Dyrevelferd i økologisk husdyrproduksjon

Transkript

1 Foto: Peggy Haugnes, Bioforsk Dyrevelferd i økologisk husdyrproduksjon Samling i Økologisk landbruk januar 2011 Britt I. F. Henriksen

2 Gjennomgang Kva er dyrevelferd? Naturleg åtferd Helse og sunnheit Utfordringar og dilemma

3 Kva er dyrevelferd? Foto: Ellen Kristin Syrstad

4 Ulike innfallsvinklar 1) Naturleg liv: Velferda til eit dyr er avhengig av moglegheita dyret har til å utføre naturleg åtferd og leve eit liv så naturleg som mogleg 2) Helse og biologisk funksjon: Tilstanden til dyret når det gjeld å meistre miljøet sitt, avgjer velferda (normal funksjon av fysiologiske og åtferdsmessige prosessar) 3) Subjektiv oppleving: Kjenslene til dyret (liding, smerte og behag) avgjer velferda (Fraser et al. 1997)

5 Kva er dyrevelferd? Subjektiv oppleving Helse Naturlege liv og Biologisk funksjon Mennesket si omsorg Duncan and Fraser 1997

6 God dyrevelferd i økologisk landbruk Omsynet til dyras eigenart og dyras muligheit for utfolding i samsvar med deira natur er avgjerande for god dyrevelferd (punkt 1). God helse er viktig, men vil ikke automatisk bety god dyrevelferd. Eks. høner i bur.

7 Naturleg åtferd Den åtferda som eit dyr normalt utfører i ein for arten naturleg biotop. Foto: Grete Lene Serikstad

8 Storfe Uroksen var eit beitande, partåa hovdyr på over eit tonn, med store spisse horn Uroksen frå Vig, Nasjonalmuseet i Danmark

9 Kunnskap om opphavlege åtferd Storfe er flokkdyr med kjerneflokkar på dyr Rangordning: alder, storleik, drektigheit, helse, horn Kommuniserer med kroppsstilling, berøring og lukt Lyd for å halde flokken samla, og mellom ku og kalv Ligg på skjerma plass med godt overblikk, halve døgnet Et og tygg drøv i snitt 9 timar i døgnet

10 Naturen som ideal Kua vil trekke seg bort Tørre område i skjul Ku og kalv isolert eit par dagar Kalven vil etterkvart leike med andre kalvar Kalv dier mor i fleire månader Gradvis fråvenning Foto: Ole Trygve Foseide

11 Gris Sosiale dyr som lever i små familiegrupper Reinsleg med eige do-område Har ikkje sveittekjertlar og avkjøler seg i gjørmebad Gjørmebad er vern mot sollys og insekt Bygger reir ved grising eature=related Purke med ungar isolerer seg i ei til to veker Trynet viktig for å grave og rote i jord, kvist, lauv osb. for å finne mat

12 Stereotypiar Adferd som stadig blir gjentatt uten tilsynelatende noen funksjon eller mening Kan indikere at det er feil eller mangler i miljøet og at dyret er frustrert og ikke mestrer situasjonen

13 Tungerulling Ruller tunga utanfor eller inne i munnen Kan ha samanheng med fiksering av kviger på bås og ved lite struktur i fôret

14 Lening ( Leaning ) og bar-biting Mangler ved miljøet, for lite grovfôr, for liten plass, kjeder seg etc.

15 Bar-biting gris

16 Helse og sunnheit God helse er ikkje berre fråvær av sjukdom, men også det å ha mykje energi og livskraft, god evne til å motstå infeksjonar, parasittangrep og metabolske forstyrringar, og god evne til å kome seg etter skade.

17 Utegang Alle skal i utgangspunkt ha tilgang til utegang, helst både sommar og vinter Positivt å røyre seg Positivt for luftvegar Unaturleg å berre vere inne frisk luft, sol, vêr og vind er positivt Men utfordring med parasittar Foto: Lise Aanensen, Bioforsk

18 Utfordringar Parasittar og utegang Utsett for fleire parasittar via jord, plantar og ville dyr - men større motstandskraft (salmonella) Sambeiting/vekselbeite Sosialt liv auka smittepress Kalvar aleine i kalveboks høgst ei veke

19 Utfordringar Hakking og mobbing Tenkje rømmningsvegar og skjul for dyr med låg rang Stabile dyregrupper Fjørplukking og kannibalisme Høner plukkar fjær frå kvarandre Viktig med strø frå første dag Riktig fôr og nok metionin Foto: Lise Grøva, Bioforsk

20 Kompromiss miljø/velferd? Maksimalt tre sjukdomsbehandlingar Bruk av naturlege terapeutiske middel og metodar 100 % økologisk fôr Kastrering og avhorning kompromiss arbeidsmiljø/velferd

21 Godkjent, men ikkje godt nok? Krav om fast liggeareal

22 Sau på strekkmetall

23 Sau på talle

24 Godkjent, men ikkje godt nok? Krav om fast liggeareal Frittgåande høner

25 Foto: Lise Grøva, Bioforsk

26 Foto: Lise Grøva, Bioforsk

27 Foto: Lise Grøva, Bioforsk

28 Godkjent, men ikkje godt nok? Krav om fast liggeareal Frittgåande høner Fjørfe i luftegard

29 Foto: Kirsty McKinnon, Bioforsk

30 Foto: Lise Grøva, Bioforsk

31 Regelverket er eit hjelpemiddel - Visjon ØKOLOGISK REGELVERK RETNINGS- LINJER ØKOLOGISK LANDBRUK

32 Dyrehelse og dyrevelferd- IFOAM-prinsippa Helseprinsippet Vi skal fremme god helse, og førebygge Økologiprinsippet Etterlikne økologiske system og kretslaup Tilfredstille dyras naturlege behov (artsspesifikk åtferd, artsspesifikt fôr og fôring) Varsomhetsprinsippet Menneskeleg omsorg grip inn når nødvendig og omgå dyra på ein venleg måte Rettferdighetsprinsippet Gjer vel mot dyra frå fødsel til slakt

33 Krav til kunnskap Større risiko for å feile Større fallhøgde Fagleg støtteapparat Fokus på førebygging av sjukdom

34 Råd for god dyrevelferd Lær om og tilrettelegg for dyras naturleg åtferd Plei menneske-dyr-forholdet Ta omsyn til rang Riktig fôr og fôring Tilstrekkeleg tilgang til reint vatn God oppstalling Godt beite med le for vær og vind Bedriftsleiing og helse/velferdsplanlegging