Når kan auren i sure områder friskmeldast? - Bruk av klassifiseringssystemet på overvåkingsdata frå Vikedalsvassdraget i Ryfylke*

Transkript

1 Når kan auren i sure områder friskmeldast? - Bruk av klassifiseringssystemet på overvåkingsdata frå Vikedalsvassdraget i Ryfylke* Trygve Hesthagen, Peder Fiske, Ingeborg Helland, Randi Saksgård og Odd Terje Sandlund *Resultater basert på BIOCLASS prosjektet er finansiert av Norges Forskningsråd,kontraktnr. 1842/S3, med støtte fra DN, KLIF, NIVA og NINA

2 Bakgrunn Vanndirektivet krev tre indikatorar for fisk Mengde (tettheit eller biomasse) Alderstruktur Artssamensetning Lite fokus på mengde fisk i rennande vatn i innlandsvassdrag, dvs aure Analyse av ein langtidsserie for mengden aureunger i eit forsuringpåvirka vassdrag Utvikling i tettheit over tid Utvikling i ein vannkjemisk gradient, og i forhold til naturleg gjenhenting over tid Forslag til klassegrenser mht økologisk tilstand Samenheng mellom rekruttering på bekk og mengden aure i tilstøytande innsjø

3

4

5 Fisken i Vikedalsvassdraget Berre aure i alle vatn, bortsett frå røye i 2 Intervjudata frå alle vatn, samt prøvefiske i 19 stk i 1982 Store effekter i øvre delar Tap av minst 7 bestandar på 196/197-talet Fleire bestander skadd

6

7 Fiskeundersøkelser i Vikedalsvassdraget Inngår i Biologisk overvåking av sur nedbør Elfiske: Undersøkt lokalitetar frå , 8 vatn totalt Tre omganger elfiske (etter 1992) Gjennomført i slutten av august kvart år Fangstane justert for varierande vassføring Skille mellom yngel (n=9726) og eldre individer (n=2473) basert på lengdefordeling Vassprøver samla inn under elfiske Garnfiske: Tre vatn inngår; 8 år med prøvefiske i Fjellgardsvatn inngår i «Biologisk mangfold-prosjektet»

8

9

10 Utviklinga i vasskvalitet Klar auke i ph fram til 23, til ca. 6,. Seinere ein nedgang Låge verdier av uorganisk giftig Al, med 5-1 µg/l Frå negativ til pluss ANC i seinere år

11 2-2,4 2,5-2,9 3,-3,4 3,5-3,9 4,-4,4 4,5-4,9 5,-5,4 5,5-5,9 6,-6,4 6,5-6,9 7,-7,4 7,5-7,9 8,-8,4 8,5-8,9 9,-9,4 9,5-9,9 1,-1,4 1,5-1, ,4 11,5-11, ,4 12,5-12, ,4 13,5-13, ,4 14,5-14, ,4 15,5-15, ,4 16,5-16, ,4 17,5-17, ,4 18,5-18, ,4 19,5-19,9 2-2,4 2,5-2, ,4 21,5-21, ,4 22,5-22, ,4 23,5-23,9 >24 Antall Lengdefordeling av aureungar fanga på elfiske i bekkar i Vikedalsvassdraget 25 Lengdefordeling ungfisk Vikedal Fiskelengde, cm

12 Stor skildnad i tettheit av aureyngel, både mellom lokalitet og år 4 Vikedal r 2 =,5 p <,1 3 + per 1 m År

13 Stor skildnad i tettheit av eldre aure, både mellom lokalitet og år

14 Utviklingen i tettheit av årsyngel (+), basert på gjennomsnittlige verdiar±ci 6 5 Samlet alle bekker - korrigerte data r 2 =,76 p <,1 + per 1 m År

15 Utviklinga i tettheit av eldre individ basert på gjennomsnittlige verdiar±ci 12 1 Samlet alle bekker - korrigerte data r 2 =,41 p =,1 1+ og eldre per 1 m År

16 Tettheit av yngel og eldre aureungar i forhold til ph 6 12 Samlet alle bekker - korrigerte data Samlet alle bekker - korrigerte data r 2 =,33 r 2 =,36 p =,4 5 p =,2 1 + per 1 m og eldre per 1 m ph ph

17 Tettheita av yngel og eldre aureunger i forhold til syre nøytraliserende kapasitet (ANC) 25 2 Vikedal r 2 =,37 p <, Vikedal r 2 =,14 p <,1 + per 1 m og eldre per 1 m ANChum ANChum

18 Kor går grensa mellom God/Moderat for mengden aureunger i rennende vatn? Tettheita av yngel (+) og eldre individer ( 1+) i enkelte bekkar 2 8 Risvatn Kambetjern 18 r 2 =,5 r 2 =,25 16 p <,1 p <, pr 1 m pr 1 m År Botnvatn Djupatjern r 2 14 =,4 r 2 12 =, p =,2 p =, År pr 1 m per 1 m2 + pr 1 m År Flotavatn Krossvatn r 2 =,18 r 2 =,2 1 2 p <,1 p =, pr 1 m År År År 4 18 Fjellgvatn Røyravatn r 2 16 =, r 2 =,17 p =,49 14 p <, pr 1 m pr 1 m År År

19 Endringar i tettheit av yngel over tid, inndeling i periodar Periode Periode Tetthet ±sd Tetthet pr. 1 m ± ± ±48

20 Utviklingen i tettheit over tid for yngel (+) og eldre fisk (parr)

21 Forslag til klassegrenser for tettheit av aureungar i elver og bekkar, basert på data frå Vikedalsvassdraget Symbol Tilstandsklasse Tettheit av yngel pr. 1 m2 XXXXXXX Svært god > 5 >15 XXXXXXX God XXXXXXX Moderat XXXXXXX Dårleg XXXXXXX Svært dårleg <5 <1 Tettheit av eldre pr. 1 m2

22 Cpue Cpue Innsjøane: Fangstutbyte av aure i Risvatn og Flotavatn frå 1982 til 21 4 Risvatnet 4 Flotavatnet

23 Prosent Prosent Prosent Alderen hjå auren i Risvatn i ulike faser av forsuringsprosessen , n= , n= , n= Alder

24 Antall aure pr. 1m2 Fangstutbyte av aure i innsjøar: avhengig av arealet på gyteog oppvekstområder (G-areal) i forhold til innsjøareal (Iareal). Blir kalla Oppvekstratio (OR):G-areal (m2)/i-areal (ha). Dersom OR er 1, utgjer G-areal 1% av I-areal Oppvekstratio

25 Antall aure pr. 1m2 Fangstutbyte av aure i Risvatn og Flotavatn i forhold til Oppvekstratio (raude prikkar), og samenlikna med eit anna datasett Oppvekstratio

26 Fangstutbyte (Cpue) av aure i Risvatn og Flotavatn samenlikna med det i ulike tilstandsklassar ut frå Oppvekstratioen Oppvekstratio Svært god/god Moderat Dårleg/Svært dårleg 5 > < > < 5 25 > < 2 Flotavatn:19 Cpue = 27 Risvatn: 31 Cpue = 26

27 Har bestandane i Risvatn og Flotavatn nådd bæreevna? Samenhengen mellom fangstutbyte (Cpue) på garn i år n og rekrutteringa frå ulike bekkar i år n-2 + år n-3 Kvadratisk kurvetilpasning r 2 =,73 p <, CPUE garn: innsjø Rekruttering totalt: bekk

28 Konklusjon Bekkane: Rekrutteringa til aurebestandane i vassdraget har vore sterkt påvirka av forsuring Effektane av forsuring nå klart redusert Bestandene kan enno ikkje friskmeldast; (i) rekrutteringa varierer framleis ein del frå år til år, (ii) vasskvaliteten framleis noko marginal Forslagene til klassegrensene er usikre fordi naturtilstanden varierer mellom lokalitetar. Bør relateres til ulike habitatklasser Innsjøene: Aurebestandane har truleg nådd naturtilstanden i form av Cpue Aldersfordelingen også tilnærma normal Høg oppvekstratio avgjørende for høgt utbyte (Cpue)

29

30