Ta ikkje all fisk for god fisk Om klassifisering av fiskebestandar for å avgjera økologisk tilstand

Transkript

1 Ta ikkje all fisk for god fisk Om klassifisering av fiskebestandar for å avgjera økologisk tilstand Trygve Hesthagen og Ola Diserud

2 Bakgrunn Tittelen er med bakgrunn i Vanndirektivet, der økologisk tilstand for ulike kvalitetselement skal fastsettast. Krav om God tilstand, elles tiltak Norge har som døkk veit mange innsjøar og elver Eit standardisert prøvefiske krev store ressursar Treng ein enkel og kostnadseffektiv metode

3 Kartlegging av fiskebestander i norske innsjøar er ei stor oppgave!

4 Norge har om lag innsjøar med eit areal > 4 ha (40 dekar) Antall sjøer Norge Sverige Finland

5 Men antal fiskeartar er få (heldigvis)

6 Aure er dominerande fiskeart i norske innsjøar, med over bestander i dei > 4 ha

7 Tilstanden hjå fisk er i utgangspunktet basert på informasjon frå lokalkjente. Men kan gjerne supplerast med andre opplysningar 1. Intervju eller spørjeundersøkelse 2. Ulike rapportar og skriftlege kjelder 3. Prøvefiske 4. Vasskvalitet (Dose-respons) 5. Modellering av forventa artssamfunn

8 Ved intervju får ein også historiske opplysningar om fiskesamfunnet

9 Viktig dokumentasjon om fisk både i eldre og nyare rapportar

10 Eit prøvefiske kan nyttast til å fastsette tilstand: fangstdata (Cpue) for abbor i 53 innsjøar i Enningdalsvassdraget (7 tapte bestandar) Prosent Cpue (100 m 2 )

11 Vasskvaliteten kan gje ein peikepinn på mengda fisk (Dose-respons) Cpue (100 m 2 ) Labilt Al (µg/l)

12 Vurdering av tilstanden for fisk i eit vatn eller elv 1. Kva slags fiskeartar finst? 2. Har arten vandra inn naturleg, eller er den sett ut eller vorte spreidd i seinare år? 3. Relativ mengd av den enkelte art: (i) dominant, (ii) vanleg eller (iii) sjelda 4. Korleis er tilstanden for den enkelte art? (i) God og uendra, (ii) redusert, (iii) auka eller (iv) tapt 5. Naturtilstanden blir vurdert som ingen endring (innsjøspesifikk)

13 Forekomsten av ulike fiskeartar må kartleggjast i kvar lokalitet

14 Det må skiljast mellom tre dominanskategoriar med omsyn til mengde

15 Bestandsendring blir vurdert etter fire kategorier

16 Vekting for naturtilstanden (NT), og endringsgraden (EG)definert som forekomst av tapte og reduserte/auka bestandar Dominanskategori Naturtilstand Tapt bestand Dominant 1,0 1,00 0,75 Vanleg 0,75 0,75 0,50 Sjelda 0,50 0,50 0,25 Redusert /auka bestand

17 Korleis skal Fiskeindeksen bereknast? Fiskeindeksen blir rekna ut ved å trekkje Endringsgraden (EG) frå naturtilstanden (NT), dividert på naturtilstanden: FI = NT EG NT Fiskeindeksen vil etter dette variere frå 1,0 = ingen skader til 0 = alle arter tapt

18 Økologisk tilstand og klassegrenser

19 Sverige og Finland har utvikla eigne fiskeindeksar. Viser dei same resultat som den norske? Basert på fangstutbytte på botngarn Finske: EQR 4 Svenske: EQR 8 Variablar: Cpue (Biomasse, antal), diversitetsindeks, bestandsstruktur, ratio abbor/cyrinider etc Krev omfattande matematiske berekningar Naturtilstanden er typespesifikk, avhengig av vassfarge, djup, størrelse på innsjøen

20 Korleis ser eit datasett med FI ut? Eksempel frå Enningdalsvassdraget Har 60 sjøar over 1,5 ha Dei over marin grense sterkt påvirka av forsuring Mange fiskebestandar har difor gått tapt Antal fiskeartar pr. innsjø: 1 til 8. Fiskedata frå 46 sjøar; 6 sjøar har aldri hatt fisk, 8 sjøar har mista fisken.

21 Ein fiskeindeks for kvar lokalitet (nr 1-60) i Enningdal Fiskeindeks [FI] Lokalitet

22 Sammenlikning av norsk og svensk indeks. Data frå Enningdal Norsk FI Svensk EQR8

23 Sammenlikning av den norske og finske indeksen Norsk FI Finsk EQR4

24 Men metoden har sine svake sia Mangelfulle opplysningar i innsjøer: Med mange fiskeartar Spesilt med fiskearter som har liten kroppsstørrelse Som ligg avsides, der det i liten grad blir fiska Som er små, der det ofte er få som fiska og kjenner fiskestatus Dominansforholda kan vera vanskeleg å vurdere Dokumentere endringar som skjedde langt attende i tid Dokumentere endringer som har skjedd raskt Skille mellom ein naturleg tynn bestand, og ein bestand som har vorte redusert Moderat tilstand kanskje ikkje registrert om ein art går tapt i ein lokalitet med mange artar

25 Men fordelane med indeksen er kanskje fleire.. Og konklusjon Kan klassifisere eit stort antal lokalitetar Ein kostnadseffektiv metode Enkel i bruk, ingen krav til matematisk kunnskap Inkluderer opplysningar om fiskebestandar som har gått tapt Naturtilstanden enkel å definere og innsjøspesifikk

26 Cooperation and expertise for a sustainable future

27