MEIRNYTTE NETTO RINGVIRKNINGAR Kva kan ein forvente? Annegrete Bruvoll, Menon Economics
KVA ER MEIRNYTTE? Kva er netto ringvirkningar / meirnytte? Den alminnelege nyttekostnadsanalysen: Prissette konsekvensar Trafikant- og transportbrukernytte Operatørnytte Offentlege budsjettvirkningar Skattekostnader Ulykker Utslepp Støy Ikkje prissette konsekvensar Landskapsbilde Nærmiljø og friluftsliv Kulturmiljø Naturressursar Nytte-kostnadsanalysen NOU 2012:16 om ringvirkninger «virkninger i andre markeder enn de som er direkte berørt av tiltaket som analyseres ( ) markedssvikt i sekundærmarkedene» Netto ringvirkningar er i praksis nytte og kostnader utanom transportmarknaden som ikkje allereie er inkludert i den alminnelige nytte-kostnadsanalysen =MEIRNYTTE 2
KVA ER MEIRNYTTE? Virkningane kan grupperast i tre: 1. Agglomerasjonsvirkningar - Gevinstar som kjem av at bedrifter og personar er nær kvarandre i byar og industrielle klynger. Reduserte reisekostnader gir auka nærheit. 2. Skattevirkningar i arbeidsmarknaden - Lågare generaliserte reisekostnader kan auke arbeidstilbodet. Auka skatteinngang er ei netto ringvirkning som ikkje blir fanga opp av den alminnelege nytte- kostnadsanalysen Ufullkommen konkurranse - Vegprosjekt kan svekke monopol og lette forholda for nyetableringar - Sjablongmessige anslag på verknadane ligg hovudsakleg i intervallet 10-20 prosent av trafikantnytten - Kvalitative omtaler av disse verknadane Andre - Relokalisering til meir produktive arbeidsstadar, virkningar av betra internasjonal tilknyting - Betrakta som for usikre, eller ikkje relevante for berekningar 3
1) AGGLOMERASJONSVIRKNINGAR Vi bereknar agglomerasjonsverknader av endringar i marknandstettheit: Tettheita til eit område/ein kommune aukar - når reisekostnadane til andre kommunar går ned (GK, generaliserte reisekostnader) - når omliggande marknader blir større (L sysselsetjing i andre kommunar) 4
1) AGGLOMERASJONSVIRKNINGAR Frå tettheit til agglomerasjonsvirkning: Agglomerasjon er verdien av auka tettheit Produktiviteten aukar som følgje av Deling: Kortare avstandar eller reisetider bidreg til å forstørre marknadane for varer, tenester og arbeidskraft. Læring: Nærheit bidreg til uformell og formell kontakt som gir ei raskare og meir omfattande utveksling av kompetanse og ressursar. Matching: Via ein større arbeidsmarknad bidreg økt tettheit til at arbeidstakarane kan finne arbeidsplassar som er betre tilpassa kompetansen. 5
1) AGGLOMERASJONSVIRKNINGAR Tettheitsendringar eksempel veg og bane Voss-Arna Ny E16 Voss-Arna Ny jernbane Voss-Arna 6
1) AGGLOMERASJONSVIRKNINGAR Eksempel E6 Kvithammar-Åsen Tettheten i markedet øker mest i Levanger, Frosta og Verdal Trondheim har størst bruttoprodukt Kombinasjonen av stort bruttoprodukt / stor endring i tettheit: Dei økonomiske virkningane er størst i Levanger og Trondheim Kjelde: Bruvoll m.fl (2016): Netto ringvirkninger i åtte prosjekter i Nye Veiers portefølje 7
1) AGGLOMERASJONSVIRKNINGAR Fordeling av neddiskontert produktivitetsgevinster etter fylker 8
2) ARBEIDSMARKNADSVIRKNINGAR Eksempel E6 Kvithammar-Åsen Redusert reisetid gir høgare arbeidstilbod Levanger: Størst auke i arbeidstilbodet stor reduksjon i reisetida og mange pendlararm Anslag på virkningene ligger hovedsakelig i intervallet 0-20 prosent av trafikantnytten 9
MEIRNYTTE Nettonytte med og uten berekna meirnytte (netto ringvirkninger) NYTTEVIRKNINGAR KOSTNAD ANDEL AV INVESTERINGSKOSTNAD Agglomerasjonsvirkning Arbeidsmarkedsvirkning MEIRNYTTE Trafikantnytte MEIRNYTTE / trafikantnytte Investeringskostnad MEIRNYTTE Trafikantnytte Samla nytte E39 Ytre ringveg Kristiansand 631 36 667 3519 19 % 6162 0,11 0,57 0,68 E39 Kristiansand vest - Mandal øst 1864 148 2012 7458 27 % 7602 0,26 0,98 1,25 E39 Mandsl øst - Vigeland 1095 109 1204 7563 16 % 7886 0,15 0,96 1,11 E18 Langangen - Rugtvedt 174 29 203 4524 4 % 7307 0,03 0,62 0,65 E6 Ulsbergh-Prestteigen 267 19 286 3300 9 % 5162 0,06 0,64 0,69 E6 Perstteigen - Skjerdingstad 443 57 500 3036 16 % 9081 0,06 0,33 0,39 E6 Ranheim - Vernæs 381 44 425 1772 24 % 6441 0,07 0,28 0,34 E6 Kvithammar - Åsen 1742 77 1819 7643 24 % 5744 0,32 1,33 1,65 - To av vegstrekningane frå negativ til positiv netto nytte - Rekkefølga mellom prosjekta om lag uendra - NB: stor usikkerheit i anslaga på meirnytte 10
1) AGGLOMERASJONSVIRKNINGAR Samanlikningar av resultat frå tre metodar Verdiskapingsgevinst, millioner 2016-kroner 3 500 3 000 2 500 2 000 1 500 1 000 500 0 3 337 3 216 2 398 Kristiansand vest - Vigeland 2 244 1 940 1 866 Ranheim-Åsen 1 267 1 015 785 Ulsberg-Skjerdingstad 805 375 203 Langangen-Rugtvedt Holmen (2017) Graham (2010) Bruvoll (Graham) 667 87 46 Ytre ringveg Kristiansand 11
MEIRNYTTE INTERNASJONSALT Korleis andre land inkluderer meirnytte Agglomerasjonsvirkninger mest anerkjent - Veiledere i 5 av 14 land har metoder for kvantifisering i nyttekostnadsanalysen - Ytterligere 3 land kvantifiserer i konsekvensanalyser 3 land inkluderer virkninger av økt arbeidstilbud i nyttekostnadsanalysen 4 land kvantifiserer imperfekt konkurranse i nyttekostnadsanalysen Norske veiledere har så langt ikke funnet grunnlag for å inkludere netto ringvirkninger i den alminnelige samfunnsøkonomiske analysen (nytte- kostnadsanalysen) Kjelde: Wangsness m. fl. (2016)/TØI (2014) 12
MEIRNYTTE FRAMOVER Kva kan ein vente av effektar? Agglomerasjonsvirkningar - Internasjonalt: 0-30 prosent av trafikantnytten - Anslag i åtte vegprosjekt for Nye Veier: 4-25 prosent - Anslag i seks veg/bane-prosjekt for transportetatane: 7-23 prosent - Mangel på gode norske anslag av samanhengen tettheit agglomerasjon arbeid pågår Skattevirkningar i arbeidsmarknaden - Internasjonalt: 0-20 prosent av trafikantnytten - Våre anslag i åtte vegprosjekt for Nye Veier: 1-2 prosent - Anslag i seks veg/bane-prosjekt for transportetatane: 2-10 prosent Ufullkommen konkurranse - Internasjonalt: 10-20 prosent av trafikantnytten - Vi anbefaler kvalitative omtaler av disse verknadane 13
Takk for meg!
Samanhengen mellom auka tettheit og produktivitet: svært usikre anslag og tolkingar Holmen (2017): 4,5