertelig takk for all oppmerksomhet ved Kari Søndrelis bortgang. Ole Knut m/familie Hjertelig takk for blomar, kransar og helsingar, og at de var med oss på gravferdsdagen til vår kjære Gunhild Stabæk. Takk for gava til Ål Luftambulanse. Bjørg og Knut Egil m/fam Norsk Caravan Club avd. Hallingdal takker Handelstand i hele Hallingdal for den store giverglede til vårt store og populære lotteri i forbindelse med «Hallingtreffet» og Kjerringtorget.

10 10 NYHEITER LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 Mange snytt for leilegheiter Dei 11 planlagde leilegheitene i nybygget på Esso-tomta på Sundre er skrinlagt. Torbjørn Gunhildgard tg@hallingdolen.no Endringane skjedde som følgje av finansieringsproblem i utbyggingsselskapet Sundre Eiendom AS. Det betyr at mange mistar sjansen til å kjøpe seg leilegheit i sentrum. Marknad og behov Hallingdølen kjenner til familiar som har vurdert å selja huset og kjøpe seg leilegheit på toppen av nybygget. Dagleg leiar i EiendomsMegler 1, Ole Jimmy Sortebråten, opplyser at det er mange som har meldt seg interessert. Me fekk spørsmål om å ta oss av salet av leilegheitene når prospektet blir klart. Me har vore i kontakt med rundt 20 som har bede om få tilsendt prospektet når den tid kjem. Sjølv om det erfaringsvis berre er prosent reelle kjøparar blant dei som ber om prospekt, viser det at det både er behov og marknad for leilegheiter på Sundre og i Ål sentrum, seier Sortebråten. Synd for Ål Leilegheitsprosjektet har så langt berre vore på planstadiet. Sortebråten har korkje kjennskap til teikningar, pris eller storleik på dei planlagde leilegheitene i toppetasjen. Det er synd for Ål dersom leilegheitsprosjektet ikkje blir gjennomført. Lettvinne og sentrale leilegheiter med garasje og heis er ein «vinnar» på marknaden. Det er mange huseigarar, spesielt eldre, som ynskjer å bu sentralt og sleppe vedlikehald og hagearbeid, seier Ole Jimmy Sortebråten. JEG HJELPER DEG Før Ålingen: Husa langs Sundrevegen snudde baksida til det som skulle bli det nye Sundre. Frå venstre og aus Nytt Sundre k Advokat Kjell Weiss-Andersen jr. Møterett for Høyesterett kjell.weiss-andersen@swan.no Kontraktsrett Byggesaker-håndverkertjenester - entreprise Mangler ved fast eiendom Nabotvister Arbeidsrett Familie - arv og skifte Advokatfelleskapet SWAN: Geilo: Geilovegen 14 Tel: Geilokontoret er telefonbetjent hver dag. Konferansetime ihht. avtale, også lørdager. ERNÆRING FOR AKTIVE BRUKSHUNDER Tirsdag 7. september kl inviterer vi til kurset Ernæring for aktive brukshunder. Det blir også et innlegg om førstehjelp denne kvelden. Velkommen! Sted: Veterinærene Nedre Hallingdal Gjensidigegården - Sentrumsvegen Gol. Tlf.: Det kostar å rydde opp i gamle synder. 28 millionar er prisen ålingane betaler for eit nytt og oppgradert sentrum. Håvard Folkedal hf@hallingdolen.no Hastverk kombinert med lite gjennomtenkte planar prega utviklinga i Myren. Frå midten av 1980-åra vaks eit nytt sentrum fram her. For fem år sidan starta Ål kommune i samarbeid med grunneigarane på ein omfattande og krevjande rydde- og oppgraderingsjobb. Resultatet er imponerande, utgangspunktet tatt i betraktning. Men det har kosta. 28 millionar kroner er prislappen på arbeidet med å oppgradere området rundt Ålingen kjøpesenter. No er det meste gjort, og ifølgje eit oversyn som Hallingdølen har fått frå økonomiavdelinga i Ål kommune, er det så langt brukt 24 millionar kroner av ramma. Det er kommunen som tek det meste av rekninga. Av ramma på 28 millionar dekker næringslivet 2,8 millionar. 25 år etter Siste delen av arbeidet som var ferdig i sommar, omfatta den austre delen mellom Ålingen og Montér, og likeins gangvegsambandet i retning Sundrehallplassen. På fem år er den mest sentrale delen av dagens Ål sentrum totalt fornya. Fullføringa skjer 25 år etter at Ålingen kjøpesenter vart opna. To sentrale bygningar på Sundre stod ferdige i 1985, fyrst Ålingen, deretter det som i dag heiter Thon Hotel Hallingdal. Det siste var i utgangspunktet tenkt som eit kombinasjonsbygg med butikkar og kontor i tillegg til ein hotelldel. Når prosjektet enda som eit reint hotell, er det rimeleg å tru at svaret er Ålingen. Kjøpmennene på Sundre gjekk inn i eit samarbeid om sitt eige kjøpesenter. Plassert på Myrenjordet nedanfor den dåverande sentrumskjernen. Utbygginga vart gjennomført raskt. Ålingen kjøpesenter stod ferdig alt på forsommaren 1985 og i god tid før hotellet opna dørene. Samantreffet Når utbygginga kunne gjennomførast raskt, var det ikkje berre på grunn av den byggtekniske løysinga dei samarbeidande kjøpmennene valde. Myren var fleire år tidlegare sett av til sentrumsføremål. Ei rask godkjenning frå kommunen var det som skulle til for å starta byggearbeidet. Tanken om eit kjøpesenter, slik som i andre bygder i Hallingdal, var ikkje ny. Men det var openbert Thons prosjekt på Sundre som gav fart til prosessen. Den same Thon var på den tida i gang med si kjøpesentersatsing. Same sommaren kunne han opna dørene for Strømmen Storsenter utanfor Oslo. Dette var etter den tids målestokk eit svært dristig prosjekt som vart ein suksess og ein milepæl i utviklinga av forretningsimperiet til Olav Thon. Alt nedover Ålingane fekk Ålingen og Thon Hotell Hallingdal. Og dessutan eit sentrum i rask endring. Tyngdepunktet vart i løpet av få år skuva nedover i retning Rv7. Ei utvikling som har pågått heilt fram til i dag. Prislappen på 28 millionar kroner for å oppgradere dagens sentrumskjerne, seier sjølvsagt noko om høge ambisjonar og krav til standard. Men kostnaden er nok også eit uttrykk for kor planlaus og tilfeldig utbygginga har vore. Ein openberr mangel på heiltheitlege løysingar har prega utviklinga. Då Ålingen stod klar på jomfrueleg mark, var både innbyggjarane, kommunen og folk flest vel nøgde. Ål hadde fått sitt kjøpesenter. Nokon debatt

11 LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 NYHEITER 11 Satsar for framtida Ja, det er store summar som er lagt ned i Myren dei siste åra. Men me må samtidig ikkje gløyme at dette er ei investering for framtida, seier ordførar Torleif T. Dalseide. Med ei kostnadsramme på 28 millionar kroner, der kommunen dekker det meste, satsar ålingane så det monnar for å gjera sentrum både funksjonelt og pent. Dette er ei oppgradering som viser att. Reaksjonane er positive på anlegget som er fullført. Også ordføraren møter folk som fornøgde Alle einige Sjølv om Myren-prosjektet har vore utfordrande å gjennomføre i praksis, er dette ei sak som har hatt brei politisk semje. Alle ser at det me gjer er til fordel ikkje berre for bygdefolket, men også for dei som gjester bygda. Å ha eit velfungerande sentrum og som i tillegg tek seg bra ut, betyr mykje, meiner ordføraren. tover: Bergbygget, Samvirkelaget, Ødegård (Sørensen), Aal Mote, Helgestad, Brye og Rust. osta 28 millionar eller nemnande interesse for korleis eit nytt sentrum skulle formast, var det ikkje. Det som skjedde vidare, var at den eine butikken etter den andre forsvann inn i Ålingen. Tomme lokale og stillstand prega Sundrevegen. Då Aal Sparebank flytta alt sitt ned i kjøpesenteret, var løpet køyrt. Fint og funksjonelt: Dei gler seg over det nye Myren. Frå venstre Kari Grete Kleivstøl, dagleg leiar i Ål Utvikling. ordførar Torleif T. Dalseide og Corinna Skrindo, leiar i Ål kjøpmannsforeining. Trafikkslum Etter kvart forma det seg ei ny handlegate på nordsida av Ålingen. Nybygde og ombygde forretningslokale var med på å skapa eit nytt sentrumsbilete. Fine lokale og bygningar i bra harmoni. Men om bygningsmassen vart fornya, så følgde tankegangen frå det gamle Sundretoget med ned i Myren. På Torget hadde bilar og folk levd i fredeleg sameksistens. Men det var før. Problemet var berre at nostalgien frå og 60-åra ikkje fungerte i eit nytt og dynamisk handelssenter med til tider stor trafikk og tilsvarande parkeringsbehov. Taparen vart miljøet og dei mjuke trafikantane. Somme snakka til og med om trafikkslum. Fyrst i samband med bygginga av Ål kulturhus som stod ferdig i 1992, kom debatten, utløyst av planane om eit parkeringshus. Eit anlegg som løyste parkeringsproblema der og då, men som samstundes la sterke føringar på all vidare utvikling. Ein annan sterk premissleverandør ligg på motsett side av Ålingen. På staden låg i si tid eit lite industribygg som husa Ål og Hol Vaskeri så lenge det sveiv. Her fekk Ål eit etterlengta byggesenter. Dette vart realisert gjennom ei omfattande om- og utbygging, der Ål kommune spela ei aktiv rolle. Men utbygginga skapte ny trafikk og eit komplisert trafikkbilete som før eller seinare ville krevje si løysing. Såg ikkje I ettertid er det lett å sjå at ingen heilt såg at bygginga av kjøpesenteret på Myrenjordet markerte slutten på ein epoke og starten på ein ny som skulle gje Ål eit nytt sentrum. Det tok tilsynelatande mange år før dette seig inn på Tingstugu og i det politiske miljøet. Dei som nok såg dette, var dei næringsdrivande. Men dei såg helst utviklinga frå sine interesser og var mindre opptekne av samlande løysingar. Det var med andre ord ikkje krefter som formulerte overordna mål for korleis det nye Sundre skulle formast, verken då Ålingen vart etablert eller i åra etter. Høgtid: Ein av dei fyrste dagane i juli 1985 kunne ordførar Knut Haug opne Ålingen kjøpesenter. Men etter tusenårsskiftet begynte det å skje ting. For fem år sidan starta arbeidet med å omskape Myren. Lett har det ikkje vore, og det har kosta. Enno står det att å finne ei permanent, praktisk løysing på ferdsla i Myrengata. Nytt Sundre Den sentrale delen av Ål sentrum har ikkje berre fått eit nytt og mjukare ansikt. Det er pent og med gode visuelle løysingar. Men aller viktigast: Det er lagt til rette for trafikkløysingar som kan fungere og som peikar framover. Dette er langt meir enn ei ansiktslyfting. Me snakkar om eit nytt Sundre. Styrker sentrum Dette handlar også om styrking av sentrum og dermed næringsutvikling. Eit godt og velfungerande sentrum er ein viktig føresetnad for framgang og utvikling i Ål kommune sett under eitt, meiner Dalseide. Av den grunn er 6,5 millionar av midlane som er investert, teke frå kommunens næringsfond. Sosialt liv Utbygginga sikrar trafikkløysingar som kan fungere. Samtidig er det lagt til rette for løysing av parkeringskaoset som til tider har vore i dette området. Dei gåande er betre sikra, og det er lagt til rette for sosialt liv under open himmel. Estetikken er også på plass. Det viktigaste er kanskje at heile området, frå Coop i vest til Sundrehallplassen i aust har fått ei heilheitleg løysing både når det gjeld motorisert trafikk og gåande. Gangvegane mellom dei ulike nivåa i sentrum er viktige deler for at det heile skal fungere. Solid standard Tradisjonen tru, Ål kommune har også i dette prosjektet satsa på god standard. Ikkje berre i teknisk forstand, men også når det gjeld estetikk. Ordføraren finn grunn til å minne om kostnader knytt til anlegg som ikkje ligg i dagen. Under utbygginga er også leidningsnett som ligg i bakken fornya. Andre krav På spørsmål om ikkje dei høge kostnadene også er eit uttrykk for manglar heilt frå starten av, svarar ordføraren slik: Når me driv utviklingsarbeid i dag, er det klart at me stiller høgare krav til gjennomtenkte planløysingar enn som var tilfelle i tidlegare år. Det er også andre krav til standard og tekniske løysingar både når det gjeld gjennomføring og materialbruk. Synet på estetikk og utsjånad er nok også endra over tid. Det me ser i Myren er framtidsretta, konkluderer ordførar Torleif T. Dalseide.

12 12 NYHEITER LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 Bleieavtalen 10 år! Ny-enda bedre avtale! Bleier og barnemat. Gjelder ut året Libero bleiepakke Hver2. Libero Hver gratis! 2 LIBERO BLEIEPAKKE UTEN Å BETALE DU FÅR HVER 2. Hvert 2. glass glass barnemat gratis! DU FÅR HVERT GLASS BARNEMAT UTEN Å BETALE For 10 år siden kom KIWI med Bleieavtalen. Siden den gang har vi gitt bort snart 7 millioner bleiepakker. Som en jubileumsgave til alle småbarnsforeldre gjør vi avtalen både større og enda bedre. Fra nå av får du hver 2. Liberopakke gratis. I tillegg utvider vi avtalen til også å gjelde barnemat på glass. Det betyr at du nå også får hvert 2. enkelt glass med barnemat gratis. Med avtalen trenger du ikke kjøpe de to pakkene eller glassene samtidig, men gjerne en og en så får du den 2. gratis neste gang du handler. Du behøver heller ikke handle begge i en og samme KIWI-butikk. Obs! Gjelder kun til private husholdninger og maks 4 pakker/glass pr. handel

13 LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 NYHEITER 13 Tilrår å verne Kulu Det ligg an til ein spennande sluttkamp om Kuluutbygginga i Ål. Håvard Folkedal hf@hallingdolen.no No foreslår rådmannen at Ål kommune seier nei til utbygging. Saka kjem opp i sektorutval for teknisk, næring og ressurs komande tysdag. Rådmannen rår politikarane til å be om at elva blir verna mot utbygging. Dette er eit av dei få vassdraga i Ål som ikkje er utnytta i kraftproduksjon, seier rådmannen. Han legg også vekt på verdiane elva har for friluftslivet og for landskapet. Uvisst utfall I kraftkommunen Ål er resultatet av denne saka ikkje gitt. Så langt har det store fleirtalet av politikarane vore positive når det har vore spørsmål om kraftproduksjon. Konsesjonssøknaden frå dei fem grunneigarane i Kulu som Norges vassdrags- og energidirektorat skal ta stilling til etter høyringsrunden, representerer noko nytt. I løpet av dei siste vekene har det kome opp eit engasjement for å hindre utbygging. Fossen Det er spesielt Kulufossen som har stått i fokus. I saksutgreiinga blir det lagt vekt på at ved ei utbygging vil reduksjonen i vassføringa føre til at fossen blir synleg færre dagar i året. Bedrog NAV for kr. Ein goling fekk utbetalt kroner i dagpengar frå NAV trass i at han hadde arbeid. Han unnlet å føre opp 567 timar som han faktisk hadde arbeidd. Mannen er Ein mann i Flå er dømt for heleri. Han kjøpte ei salongrifle og ei hagle som var stole, og han hadde heller ikkje gyldig løyve til å oppbevare geværa. Flåværingen hadde kjøpt dei for kroner. Han På den positive sida heiter det at kraftverket vil gi elektrisitet til å dekke behovet for 400 husstandar. Anlegget vil gje inntekter til utbyggjarane og til Ål kommune. Er utnytta I dag er mange av vassdrag i Ål utnytta i kraftproduksjon. Det gjeld Hallingdalselva, Sireåne Votna, Lya og Ridøla. Det er også i gang førebuingsarbeid for utnytting av andre vassdrag. Rådmannen stiller spørsmål om alle vassdrag i Ål skal byggjast ut, eller om det er ynskjeleg å ha nokre som renn fritt. Dersom det er ynskjeleg å ha vassdrag som ligg urørde, er Kulu eit naturleg val, ut frå lokaliseringa og natur- og friluftsverdiane elva representerer. Men noko fasitsvar er det ikkje i denne saka. Standpunkta vil avhenge av kva verdiar som skal leggjast til grunn, meiner rådmannen. Fleire val Rådmannen rår til at Kulu ikkje blir bygd ut, og peikar spesielt på fossen som eit viktig landemerke i bygda. Dersom dette ikkje skulle få tilslutning, inviterer rådmannen politikarane til å be om at inntaket for kraftverket blir flytta nedanfor Kulufossen. Dette reduserer fallet med om lag 30 pst. Som eit tredje alternativ foreslår rådmannen å stille strengare krav til minstevassføring. Det er kommunestyret som skal vedta endeleg uttale til konsesjonssøknaden. Det skjer seinare i månaden. tidlegare dømt for bedrageri to gonger. Men fordi han no er inne i ei positiv utvikling, dømde Hallingdal tingrett han under tvil til samfunnsstraff i 36 timar. Flåværing fekk samfunnsstraff forklarte i retten at han ville kvitte seg med dei då han fekk greie på at dei var stole. Før han fekk gjort det vart han pågripen. Hallingdal tingrett dømde han til samfunnsstraff i 45 timar. Miljøkonsekvensar: Ei utbygging av Kulu vil gi kraft til 400 husstandar. Rådmannen i Ål meiner likevel naturinngrepet blir så omfattande at han ikkje vil tilrå utbygging. (Foto Per Tore Breiehagen) Ledig stilling på Geilo Vil du vera med oss på «Geilolaget»? Telefon Me treng ein kunderådgjevar til på Geilo Søknadsfrist 20. september For meir info, sjå: Thor Røer

14 14 NYHEITER LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 Ingen rasfare i tomta Det er ingen rasfare verken for Gamlevegen eller husa bak byggetomta til Sundre Eiendom. Arne Sigurd Haugen ash@hallingdolen.no Det var konklusjonen etter at ein geolog hadde synfaring på tomta torsdag. Vi ser no på eit par alternativ for å sikre sjølve byggetomta mot meir ras, seier Torbjørn Sneve, talsmann for Sundre Eiendom til Hallingdølen. Det eine er å dekkje heile skråninga med sprøytebetong, det andre kan vera ein ny støttemur med litt større fall bakover mot skråninga. Er det sett nokon dato for byggjestart? Fordi det har vore byggjestans i eit par månader er vi kome i litt tidsnaud med ein del viktige leveransar av byggjeelement, seier Sneve. Vi forhandlar no med Spenncon på Hønefoss som skal levere søyler og dragarar andre element. Men i løpet av neste veke vil vi kunne seia meir om når byggjearbeidet kjem i gang att. Tre drepne Tre personar mista livet på vegane i Buskerud i august, viser førebelse tal frå Statens vegvesen. Arne Sigurd Haugen ash@hallingdolen.no Ein bilpassasjer vart drepen i utforkøyring på ein privat veg ved Høgevarde. Ein Mc-fører omkom i kollisjon med ein personbil på Fv 285 ved Lyngås, og på E 16 ved Sollihøgda vart føraren drepen då ein semitrailer køyrde inn i ein bergingsbil. Så langt i år har åtte menneske mista livet på vegane i fylket, mot 10 på same tid i fjor. Av desse var det ein fotgjengar, ein syklist, to motorsyklistar, ein personbilførar, to bilpassasjerar og ein sjåfør på bergingsbil. Fem av dødsulykkene var kollisjonar, to var utforkøyringar og ein miste livet etter å ha blitt påkøyrt. Det var til saman 31 ulykker med i alt 42 skadde personar. Våt sommar, varme netter Varmare sommar enn normalt Årets sommar er den varmaste sidan Men også ein av dei våtaste på fleire år. Kjell Slåtten ks@hallingdolen.no Sommaren som me akkurat har lagt bak oss, etterlet eit litt motstridande inntrykk. Middeltemperaturen for dei tre sommarmånadene var på Nesbyen den høgaste på fire år, og godt over normalen. Men samstundes var høgaste dagtemperatur i Hallingdal, 27,9 grader på Gulsvik 10. juli, den «dårlegaste» sidan Forklaringa er lumre netter. Det var aldri i nærleiken av tropevarme på dagtid, men til gjengjeld var skilnaden mellom dag og natt mindre enn vanleg. Gvarv og Gulsvik Dei siste 10 åra er det berre ein gong tidlegare det ikkje har vore tropevarme (over 30 grader) i Hallingdal. Det var i 2004, då maksimumstemperaturen på Nesbyen stoppa på 29,7 grader. Ein må 12 år tilbake, til 1998, for å finne ein lågare maksimumstemperatur enn i år. Men Hallingdal er ikkje aleine om å vere utan tropevarme denne sommaren. Ingen stader i landet såg 30-talet. Nærast kom Gvarv i Telemark, den gamle erkerivalen til Nesbyen, med 28,7 grader den 10. juli. Men Hallingdal får glede seg over at Gvarv og Gulsvik deler topplassen over dagar dei har vore varmast i landet. Begge har 10 gonger vore varmast i Norge, av i alt 92 sommardagar, seier vêrstatistikar Bernt Lie, som ikkje får det til å rime at den gamle varmegiganten Nesbyen toppa listene ein skarve dag i sommar. Tok «feil» kurs Han må elles berre leggje seg flat og innsjå at varmeprognosen hans for siste del av sommaren, på ingen måte slo til. Lie hadde venta opptil fleire tropedagar både på Gulsvik og Nesbyen i august. Slike temperaturar oppstår når varme straumar når oss frå Afrika og Sør-Europa. Både i august og tidlegare i sommar har dei teke ein langt meir austleg kurs enn forventa. Det har gitt ekstreme temperaturar i Russland, Finland og delar av fakta: Nedbør i august Gulsvik Nesbyen Gol Hemsedal Øvre Ål Vats Fargekode: Nedbør i (i millimeter) Nedbør normalt (i millimeter) Månadsmiddeltemperatur: Nesbyen... 14,3, (13,5 ) Geilo... 11,1 (10,2 ) Sverige. Men over riksgrensa til Norge kom aldri den varmen, konstaterer han. Den siste sommarmånaden, august, var jamt over mellom ein halv og ein grad varmare enn normalt i Hallingdal. I motsetning til juli, var månaden utan frost. I juli var temperaturen på Dagali Lufthavn nede i 2,6 grader, i august stansa han på + 0,5. Meir væte i vente? Medan juni var tilnærma normal når det gjeld nedbør, var juli og ikkje minst august, vesentleg våtare enn det normale. Med unnatak av Gol, fekk alle målestasjonane i Hallingdal meir Inga dambrotsvarsling måndag Det blir inga prøve på dambrotsvarsling måndag den 6. september. Arne Sigurd Haugen ash@hallingdolen.no Den nye Stolsvassdammen er offisielt opna, og behovet for å prøve sivilforsvarets sirener er ikkje lenger like viktig som det var. Det blir ikkje varsling måndag. Men varslingsanlegget vil bli ståande inntil vidare, presiserer distriktssjef i Buskerud sivilforsvarsdistrikt, Johan Audestad overfor Hallingdølen. Direktoratet for samfunnssikkerhet og beredskap (DSB) har normalt testa dambrotsvarslinga i Hallingdal og Sirdal to gonger i året, første måndag i februar og første måndag i september. Risikobiletet i Hallingdal er endra etter at den gamle dammen i Stolsvatn er blitt erstatta av ein steinfyllingsdam, seier distriktssjef Audestad. Varslingsanlegga for eventuelle dambrot i Hallingdal og Sirdal, blir i likskap med alle dei andre varslingsanlegga til Sivilforsvaret rutinemessig vedlikehalde og kontrollert. Lydprøve to gonger kvart år er ein viktig del av kontrollen. Ein nasjonal såbarheits- og beredskapsrapport for 2010 (NSBR) er nyleg lagt fram. I denne rapporten blir det understreka behovet for at heile det nasjonale behovet for å informere befolkninga i krisesituasjonar blir teke opp til vurdering. Styresmaktene vil gjennomgå heie dette fagområdet. Gjennomgangen vil dermed også omfatte Sivilforsvarets varsling med tyfonar (sirener), til dømes dambrotsvarslinga i Hallingdal og Sirdal, seier Audestad. Kan det tenkjast at ein kan fakta: Sommar Sommartemperatur (middeltemperatur for månadene juni, juli og august) dei siste 10 åra: År Nesbyen Geilo ,9 11, ,6 11, ,5 11, ,6 ute av drift ,7 ute av drift ,4 10, ,9 10, ,9 12, ,0 12, ,5 10,5 Normalt 14,3 10,4 Sudndalen Geilo Tuftelie Hemsedal... 11,8 (11,0 ) Dagali Lufthavn... 10,2 (9,6 ) Gulsvik...15,1 Normaltemperatur i parentes enn 100 mm nedbør i august. Aller mest kom det på Gulsvik, som fekk over det dobbelte av normal augustnedbør. Når vêrsituasjonen er som han er, har ikkje Lie store trua på ein forseinka sommar i september. Ein eller to høgsommardagar (25 grader eller meir) i Hallingdal er det mest optimistiske anslaget, meiner han, og ein middeltemperatur kanskje rundt 1 grad varmare enn normalt. Nedbøren er det verre å seie noko om. Men eg trur han mange stader kan bli frå halvannan til to gonger det normale, meiner han. Med andre ord ei mild og fuktig innleiing på hausten. bruke tyfonane til andre føremål enn berre dambrotsvarsling? Sivilforsvaret i Buskerud har jo per i dag eit eige varslingsanlegg for dei befolkningstette områda Lier, Drammen, Eiker, Kongsberg og Ringerike. Om anlegget i Hallingdal kan koma inn under ei liknande ordning er noko som vil bli nøye vurdert i det arbeidet vi skal i gang med, seier Audestad. Det som uansett er heilt sikkert er at anlegget for dambrotsvarsling i Hallingdal vil bli ståande inntil det er gjort formelt vedtak om korleis den framtidige ordninga skal vera.

15 ved helgebel S E T T U T T A T E sett uttate-skri ben tar B J A R T E B O T N E N. G R Y T H U N E. K A R S T E N I S A C H S E N. E R L I N G L A E E R L I N G R I M E H A U G. B J Ø R N F A A R L U N D. A S T R I D R A N D E N. E R I K S O L B A K K E N signaturen side 16 ting talar side 18 gamle dølen side 30 Å, jeg vet en seter med så mange gjeter geiter og 12 killingar mekrar irriterte mot meg, medan morgonsola er i ferd med å stå opp og eg gnir søvnen ut av auga. Budeia er nemleg eit kvarter forseinka med frukosten, ein halv kopp kraftfôr til kvar. Det er tradisjon. Kvart einaste år, sidan eg var lita jente, har eg vore i Gravabotn, på stølen til mor og far min. Han ligg midt mellom Ål og Hemsedal, 1100 meter over havet, med Reineskarvet ruvande i sør og med utsikt over Gyrinosvatnet i nord. Etter at geitene har fått sitt, skal eg få mitt. For no har gruten sokke i kaffikjelen og eg kan ta ein kopp, før eg startar bensinaggregatet og mjølkinga er i gang. 44 jur skal tømmast og mjølka skal over på tanken. Trass i litt plikter, som å passe på at ingen av geitene er sjuke, vaske tank og mjølkeutstyr og hente geitene ned frå fjellet viss dei har gløymt heilt bort at det er tid for mjølking, er det ikkje så mykje å uroe seg over som avløysar i fjellet. Men då eg las Hallingdølen i sommar, vart eg bekymra. For der stod det at det knapt er 20 geitebruk att i Hallingdal. Og desse ligg, ifølgje bonden som vart intervjua, utsette til for nye tilpassingar som følgje av endra meieristruktur. For mjølka som først vart frakta til Ål, må no til Lom eller Sjåk før det kan bli prim av ho. No skal dei kanskje leggje ned meieriet der og, og bonden frykta at transporten til Byrkjelo i Sogn og Fjordane vart for lang og at meieriet difor ville gå inn for å avvikle alt geitehald i Hallingdal. «Då eg las Hallingdølen i sommar, vart eg bekymra. For der stod det at det knapt er 20 geitebruk att i Hallingdal» bort kyrne sine. Trenden er at bruka blir større og produksjonen meir effektiv. Men kva er konsekvensane? Når husdyra forsvinn, tek vier, dvergbjørk og einer over der dei har beita. Ope kulturlandskap blir til kratt og villniss. På Austlandet gror det att areal tilsvarande 1400 fotballbaner kvart einaste år. Ifølgje Turistforeningen er det stadig meir populært å gå i fjellet. Medlemmene strøymer til og det er godt belegg på hyttene deira. Men er det ikkje ein del av opplevinga å av og til kunne sjå nokre få husdyr i fjellheimen? Og kor kjekt er det eigentleg å vasse i vier på gjengrodde stigar? For ein utvandra Halling som bur og jobbar midt i Oslo-gryta, er det ingen ferie som kan måle seg med ei veke i Gravabotn, med fisking av fjellaure, lange fjellturar i aude fjell og kanskje steike ein lapp eller fem til kaffien. Eg kan nok finne andre måtar å feriere på om stølsdrifta og småbruka endar på museum. Men det handlar om fleire enn meg. Det handlar om kulturlandskap som er i ferd med å gro att, om viktige arbeidsplassar i bygdene og ikkje minst om mange hundre år gamle tradisjonar som er i ferd med å bli borte. Då eg var lita, var det fleire stølar i drift i Gravabotn. No er det berre geiteflokken til foreldra mine og ein saueflokk att. I Noreg blir sju gardsbruk lagt ned kvar einaste dag. Til og med kronprinsfamilien har auksjonert ASTRID RANDEN Journalist, NRK Nyheter, politisk redaksjon.

16 16 VED HELGEBEL LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 har lite frimod på det. Det har ikkje noko med at eg ikkje tør å overlate ansvar, men eg er veldig redd for å leggje beslag på andre si tid, forklarar han. Arne Jensen er ein person utan skarpe kantar. Det betyr på ingen måte at han er konturlaus. Eg er ikkje ein som har veldig sterke meiningar om all verdas spørsmål. Bibelen og trua mi går eg ikkje på akkord med, men eg har aldri følt behov for å markere meg med kampsaker. Eg som person er uinteressant, det er tenesta mi som er viktig, understrekar han. Difor ber han også gjerne før han held gudsteneste, om at han må vere usynleg og at tilhøyrarane må få auga på noko som er større. Du er lettare å identifisere med ein som forkynner evangelium og frelse enn ein som preikar dom og fortaping? Han ler: Ja, det trur eg nok er rett. Eg meiner det er viktig å invitere menneska til å tru, ikkje skremme dei til tru. Samtidig er eg oppteken av at evangeliet har to sider: nåde og frelse, men også utfordring. Jesus utfordra menneska rundt seg, og dei utfordringane gjeld i dag òg: «De skal elske kvarandre som eg har elska dykk!» Som prest er han lite glad for den sekulariseringa, verdsleggjeringa, som i stor grad pregar dagens samsignaturen ARNE JENSEN 53 ÅR I MORGON, SUNDAG Nytilsett prostiprest, bur på Geilo FEM KJAPPE SIST LESNE BOK? - «Boken om San Michele» av Axel Munthe. FAVORITTPROGRAM PÅ TV? - Eg har gått over til radio. I CD-SPELAREN? - Helst noko roleg, gjerne klassisk. Eg lyttar mykje til kristen song. FAVORITTMAT? - Eg høyrer nok til dei som et for å leve, heller enn å leve for å ete. Men mors kjøtkaker står høgt. PERLE I HALLINGDAL? - Fjellbekken, utan å konkretisere. Eg er veldig fascinert av rennande vatn. TI PÅ TAMPEN FOR eller MOT Vegsalting Billegare alkohol Trim i arbeidstida Statskyrkje Ringeriksbanen Sidemål Kommunesamanslåingar Dødsstraff EU Sekstimarsdagen ORDFØRAR FOR EIN DAG - Den ville eg nytte til å bli betre kjend med innbyggjarane. Gjerne ved å gå frå dør til dør. Han er ein forsiktig mann, den nye prostipresten. Vil for all del ikkje vekkje splid og uro. Eller vere sine medmenneske til byrde. Difor ber han fint om å få sleppe spørsmåla i «Ti på tampen» til venstre på sida (som den fyrste i historia?). I forhold til å skulle vere prest for alle, har han alltid vore veldig bevisst på å liggje lågt med sine personlege standpunkt. Difor beklagar han sterkt at bilen brått har hamna på verkstad og ikkje kan ta han til det avtalte intervjuet med Hallingdølen. Så eg i staden må møte han i gamle Geilo kyrkje, der han seier seg lei for at det er langt kaldare enn venta ein dag på overgangen til haust. Difor ringjer han også dagen etter, for å forsikre seg om at «kuldesjokket» ikkje har påført journalisten forkjøling og helseskade. «Opplevingar som dei sundag, kjem litt brått på» Møtet vårt finn stad to dagar etter at han har halde si siste gudsteneste som sokneprest i Hol, med påfølgjande avskjedsfest på Bygdahall. Der fall det mange og varme takkens ord, saman med lykkønskingar for den nye tenesta. Eg har lenge visst at eg skal inn i ei ny stilling. Men eg har nok vore meir førebudd på å begynne i den nye enn å slutte i den gamle. Opplevingar som dei sundag, kjem litt brått på. Eg likar ikkje å vere hovudperson, og det var ein spesiell situasjon å vere så mykje i sentrum. Det er ikkje å leggje skjul på at det er noko som råkar kjenslene ein slik dag. Men om ein har lagt att nokre gode spor etter seg, er eg i tilfelle veldig takksam for det, seier han. Arne Jensen er opphavleg frå Larvik. Han har vore sokneprest i Hol sidan 1999, men alt lenge før den tid hadde han fleire kortare eller lengre vikariat både i Hol og i andre prestegjeld i Hallingdal. I dag, 24 år etter at han fyrste gong kom til Hallingdal som eitt års vikar for Karsten Isachsen, kan han konstatere at han ikkje berre har vore innom alle prestegjeld, men at han også har hatt teneste i samtlege kyrkjer i heile prostiet. Mange meiner difor at han passar som hand i hanske i stillinga som prostiprest. Godt kjend som han er i heile Hallingdal, og liketil og lettvinn å ha med å gjere. Ein kyrkjeleg tilsett i ein av dei andre kommunane i Hallingdal, sa det slik etter å ha hatt Jensen som vikarprest: «Han kom, såg og gjorde det han skulle!» Dette som ei lett omskriving av Julius Cæsar, som kom, såg og vann. Det er hyggeleg viss nokon meiner det, seier han til at mange oppfattar han som skreddarsydd for stillinga som prostiprest. Reint teologisk plasserer han seg sjølv på den konservative sida, utan at han dermed er uimottakeleg for nye impulsar. Men det betyr at eg ofte står på det som har vore dei gamle, tradisjonelle synspunkta i teologiske spørsmål, understrekar han. «Eg som person er uinteressant, det er tenesta mi som er viktig» Det er kanskje dristig å sitere Bibelen for ein prest, men eg prøver meg med ei litt fri omsetjing av Jesu ord i Bergpreika: «Du skal ikkje bry andre med det du kan gjere sjølv!» Er ikkje det eit ord du lever etter? Han må få det gjenteke, og to ekstra sekund til å tenkje over det, før han smilande må vedgå at det er kanskje slik. Han likar ikkje å bry andre, det skal svært mykje til før han ber om hjelp, meiner folk som kjenner han. Jau, eg sit nok kanskje heller nokre ekstra timar på kontoret enn å be andre om hjelp. Éin ting er at eg ikkje er flink til å spørje andre, og

17 LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 VED HELGEBEL 17 funn. Men han kan ikkje tillate seg å vere motlaus. Mi oppgåve som prest, er å forkynne den glade bodskapen. Det er berre få år sidan kyrkja ikkje var den «salderingsposten» ho ofte er i dag. Men om ein opplever at kyrkja for mange er ein stad dei søkjer berre når dei er nøydde, er det desto viktigare at dei kjenner seg velkomne då, meiner han. «Det er designen som er spennande, hestekreftene betyr mindre» Då eg intervjua Arne Jensen etter at han var tilsett som sokneprest i Hol i 1999, og kommenterte den snertne, grøne BMW Coupe en som stod utanfor, håpa han at det ikkje var bilen, men prestetenesta han ville bli hugsa for i Hol. Bilen hans er stadig ein grøn BMW Coupe, men det som for 11 år sidan var ein 93-modell, er seinare bytta ut med ein 2001-modell. Som den gongen i 1999, er han stadig litt skeptisk til å fokusere for sterkt på presten si bilinteresse. Han legg ikkje skjul på at den er der. Og at det framfor alt er designen på bilen som opptek han, hestekrefter og fart betyr mindre. Du skal likevel få ei bilhistorie, etter at eg hadde ei fin oppleving på Kikut for ei stund sidan. Eg hadde gått meg ein fjelltur, og då eg kom tilbake, fekk eg sjå dei to største sportsbilane eg nokon gong har sett. Begge var Mercedes. Den eine var ein SLR McLaren og den andre ein SLS AMG. Det viste seg at det var eit bilmagasin som var der, for å fotografere og lage reportasje. Eg kom i prat med folka og fortalde vel både kven eg var og om interessa mi for bilar, fortel han. Då dei var ferdige og skulle til å reise, og redaktøren inviterte han med på ein køyretur, var det nesten som himmel kom til jord. Køyretur i ein SLR McLaren, med 626 hestekrefter og til ein pris frå 5,1 millionar og oppover! Det var ei stor oppleving, og eg greidde nesten ikkje takke han nok! Han var glad på mine vegner og kommenterte at ein «somme tider har tilfeldigheitene på si side». Eg svara at når det skjer noko så stort, er det nok ein annan som har regien, ler han. Magasinredaktøren skjønte teikninga. Det tek litt tid å «lande» etter ei slik oppleving, vedgår han, og er ikkje heilt sikker på bakkekontakten enno. Så om du fekk velje fritt på øvste hylle, ville det kanskje bli ein McLaren? Nei. Aston Martin er ein billigare bil, men står nok høgare i kurs. Han har nokre utrulege liner! Då får det heller vere med hestekreftene. Designen, må vite! For at det likevel ikkje skal vere tvil om kvar bilinteressa høyrer heime, avsluttar han kapitlet om bil med at: Eg vil heller vere prest enn bil, for å seie det slik. Det er viktig at folk skjønar kor mykje trua betyr for meg. «Var det ikkje Beethoven som skreiv ein ufullendt symfoni?» Eg trur alle opplever Arne Jensen som ein vennleg, hyggeleg og omgjengeleg kar. Dei fleste vil likevel meine at han er litt lukka og utleverer seg lite privat. Det stemmer elles godt med filosofien hans om at han som person er uinteressant. Han legg difor heller ikkje skjul på at han kjenner seg lite komfortabel med å bli portrettert i Hallingdølen. Likevel lettar han ved dette høvet kanskje meir på sløret enn han nokon gong har gjort. Mellom anna kan han røpe at då han var yngre, var det hans store draum å bli songar. Å stå på ein scene og syngje for eit stort publikum! Dit kom han aldri, men han er stadig svært glad i song og musikk. Og syng gjerne, om ikkje akkurat på ein stor scene. Han føretrekkjer helst rolegare musikk, men har også stor sans for Elvis. Fyrst og fremst alle gospelmelodiane hans. Den nye prostipresten har elles ry på seg for å vere ein liten ordkunstnar. Kanskje kunne han ha vore forfattar? Eg likar å skrive. I ein periode for nokre år sidan skreiv eg ein god del utanom jobben: dikt, salmar og småstykke. Eg begynte også på noko lengre..., var det ikkje Beethoven som skreiv ein ufullendt symfoni? Eg har vel også noko halvferdig liggjande, smiler han. Eg har faktisk også tent pengar på skrivinga. Men eit honorar på 250 kroner, pluss eit eksemplar av boka eg leverte eit bidrag til, var ikkje nok å leve av. Det er moro å skrive, og eg kan godt tenkje meg å utvikle det vidare når eg ikkje lenger jobbar så mykje. Men det er få som blir forfattar, meiner han. Salmediktar derimot, det er han alt. Når han skal innsetjast som prostiprest under gudstenesta i Ål kyrkje neste sundag, har prosten insistert på at den siste salmen i gudstenesta skal vere av Arne Jensen: «Vår Herre i det høye, Gud Fader og Gud Sønn!» KJELL SLÅTTEN ks@hallingdolen.no

18 18 VED HELGEBEL LAURDAG 4.SEPTEMBER 2010 SIST GONG me presenterte «Ting talar» lurte me på om du visste kva dette er. No får du svaret. Moster Huldas epleskrellar Sin fyrste epleskrellar fekk Moster Hulda på 1920-talet. Mannen hennar jobba nemleg på Husqvarna som på denne tida starta å lage epleskrellarar. Men ideen stammar frå USA. Historia fortel at Moster Hulda var ei framifrå husmor som bakte pai, lagde saft og mos av frukt og bær frå hagen. Den kjærleiken ho hadde til å drive eit hushald med små ressursar blir mint gjennom epleskrellaren, som blir produsert den dag i dag. Moster Hulda gjekk bort 96 år gamal i 1999, men epleskrellaren hennar finst framleis i familien. Skal ein skrelle mange eple, pærer eller kanskje kanteføl (potet), kan ein slik skrellar i ny versjon vere kjekk å ha. Den skreller, skiver opp og skjer ut frøhuset på nokre sekund. Sjå ein demonstrasjonsvideo på www. mosterhulda.se. Etter den industrielle revolusjon, mellom 1850 og 1890, vart det teke patent på over 100 ulike epleskrellarar. Denne me ser her er i stål med trehandtak. Han er kjøpt i Hallingdal, men kjem truleg frå utlandet. Ekte gjørtlararbeid Kyknappar har me lite bruk for i dagens husdyrhald. Horna blir no stoppa før dei veks ut. Dei utgjer dermed ingen trussel for menneske eller dyr. Men me kan skode vakre nasjonalromantiske måleri, av mellom ande kymålaren Anders Askevold, der kyrne har flotte knappar på hødna. Eller kanskje ligg det slike knappar i ein skuff på stølen, eller i fjøset. Sjå etter og ta vare på desse fine små arbeida. Gjørtlarane var metallstøyparar. Det var dei som laga slike knappar på 1800-talet. Kyknappane var til vern, men dei var og for å «stase» opp kua. Den eldste typen kyknapp vart nagla fast til hødnet. Seinare versjonar vart laga med gjenge, slik at ein kunne skru dei fast i hødnet. I dag får ein dei også i gummi. Ein kyknapp i massing kosta ni øre på sluten av 1800-talet. Knappar vart laga i massing, bein eller kobbar. Ei gild telemarksku skulle ha velforma hødn toppa med hødnknappa i massing. Og har det framleis.

19 LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 VED HELGEBEL 19 Ikkje kvardagskost Med andakt skal ein ete rummebrødet. Det ypparste ein kan ha på gjestebodsbordet. Og hugs på at det er viktig å setje rummebrødet fram i heile stykkje. Ikkje oppdelt. På hallingvis skal ein bryte seg ein bit og frå gamalt kunne ein ha mjølkeprim ved sida tå. Rummebrød baka ein til store gjestebod, men det var også godt å ha lite på lur om ein fekk gilde gjester. Då var slike embara til å lagre rummebrød i kjekke å ha. Lagga med vidjeband og svidekorert er den eine, umåla embaren frå Hemsedal som me syner fram her. Svidekoren har fruktbarheitsranken, symbolisert med rennande vatn, som også er slangeliknande. Den har fruktbarheitssymbolet sola og den rombeform åkeren med grøde. Truleg ei medgift frå slutten av 1700-talet eller starten av 1800-talet. Om lag 35 centimeter i diameter og 42 centimeter høg. I Hallingdal heitte det seg at brura skulle «hentast» og ikkje «sendast». Og då var det vanleg at brura hadde med seg rummebrød i sendingskorga. I tillegg til alt anna i heimefylgja. For då ho kom fram til brudgommen var det halde eit lite gjestebod, ei heimkoma. Då var det viktig å sjå kor ho sette sendingskorga frå seg. Sette ho korga frå seg på eit skåp, var det ei myndig og sjølvrådig kone som kom til gards. Sette ho derimot korga frå seg på bordet, vart ho «som vanleg». Best var det om ho sette korga frå seg på atre, og ikkje fremre bordenden, kan me lese om i boka «Gilde og Gjestebod». Denne rosemåla embaren som er i privat eige syner ein meir fargerik og noko nyare versjon av embar til rummebrød. Det ligg utpå låven, i kjellaren, på loftet. Bak museete avispapir og delane til den gamle veven. Det er minne, raritetar, ting som skulle vore hivd, bruksgjenstandar, antikvitetar alt etter kva for auge som fell på det. Lyft opp og sjå litt nærare. Kanskje kan det fortelja si heilt spesielle historie. LINE SANDVIK ls@hallingdolen.no I nazismens skugge OL-objekt frå eit av dei dystraste OL som har vore arrangert. Under nazismens skugge i Tyskland i Hitler skulle syne det nye Tyskland, det nye olympiastadionet og den ariske rase sine prestasjonar fram for ei heil verd. Det enda med at afroamerikanske Jesse Owens tok fire gullmedaljar og slo sine lyslugga konkurrentar ned i løpeskoa. Owens tok imot medaljane medan folk kring han gjorde nazihelsing. Denne lommekniven er eit suvenir frå OL i Berlin i Den er i privat eige i Hallingdal. Me kan med dette minnast Arnulf Øverlands dikt «Du må ikke sove», eller Nordahl Griegs dikt «Sprinteren». Dei vart skrivne etter OL i Berlin i 1936 då tyskarar flest ikkje visste kva Hitler ville med jødane. Veit du kva dette er? Ikkje berre vakkert utskore til pynt. Veit du kva dette er? Svaret får du neste gong me presenterer Ting Talar. Sprinteren «Niggeren Owens sprinter, germanerne stuper sprengt. Det blonde stadion undres, og Føreren mørkner strengt. Men tenk da med trøst på alle jødiske kvinner og menn som sprang for livet i gaten dem nådde dere igjen!» Nordahl Grieg Serien er tilrettelagt i samarbeid med Skinnfellmakern i Gol, Runar Foss Larsen.

20 20 VED HELGEBEL LAURDAG 4. SEPTEMBER 2010 Den kulturelle skolesekken: Øyvind «Wind» Aamot vitja denne veka Ål ungdomsskule med foredrag om dokumentarfilmen «Jakten på hukommelsen». Wind opplevde å få sletta heile minnet sitt på ei reise i Kina i Filmen handlar om reisa attende og forsøket på å finna ut kva som skjedde. Å finna seg sjølv På ei reise i Kina i 2000 mista Øyvind Aamot, eller Wind, som han kallar seg, minnet. På eitt eller anna tidspunkt på denne reisa forsvann han inn i ei tåke der minna om alt som hadde hendt han vart sletta. I ettertid har han fått diagnosen «amnesia retrograd», som inneber at du får sletta alle minne frå fødselen og fram til tilstanden oppstod. Det første han hugsar etter at han begynte å få eit kontinuerleg minne att, er frå ein ting i rørsle, noko han seinare skjøna var eit tog. Oppdaga verda på ny På dette toget sat ein då 27 år gamal norsk mann med meterlange rastafletter. Han visste verken kor han kom frå eller kor han skulle. Han hadde ingen idé verken om kven han sjølv eller andre han kjende var. Ved hjelp av reisepapir og ymse informasjon han hadde med seg prøvde folka han møtte å hjelpa han attende til seg sjølv. Dei fann ein lapp med eit telefonnummer til ein person i næraste storby og sette han på toget med beskjed om å ringa dette nummeret då han kom fram. Eg kunne heldigvis litt kinesisk, slik at eg kjende att enkelte av dei orda dei sa til meg. Men sjølv om eg kjende att nokre ord, var orda utan innhald. Eg måtte på ein måte oppdaga verda på nytt og kople orda i språket til verda rundt meg, fortel han. Han hadde m.a. inga aning om kva ein telefon var, og det tok mange dagar før han Øyvind «Wind» Aamot har denne veka besøkt Ål ungdomsskule, og fortalt om dokumentarfilmen «Jakten på hukommelsen». «Amnesia retrograd»: Øyvind «Wind» Aamot held foredrag for 9.-klassingar ved Ål ungdomsskule om dokumentarfilmen «Jakten på hukommelsen». kopla beskjeden om «å ringe» med observasjonen av «folk som snakka i telefon». Til slutt kom han i kontakt med folk som kjende han, og han fekk hjelp til å koma seg heim. Dokumentarfilm Denne veka vitja Wind elevane ved Ål ungdomsskule med foredrag og utdrag frå dokumentarfilmen «Jakten på hukommelsen». Filmen, som også vart vist på NRK2 i sommar, fortel historia om kva som skjedde frå han vakna opp frå forvirringa og kom seg attende til Norge. Andre del av filmen tek for seg reisa attende til Kina for å forsøka å nysta opp i kva som skjedde. Foredraget om dokumentarfilmen er ein del av Den kulturelle skulesekken og tek opp tema som handlar om filmproduksjon og dokumentarfilmsjanger. I foredraget brukar eg klypp frå filmen for å illustrere filmatiske verkemiddel eg snakkar om i foredraget, t.d. korleis forvirringa mi i starten blir uttrykt filmatisk gjennom kameraføring og musikk. Eg prøver å leggja vekt på det som handlar om dokumentarfilmproduksjon, seier Wind. Men eg merkar jo at elevane er veldig opptekne både av historia i filmen, og av håret mitt. Kva var det som skjedde? Det var tydeleg at det var sjølve historia, og bakgrunnen for filmen, som fengde elevane. Eg lurer på kvifor han fekk minnet sletta og korleis det skjedde, seier Tommy Haugen. Det var mest interessant å høyre om det han hadde opplevd, syntest Mari Bøygard. Mads Etterlid og Stian Johnsen undrar seg over korleis han klarte å snakke i starten når han ikkje forstod heilt kva orda han sa tydde. Det må vera ekkelt å vakne opp og ikkje hugse noko om verken kven du er eller ting som er nødvendig å kunna for å forstå verda rundt deg, synest Lana Shukur. TOR FOLGERØ tf@hallingdolen.no