Hjorteforvalting og jordbruk på hjortejegeranes premissar? Fylkesmannens miljø- og landbrukssamling 2018

Transkript

1 Hjorteforvalting og jordbruk på hjortejegeranes premissar? Fylkesmannens miljø- og landbrukssamling 2018

2 Innhald: Hjorteforvalting sett frå Jølster og Bolset Geografi og grenser Gnr 26 bnr 6, Bolset Om hjortebestanden Hjorteplager vs. Hjortegleder Kvifor har vi rekordstor hjortebestand? våre hypotesar Regelverk og rammevilkår Våre innspel til betre hjorteforvalting

3 Geografi og grenser - To bestandsplanområde med areal i Jølster - Jan Asle er bonde i Bestandsplanområde 13 Jan Asle Bestandsplanområde 13 Bestandsplanområde 10

4 Geografi og grenser Bolset 26/6 Ca 100 v.f. sauer Ca liter mjølk (av ca liter i Botavon samdrift) 30 % av samdrifta 45 dekar dyrkajord 70 dekar innmarksbeite 184 dekar skog (produktiv) 159 da leigd dyrkajord 1 part = 1/4 hjort, men det kostar 250 kr/året Kva gjev mest inntekt; hjorten eller sauene og mjølka?

5 Om hjortebestanden Felte hjort i Sogn og Fjordane : Skadeomfang, på innmark, taksert til 109 kr/dekar (Eikås, Jølster) Gjeldande kommunalt måldokument: Redusere bestanden til 2005-nivå (eller lågare) : Ny eigar av gnr 26 bnr 6, Bolset

6 Hjorterekneskap - gnr 26 bnr 6, Bolset Estimert årleg inntekt, jaktrett på hjort: Ein grunneigarpart; 20 kg x 100 kr/kg = kr Estimert årleg hjorteskade: Innmark; 200 dekar x 145 kr/dekar = kr Granskog; 40 dekar x 36 kr/dekar = kr - Sum skade kr = Årleg kostnad (med dagens hjortebestand) kr Inntekt per årsverk på eit vestlandsk sauebruk ( 134 v.f. sauer), i 2017, er estimert til (referansebruksberegninger 2017): kr altså kr/mnd Dvs. eg sponsar hjortejegerane i Bestandsplanområde 13 tilsvarande to månads inntekter for ein sauebonde

7 Hjorten legg premissar for vår drift: Frøblandingar som tåler hjortebeite - beitefrøblanding Attlegg må tilpassast hjorten legg att sjeldnare og aldri i august Eventuelt hjortegjerde Sikring av rundballelager anleggsgjerder Beiteskader i skog beste delen av grana Skogplanting

8 Effekten av hjortegjerde Foto: Nibio

9

10 Stor bestand = låge slaktevekter

11 Faktorar som kan forklare kvifor hjortebestanden er vorte så stor? - Det er skote færre dyr enn tilveksten - Jegerane har «spara» på kollene - Uvilje til å skyte kalvar - For dårleg organisering/samarbeid om forvalting og uttak av hjort innanfor naturlege bestandsområde - Bøndene er i mindretal i forvaltinga - Mangel på kunnskap blant jegerar og grunneigarar (jaktrettshavarar) - Kortsiktige omsyn og psykologi har fått prege forvaltinga

12 Eksempel frå overvakingsprogrammet for hjort, Utvikling av hjortebestanden i Gloppen Leverte Fødselsår Jaktår kjever Sum Fellingstal Sum årsklasse minus fellingstal Leverte kjever Snitt Leveringsprosen 88 % 85 % 87 % 86 % 85 % 84 % 84 % 86 % 83 % 86 % 86 % 96 % 90 % 94 % 85 % 91 % 87 % 90 % 89 % 90 % 91 % 92 % 84 % 92 % 79 % 90 % Dødelegheit uta 10 % Årgangsstorleik Tilvekst/Auke i bestanden

13 Eksempel frå overvakingsprogrammet for hjort, Utvikling av hjortebestanden i Gloppen Fellingstal samanlikna med kalveproduksjon Fellingstal Årgangsstorleik Tilvekst/Auke i bestanden Fellingstal Årgangsstorleik Tilvekst/Auke i bestanden

14 - Jegerane har «spara» på kollene

15 Hjortebestanden i etter jakt - Gloppen: 1242 dyr Eldre 14 15,5 år 14,5 år 13,5 år ,5 år 11,5 år 10,5 år 9,5 år ,5 år 33 7,5 år 24 6,5 år 38 5,5 år 4,5 år ,5 år 89 2,5 år 178 1,5 år 234 Kalv

16 35,0 % 30,0 % 31,64 % Bestandsfordeling - alderskategoriar før og etter jakt av 504 kalvar fekk leve vidare etter jakta. Dvs. at 78 % av kalvane vart «sette på». 25,0 % 28,3 % 20,0 % 22,8 % 18,84 % 15,0 % 14,33 % 15,0 % 10,0 % 5,0 % 7,17 % 9,1 % 5,15 % 5,48 % 3,06 % 0,0 % 5,1 % 4,7 % 3,2 % 1,93 % 2,66 % 1,69 % 1,13 % 1,45 % 1,69 % 0,97 % 0,97 % 0,72 % 1,8 % 2,1 % 1,4 % 0,9 % 1,2 % 1,3 % 0,8 % 0,7 % 0,6 % 1,0 1,13 % % Kalv 1,5 år 2,5 år 3,5 år 4,5 år 5,5 år 6,5 år 7,5 år 8,5 år 9,5 år 10,5 år 11,5 år 12,5 år 13,5 år 14,5 år 15,5 år Eldre Før Etter

17 Kunnskap om hjort Hannkjønn/bukk Hokjønn/kolle

18 Bestandsområde 13, Gloppen, Jølster og Stryn Kolle m/sesongtrekk: Stadbundne koller, utan sesongtrekk:

19 Figur 1 Indre Jølster Bestandsplanområde 13 Figur 2 25 Prosent skotne, av observerte koller 23, , ,55 14,78 15,89 15,22 15,79 15, ,24 11,5 11,86 11,78 12,69 9,94 9,98 12,6 10,71 10, ,

20 Manglande samarbeid - Bestandsområde 13, Gloppen, Jølster og Stryn Felles bestandsplan

21 Bønder i mindretal Jaktrettshavarar i Klakegg hjortevald 8 35 Aktive bønder Andre

22 Bønder i mindretal Tal frå søknad om produksjonstillegg (2015) tilseier at: Det er 294 avtaler om leigejord i Jølster 67 % av eigedomane som har jordbruksareal (231 av i alt 345) har areal som er leigt vekk. For 39 % (136) av eigedomane (med jordbruksareal) er all dyrka jord leigt vekk. 41 % av all dyrka jord i Jølster vert driven gjennom vekkleige 64 % (107 av i alt 167) av dei som søkjer om produksjonstilskot leiger jord Kvar av desse søkjarane har i gjennomsnitt 2,7 avtaler om leigejord Dei leiger i gjennomsnitt 72 dekar dyrka jord og 35 dekar innmarksbeite I år er det 117 husdyrprodusentar som søkjer produksjonstillegg, i Jølster Dvs berre ca 30 % av jaktrettshavarane er aktive bønder (117 av 345)

23 Innspel til hjorteforvaltinga Innanfor dagens regelverk: Kommunane må sette mål om reduksjon i bestandane av hjort Bestandsplanar må sikre at tal løyver ikkje vert ein avgrensande faktor Fri avskyting av kalv og (unge) koller utan kalv Kommunane må syte for at det vert etablert bestandsplanområde som reflektere hjortebestandanes arealbruk gjennom heile året Hjortevald må samarbeide for å fylle kvotane sine og få til ei god kjønns- og aldersfordeling i avskytinga Aktive bønder må vere representert, og deira interesser må takast omsyn til, når bestandsplanar vert laga Bestandsplanområda gjennomfører årleg taksering av beiteskader på innmark (på utvalde areal) Bestandsplanområde må setje av midlar til å følgje opp beiteskader Kommune, Fylkeskommune og Miljødirektoratet må legge til rette for at kunnskap om hjort vert spreidd til flest mogeleg grunneigarar og jegerar Om dette ikkje monnar, vurdere endringar i regelverk som sikrar : At aktive bønder/husdyrprodusentar får jaktretten til dei areala dei driv (eller kjøper fôr frå) heimel for kommunen til å ta ut manglande dyr, i høve til bestandsplan, etter avslutta jakt

24 Takk for oss!