I følge liste Deres ref Vår ref Dato 15/1432-27.03.2015 Høring forslag om endringer i helligdagsloven for å tillate søndagsåpne butikker Vedlagte høringsnotat Forslag om endringer i helligdagsloven for å tillate søndagsåpne butikker sendes med dette på høring. Kulturdepartementet foreslår i høringsnotatet å endre helligdagsloven, slik at det blir tillatt for butikker å ha åpent på vanlige søndager. Påbudet om stengte butikker foreslås opprettholdt for de særskilte helligdagene, for høytidsdagene 1. og 17. mai, og for høytidsaftenene påske-, pinse-, og julaften fra kl. 16. Av praktiske grunner foreslås det å videreføre dagens unntaksregler for nærmere bestemte typer utsalgssteder på de dagene der butikkene ellers skal holde stengt. Det er i høringsnotatet også tatt inn et alternativt forslag om at beslutningsmyndighet legges til den enkelte kommune. Gjennom en slik løsning vil de lokalt folkevalgte kunne ta stilling til om adgangen til søndagsåpent i kommunen skal utvides i forhold til dagens regulering, men det forutsettes at en eventuell kommunal reguleringsmyndighet ikke skal kunne medføre innstramming sammenlignet med dagens situasjon. Høringsfristen er 30. juni 2015. Høringsuttalelse avgis på http://www.regjeringen.no/2403951. Bruk den digitale løsningen for høringsuttalelser ved å klikke på Send inn høringssvar. Høringsuttalelser er offentlige etter offentlighetsloven og vil bli publisert på våre nettsider. Med hilsen Torbjørn Backer Hjorthaug (e.f.) avdelingsdirektør Dette dokumentet er elektronisk godkjent og har derfor ingen signatur. Vedlegg Kristian Skjeldal seniorrådgiver Postadresse Kontoradresse Telefon* Kirkeavdelingen Saksbehandler Postboks 8030 Dep Akersg. 59 22 24 90 90 Kristian Skjeldal NO-0030 Oslo Org. nr. 22247961 postmottak@kud.dep.no http://www.kud.dep.no/ 972 417 866

UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET 3 FORORD Øst-vest-forbindelsene har vært diskutert en lang tid. Stortinget har i 1975 og 1992 vedtat at stamvegforbindelsen mellom Oslo og Bergen skal gå over Filefjell. I NTP 2014-2023 ble det sagt at E16 er den viktigste vegforbindelsen mellom Østlandet og Hordaland/Sogn og Fjordane. Men også E134 over Haukeli ble pekt ut som en av de viktigste vegene i landet. Statens vegvesen gjennomførte i 2005/2006 en øst-vest-utredning for blant annet å svare på spørsmål fra Stortinget om arbeidsdelingen mellom rutene mellom øst og vest. Det har vært en utvikling av både infrastruktur, traikk og planlegging eter den forrige utredningen som gjør at det var behov for å oppdatere øst-vest utredningen fra 2006 og utvide det geograiske omfanget av denne. I den forrige utredningen ble det heller ikke gjort noen prioritering mellom de enkelte rutene. Hensikten med utredningen har vært å analysere hvilken betydning og funksjon de ulike øst-vest forbindelsene har nå og vil få fram mot 2050. Det er et stort behov for å bedre vinterregulariteten på fjellovergangene og gi næringsliv og befolkning mer forutsigbar transport. Utredningen har først og fremst analysert tenkbare utbygginger av riksvegforbindelsene mellom sentrale Østlandet og Vestlandet for å få grunnlag å foreslå hvilke av øst-vest forbindelsene som bør prioriteres når vegforbindelsene over fjellet skal utbedres. Utredningen blir et viktig grunnlag for kommende revideringer av Nasjonal transportplan. Det er i dete arbeidet de økonomiske prioriteringene skjer. Utredningen har også vurdert behovet for KVUer av enkelte forbindelser eller korridorer. Både ly og jernbane har en viktig rolle for transporten mellom øst og vest. Flyet tar om lag 50 prosent av persontransporten og jernbane 20 prosent mellom Oslo og Bergen. Jernbanen har også en stor markedsandel av stykkgods mellom henholdsvis Oslo og Bergen og Oslo og Stavanger. Vi har i utredningen ikke analysert i hvilken grad tiltak på jernbanen kan erstate utbedringer av vegene over fjellet. Vi har forutsat at det satses på jernbanen, slik at toget kan fortsete å ha en vesentlig betydning. I utredningen har vi i samarbeid med Jernbaneverket derfor lagt inn store utbedringer av jernbanen og økt togtilbud. Vi har lagt disse utbedringene til grunn i alle de alternative variantene av å utbedre vegforbindelsene over fjellet. Selv med utbedring av jernbanen vil både person- og godstransport på veg over fjellet fortsete å øke. Tryggere og mer pålitelige vegtransporter vinterstid er derfor viktig både for befolkning og næringsliv. Vi har ikke forutsat endringer i lytilbudet i våre analyser, men lyet vil naturligvis fortsat ha en vesentlig betydning for persontransporten mellom øst og vest. For å gjennomføre utredningsarbeidet ble det etablert en prosjektgruppe bestående av følgende personer: Hans Silborn, Statens vegvesen Vegdirektoratet, prosjektleder Kjell Kvåle, Statens vegvesen Region vest, prosjektsekretær Bjørn Alsaker, Statens vegvesen Region vest Solveig Hovda, Statens vegvesen Region sør André Moltubakk, Statens vegvesen Region midt Kasia Szary-Skadell, Statens vegvesen Region øst Jan Martinsen, Statens vegvesen Vegdirektoratet Hanne Hvidsten, Statens vegvesen Vegdirektoratet Gudmund Nilsen, Statens vegvesen Vegdirektoratet Vilrid Femoen, Statens vegvesen Vegdirektoratet Oskar Kleven, leder for NTPs transportanalysegruppe Marius Fossen, Jernbaneverket Helge Bontveit, Jernbaneverket Det har vært en stor interesse for utredningen, og Statens vegvesen har motat mange innspill fra forskjellige ofentlige og private organisasjoner og interesseforeninger i løpet av arbeidet. Prosjektet har også organisert to innspillseminarer for å informere om arbeidet og gi mulighet for alle interessenter å komme med innspill og forslag. Det første seminaret 11. juni 2014 var konsentrert om dagens situasjon, utfordringer og behov, mens det siste seminaret 1. desember ble viet til diskusjon av resultatene fra analysene av de forskjellige løsningsalternativene. Prosjektet har lagt vekt på en åpen og inkluderende arbeidsform. Prosjektledelsen har i mange ulike sammenhenger informert om arbeidet og git muligheter til innspill og kommentarer. Jernbaneverket har deltat i utredningen, men utredningen har først og fremst behandlet utviklingen av vegsystemet mellom øst og vest. Utredningen er derfor et innspill fra først og fremst Statens vegvesen til det videre arbeidet med Nasjonal transportplan.

4 UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET

UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET 5 SAMMENDRAG Statens vegvesen gjennomførte i 2005/2006 en strategisk utredning om vegforbindelsene mellom Østlandet og Vestlandet. Målet for denne var å besvare spørsmål fra Stortinget om arbeidsdelingen mellom vegrutene mellom øst og vest (E16, rv 52, rv 50, rv 7 og E134). Samtidig skulle utredningen være et grunnlag for en samlet strategi for utvikling av stamvegnetet mellom Østlandet og Vestlandet. I denne utredningen ble det konkludert med at alle vegforbindelsene over fjellet som nå er riksveg har viktige oppgaver og behov for utvikling. Selv om det har vært en utvikling av viktige deler av transportinfrastrukturen mellom øst og vest er behovene fortsat store, og kravene fra næringsliv og befolkning til mer efektive og pålitelige transporter har økt vesentlig. For å klare å gjennomføre en større satsing, er det behov for en sterkere prioritering av hvilken eller hvilke vegforbindelser man først og fremst bør utvikle. Stortinget har tidligere utpekt E16 over Filefjell som hovedvegforbindelsen mellom Oslo og Bergen. I Nasjonal transportplan 2014-2023 beskrives både E16 og E134 som viktige nasjonale vegforbindelser. Statens vegvesen har imidlertid ønsket å inkludere også rv 7 og rv 52 i en analyse av vegforbindelsene mellom Oslo og Bergen. I tillegg har vi ønsket å utvide perspektivet til å se på også andre riksvegforbindelser mellom øst og vest. Det er også nødvendig å ta hensyn til den rollen og utviklingsmuligheten som jernbanen og lutfarten har. På bakgrunn av dete har Statens vegvesen i samarbeid med Jernbaneverket gjennomført en ny utredning av forbindelsene mellom øst og vest. Denne gangen er arbeidet utvidet med E136 gjennom Romsdalen, rv 15 over Strynefjellet og rv 5 som forlengelse av rv 52/E16 mot Sogn og Fjordane og videre mot Sunnmøre. I tillegg en utbygging av tunneler over Sognefjellet for å knyte sammen indre Sogn med E6 nordover via Lom analysert. Dete skyldes at det i Nasjonal transportplan 2014-2023 sies at det lokalt arbeides med planer for tunneler over Sognefjellet, og at Samferdselsdepartementet vil komme tilbake med en vurdering av vegens status og behov for utredninger. Vegen over Sognefjellet er fylkesveg i dag. For jernbanen er det gjort analyser av efekten for traikken mellom øst og vest ved utbygging av Ringeriksbanen og strekningen Arna Voss, utbedringer av Sørlandsbanen samt ny ruteplan for jernbanen. Hensikten med utredningen har vært å analysere hvilken betydning og funksjon de ulike øst-vest forbindelsene har nå og vil få fram mot 2050. Utredningen skal gi grunnlag for å fastlegge en strategi for utvikling av øst-vest forbindelsene for å prioritere mellom forbindelsene samt å vurdere behovet for KVUer eller andre utredninger av enkelte forbindelser/korridorer. Utredningen har først og fremst konsentrert seg om de alternative vegforbindelsene mellom Oslo og Bergen, dvs. E16, rv 52, rv 7 og E134, men også de andre riksvegforbindelsene mellom øst og vest er analysert. Alle forbindelsene over fjellet har viktige regionale og lokale oppgaver, men vi har først og fremst framhevet de nasjonale oppgavene. Dete innebærer at vi har analysert hvordan vegsystemet bør utvikles for å binde sammen landsdelene på en efektiv måte. Videre skal systemet gi både næringsliv og befolkning sikre, raske, pålitelige og miljøvennlige transporter mellom øst og vest. Det har 1. Er nå fylkesveg; fv. 50 samtidig vært nødvendig å ta hensyn til at de forskjellige vegforbindelsene over fjellet har ulik regional og lokal betydning. Både ly og jernbane har en viktig rolle for transporten mellom øst og vest. Flyet tar om lag 50 prosent av persontransporten og jernbane 20 prosent mellom Oslo og Bergen. Jernbanen har også en stor markedsandel av stykkgods mellom henholdsvis Oslo og Bergen og Oslo og Stavanger. Vi har i utredningen ikke analysert i hvilken grad tiltak på jernbanen kan erstate utbedringer av vegene over fjellet. Vi har forutsat at det satses på jernbanen, slik at toget kan fortsete å ha en vesentlig betydning. I utredningen har vi i samarbeid med Jernbaneverket derfor lagt inn store utbedringer av jernbanen og økt togtilbud. Vi har lagt disse utbedringene til grunn i alle de alternative variantene av å utbedre vegforbindelsene over fjellet. Selv med utbedring av jernbanen vil både person- og godstransport på veg over fjellet fortsete å øke. Tryggere og mer pålitelige vegtransporter vinterstid er derfor viktig både for befolkning og næringsliv. UTFORDRENDE FJELLOVERGANGER STILLER KRAV TIL BEDRE VINTERREGULARITET Mesteparten av vegtraikken mellom Østlandet og Vestlandet må passere høyfjellet. Dete innebærer lere brate stigninger og risiko for stenging eller kolonnekjøring vinterstid. Også andre forhold bidrar til at transporten tidvis er uforutsigbar og lite pålitelig. Eksempler er fare for skred, lom, risiko for traikkulykker og andre hendelser med dårlig skodde lastebiler. På lere av strekningene kan ulykker i eller vedlikehold av tunneler av og til bli et problem for framkommeligheten. Det er ote begrensete muligheter for omkjøring. Der disse mulighetene er til stede, kan omkjøring gi vesentlig lengre kjøretider. Sammen gir dete høye kostnader for næringsliv og befolkning i form av lange reisetider og lav forutsigbarhet og pålitelighet. På lere strekninger er det også dårlig traikksikkerhet. Alle fjellovergangene i vegsystemet har vesentlig lavere traikk vinterstid enn sommertid. Traikken er ote tre til ire ganger så høy om sommeren. Vinterstid skjer personreisene over fjellet for det meste med ly. Dete viser at dårlig regularitet vinterstid er et så stort problem for biltraikken at mange velger andre reisemåter eller lar være å reise. Turistraikken er stor på fjellovergangene, men denne er konsentrert til sommerhalvåret. Alle fjellovergangene er viktige for turistnæringen. For denne næringen er derfor lav regularitet vinterstid et stort problem fordi man i høy grad er avhengig av reiseliv som helårsnæring for å få tilstrekkelig lønnsomhet. For å gi næringslivet bedre transport har det vært et mål for utredningen å inne utviklingsalternativer som gir bedre regularitet vinterstid på fjellovergangene. For tungtransporten er brate stigninger et særlig stort problem. Vi har som mål å redusere stigningene på de viktigste vegforbindelsene til maksimalt 5 prosent, helst enda mindre. Gjennom å redusere stigningene og bedre standarden vil utslippene av klimagasser fra vegtraikken, spesielt tungtransporten, kunne bli redusert. Det er imidlertid et mål at så mye som mulig av godstransporten mellom endepunktene Oslo og Bergen skal gå med jernbane. Også Bergensbanen har en utfordrende fjellovergang som kan

6 UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET gi problemer med lav forutsigbarhet ved dårlig vær. I tillegg er mangel på kapasitet for godstransporten en utfordring for jernbanen. Vi har valgt å legge inn utbedringer av jernbanen i alle våre utviklingsalternativ, slik at dete ligger til grunn for analysene av vegtraikkens utvikling. Flytraikken har stor betydning for persontransporten mellom Østlandet og Vestlandet. Den største utfordringen er mangel på kapasitet på Oslo og Bergen luthavner. Ifølge Avinor er det behov for ny rullebane både på Gardermoen og Flesland før 2030. Vi har imidlertid ikke analysert utfordringene i lutfarten. Det gjøres i andre pågående utredninger. MANGE ALTERNATIVE UTVIKLINGER AV VEGNETTET ER ANALYSERT Ved hjelp av transportmodeller har vi analysert en mulig utvikling av hver enkelt riksvegrute mellom øst og vest og hvilken traikkfordeling dete gir i 2050. I tillegg har vi analysert omlegging av fv. 55 over Sognefjellet til helårsveg i tunnel. Alle utviklingsalternativene er sammenlignet med et referansealternativ for 2050. I dete alternativet inngår alle vegutbygginger som, ifølge Nasjonal transportplan 2014-2023, skal være startet før 2018. I tillegg har vi forutsat at E6 er utbygget til Ota, E18 hele veien mellom Oslo og Kristiansand, E39 hele veien mellom Kristiansand og Stavanger samt som ferjefri veg mellom Stavanger og Bergen. Dete har vi gjort fordi dete er en utviklingsstrategi som er omtalt i gjeldende NTP, selv om bare deler av denne utbyggingen er prioritert i gjeldende planperiode. Vi mener det er riktig at traikkanalysene over fjellet i 2050 baserer seg på denne forutsetningen. Den vil til en viss grad påvirke traikkfordelingen over fjellet. I dete referansealternativet har vi også lagt inn utbygging av E16 mellom Sandvika og Hønefoss samt mellom Arna og Voss. Stortinget har ved behandlingen av NTP 2014-2023 beslutet at strekningen Sandvika Hønefoss skal bygges ut sammenhengende, og første trinn starter i første ireårsperiode. EUs tunneldirektiv medfører krav til tiltak på delen Arna Voss. Begge utbyggingsstrekningene inngår i tre av de ire alternative vegforbindelsene mellom Oslo og Bergen, og er derfor viktige uavhengig av valg av utviklingsstrategi. For å få en bedre vurdering av de nordlige vegforbindelsene i utredningen har vi også en variant av referansealternativet der vi forlenger ferjefri E39 fra Bergen til Trondheim. I referansealternativet inngår også utbygging av jernbanen, både Bergensbanen og Sørlandsbanen, samt bedre togtilbud. Mellom Oslo og Bergen er følgende utviklingsalternativ analysert: E16 over Filefjell, nye tunneler Voss Borlaug og Borlaug Fagernes samt mindre utbedringer. Kostnad 15 mrd. kr. Rv 52 over Hemsedal, nye tunneler Voss Borlaug, Borlaug Gol (20 km med 3 % stigning) og Flå Hønefoss samt mindre utbedringer. Kostnad 19 mrd. kr. Rv 7 over Hardangervidda via Gol, nye tunneler Eidfjord Haugastøl (10+30 km med maksimal stigning på henholdsvis 5 og 3 %), Haugastøl Gol Flå (5 tunneler) og Flå Hønefoss samt mindre utbedringer Gol - Flå. Kostnad 23 mrd. kr. Rv 7 over Hardangervidda via Tunhovdfjorden, nye tunneler Eidfjord Haugastøl (10+30 km med maksimal stigning henholdsvis 5 og 3 %), Haugastøl Tunhovd Flå (tunneler 7+22 km og ny veg) og Flå Hønefoss samt mindre utbedringer. Kostnad 31 mrd. kr. E134 over Haukeli til Haugesund via Seljord, ny veg og utbedring Haugesund Seljestad, ny veg og tunneler Seljestad Grunge, ny trasé Åmot Vinjesvingen, ny trasé Saggrenda Ørvella samt mindre utbedringer. Kostnad 29 mrd. kr. E134 over Haukeli til Haugesund via Rauland, ny veg og utbedring Haugesund Korlevoll, ny veg og tunneler Korlevoll Hylland, ny trasé Grunge Hjartdal (hvorav tunnel 17 km), ny trasé Saggrenda Ørvella samt mindre utbedringer. Kostnad 29 mrd. kr. E134 over Haukeli via Rauland med arm til Odda og Bergen, Ny veg Eikelandsosen Odda Grostøl (27 km tunnel og ny Hardangerbru 2,3 km), ny veg/tunnel Grostøl Seljestad, ny veg og tunneler Seljestad Grunge, ny trasé Grunge Hjartdal (hvorav tunnel 17 km), ny veg Saggrenda Ørvella samt mindre utbedringer. Kostnad 38 mrd. kr. I tillegg er følgende vegforbindelser mellom øst og vest analysert: Rv 5 som forlengelse av alternativene E16 eller rv 52, Ny lytebru som erstater ferjesamband Mannheller Fodnes. Kostnad 21 mrd. kr kombinert med rv 52/rv 7. Rv 15 over Strynefjellet, Nye tunneler. Kostnad 4 mrd. kr. E136 over Romsdalen, Vestnes Dombås (utbedring til 8,5 m) og E6 Dombås Ota (utbedring til 10 m). Kostnad 10 mrd. kr Fv. 55 Sognefjelltunneler, Lærdal Fortun (tunnel 20 km fra Årdal), Fortun Lom (ny veg, tunnel 17 km og eksisterende veg) og Lom Dombås (ny tunnel 8 km). Kostnad 13 mrd. kr. I alle alternativene får vegene vegnormalstandard, hvilket i de leste fall innebærer en tofelts veg med 8,5/10 m bredde og hovedsakelig hastighet 80 km/time. Det er dete vi har regnet med i transportanalysene og i kostnadsanslagene. Hvis transportanalysene viser at det er behov for en høyere vegstandard, som innebærer at vegen kan gis hastigheten 90 km/time, må det gjennomføres supplerende analyser, fordi både nyte og kostnader vil øke. Det er imidlertid ikke øst-vest-utredningen som avgjør hvilken standard vegene skal bygges ut med. Dete avgjøres senere, når det er sikrere grunnlag for å vurdere hvilken traikk man skal regne med 20 år eter åpningsåret. Nærmere beskrivelse av alternativene, inklusive endringer i lengde og reisetid, innes i kapitel 4. ALTERNATIVENE GIR TIL DELS STORE OMFORDELINGER AV TRAFIKK På de ire fjellovergangene på riksvegene mellom Oslo og Bergen beregnes den totale traikken å øke fra om lag 4400 kjøretøyer/døgn i dag til om lag 9200 kjøretøyer/døgn i 2050, dvs. mer enn en dobling av traikken. Beregningen er gjort uten bompenger. Det er tungtransporten som øker relativt set mest; fra ÅDT drøyt 900 til ÅDT lit under 2900. Dete innebær at det totale antallet lastebiler beregnes å være tre ganger så mange i 2050 som i dag på disse fjellovergangene. I følge transportmodellberegningene vil traikken øke vesentlig mer på rv 7 over Hardangervidda enn over de andre fjellovergangene, både for lete og tunge biler. Dete henger sammen med konstruksjonen av modellene som gjør at all traikk mellom to punkter legges på den ruta som har den laveste generaliserte kostnaden, dvs. hovedsakelig den ruten som modellen beregner som raskest. Dete gjør at modellen legger mye traikk over

UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET 7 Hardangervidda, fordi den er lit raskere enn de andre rutene på mange relasjoner, særlig eter åpningen av rv 7 Sokna Ørgenvika og Hardangerbrua. Vi tror det er riktig at disse to utbyggingene vil bidra til at traikken på rv 7 over Hardangervidda vil øke raskere enn de andre forbindelsene de nærmeste årene, men ikke i like høy grad som modellen beregner. I virkeligheten påvirker vinterregularitet, brate stigninger, sikkerhet, opplevelser underveis m.m. valget av reiserute. Dete er forhold som transportmodellen ikke tar hensyn til fullt ut. I våre analyser er det imidlertid viktigst å se på forskjellen mellom de ulike utviklingsalternativene. Dete klarer modellen godt, selv om referansealternativet ikke synes å trefe så bra når det gjelder fordelingen mellom rutene. FORBINDELSENE MELLOM SENTRALE ØSTLANDET OG VESTLANDET Traikkanalysene viser at det er liten konkurranse mellom E134 i eksisterende trasé og de tre andre forbindelsene over fjellet. Det betyr at de i dag hovedsakelig betjener ulike områder. Tiltak på E16, rv 52 og rv 7 gir derfor liten nyte for de traikanter som i dag bruker E134, selv om stor utbygging av rv 7 kan gi viss overlyting av traikk fra E134 til rv 7. Alternativet med utbygging av E16 gir liten omfordeling fra de andre fjellovergangene. Det henger sammen med at E16 i øst i høy grad betjener Mjøsregionen via fv. 33 og Gudbrandsdalen via fv. 51 over Valdreslya. For traikk mellom endepunktene Oslo og Bergen er E16 lite brukt ifølge transportmodellen. Utbedringen av E16 fører til at traikken på Filefjell øker til om lag ÅDT 1750, hvorav om lag 350 er lastebiler. I dag har E16 på Filefjell om lag ÅDT 700. Utbygging av rv 52 over Hemsedal fører til at om lag halvparten av traikken på rv 7 over Hardangervidda lytes til rv 52. For de andre fjellovergangene gir utbyggingen begrenset efekt. Traikken på rv 52 over Hemsedal beregnes å øke til om lag ÅDT 4200, hvorav om lag 1100 er lastebiler. I dag har rv 52 over Hemsedal om lag ÅDT 1250. For rv 7 har vi analysert to utbyggingsalternativer; et via Gol og et via Tunhovdfjorden. Utbygging via Gol gjør at en del traikk fra E16 kjører over Golsfjellet til rv 7, hvilket innebærer at E16 får mindre traikk over Filefjell. Det blir også en begrenset overlyting av traikk fra E134. Traikken på rv 7 over Hardangervidda beregnes å bli om lag ÅDT 6800, hvorav om lag 2500 er lastebiler. I dag har rv 7 over Hardangervidda om lag ÅDT 950. Utbygging av rv 7 via Tunhovdfjorden gir omtrent den samme omfordelingen som i alternativet over Gol, og traikken på rv 7 øker i begrenset grad sammenlignet med Golsalternativet. Traikken over Hardangervidda beregnes å bli om lag ÅDT 7250, hvorav om lag 2650 er lastebiler. For E134 har vi analysert tre utbyggsalternativer; to til Haugesund der et går via Seljord og et via Rauland, samt et alternativ med utbygging til Jøsendal via Rauland og videre til Bergen via Odda. Utbygging av E134 til Haugesund via Seljord gir en begrenset efekt på forbindelsen nord for Hardangervidda. Det blir kun en begrenset overlyting av traikk fra rv 7 til E134. Traikken på E134 over Haukeli beregnes å bli om lag ÅDT 3750, hvorav om lag 850 er lastebiler. I dag har E134 over Haukeli om lag ÅDT 1450. Utbygging av E134 til Haugesund via Rauland gir en vesentlig større omfordeling av traikk fra rv 7 over Hardangervidda. Det henger sammen med at E134 blir en raskere forbindelse med snarveien over Rauland. Traikk fra Bergenregionen og fra Stavangerregionen vil kjøre ferjefri E39 til Haugesund og videre på E134 mot Østlandet, og vice versa. Traikken på E134 over Haukeli beregnes å bli betydelig høyere enn i dag, om lag ÅDT 7000, hvorav om lag 1700 er lastebiler. Dersom utbygging av E134 via Rauland til Jøsendal suppleres med utbygging videre mot Bergen via Odda, får vi en enda større omfordeling fra rv 7 over Hardangervidda. Dete skyldes at armen til Bergen gjør at E134 blir en meget rask forbindelse mellom Osloregionen og Bergenregionen. Traikken på E134 over Haukeli beregnes å bli om lag ÅDT 8250, hvorav om lag 1950 er lastebiler. Sammenlignet med traikktallene for alternativet via Haugesund er imidlertid ikke forskjellen veldig stor. Det blir en økning over Haukeli med om lag 1250 kjøretøyer/døgn. I tabellen (1) nedenfor vises traikkfordelingen i de forskjellige alternativene mellom Bergen og Oslo. TABELL 1: MODELLBEREGNET TRAFIKKFORDELING VED FORSKJELLIGE UTBYGGINGSALTERNATIVER, ÅDT 2050, TOTALTRAFIKK E16. Rv 52 Rv 7 via Gol Rv 7 via Tunhovd E134 Haugesund via Seljord E134 Haugesund via Rauland E134 Bergen via Rauland og Odda E16 Filefjell 1750 1500 750 800 1350 1300 1250 Rv 52 Hemsedal 1300 4200 1300 1250 1350 1350 1350 Rv 7 Hardangervidda 4350 1600 6800 7200 4050 2200 850 E134 Haukeli 2000 1950 1600 1500 3750 7000 8250 Sum 9400 9250 10450 10750 10500 11850 11700

8 UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET Tabellen viser at det beregnes å bli lit mer traikk over fjellet ved utbygging av de raskeste alternativene for E134. Dete skyldes at lere fra Stavangerregionen velger å kjøre over E134 i stedet for E39 og E18 rundt kysten. Men denne efekten er ikke veldig stor. Omfordeling av persontraikken er beregnet med nasjonal persontransportmodell (reiser >70 km), men omfordeling av godstransport er beregnet med nasjonal godsmodell. Begge modeller gir omtrent like omfordelinger ved de ulike utbyggingsalternativene, dvs. de skiller seg ikke så mye fra hverandre mht hvor store andeler av personbiler og lastebiler som omfordeles. DE ANDRE ANALYSERTE VEGFORBINDELSENE Av de andre analyserte alternativene er det kun utbygging av rv 5 mellom Lærdal og Skei med ny bru over Sognefjorden, som erstatter ferjesambandet Mannheller Fodnes, som påvirker traikken på forbindelsene mellom Oslo og Bergen. Utbygging av rv 5 gjør at traikken på rv 52 over Hemsedal øker med yterligere om lag 1400 kjøretøyer/døgn sammenlignet med rv 52-alternativet som er beskrevet ovenfor. Traikken over Hemsedal beregnes å bli om lag ÅDT 5850. Samtidig blir det en viss reduksjon av traikken på rv 15 over Strynefjellet og E16 over Filefjell. Dete skyldes at det blir raskere å kjøre E39/rv 5/rv 52 enn over Strynefjellet fra Sunnmøre. I dete alternativet, og de andre nordlige alternativene har vi lagt inn utbygging av ferjefri E39 hele veien til Trondheim som referanse. En utbygging av rv 15 med tunneler over Strynefjellet beregnes å øke traikken på Strynefjellet til om lag ÅDT 1600. I dag er traikken om lag ÅDT 900. Andre forbindelser påvirkes i liten grad av utbyggingen, unntat en begrenset reduksjon over Hemsedal. Utbygging av E136 over Romsdalen gir noe økning av traikken på E136 og liten omfordeling av traikk sammenlignet med andre alternativer. Traikken beregnes å øke til om lag ÅDT 2300. I dag er traikken om lag ÅDT 1700, hvorav 500 lastebiler. Utbygging av tunneler på fv. 55 over Sognefjellet gir noe omfordeling av traikk fra fv. 51 over Valdreslya til E16 over Filefjell. Det skjer ikke noen omfordeling fra ferjefri E39 til fv. 55 i relasjonen Bergen Trondheim. Traikken i Sognefjelltunnelene beregnes å bli om lag ÅDT 1200. Selv om ferjefri E39 ikke forutsetes utbygd blir traikken begrenset. ÅDT blir da om lag 1600. SAMFUNNSNYTTEN VARIERER MELLOM ALTERNATIVENE Ved hjelp av transportmodellene er det beregnet hvor stor traikantnyte tiltakene gir for persontransporten og hvor stor brukernyte det blir i godstransporten. Nyteberegningene er gjort for de forskjellige alternativene sammenlignet med referansealternativet. De nordlige alternativene er sammenlignet med en variant av referansealternativet som også inneholder ferjefri E39 hele veien fra Bergen til Trondheim. Nyten er neddiskontert til 2030 og sammenlignet med investeringskostnadene. Det er bare de to alternative utbyggingene av E134 som gir raskest reisetid som gir positiv netonyte, dvs. E134 til Jøsendal og videre til Bergen via Odda samt E134 til Haugesund via Rauland. Disse beregnes å få en positiv netonyte på henholdsvis 26 og 12 mrd. kr. Alle andre alternativ får negativ netonyte. Det er stor usikkerhet i nyteberegningene på dete grove nivået, men forskjellene mellom alternativene er mer pålitelige. I tabell 2 vises både investeringskostnaden og skatekostnaden. Skatekostnad er en pris som setes på å bruke skatemidler for inansiering av et tiltak. I samfunnsøkonomiske kalkyler setes denne til 20 prosent av investeringskostnaden. I en samfunnsøkonomisk analyse skal også inngå en vurdering av ikke prissate efekter. Vi har hovedsakelig vurdert ikke prissate miljøefekter, jf. omtale nedenfor. IKKE PRISSATTE EFFEKTER Utfordringen knytet til vurdering av ikke-prissate konsekvenser på strategisk nivå er at det ikke foreligger eksakte nye veglinjer på kart, bare grove skisser på korridornivå. Innen en korridor kan det være ulike alternativer med ulikt omfang av terrenginngrep, broer og tunneler. Derfor kan metodikken i håndbok V712 basert på områdets verdi og inngrepets omfang med resulterende ni-delt skala for konsekvens, vanskelig benytes. Vi har derfor foretat en faglig og kvalitativ vurdering av konliktpotensialet for de fem ikke-prissate hovedtemaene landskapsbilde, nærmiljø og frilutsliv, naturmangfold, kulturmiljø og naturressurser med en detaljering tilpasset et strategisk nivå. Konliktpotensialet er vurdert eter en tredelt skala; lite, middels og stort. TABELL 2: BEREGNET NYTTE FOR DE ULIKE UTBYGGINGSALTERNATIVENE Alternativ Investerings- kostnad (mrd.kr) Skate-kostnad (mrd.kr) Nyte (mrd. kr) Neto- nyte (mrd.kr) NN/kr Ev.16 15 3 6-12 -0,8 Rv52 19 4 9-14 -0,7 Rv52+Rv5 21 4 18-7 -0,3 Rv7 Gol 23 5 16-12 -0,5 Rv7 Tunhovd 31 6 19-18 -0,6 E134 Seljord 29 6 34-1 0,0 E134 Rauland 29 6 47 12 0,4 E134 Bergen 37 7 70 26 0,7 Rv15 4 1 1-4 -1,0 E136 10 2 3-9 -0,9 Rv55 13 3 5-11 -0,8

UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET 9 Vurderingen for de ulike delstrekningene er oppsummert i tabell 3. Tabellen viser konliktpotensial for de analyserte delstrekningene De to delstrekningene på rv 7, Tunhovd, Flå-Ustaoset (primært i den vestlige delen) og Sysendammen-Eidfjord, vurderes å ha et konliktpotensial som er utfordrende i en ev. videre planlegging. Det konkluderes likevel med at denne systematiske vurderingen av ikke-prissate efekter ikke avdekker så store forskjeller mellom de vurderte omleggingene at det får avgjørende betydning for vurdering av langsiktig utviklingsstrategi. ER DET FORSKJELL MELLOM ALTERNATIVENE NÅR DET GJELDER VINTERREGULARITET OG STIGNINGER? Alle alternativene får vesentlig bedre vinterregularitet og mindre brate stigninger enn i dag. Bratest stigning vil det fortsat være over Hardangervidda, med opp til 5 prosent stigning. Høyeste punkt senkes imidlertid fra 1250 m til om lag 1000 m, hvilket vil gi god vinterregularitet. E134 over Haukeli får 3,5 prosent stigning og en høyeste høyde på om lag 1020 m. Dete gir også E134 god vinterregularitet. Rv 52 over Hemsedal får 3 prosent stigning og i det nærmeste 100 prosent vintersikker veg. Det får også E16 over Filefjell, men der er det en stigning på opp mot 5 prosent. For disse fjellovergangene kan det enkelte ganger fortsat oppstå værsituasjoner som medfører problemer (snøfokk), men sannsynligvis i noe mindre grad enn for rv 7 og E134. SAMFUNNSSIKKERHET Det er ikke noe som tyder på at de ulike rutenes samfunnskritiske funksjon er av en slik art at det vil påvirke valget av utviklingsstrategi. For å få robuste øst-vest-forbindelser er det viktig at de alternativene som prioriteres er minst mulig sårbare for å bli rammet av samme hendelser samtidig. Uvær og lom er viktigst å tenke på når det gjelder samtidighet. Dete betyr at man utfra dete perspektivet ikke bør velge to forbindelser som ligger alt for nær hverandre. Forventet klimaendring fram mot 2050 gjør at det må forventes mer uvær, lom og skred på disse strekningene. Det forventes 26 % økt nedbør om vinteren på Østlandet og 22 % på Vestlandet. En temperaturøkning på 2-3 grader vil medføre at en del av denne nedbøren kommer som regn og ikke som snø. ER DET FORSKJELL MELLOM ALTERNATIVENE NÅR DET GJELDER GODSTRANSPORTENS FRAMTIDIGE BEHOV? Den største utfordringen for godstransporten i dag er brate stigninger og lav vinterregularitet. Disse problemene blir som sagt vesentlig redusert i alle alternativene. Analysene viser at godstransporten mellom øst og vest ventes å øke kratig fram mot 2050. Dete henger sammen med at den største befolknings- og næringslivsveksten i Norge foregår på det sentrale Østlandet og i området Nord-Jæren Haugesund Bergen. Hvilke ruter den økte godstransporten vil velge henger også sammen med hvordan terminalstrukturen blir utformet i framtiden. Våre transportanalyser er basert på dagens struktur, men det kan bli endringer i denne. Det er nylig startet et arbeid med godsterminalstruktur rundt Oslofjorden. En struktur som gir større og viktigere godsterminaler i Telemark og Vestfold vil bety mer traikk på E134. En struktur som innebærer større terminalkapasitet nord og sørøst for Oslo kan bety mer godstransport på E16, men også på rv 7 og rv 52. Den internasjonale godstransporten øker. En utbygging av ny fast forbindelse over Oslofjorden, mellom Moss og Horten kan gi internasjonal godstransport til og fra Vestlandet en raskere forbindelse via E134. Pågående og planlagt utbygging av E16 ved Jevnaker og mot Kongsvinger kan gi internasjonal godstransport til og fra Vestlandet en god forbindelse via E16 eller rv 7. Usikkerheten om den framtidige utviklingen er stor. Det beste vi kan gjøre nå for å vurdere efektene for godstransporten er å bruke resultatene fra godstransportmodellen og beregningen av brukernyte i denne. ALLE VEGFORBINDELSENE OVER FJELLET HAR VIKTIGE REGIONALE OG LOKALE OPPGAVER I utredningen har vi konsentrert oss mest om de nasjonale oppgavene som vegforbindelsene mellom øst og vest har, dvs. å binde samme landsdeler og regioner på en efektiv måte og gi næringsliv og befolkning raske, pålitelige og sikre forbindelser over fjellet. Men alle riksvegforbindelsene mellom øst og vest har også stor betydning for de regioner og kommuner de går gjennom. Spørsmålet er om det innes en mernyte som ikke inngår i våre beregninger, og om denne i tilfelle vil kunne påvirke valget av utviklingsstrategi. TABELL 3: OPPSUMMERING AV IKKE-PRISSATTE KONSEKVENSER FOR ANALYSERTE DELSTREKNINGER E134 Hjartdal- Grunge sør for Totak E134 Grunge- Røldal Rv7 Tunhovd, Flå- Ustaoset Rv7 Ustaoset- Sysendammen Rv7 Sysen- dammen- Eidfjord E134 til Bergen fra E134 x rv13 via Odda til Hardangerfjorden E134 til Bergen fra Hardanger- fjorden- Norheimsund- Bergen E134 til Bergen Hardanger- jorden- Eikelandsosen-Os Landskapsbilde Middels Middels Middels Lite Middels Middels Lite Middels Lite Nærmiljø og frilutsliv Lite Lite Middels Lite Middels Middels Lite Middels Lite Natur-mangfold Lite Middels Middels Lite Middels Lite Middels Lite Lite Kulturmiljø Lite Middels Middels Lite Middels Lite Lite Lite Lite Natur-ressurser Lite Lite Lite Lite Lite Lite Middels Lite Middels Samlet konliktpotensial Lite Middels mot lite Middels Lite Middels Lite mot middels Lite mot middels Lite mot middels Rv52 Gol- Borlaug Lite

10 UTREDNING OM FORBINDELSER MELLOM ØSTLANDET OG VESTLANDET E16 har stor betydning for reiseliv og annet næringsliv i Valdres. Rv 7 og rv 52 har stor betydning for reiseliv og næringsliv i Hallingdal, Hemsedal og Hardanger/Hardangervidda. E134 er viktig for reiseliv og næringsliv i Telemark og Haukeli. Alle alternativene går altså gjennom områder der reiselivsnæringen har stor betydning. Hvis noe område skal pekes ut som viktigere for reiselivet, er det Hallingdal. Der er om lag 30 prosent av sysselsetingen direkte eller indirekte relatert til reiselivsnæringen. For Hallingdal er rv 7 viktigst. Den er viktig for traikk både fra vest og øst, og for reiselivet er det viktig at den har god regularitet i vinterhalvåret. Utbygging av en vintersikker veg over Hardangervidda som gir økt mulighet til helårsturisme kan bety mer for reiselivsnæringen enn utbygging av de andre fjellovergangene der vinterregulariteten er bedre i dag. Jernbanen har imidlertid også en viktig rolle for reiselivet i Hallingdal. Regionforstørring er en annen mulig regional konsekvens av bedre vegforbindelser. Vi mener det ikke peker seg ut noen spesiell forbindelse som har viktigere regional og lokal betydning enn de andre. Vi vil likevel påpeke at utbygging av en arm fra E134 via Odda til Bergen muligens kan innebære en regionforstørring der Odda og Hardanger kan bli en del av et integrert bo- og arbeidsmarked med Bergen. Oppsummert mener vi at de regionale og lokale efektene ikke har avgjørende betydning for prioritering av hovedvegforbindelser mellom øst og vest. Derimot kan det bety at det for å ivareta lokale behov som supplement kan bli nødvendig med enkelte tiltak på de forbindelsene som ikke blir prioritert. De lokale efektene må imidlertid veies mot de nasjonale når man vurderer ulike strekninger for enkelte ruter. For eksempel kan det være en konlikt mellom nasjonale og lokale interesser når man vurderer om rv 7 skal legges over Tunhovd eller Gol, og om E134 skal legges over Rauland eller Seljord. En omlegging via Tunhovd gir ikke samme positive efekter for Gol og Geilo som en utbedring av rv 7 via Gol. En omlegging av E134 via Rauland betyr at vegen vil gå langt fra mange tetsteder langs eksisterende veg. EN LANGSIKTIG UTVIKLINGSSTRATEGI Vi foreslår at E134 bør velges som en av hovedvegforbindelsene mellom Østlandet og Vestlandet. På bakgrunn av den samfunnsøkonomiske analysen foreslår vi en langsiktig strategi der utbygging av E134 gis høyest prioritet. Både utbygging mot Bergen og Haugesund gir positiv netonyte. Det siste alternativet forutseter utbygging via Rauland for å bli lønnsomt, ifølge våre beregninger. Hvis E134 går via Seljord, som dagens utbygginger legger opp til, blir netonyten av E134 til Haugesund svakt negativ. I dag betjener E134 i stor grad Haugesundsregionen i vid utstrekning. Med utbygging av ferjefri E39 mellom Stavanger og Bergen vil E134 kunne betjene hele området mellom Stavanger og Bergen, hvis det satses på utbygging av E134 fram til Haugesund. Den blir altså nytig for hele Vestlandet sør for Bergen. Våre analyser viser at en slik utbygging er samfunnsøkonomisk lønnsom. Vi mener derfor at man bør velge en strategi for utvikling av E134 der man utbedrer vegen på hele strekningen mellom Drammen og Haugesund. Når det gjelder vegen over Haukelifjell har vi i våre beregninger tat utgangspunkt i det alternativ som det nå arbeides med reguleringsplaner for. Vi har ikke set det som vår oppgave i denne strategiske utredningen å se på alternative trasévalg etersom man allerede har kommet langt i planleggingen basert på KVU/KS1 for E134 over Haukelifjell. En utbygging av forbindelse fra E134 mot Bergen gir en meget rask rute mellom Oslo og Bergen og gir god samfunnsøkonomisk lønnsomhet. Det innes lere alternative muligheter til en slik utbygging. Vi har set på tre alternativer: et over Fusa med kobling til E39 sør for Os, et over Kvam og kobling til Ringveg Øst ved Espeland, og et over Kvam med kobling til E16 ved Trengereid. På bakgrunn av at våre analyser viser høy samfunnsøkonomisk lønnsomhet foreslår vi at man nærmere utreder en arm til Bergen gjennom en KVU. En slik KVU kan også utvides med å se på alternativene med å bygge ut E134 via Rauland eller Seljord. Våre analyser viser at en strekning via Rauland er gunstig for den gjennomgående traikken og gir større lønnsomhet, men det blir mindre gunstig for de lokale tetstedene langs dagens strekning. Vi mener at en avveining mellom de nasjonale og lokale efektene kan gjøres i den foreslåte KVUen. Våre transportanalyser viser at E134 i hovedsak ikke kan dekke de behov som de andre vegforbindelsene mellom Bergen og Oslo dekker, muligens med unntak av rv 7 over Hardangervidda. På denne bakgrunn mener vi det er nødvendig å prioritere yterligere en forbindelse over fjellet mellom Østlandet og Vestlandet. Som vi har vist er det en viss konkurranse mellom E134 og rv 7, fordi de ligger nærmest hverandre og til en viss grad ivareta samme nasjonale behov. Ved en utbygging av E134 med arm mot Bergen, tar E134 i høy grad over de nasjonale oppgaver som rv 7 over Hardangervidda har. Derfor mener vi at den andre prioriterte riksvegforbindelsen over fjellet bør være rv 52 over Hemsedal eller E16 over Filefjell. Den samfunnsøkonomiske nyteberegningen gir ikke noe tydelig svar på hvilken av disse to forbindelsene som bør prioriteres. Begge alternativene har negativ netonyte og en netonyte pr. budsjetkrone på ca. -0,7.

Sogndal kommune Plan og næring Pb. 153 6851 Sogndal Barsnes 17.2.2015 Barsnes Jaktsameige Leiar Frode Andreas Hågvar Barsnes 6856 Sogndal Søknad Barsnes Jaktsameige ved Leiar Frode Andreas Hågvar søkjer med dette viltfondet i Sogndal kommune om kr. 112 770,- til gjennomføring av Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning, jfr. http://hjortevilt.no/hjorteviltforvaltning/dette-kan-viltfondet-brukes-til/ Prosjektskildring av Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning ligg ved søknaden. Beste helsing Frode Andreas Hågvar

Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning Barsnes Jaktsameige 2015-2017 17.02.2015

Innhold Bakgrunn... 3 Hovudmål... 4 Mål... 4 Delmål... 4 Korleis... 5 Personvern... 6 Datatilsynet sin informasjon om bruk av viltkamera... 6 Personverntiltak i Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning... 6 Organisering av prosjektet... 7 Prosjektperiode... 7 Prosjektoversyn... 7 Førebuing og oppstart... 7 I prosjektperioden... 7 Prosjektavslutting... 7 Økonomi og tidsbruk... 8 Prosjektskildring og søknad... 8 Klargjering av område... 8 Innkjøp av naudsynt utstyr... 8 Oppsett av viltkamera... 8 Ettersyn av viltkamera... 8 Prosjektarbeid i prosjektperioden... 8 Nedtaking av viltkamera... 8 Samanfatting av dyreobservasjonar... 8 Samla tidsbruk... 9 Samla kostnadsoverslag Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning... 9 Kontaktinformasjon... 9 2

Bakgrunn Barsnes Jaktsameige er strategisk plassert i rota av Kaupangerhalvøya. Det meste av vilttrafikk til og frå Kaupangerhalvøya passerar gjennom Barsnes Jaktsameige. Figur 1: Barsnes Jaktsameige Det er sett i gang prosessar for mogleg utviding av forvaltingsområde for hjort i Sogndal og Luster kommune. Bakgrunnsmaterialet baserer seg på radiomerking av 11 hjort på Kaupangerhalvøya og rørslene til desse 11 hjortane (Bioforsk Rapport Vol. 7 nr. 98, 2012, side 34). Hovudkonklusjonen i Bioforsk sin rapport er at det er ein hjortestamme som vandrar til og frå vinterbeite på Kaupangerhalvøya; i praksis vil det seie at hjortane vandrar gjennom Barsnes Jaktsameige. Utover dei 11 hjortane som vart merka finns ingen empiri på kor mykje hjort som vandrar til og frå Kaupangerhalvøya. 3

Hovudmål Hovudmål med Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning er å styrke kunnskapen om vilt i Barsnes Jaktsameige slik at ein kan tufte framtidig viltforvaltning på faktabasert kunnskap. Mål Målet med prosjektet er å finne ut: - kor mykje hjort bevegar seg til og frå Kaupangerhalvøya via Barsnes Jaktsameige (tal). - kva tid på året dei bevegar seg (årstid, månad, dato, tid). - kva type dyr som bevegar seg (kalv, kolle, spissbukk, bukk). Delmål Delmålet med prosjektet er å finne ut kva anna vilt som passerer til og frå Kaupangerhalvøya: - hjortevilt som elg og rådyr. - rovvilt som rev, gaupe, ulv, bjørn og jerv. - anna vilt. Ny kunnskap om rovvilt til og frå Kaupangerhalvøya vil være svært nyttig både i høve viltforvaltning og i høve beitenæringa. 4

Korleis Det blir sett ut ti viltkamera på dei mest vilttrafikkerte gjennomgangsårene i begge endar av Barsnes Jaktsameige. Ved å registrere kva dyr som passerer desse strategisk plasserte viltkamera vil ein kunne følje dyr både inn og ut av området. = Viltkamera Figur 2: Plassering av viltkamerar i Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning 5

Personvern Personvern vert ivareteke i samsvar med datatilsynet sine retningsliner, inkl. personopplysningslova 7 og personopplysningsforskrifta 8. Figur 3: Skjermdump frå Datatiilsynet si heimeside vedr. personvern og bruk av viltkamera, 9.1.15. Datatilsynet sin informasjon om bruk av viltkamera Viltkamera er overvåkingskamera som plasseres i utmark for å fange opp dyreliv. Bruk av viltkamera er tillatt så lenge hensikten utelukkende er å ta bilder av dyr, og dersom det er truffet effektive tiltak for å unngå at det blir tatt bilder av mennesker. Å kunne ferdes i skog og mark uten å bli overvåket er et viktig fellesgode. Viltkamera bør derfor bare plasseres der det er usannsynlig at mennesker ferdes. Kameraene bør uansett skiltes så man ser at området er overvåket. Hvis det blir fanget opp mennesker på opptakene, skal dette slettes. Du må også kontakte grunneier før du eventuelt setter opp kamera. http://www.datatilsynet.no/teknologi/kameraovervaking/hvilke-omrader-kan-overvakes/ Personverntiltak i Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning Alle viltkamera vert sett opp for å nå måla i prosjektet. Alle kamera vert skilta, og det vert i tillegg sett opp informasjonsskilt om prosjektet i Saurane og på stølane Dal og Helgasete. Alle bilete av menneske vert sletta. 6

Organisering av prosjektet Leiar i Barsnes Jaktsameige er prosjektleiar. Leiar har ansvar for prosjektskildring og søknad. Styret i Barsnes Jaktsameige er prosjektgruppe. Styret har ansvar for samanfatting av dyreobservasjonar og utarbeiding av prosjektrapport. Barsnes Jaktsameige delt inn i tre felt med kvar sin feltleiar. Feltleiar har ansvar for oppsett, ettersyn og nedtaking av kamera i kvart sitt felt, inklusive gjennomgang av bilete, sletting av bilete av menneske, nedteikning av dyreobservasjonar m.v. Det er på bakgrunn av dette materialet styret kan samanfatte dyreobservasjonar og utarbeide prosjektrapport. Prosjektperiode Prosjektet går over to år, frå sommaren 2015 til sommaren 2017. Målet er å ferdigstille prosjektrapport innan utgangen av 2017. Prosjektoversyn Førebuing og oppstart Kva Prosjektskildring og søknad om finansiering Feb 2015 Klargjering av område for oppsett av viltkamera Forsommar 2015 Innkjøp av naudsynt utstyr Forsommar 2015 Oppsett av viltkamera Sommar 2015 Tid I prosjektperioden Kva Ettersyn av viltkamera Gjennomgang av bilete Sletting av bilete, jfr. personvernlovgivinga Nedteikning av dyreobservasjonar Tid Kvartalsvis Kvartalsvis Kvartalsvis Kvartalsvis Prosjektavslutting Kva Nedtaking av viltkamera Vår 2017 Samanfatting av dyreobservasjonar Haust 2017 Ferdigstille prosjektrapport 2017 7 Tid

Økonomi og tidsbruk Prosjektskildring og søknad Tidsbruk for utarbeiding av prosjektskildring og søknad er rekna til 30 timar. Klargjering av område Klargjering av område for oppsett av viltkamera er rekna til minimum tre timar per kamera, til saman 30 timar. Innkjøp av naudsynt utstyr 10 viltkamera LTL ACORN WMM/100 www.felleskjopet.no Kr. 27 900 20 minnebrikker Lexar Secure Digital Professional 16GB www.xsdm.no Kr. 3 980 20 batteri Gelebatterier for MC og scooter www.biltema.no Kr. 4 980 160 batteri Varta Professional AA litiumbatterier www.clasohlson.no Kr. 3 960 13 skilt Varsel om viltkamera/viltforvaltningsprosjekt www.laserdekor.no Kr. 5 200 Sum innkjøp av naudsynt utstyr kr. 46 020 Tidsbruk innkjøp av naudsynt utstyr rekna til minimum 10 timar Oppsett av viltkamera Oppsett av viltkamera er rekna til minimum 1 time per kamera, til saman 10 timar. Ettersyn av viltkamera Ettersyn kvartalsvis i to år, eks. oppsett og nedtaking, til saman sju gonger per kamera vert 70 ettersyn av 1,5t per gong, til saman 105 timar Prosjektarbeid i prosjektperioden Gjennomgang av bilete, sletting av bilete jfr. personvernlovgivninga og nedteikning av dyreobservasjonar kvartalsvis over to år, til saman 8 gonger per kamera. Tidsbruk rekna til minimum 1 time per kamera per gong, til saman 80 timar. Nedtaking av viltkamera Nedtaking av viltkamera er rekna til minimum to timar per kamera, til saman 20 timar. Samanfatting av dyreobservasjonar Samanfatting av dyreobservasjonar vert gjort kvartalsvis og vert rekna til minimum 10 timar per kvartal, til saman 80 timar. 8

Samla tidsbruk Prosjektskildring og søknad Klargjering Innkjøp av utstyr Oppsett Ettersyn Prosjektarbeid i prosjektperioden Nedtaking Samanfatting av dyreobservasjonar Utarbeiding av prosjektrapport Sum tidsbruk (konservativt anslag) 30 timar 30 timar 10 timar 10 timar 105 timar 80 timar 20 timar 80 timar 80 timar 445 timar Samla kostnadsoverslag Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning Investeringar i naudsynt utstyr Kr. 46 020 Berekna tidsbruk (445 timar) á kr. 150/time Kr. 66 750 Samla kostnadsoverslag Prosjekt Kunnskapsbasert Viltforvaltning Kr. 112 770 Kontaktinformasjon Spørsmål kring prosjektet kan rettast til leiar i Barsnes Jaktsameige; Frode Andreas Hågvar, telefon 958 99 033, e-post: frode.andreas.hagvar@gmail.com. 9

SOGNDAL KOMMUNE REKNESKAP 2014 Framlegg til formannskapet 16.04.2015

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Innhald Økonomisk oversikt - Drift... 2 Rekneskapsskjema 1A - Drift... 2 Rekneskapsskjema 1B Drift... 3 Økonomisk oversikt - Investering... 4 Rekneskapsskjema 2A Investering... 5 Rekneskapsskjema 2B Investering... 5 Økonomisk oversikt - Balanse... 7 Note nr. 1 - Rekneskapsprinsipp... 8 Note nr. 2 - Organisering... 8 Note nr. 3 - Antal årsverk, godtgjersle til rådmann, ordførar og revisjon... 8 Note nr. 4 - Avsetjing og bruk av fond... 9 Note nr. 5 - Arbeidskapital... 9 Note nr. 6 - Kapitalkonto... 10 Note nr. 7 - Garantiskuld... 10 Note nr. 8 - Aksjar og andelar i varig eige... 11 Note nr. 9 - Anleggsmidlar... 11 Note nr. 10 - Verdipapirfond... 13 Note nr. 11 - Låneoversikt... 14 Note nr. 12 - Berekning av minimumskrav til avdrag... 15 Note nr. 13 - Kommunen si samla langsiktige lånegjeld... 15 Note nr. 14 - Endring av periodiseringsprinsipp... 15 Note nr. 15 - Avsetjing og bruk av disposisjonsfond rekneskapsskjema 1B... 16 Note nr. 16 - Usikre forpliktingar og hendingar etter balansedagen... 16 Note nr. 17 - Grunnlag for gebyr, vatn, avlaup og renovasjon... 17 Note nr. 18 - Berekning av rente på VAR-fond... 17 Note nr. 19 - Rekneskapsoversikt Sogn regionråd... 18 Note nr. 20 - Spesifikasjon av fond... 19 Note nr. 21 - Pensjon... 18 2

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Økonomisk oversikt - Drift Økonomisk oversikt - drift Driftsinntekter Rekneskap 2014 Revidert budsjett Vedteke budsjett Rekneskap 2013 Brukarbetalingar -19 977 867-18 437 975-18 437 975-19 331 578 Andre sals- og leigeinntekter -58 079 261-52 381 575-52 577 737-52 094 905 Overføringar med krav til motytelse -83 290 533-48 096 434-46 833 434-88 291 075 Rammetilskot -190 832 533-191 388 000-188 738 000-182 250 454 Andre statlige overføringar -52 597 477-41 731 302-35 411 302-42 141 924 Andre overføringar -4 298 108-2 260 300-2 110 300-6 044 868 Skatt på inntekt og formue -165 511 482-166 199 000-166 701 000-159 722 121 Eigedomsskatt -20 935 769-20 931 000-20 991 000-21 071 984 Andre direkte og indirekte skattar -309 376-288 543-288 543-309 376 Sum driftsinntekter -595 832 405-541 714 129-532 089 291-571 258 285 Driftsutgifter Lønnsutgifter 284 244 408 261 042 339 261 601 091 264 646 285 Sosiale utgifter 73 080 627 74 451 222 77 901 520 66 693 549 Kjøp av varer og tenester i tenesteproduksjon 73 051 423 69 586 986 68 679 064 69 460 372 Kjøp av tenester som erstattar teneste produksjon 75 585 902 71 336 181 76 083 030 64 858 537 Overføringar 39 306 542 34 575 653 26 188 954 49 764 791 Avskrivingar 22 322 038 22 322 038 19 928 000 20 741 944 Fordelte utgifter -830 250-6 982 785-6 991 785 0 Sum driftsutgifter 566 760 690 526 331 634 523 389 874 536 165 479 Brutto driftsresultat -29 071 715-15 382 495-8 699 417-35 092 806 Finansinntekter Renteinntekter og utbytte -9 241 309-8 179 304-7 260 704-7 954 837 Gevinst på finansielle instrument (omløpsmidlar) -1 556 721-364 000-364 000-1 691 525 Mottekne avdrag på utlån -417 000-400 000 0 0 Sum eksterne finansinntekter -11 215 030-8 943 304-7 624 704-9 646 362 Finansutgifter Renteutgifter og låneomkostningar 8 836 434 8 593 100 8 593 100 8 075 700 Tap på finansielle instrument (omløpsmidlar) 0 0 0 0 Avdrag på lån 22 234 215 21 708 444 21 708 444 20 366 434 Utlån 6 601 400 1 700 000 1 300 000 131 600 Sum eksterne finansutgifter 37 672 049 32 001 544 31 601 544 28 573 734 Resultat eksterne finanstransaksjonar 26 457 019 23 058 240 23 976 840 18 927 372 Motpost avskrivingar -22 322 038-22 322 038-19 928 000-20 741 944 Netto driftsresultat -24 936 733-14 646 293-4 650 577-36 907 378 Interne finanstransaksjoner Bruk av tidlegare års reknesk.m. mindreforbruk -10 899 005-10 899 005 0-3 377 286 Bruk av disposisjonsfond -24 636 568-21 756 769-21 392 769-18 934 091 Bruk av bundne fond -11 159 912-8 245 723-3 140 900-5 357 852 Bruk av likviditetsreserve 0 0 0 0 Sum bruk av avsetninger -46 695 485-40 901 497-24 533 669-27 669 229 Overførd til investeringsrekneskapen 12 242 909 8 955 500 4 350 000 10 846 364 Dekning av tidlegare års reknesk.m. meirforbruk 0 0 0 0 Avsett til disposisjonsfond 46 404 909 45 071 947 23 983 903 31 724 989 Avsett til bundne fond 10 304 362 1 520 343 850 343 11 106 249 Avsett til likviditetsreserven 0 0 0 0 Sum avsetninger 68 952 180 55 547 790 29 184 246 53 677 602 Rekneskapsmessig mindreforbruk -2 680 038 0 0-10 899 005 2

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Rekneskapsskjema 1A - Drift Rekneskapsskjema 1A - drift Frie inntekter Rekneskap 2014 Revidert budsjett Vedteke budsjett Rekneskap 2013 Skatt på inntekt og formue -165 511 482-166 199 000-166 701 000-159 722 121 Ordinært rammetilskot -190 832 533-191 388 000-188 738 000-182 250 454 Skatt på eigedom -20 935 769-20 931 000-20 991 000-21 071 984 Andre direkte eller indirekte skattar -309 376-288 543-288 543-309 376 Andre generelle statstilskot -31 549 431-30 524 300-24 104 300-32 826 898 Sum frie disponible inntekter -409 138 590-409 330 843-400 822 843-396 180 833 Renteinntekter og utbyte -9 094 362-8 155 515-7 236 915-7 764 147 Gevinst finansielle instrument (omløpsmidlar) -1 556 721-364 000-364 000-1 691 525 Renteutg.,provisjonar og andre fin.utg. 8 823 361 8 593 100 8 593 100 8 057 909 Avdrag på lån/utlån 22 234 215 21 708 444 21 708 444 20 234 297 Utlån 0 0 1 300 000 0 Mottekne avdrag på utlån -400 000-400 000 0 0 Netto finansinnt./utg. 20 006 494 21 382 029 24 000 629 18 836 533 Til dekning av tidlegar reknesk.m. meirforbruk 0 0 0 0 Til ubundne avsetjingar 42 347 847 42 347 947 20 388 019 25 475 813 Til bundne avsetjingar 1 372 279 1 315 343 665 343 1 897 033 Bruk av tidlegare reknesk.m. mindreforbruk -10 899 005-10 899 005 0-3 377 286 Bruk av ubundne avsetjingar -4 555 211-4 555 211-4 055 211-3 440 220 Bruk av bundne avsetjingar -2 319 823-2 319 823 0 0 Netto avsetjingar 25 946 087 25 889 251 16 998 151 20 555 340 Overført til investeringsrekneskapen 8 955 500 8 955 500 4 350 000 10 180 000 Til fordeling drift -354 230 510-353 104 063-355 474 063-346 608 959 Sum fordelt til drift (fra skjema 1B) 351 550 470 353 104 063 355 474 063 335 709 954 Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk -2 680 040 0 0-10 899 005 Rekneskapsskjema 1B Drift Rekneskapsskjema 1B - drift Rekneskap 2014 Revidert budsjett Vedteke budsjett Rekneskap 2013 Kultur 11 239 752 11 206 138 9 387 887 10 452 651 Plan og næring 9 962 426 10 595 094 10 219 833 8 686 124 Kommunalteknikk 18 427 314 18 465 630 17 866 106 17 353 296 Helse og sosial 61 670 185 59 591 672 57 277 956 53 620 992 Barn og unge 15 378 036 15 358 401 14 667 113 13 131 485 Pleie og omsorg 82 400 912 80 617 150 76 469 019 75 221 241 Barnehagar 48 469 653 49 746 640 46 478 836 46 099 528 Fjærland oppvekstsenter 5 318 122 5 388 964 5 241 254 4 649 074 Norane oppvekstsenter 8 441 410 8 530 834 8 232 864 7 696 495 Kaupanger skule 17 798 769 18 029 230 17 576 510 16 743 448 Trudvang skule 23 402 286 23 197 046 22 422 378 21 918 151 Kvåle skule 25 415 474 25 415 474 25 405 570 25 949 772 Støtteeining økonomi og personal 9 461 721 10 224 281 9 598 337 9 537 052 Støtteeining tenestetorg og IKT 6 344 080 6 714 713 6 329 392 5 658 961 Fag og utvikling 10 347 275 10 329 336 11 076 627 11 041 048 Politisk verksemd 2 922 119 2 982 002 2 924 578 3 598 795 Kyrkjeleg fellesråd 4 924 622 4 820 370 4 240 370 3 949 815 Finansieringstransaksjoner -10 373 685-8 108 912 10 059 433 402 025 351 550 470 353 104 063 355 474 063 335 709 954 3

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Økonomisk oversikt - Investering Økonomisk oversikt - Investering Rekneskap 2014 Revidert budsjett Vedteke budsjett Rekneskap 2013 Investeringsinntekter Sal av driftsmidlar og fast eigedom -18 461 664-19 495 200-17 660 000-233 500 Andre salsinntekter 0 0 0 0 Overføringar med krav til motytelse -1 601 849-1 197 000 0-16 401 200 Kompensasjon meirverdiavgift -10 530 443-9 050 740-8 127 000 0 Statlege overføringar -340 200-270 000-5 770 000-299 000 Andre overføringar -1 784 642-260 000-510 000-2 173 030 Renteinntekter,utbyte og eigaruttak -11 611 0 0-11 067 Sum inntekter -32 730 410-30 272 940-32 067 000-19 117 797 Investeringsutgifter Lønsutgifter Sosiale utgifter Varer og tenester i kommunal eigenproduksjon 70 502 025 65 006 212 50 140 000 64 050 984 Kjøp av tenester som erstattar eigenproduksjon 0 0 0 0 Overføringar 12 195 000 11 215 000 0 0 Meirverdiavgift kompensasjonsordninga 10 530 444 9 050 740 8 127 000 7 883 039 Renteutgifter, provisjonar og andre finansutgifter 381 0 0 343 206 Fordelte utgifter 0 0 0 0 Sum utgifter 93 227 850 85 271 952 58 267 000 72 277 229 Finansutgifter Avdragsutgifter 1 054 689 0 0 473 481 Utlån 11 746 500 9 387 500 0 7 978 000 Kjøp av aksjar og andelar 926 950 835 000 750 000 1 448 484 Dekning av tidlegare års udekka 0 0 0 0 Avsetjing til ubundne investeringsfond 15 959 655 16 835 200 11 000 000 1 593 671 Avsetjing til bundne investeringsfond 1 508 747 1 159 117 0 30 127 Sum finanstransaksjonar 31 196 541 28 216 817 11 750 000 11 523 763 Finanseringsbehov 91 693 982 83 215 829 37 950 000 64 683 195 Finansiering Bruk av lån -52 821 018-52 362 018-30 100 000-44 228 362 Mottekne avdrag på utlån -1 392 707 0 0-1 019 212 Sal av aksjar og andelar 0 0 0 0 Bruk av tidlegare års udisponert 0 0 0 0 Overføringar frå driftsrekneskapen -12 242 909-8 955 500-4 350 000-10 846 364 Bruk av disposisjonsfond -4 106 232-3 305 476-3 500 000-7 599 258 Bruk av ubundne investeringsfond -10 926 116-8 304 999 0-540 000 Bruk av bundne driftsfond -10 204 999-8 900 000 0-450 000 Bruk av bundne investeringsfond 0-1 387 836 0 0 Sum finansiering -91 693 982-83 215 829-37 950 000-64 683 195 Udekka/udisponert 0 0 0 0 4

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Rekneskapsskjema 2A Investering Rekneskap Revidert Vedteke Rekneskap 2014 budsjett budsjett 2013 Årets bruk: Investering i anleggsmidlar 93 227 850 85 271 952 58 267 000 72 277 229 Utlån og forskutteringar 11 746 500 9 387 500 0 7 978 000 Kjøp av aksjar og andelar 926 950 835 000 750 000 1 448 484 Avdrag på lån 1 054 689 0 0 473 481 Avsetjingar 17 468 402 17 994 317 11 000 000 1 623 798 Årets finansieringsbehov 124 424 392 113 488 769 70 017 000 83 800 992 Finansiert slik: Bruk av lånemidlar -52 821 018-52 362 018-30 100 000-44 228 362 Inntekter frå sal av anleggsmidlar -18 461 664-19 495 200-17 660 000-233 500 Tilskot til investeringar -2 124 842-530 000-6 280 000-2 472 030 Mottekne avdrag på utlån og refusjonar -13 525 000-10 247 740-8 127 000-17 420 412 Andre inntekter -11 611 0 0-11 067 Sum ekstern finansiering -86 944 135-82 634 958-62 167 000-64 365 371 Overført frå driftsrekneskapen -12 242 909-8 955 500-4 350 000-10 846 364 Bruk av avsetjingar -25 237 347-21 898 311-3 500 000-8 589 258 Sum finansiering -124 424 391-113 488 769-70 017 000-83 800 992 Udekka / udisponert 0 0 0 0 Rekneskapsskjema 2B Investering Rekneskap Revidert Vedteke Rekneskap Investering 2014 budsjett budsjett 2013 Bygningar Sogndal helse og omsorgsenter -utbygging 14 230 938 14 230 938 17 500 000 2 297 123 Kongabergvegen 52 0 0 0 3 808 934 Uteareal Trudvang skule 0 0 0 14 210 Ombygging Leighota 0 0 0 855 386 Oppgradering Trudvang skule murbygg 0 0 0 782 281 Tilpasning røyrselhemma Kaupanger og Trudvang 0 0 0 4 076 688 Kjøp av prestebustad 0 0 0 4 000 000 Basseng Fjærland 475 284 475 284 1 750 000 0 Ombygging Kaupanger skule 5 215 080 4 375 000 1 700 000 0 Ventilasjonsanlegg og tak Kvåle skul 4 942 266 4 625 000 3 125 000 0 Nytt toalett Fjærland skule 339 299 562 500 562 500 0 Nytt toalett Notsete skule 618 003 562 500 562 500 0 Bueiningar Skulevegen 7A 245 110 245 110 0 0 Oppgradering prestebustad 1 326 627 1 050 000 0 0 Sogndal kulturhus-oppgradering 12 312 500 11 125 000 0 0 Sogndal kulturhus-overtakelse 1 078 494 1 250 000 0 0 Maskiner og transportmidlar 5

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Feiemaskin 0 0 0 883 133 Veghøvel 0 0 0 818 111 KH70020 Opel Vivaro 0 0 0 245 000 UC28104 Amarok Single 0 0 0 255 700 UC26668 VW Golf 165 000 0 0 0 TV87600 Fiat Doblo 212 862 0 0 0 Veg og parkering Utvikling Mundal sentrum 535 835 377 232 0 1 638 917 Veg industriareal Fjærland 944 126 944 125 0 0 Oppgradering parkeringshuskjellar 1 891 279 1 896 675 0 1 456 416 Leitevegen endring 774 195 677 352 0 7 268 897 Parkering Gunvordalen 431 656 0 0 200 000 Mur Markavegen 140 614 141 000 0 413 457 Trafikktryggleik 719 929 542 000 542 000 314 537 Friluftsanlegg og areal Innløysing grunn Fosshaugane 0 0 0 1 537 974 Fjordstien 6 518 527 6 518 526 17 550 000 1 660 807 Badelagune 0 0 0 1 701 864 Park ved runestein Stedje kyrkje 346 446 400 000 400 000 0 Kunstverk sentrumsparken 11 630 0 0 0 Oppgradering av uteområde Notsete barnehage 427 483 0 0 0 Inngjerding av Kjørnes barnehage 124 450 0 0 0 Vatn og avlaup Kjørnes 3 bustadfelt 548 786 0 0 1 653 131 VVA-Hodlekve 17 667 271 15 835 096 0 22 364 905 VVA-Kjørnes 12 851 087 12 600 614 4 525 000 5 956 386 VA-investeringar 3 562 064 3 138 000 8 800 000 7 190 483 IKT investeringar IKT-investeringar 2 256 010 1 385 000 1 250 000 882 890 Anna Investeringstilskot Kyrkjeleg fellesråd 2 315 000 2 315 000 0 0 93 227 851 85 271 952 58 267 000 72 277 229 6

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Økonomisk oversikt - Balanse Rekneskap 2014 Rekneskap 2013 EIGENDELER Anleggsmidlar 1 166 986 647 1 049 719 608 Faste eigedomar og anlegg 616 680 384 553 598 418 Utstyr, maskiner og transportmidlar 12 787 912 12 599 066 Utlån 50 023 341 33 771 648 Aksjar og andelar 42 552 703 41 625 753 Pensjonsmidlar 444 942 308 408 124 723 Omløpsmidlar 216 775 927 223 608 157 Kortsiktige fordringar 45 206 170 44 856 446 Premieavvik 27 280 636 22 667 681 Aksjar og andelar 16 977 115 15 420 394 Sertifikat 0 0 Obligasjonar 0 0 Kasse, postgiro, bankinnskot 127 312 006 140 663 636 SUM EIGENDELAR 1 383 762 574 1 273 327 765 EIGENKAPITAL OG GJELD Eigenkapital -349 913 720-291 690 225 Disposisjonsfond -62 930 833-45 268 723 Bundne driftsfond -28 081 592-38 453 919 Ubundne investeringsfond -32 598 055-26 843 399 Bundne investeringsfond -4 371 764-4 272 356 Endring i rekneskapsprinsipp 3 872 223 3 872 223 Rekneskapsmessig mindreforbruk -2 680 040-10 899 005 Rekneskapsmessig meirforbruk 0 0 Udisponert i inv.rekneskap 0 0 Udekka i inv.rekneskap 0 0 Likviditetsreserve 0 0 Kapitalkonto -223 123 660-169 825 045 Langsiktig gjeld -956 685 079-908 877 672 Pensjonsforpliktelsar -577 489 844-543 053 533 Ihendehavarobligasjonar 0 0 Sertifikatlån 0 0 Andre lån -379 195 235-365 824 139 Kortsiktig gjeld -77 163 777-72 759 869 Kassekredittlån 0 0 Anna kortsiktig gjeld -77 163 777-72 759 869 Premieavvik 0 0 SUM EIGENKAPITAL OG GJELD -1 383 762 576-1 273 327 765-1 0 MEMORIAKONTI Ubrukte lånemidlar 12 822 153 28 983 171 Andre memoriakonti 28 962 1 233 422 Motkonto til memoriakonti -12 851 114-30 216 593 7

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 1 - Rekneskapsprinsipp Årsrekneskapen er sett opp i samsvar med kommunelova og forskrifter og god kommunal rekneskapsskikk. Vurderingsreglar: Anleggsmidlar vert vurdert til anskaffelseskost Omlaupsmidlar vert som hovudregel vurdert til lågaste av anskaffelseskost og verkeleg verdi. Marknadsbaserte finansielle omlaupsmidlar som går inn i ei handelsportefølje (verdipapirfond) vert vurdert til verkeleg verdi. Note nr. 2 - Organisering I tillegg til det som går fram av kommunerekneskapen er Sogndal kommune engasjert i følgjande verksemder: IKS SIMAS Renovasjonsordninga IKS SF Revisjon Revisjonstenester IKS Alarmsentralen i Florø Alarmar og vakthald IKS Sogn brann og redning Brann og redning Note nr. 3 - Antal årsverk, godtgjersle til rådmann, ordførar og revisjon Antal årsverk siste 5 år 2014 2013 2012 2011 2010 501 495 478 475 458 Løn til rådmann og ordførar eks. sosiale utgifter 2014 2013 2012 Rådmann 888.000 857.000 800.000 Ordførar 687.000 668.000 649.000 Revisjon 2014 2013 2012 Rekneskapsrevisjon 489.209 427.406 375.218 Rådgjevingstenester 18.796 14.583 2.915 Andre revisjonstenester 0 10.470 83.627 8

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 4 - Avsetjing og bruk av fond Rekneskap 2014 Rekneskap 2013 Disposisjonsfond Disposisjonsfond pr. 1.1 45 268 724 40 077 083 Avsett til disp.fond i driftsrekneskapen 46 404 909 31 724 989 Bruk av disp.fond i investeringsregnskapen -4 106 232-7 599 258 Bruk av disp.fond i driftsrekneskapen -24 636 568-18 934 091 Disposisjonsfond pr. 31.12 62 930 833 45 268 724 Ubundne investeringsfond Ubundne investeringsfond pr. 1.1 26 843 398 25 789 727 Avsett til ubundne investeringsfond 15 959 655 1 593 671 Bruk av ubundne investeringsfond -10 204 999-540 000 Ubundne investeringsfond pr.31.12 32 598 055 26 843 398 Bundne investeringsfond Bundne investeringsfond pr. 1.1 4 272 356 4 242 229 Avsett til bundne investeringsfond 1 508 747 30 127 Bruk av bundne investeringsfond -1 409 339 0 Bundne investeringsfond pr. 31.12 4 371 763 4 272 356 Bundne driftsfond Bundne driftsfond pr. 1.1 38 453 922 33 155 525 Avsett til bundne driftsfond 10 304 362 11 106 249 Bruk av bundne driftsfond i driftsrekneskapen -11 159 912-5 357 852 Bruk av bundne driftsfond i investeringsrekneskapen -9 516 777-450 000 Bundne driftsfond pr. 31.12 28 081 595 38 453 922 Note nr. 5 - Arbeidskapital Rekneskap 2014 Rekneskap 2013 Balanserekneskapen Omlaupsmidlar 216 775 927 223 608 157 Kortsiktig gjeld -77 163 777-72 759 869 Arbeidskapital 139 612 151 150 848 289 Endring i arbeidskapital -11 236 138 41 847 191 Løyvingsrekneskapen Anskaffelse av midlar Inntekter driftsdel (kontoklasse 1) -601 119 565-574 905 343 Inntekter investeringsdel (kontoklasse 0) -32 718 799-19 106 730 Innbetalinger ved eksterne finanstransaksjonar -65 440 366-54 905 003 Interne overføringar -4 456 910-3 647 058 Sum anskaffelse av midlar -703 735 640-652 564 133 Bruk av midlar Utgifter driftsdel (kontoklasse 1) 549 725 812 519 070 593 Utgifter investeringsdel (kontoklasse 0) 93 227 469 71 934 023 Utbetalingar ved eksterne finanstransaksjonar 51 400 570 38 816 905 Interne overføringar 4 456 910 3 647 058 Sum bruk av midlar 698 810 760 633 468 579 Anskaffelse - bruk av midlar -4 924 879-19 095 554 Endring i ubrukte lånemidlar 16 161 018-22 751 638 Endring i arbeidskapital -11 236 139 41 847 192 9

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 6 - Kapitalkonto Rekneskap 2014 Rekneskap 2013 IB kapitalkonto -169 825 045-154 276 681 Sal av fast eigedom og anlegg 5 320 000 44 067 Av- og nedskriving av fast eigedom og anlegg 19 511 687 18 131 949 Sal av maskiner og utstyr 0 0 Av- og nedskriving utstyr, maskiner og transportmi 2 810 351 2 609 995 Sal av aksjar og andelar 0 0 Nedskriving av aksjar og andelar 0 0 Innbetalt avdrag formidlingslån 1 392 707 492 544 Innbetalt avdrag andre lån 417 000 456 671 Avskriving på utlån 286 500 2 206 500 Bruk av lånemidlar 52 821 018 44 228 361 Endring i pensjonsforpliktelse 45 816 975 58 442 572 Aktivering av fast eigedom og anlegg -87 913 653-69 192 389 Aktivering av utstyr, maskiner og transportmidlar -2 999 197-3 084 832 Kjøp av aksjar og andelar -926 950-1 448 484 Utlån formidlingslån -10 809 000-7 978 000 Utlån andre lån -7 538 900-61 600 Avdrag formidlingslån -1 045 671-415 526 Avdrag på andre eksterne lån -22 243 233-20 424 357 Endring pensjonsfond -48 198 249-39 555 835 UB kapitalkonto -223 123 660-169 825 045 Sum anleggsmiddel 1 166 986 647 1 049 719 608 Sum langsiktig gjeld -956 685 079-908 877 672 Memoriakonto ubrukte lånemidlar 12 822 153 28 983 171 Sum 223 123 721 169 825 107 Note nr. 7 - Garantiskuld ORGANISASJON Innl. 31.12.2014 31.12.2013 1. Sogndal Eigedomsselskap A/S 2020 15 428 560 17 999 990 2. Studentsamskipnaden SISOF 2034 1 410 862 1 483 214 3. Sogndal Eigedomsselskap A/S 2033 18 500 000 19 500 000 4. Sogndal Eigedomsselskap A/S 2033 7 600 000 8 000 000 SUM 42 939 422 46 983 204 10

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 8 - Aksjar og andelar i varig eige Verksemd Antall aksjar Balanseførd verdi 31.12.2014 Balanseførd verdi 31.12.2013 Eigenkapitalinnskot KLP 9 014 703 8 087 753 SF Revisjon IKS 108 000 108 000 Sogn brann og redning IKS 2 225 000 2 225 000 Sogndal eigedomsselskap AS 225 2 250 000 2 250 000 Sentrumsbygg AS 230 740 000 740 000 Sogneprodukter AS 10 10 000 10 000 Kunnskapsparken i Sogn og Fjordane AS 700 700 000 700 000 Sogn ride og travsenter 50 50 000 50 000 Sognekraft AS 792 15 840 000 15 840 000 Sognahallen AS 10000 10 000 000 10 000 000 Fjordinfo AS 10 10 000 10 000 Hodlekve skisenter AS 800 800 000 800 000 Sognlab AS 106 106 000 106 000 Reisemål Sogndal og Luster 50 50 000 50 000 Fatlatunellen 50 50 000 50 000 Sogn næring AS 500 000 500 000 Regionalt reisemålselskap 99 99 000 99 000 SUM AKSJAR OG ANDELAR 42 552 703 41 625 753 Note nr. 9 - Anleggsmidlar Anleggsgruppe Anskaffelsekost Verdi 31.12.2013 Tilgang Avskriving Nedskriving Sal Verdi 31.12.2014 1 Edb utsrtyr, kontormaskiner 5 år 11 990 424 4 167 582 2 256 009 1 406 835 0 5 016 756 2 Person-, vare-, lastebilar 10 år 3 161 035 2 068 302 377 862 250 583 0 2 195 581 3 Maskiner, inventar mm 10 år 13 816 157 6 363 183 365 325 1 152 933 0 5 575 575 4 Brannbilar, park.pl, VAR-anlegg 20 år 148 664 344 82 479 813 23 313 990 6 316 496 5 320 000 94 157 307 5 Bustadar, skular, vegar, leidningsnett 40 år 430 535 142 285 872 963 34 728 375 9 843 274 0 310 758 064 6 Adm.bygg, aldersheim,brannst. 50 år 197 395 024 118 686 937 29 513 211 3 351 917 0 144 848 231 7 Tomter 66 916 784 66 558 707 358 076 0 0 66 916 783 872 478 910 566 197 486 90 912 848 22 322 038 5 320 000 629 468 296 11

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 10 - Verdipapirfond Verdipapirfond Behaldning til kostpris pr. 01.01.2014 Balanseførd verdi pr 01.01.2014 Kjøp Sal Avkasting Behaldning til kostpris pr. 31.12.2014 Balanseførd verdi pr 31.12.2014 ODIN EUROPA SMB 1 472 196 2 106 561 2 110 349 3 788 0 0 ODIN EUROPA 0 0 2 110 349 312 238 1 472 196 2 422 587 ODIN GLOBAL 1 340 716 1 697 119 395 419 1 340 716 2 092 538 ALFRED BERG OBLIGASJON 2 978 504 3 036 248 201 482 2 978 504 3 237 730 ALFRED BERG NORGE 647 525 764 703 121 012 647 525 885 715 Holberg Likviditet 2 724 000 2 914 217 71 884 2 724 000 2 986 101 Holberg Kreditt 1 644 037 1 689 793 51 215 1 644 037 1 741 008 Danske Invest Emerging Markets 1 586 195 1 585 104 282 336 1 586 195 1 867 440 Danske Invest Norge 1 1 400 536 1 626 649 117 347 1 400 536 1 743 996 Sum 13 793 709 15 420 394 2 110 349 2 110 349 1 556 721 13 793 709 16 977 115 13

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 11 - Låneoversikt Lånenr. Lånetype Långivar Nom rente Restgjeld Restgjeld pr. 31.12.2014 31.12.2014 31.12.2013 135473189 Flytande Husbanken, Formidlingslån 2,182 % 618 988 654 611 135517936 Flytande Husbanken, Formidlingslån 2,182 % 651 489 686 145 135592798 Flytande Husbanken, Formidlingslån 2,182 % 1 000 000 1 000 000 135600591 Flytande Husbanken, Formidlingslån 2,188 % 6 291 440 6 779 691 135608347 Flytande Husbanken, Formidlingslån 2,188 % 7 451 730 7 816 473 135617306 Flytande Husbanken, Formidlingslån 2,188 % 6 428 584 0 Sum Husbanken, Formidlingslån 22 442 231 16 936 920 135068617 Flytande Husbanken 1,182% 734 175 809 475 135578862 Flytande Husbanken 2,182 % 964 454 987 959 Sum Husbanken, andre lån 1 698 629 1 797 434 20020851 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 9 049 110 12 065 370 20030170 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 1 400 000 1 600 000 20020558 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 3 571 600 5 357 300 20020849 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 11 365 700 13 639 020 20040007 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 16 970 610 17 555 790 20040045 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 24 594 990 25 924 390 20040269 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 39 355 950 40 690 050 20050226 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 7 926 540 8 313 220 20060134 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 19 647 360 20 561 200 20070103 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 1 287 300 1 802 240 20070105 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 20 471 400 21 470 000 20070421 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 14 000 000 14 500 000 20080481 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 12 600 000 13 500 000 20090746 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 5 396 200 5 755 960 20100070 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 25 939 250 27 612 750 20110620 Flytande, 3 mnd Nibor Kommunalbanken 1,740 % 21 824 980 22 633 320 20120075 Fastrente 01.03.17 Kommunalbanken 3,640 % 10 706 650 11 095 990 20120546 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 11 047 480 11 661 240 20130296 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 55 081 010 57 013 670 20140278 Flytande, p.t.rente Kommunalbanken 2,250 % 29 096 670 0 Sum Kommunalbanken 341 332 800 332 751 510 83175001533 KLP Kommunekreditt 2,550 % 13 721 575 14 338 275 Sum Kommunekreditt 13 721 575 14 338 275 Sum langsiktig gjeld 379 195 235 365 824 139 14

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 12 - Berekning av minimumskrav til avdrag Samla lånegjeld eks. formidlingslån pr. 31.12.2013 348 887 219 Bokførd verdi anleggsmiddel eks. tomter pr. 31.12.2013 499 638 777 Årets avskrivingar 22 322 038 Berekning av minimumsavdrag (Askrivingar/AM)*Lånegjeld 15 587 008 Låneavdragsprosent (Årlege avdrag*100/sum gjeld) 4,47 Note nr. 13 - Kommunen si samla langsiktige lånegjeld Andel Lånegjeld pr Lånegjeld pr Lånegjeld pr Lånegjeld pr Lånegjeld pr 31.12.2014 31.12.2014 31.12.2013 31.12.2012 31.12.2011 31.12.2010 Sogndal kommune 379 195 235 365 824 139 319 684 023 308 256 121 300 748 812 IKS SF Revisjon 9,50 % 0 0 0 0 0 IKS Simas 23,59 % 7 059 085 6 610 613 6 475 627 6 610 420 6 985 421 IKS Alarmsentralen i Sogn og Fjord. 6,43 % 0 0 3 000 9 000 46 939 Sogn Brann og Redning 33,00 % 2 391 765 1 824 867 0 0 0 Samla lånegjeld 388 646 085 374 259 619 326 162 650 314 875 541 307 781 172 Note nr. 14 - Endring av periodiseringsprinsipp Utbetalte feriepengar 1993 6 545 147 Kompensasjon meirvediavgift 2001-2 156 697 Påløpte renter 2002 1 390 773 Tilskot til ressurskrevjande brukarar 2007-1 907 000 Sum 3 872 223 15

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 15 - Avsetjing og bruk av disposisjonsfond rekneskapsskjema 1B Avsetjing til disposisjonsfond Rekneskap Budsjett Kommentar 25609702 Plan og Næring 200 000 Overskot -Særskilt fullmakt 25609707 Barnehagar 300 000 Overskot - Særskilt fullmakt 25609713 Støtteeining økonomi og personal 100 000 100 000 Vedtak sak 49/14 25609715 Støtteeining tenestetorg og IKT 200 000 Overskot - Særskilt fullmakt 25607632 Vedlikehaldsfond 324 000 324 000 Vedtak sak 28/14 25607700 Parkeringsfond 2 933 064 2 300 000 Vedtak ØP og særskilt fullmakt Sum 4 057 064 2 724 000 Bruk av disposisjonsfond Rekneskap Budsjett Kommentar 25608500 Flyktningfondet - NAV sosialhjelp -144 678-144 678 Vedtak sak 66/13 25608500 Flyktningfondet - Helse og sosial -245 500-245 500 Vedtak sak 66/13 25608500 Flyktningfondet - Barnevern -800 000-800 000 Vedtak sak 66/13 25608500 Flyktningfondet - flyktningtenesta -15 286 794-14 897 380 Vedtak sak 66/13 og særskilt fullmakt 25608500 Flyktningfondet - Kappelanbustad -750 000-750 000 Vedtak sak 66/13 og 28/14 25609704 Helse og Sosial -318 089 0 Tidl. Overskot - Særskilt fullmakt 25609705 Barn og unge -1 053 012 Tidl. Overskot - Særskilt fullmakt 25609707 Barnehagar -401 200 Tidl. Overskot - Særskilt fullmakt - FDV 25609709 Norane oppvekstsenter -445 507 Tidl. Overskot - Særskilt fullmakt 25609712 Kvåle skule -91 920 Tidl. Overskot - Særskilt fullmakt 25609715 Støtteeining tenestetorg og IKT -107 600 Tidl. Overskot - Særskilt fullmakt 25609716 Fag og utvikling -407 057 Tidl. Overskot - Særskilt fullmakt 25608505 Kompensasjon 22 juli -30 000-30 000 Vedtak 51/14 25607632 Vedlikehaldsfond -334 000 Vedtak 66/13 og særskilt fullmakt Sum -20 081 357-17 201 558 Avsetjing og bruk av fond i.ht. politisk delegasjonsreglement og delegasjon til rådmann. Vedteke i kommunestyret 11.12.2008 ska 55/08. Endra av kommunestyret 22.10.2009 sak 24/9. Note nr. 16 - Usikre forpliktingar og hendingar etter balansedagen I samband med innløysing av grunn til fjordstien har Tingretten kome fram til ei samla erstatting, inklusive dekking av sakskostnader på samla 10,4 mill. kroner. For 15 av eigedomane, med eit samla erstattingsbeløp i tingretten på 7,5 mill. kroner, har kommunen anka skjønnet frå Tingretten. Det er venta at Lagmannsretten vil handsama anken i løpet av 2016. 16

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 17 - Grunnlag for gebyr, vatn, avlaup og renovasjon Rekneskap Rekneskap Rekneskap Alle beløp i heile 1000 vassforsyning avløp renovasjon Investeringer 1) 18 098 12 265 0 Kostnader: Driftsutgifter inkl. administrasjon 6 021 5 046 8 423 Sum kapitalkostnader 4 173 2 890 Sum utgifter 10 194 7 936 8 423 Sjølvkostberekning (netto kostnader): 2) 10 194 6 735 8 423 Inntekter: Årsgebyrer 8 901 8 350 8 445 Tilknytningsgebyrer 261 310 Sum gebyrinntekter 9 162 8 660 8 445 Andre inntekter 1 201 Sum inntekter: 9 162 9 861 8 445 Dekningsgrad VA-gebyrer rel. til sjølvkostberegning % 92 129 100 Sjølvkostfond: IB sjølvkostfond 7148-1182 -51 Avsetjing/ bruk av fond i året -1 033 1 925 23 Avsetjing renter av sjølvkostfond 167-6 1 Saldo sjølvkostfond inkl. renteavsetjing 6 282 737-27 Årsgebyr: Mengdevariabelt gebyr, kr/m3 7,91 8,72 Fast gebyr bustader, kr/år 1 431 1 416 Årsgebyr bustad 210 m3/år, kr/år 3 092 3 290 Merknad: 1) Inngår i kostn.grunnlaget året etter sett i drift. 2) Sjølvkost er brutto årskostnader frådrege "andre inntekter". Note nr. 18 - Berekning av rente på VAR-fond På avsatte midlar til sjølvkostfond skal det leggjast til kalkulatoriske renter (alternativkostnad) som skal reflektere alternativavkastninga brukarane går glipp av ved at midlane er bundne i sjølvkostfond. Kalkylerenta skal setjast til effektiv rente på norske statsobligasjonar med 3 års gjenverande løpetid med tillegg av 1%. Berekningsgrunnlaget skal være gjennomsnittleg behaldning det enkelte år. Tilsvarande prinsipp vert nytta ved underskot i sjølvkostrekneskapen når kommunen er pålagd eller kommunestyret har bestemd at kostnaden ved tenestene fullt ut skal dekkast av brukarane. Kalkylerente 2,52 % IB 01.01.2014 UB 31.12.2014 Gjennomsn. behaldning Renter Fond for vassforsyning 7 148 698 6 116 990 6 632 844 167 148 Memoriakonto underskot avlaup -1 182 271 742 326-219 973-5 543 Fond for renovasjon/memoriakonto underskot -51 151-27 965-39 558-997 Sum renter av var-fond 5 915 276 6 831 351 6 373 314 160 608 17

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 19 - Rekneskapsoversikt Sogn regionråd Deltakarkommunar: Sogndal, Leikanger, Luster, Lærdal, Aurland, Vik, Balestrand og Årdal 2014 DRIFTSINNTEKTER Revidert budsjett Vedteke budsjett 2013 Refusjonar frå deltakarkommunar -5 248 746-5 056 000-5 293 000-5 138 557 Refusjon frå staten -144 465 0 0-217 877 Refusjonar frå fylkeskommunen -6 880 0 0-2 520 Refusjonar frå andre/private -3 220-246 000-246 000-161 597 Overføringar frå staten -2 054 900-285 000-385 000-599 900 Overføringar frå fylkeskommunar -727 100-710 000-550 000-1 058 300 Overføring frå kommunar -30 000-15 000-25 000-73 158 Overføringar frå andre -65 955-75 000-75 000-71 102 Mva kompensasjon -479 604 0 0-240 321 Sum driftsinntekter -8 760 870-6 387 000-6 574 000-7 563 332 DRIFTSUTGIFTER Lønsutgifter 1 249 776 1 505 000 1 483 000 1 145 440 Sosiale utgifter 386 083 0 0 354 202 Kjøp av varer og tenester som går inn i kommunal tenesteprod 3 912 310 3 499 000 2 971 000 3 759 022 Kjøp av tenester som erstattar kommunal tenesteprod 0 0 0 0 Overføringar 2 363 219 2 153 000 2 125 000 1 955 848 Fordelte utgifter 0 0 0 0 Sum driftsutgifter 7 911 388 7 157 000 6 579 000 7 214 512 Brutto driftsresultat -849 482 770 000 5 000-348 820 Finansinntekter/finansutgifter Renteutgifter, provisjon og andre finansutgifter 0 0 0 3 366 Renteinntekter -85 150 0 0-117 220 Resultat eksterne finanstransaksjonar -85 150 0 0-113 854 Netto driftsresultat -934 632 770 000 5 000-462 674 Avsetjing og bruk av fondr Bruk av bundne fond -908 726-870 000-85 000-628 538 Avsetjingar til bundne fond 1 843 359 100 000 80 000 1 091 213 Sum avsetjing og bruk av fond 1 843 359 100 000 80 000 1 091 213 Rekneskapsmessig meirforbruk/mindreforbruk 1 0 0 1 Oversikt over fond Sogn regionråd 31.12.2014 31.12.2013 FOND SOGN REGIONRÅD-DIV. PROSJEKT -1 311 105-1 270 319 FOND SOGN REGIONRÅD-UNGDOM -217 775-118 375 FOND SOGN REGIONRÅD-BARNEVERN -37 917-17 517 FOND SOGN REGIONRÅD-BARNEHAGE -150 990-115 991 FOND SOGN REGIONRÅD-SKULE -524 220-724 394 FOND SOGN REGIONRÅD-SKULE FAGNETTVERK -370 663-276 590 FOND SOGN REGIONRÅD-KONTIGENT -277 245-422 510 FOND SOGN REGIONRÅD-IKT -2 589-11 775 FOND SOGN REGIONRÅD-PSYKOLOGAR FOLKEHELSE -1 020 000 0 SUM -3 912 505-2 957 471 18

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 20 - Spesifikasjon av fond Konto Regnskap 2014 Bundne driftsfondfond 25100100 Konsesjonsavgiftsfond -8 667 589 25100200 Kommunalt næringsfond -1 114 885 25100211 Fond Betre digital dialog i ein multikulturell kommune -247 250 25100402 Fond ny legeheimel -13 159 25100406 Fond folkehelse og førebyggjande helsearbeid i Sogn -173 111 25100408 Fond Sognefjordsvegen -235 527 25100409 Fond Lærings- og mestringssenter -362 271 25100410 Fond Kaupanger skule-folkehelseprisen -45 000 25100412 Fond Notsete barnehage-folkehelseprisen -15 000 25100414 Fond Friluftsdagar -36 819 25100415 Fond Nynorske barnebøker -65 583 25100416 Fond Gaupne Helselag -65 592 25100501 Fond kompetansemidlar demensomsorg -40 000 25100505 Fond NAV Gjeldsprosjektet -179 679 25100506 Fond NAV Flyktningprosjektet -385 845 25100514 Fond ny stilling kommunalt rusarbeid 2014-410 893 25101301 Fond Breibandutbyggjinga -126 210 25101400 Fond Sogn regionråd - diverse prosjekt -1 311 105 25101401 Fond Sogn regionråd - ungdom -217 775 25101404 Fond Sogn regionråd - barnevern -37 917 25101405 Fond Sogn regionråd - barnehage -150 990 25101407 Fond Sogn regionråd - skule -524 220 25101408 Fond Sogn regionråd - Skule fagnettverk -370 663 25101410 Fond Sogn regionråd - kontigent -277 245 25101413 Fond Sogn Regionråd Psykologar folkehelse -1 020 000 25101420 Fond Sogn regionråd - IKT -2 589 25101432 Fond Nettportalprosjektet -22 677 25101433 Fond Feideprosjektet -75 956 25102002 Fond pedagogisk samarbeid -16 250 25102102 Fond den kulturelle skulesekken -396 601 25102103 Fond den kulturelle spaserstokken -10 25102207 Fond for utviklingssamarbeid Kaupanger skule -150 000 25102215 Fond Fornybare energiformer-kvåle skule -88 270 25102216 Fond Stipend- og vikarutgifter Kaupanger Skule -40 000 25102402 Fond Turløyper -78 232 25103700 Trivselsfond SOS -47 802 25103721 Fond kreftomsorg pleie og omsorg -76 224 25103870 Fond transport funksjonshemma -28 002 25104100 Fond depositum husleige -76 868 25104250 Fond bustadtilskot tilpassing -42 863 25104251 Fond bustadtilskot etablering -1 580 000 25104252 Fond tap på startlån -125 062 25105019 Fond skulehelsetenesta i vidergåande skule -350 000 25105041 Fond FOU Kjørnes barnehage -40 000 25105106 Fond Bibliotek - Fritt ord -50 000 25105108 Fond LTU-ungdomsavdelinga -93 248 25105112 Fond MOT Kafe/Solhov -60 933 25105113 Fond Skateramp/Ungdomsavdeling -12 150 25105300 Fond driftsplan hjortevilt -630 384 19

Sogndal kommune Rekneskap 2014 25106200 Fond for vassforsyning -6 284 138 25106300 Fond for avlaup -736 783 25106420 Fond fjernvarme INU-FSF -750 000 25107400 Fond Ny Giv -132 224-28 081 592 Ubunde investeringsfond 25304415 Kap.fond sal av fast eigedom -16 793 315 25309220 Kap.fond kraftfond 2-15 804 740-32 598 055 Bundne investeringsfond 25501001 Kapitalfond Vegkryss Fjærland -1 987 500 25501900 Kap.fond tilfluktsrom -460 337 25501905 Kap.fond frikjøp av parkeringsplassar -1 159 117 25509100 Kap.fond formidlingslån -764 810-4 371 764 Ubunde driftsfond/disposisjonsfond 25600010 Disposisjonsfond -2 115 342 25600100 Fond Pensjon premieavvik -6 383 992 25607632 Fond vedlikehald bygg -658 000 25607700 Parkeringsfond -977 566 25608500 Fond statstilskot flyktningar -5 332 923 25608505 Fond kompensasjon 22 juli -1 387 25608506 Fond Skulevegen 7A -8 800 000 25609000 Fond for renteregulering -19 575 609 25609600 Fond for avkastning kraftfond 2-10 821 373 25609610 Fond kraftfond 2-3 543 838 25609701 Fond Kultur -598 978 25609702 Fond Plan og næring -300 769 25609703 Fond Kommunalteknikk -680 026 25609704 Fond Helse og sosial -400 000 25609707 Fond Barnehagar -300 000 25609708 Fond Fjærland oppvekstsenter -506 393 25609710 Fond Kaupanger skule -69 536 25609712 Fond Kvåle skule -501 368 25609713 Fond støtteeining økonomi og personal -1 039 106 25609715 Fond støtteeining tenestetorg og IKT -324 627-62 930 833 20

Sogndal kommune Rekneskap 2014 Note nr. 21 - Pensjon Årets netto pensjonskostnad (F 13-1 bokstav C) 2014 KLP SPK 2013 Årets pensjonsopptjening, nåverdi 30 647 290 23 403 235 7 244 055 28 403 580 Rentekostnad av påløpt pensjonsforpliktelse 21 521 402 17 143 584 4 377 818 20 182 119 Forventet avkastning på pensjonsmidlene -18 912 215-15 389 299-3 522 916-18 441 142 Avregning tidlegere år 0 0 0 0 Administrasjonskostnader 1 715 175 1 511 492 203 683 1 539 946 Netto pensjonskostnad (inkl.adm.) 34 971 652 26 669 012 8 302 640 31 684 503 Årets pensjonspremie til betaling 41 277 577 32 984 309 8 293 268 34 049 512 Årets premieavvik 6 305 925 6 315 297-9 372 2 365 009 Balanse 31.12.2014 (F 13-1 bokstav E) Pensjons-poster Brutto påløpt forpliktelse 561 110 174 440 042 855 121 067 319 526 379 596 Pensjonsmidler 444 942 310 356 388 036 88 554 274 408 124 725 Netto pensjonsforpliktelse 116 167 864 16 379 669 83 654 819 11 795 329 32 513 045 4 584 339 118 254 871 16 673 937 Årets premieavvik 6 305 925 889 135 6 315 297 890 457-9 372-1 321 2 365 009 333 466 Premieavvik tidligere år (2002-2013 ) 19 918 252 2 749 444 20 118 127 2 783 435-199 875-33 991 19 591 647 2 689 831 Korrigert premieavik 2014-2 274 905-307 200-2 284 461-309 532 9 556 2 332-2 038 404-273 854 Akkumulert premieavvik 23 949 272 3 331 379 24 148 963 3 364 360-199 691-32 981 19 918 252 2 749 444 Arbeidsgiveravgift Pensjonsposter Arbeidsgiveravgift Pensjonsposter Arbeidsgiveravgift Pensjonsposter Arbeidsgiveravgift KLP SPK Estimatavvik Pensjons-midlar Pensjonsforpliktelsar Netto Pensjonsmidlar Pensjonsforpliktelsar Pensjonsmidlar Pensjonsforpliktelsar Pensjons-midla Pensjonsforpliktelsar Netto Estimert 31.12. i fjor 408 124 725 526 379 596 118 254 871 326 215 977 411 714 103 81 908 748 114 665 493 368 568 890 470 270 967 101 702 077 Ny beregning 01.01. i år 397 848 357 520 322 147 122 473 790 320 906 584 410 876 700 76 941 773 109 445 447 367 446 471 488 066 351 120 619 880 Årets estimatavvik (01.01.) -10 276 368-6 057 449 4 218 919-5 309 393-837 403-4 966 975-5 220 046-1 122 419 17 795 384 18 917 803 Akkumulert avvik fra tidlegare år - - - - - - - - - - Korrigert siste år i år 10 276 368 6 057 449-4 218 919 5 309 393 837 403 4 966 975 5 220 046 1 122 419-17 795 384-18 917 803 Akkumulert estimatavvik 31.12.2014 - - - - - - - - - - Beregningsforutsetninger (Fra KLP og SPK) 31.12.2014 Forutsetninger for turn-over (F 13-5 bokstav G) : Sjukepleiere og Tillitsvalgte Alder i år < 20 20-23 24-25 26-30 31-45 46-50 >50 Turn-over 20 % 8 % 6 % 6 % 4 % 1 % 0 % KLP fradrag pr år 0,4 % 0,2 % 0,1 % KLP Fellseordningen Alder i år < 20 20-23 24-29 30-39 40-50 51-55 >55 Turn-over 20 % 15 % 10 % 7,50 % 5 % 2 % 0 % KLP Lærere Alder i år Inntil fylte 50 år Over 50 år Turn-over 3% årlig 0% årlig SPK Uttak av AFP i år: Alder over 62 år KLP Sjukepleiarar 33% Fellesordning 65 år 33% Fellesordning 70 år 45% SPK Lærarar 50% 18

Sogndal kommune Bli med på laget 2014 ÅRSMELDING Framlegg til formannskapet 16.04.2015

Innhald 1. Innleiing og samandrag... 3 2 Økonomisk resultat og analyse... 8 3 Driftsrekneskapen hovudtal... 16 4 Tenesteområda... 20 4.1 Fellesområdet... 22 4.1.1 Personalforvaltning... 22 4.1.2 Økonomiforvaltning... 23 4.1.3 Kvalitetsutvikling... 23 4.1.4 Forvaltning, drift og vedlikehald... 23 4.1.5 Utviklingsprosjekt... 23 4.1.6 Økonomisk resultat for støtteeiningane... 24 4.1.6.1 Støtteeining økonomi og personal... 24 4.1.6.2 Støtteeining tenestetorg og ikt... 25 4.1.6.3 Støtteeining fag og utvikling... 25 4.1.6.4 Politisk arbeid... 26 4.1.6.5 Kyrkjeleg fellesråd og andre trussamfunn... 27 4.2 Oppvekst... 28 4.2.1 Helsestasjon og barnevern... 28 4.2.2 Barnehage... 29 4.2.3 Grunnskule og SFO... 30 4.2.4 Norskopplæringa... 31 4.2.5 Kultur... 31 4.2.6 Økonomisk resultat for tenesteeiningane og eigne administrative tiltak... 32 4.2.6.1 Tenesteeining barn og unge... 32 4.2.6.2 Tenesteeining barnehagar... 34 4.2.6.3 Tenesteområdet felles skule... 35 4.2.6.4 Tenesteeining Kvåle skule... 36 4.2.6.5 Tenesteeining Trudvang skule... 37 4.2.6.6 Tenesteeining Kaupanger skule... 38 4.2.6.7 Tenesteeining Norane oppvekstsenter... 39 4.2.6.8 Tenesteeining Fjærland oppvekstsenter... 40 4.2.6.9 Teneste norskopplæring... 40 4.2.6.10 Tenesteområdet kultur... 41 1

4.3 Omsorg, helse og sosiale tenester... 43 4.3.1 Omsorgstenesta... 43 4.3.2 Helsetenesta... 44 4.3.3 Sosialtenesta... 45 4.3.4 Økonomisk resultat for tenesteeiningane og eigne administrative tiltak... 46 4.3.4.1 Tenesteeining pleie og omsorg... 46 4.3.4.2 Tenesteeining helse og sosial... 50 4.3.4.3 Tenesteeining NAV... 52 4.4 Tekniske tenester... 54 4.4.1 Tekniske tenester... 54 4.4.2 Plan og byggesak... 54 4.4.3 Kart og oppmåling... 55 4.4.4 Vegar og sykkel- og gangvegar... 55 4.4.5 Vatn og avlaup (VA)... 56 4.4.6 Brann og redning... 56 4.4.7 Økonomisk resultat for tenesteiningane og eigne administrative tiltak.... 56 4.4.7.1 Tenesteeining kommunalteknikk... 56 4.4.7.2 Tenesteeining plan og næring... 58 5 Investeringsrekneskapen... 60 Vedlegg: 1. Årsmelding Kraftfond II 2. Rapport HMT 3. Rapport internkontroll 4. Kommunen sin rapport om grunnskulen 2014 eige hefte 2

1. Innleiing og samandrag Årsmeldinga skal syne om administrasjonen har nådd dei resultatmåla som kommunestyret har vedteke for 2014, og om det har skjedd innanfor dei økonomiske rammene som kommunestyret har gjeve. Årsmeldinga skal gi opplysningar om den økonomiske stoda til kommunen som ikkje går fram av årsrekneskapen. Årsmelding og årsrekneskap er rådmannen sin rapport til kommunestyret. Følgjande tabell gjev eit oversyn over dei viktigaste tala i rekneskapen for 2014: Nøkkeltal Meirforbruk på tenesteområda før avsetting/bruk av overskotsfond Samla mindreforbruk Netto driftsresultat korrigert for årets premieavvik Netto avsetjingar til fond Auka lånegjeld Auka akkumulert premieavvik kroner 0,6 mill. 2,7 mill. 17,4 mill. 20,9 mill. 13,4 mill. 4,6 mill. Rekneskapen for 2014 syner eit samla mindreforbruk på 2,7 mill. krone, der tenesteområda har eit meirforbruk på 0,6 mill. kroner. Netto driftsresultat juster for premieavvik er på 17,4 mill. kroner eller på 2,9 % av netto driftsinntekter. Det er sett av 20,9 mill. kroner meir til fond enn det som er bruk frå fonda. Gjelda vår er auka med 13,4 mill. kroner, altså mindre enn det vi netto har sett av til fond. Premieavviket har auka også i 2014. Samla sett er det økonomiske resultata for 2014 bra, og syner ein sunn økonomi. Det er også naudsynt for å møte dei økonomiske utfordringane som vil kome etter investeringane innan pleie og omsorg, helse og barnehage i tidsrommet 2015-2018. Måloppnåing for resultatmål er vist i kapitel 4. Nedafor følgjer rapportering for 10 på topp punkta for 2014: Vi skal ta i bruk eit kvalitetssystem for alle tenester og forvaltinga i heile kommunen og delta i det nasjonale programmet «Saman om ein betre kommune» Arbeidet med å etablere eit kvalitetssystem er sett i gang i alle delar av kommunen og omfattar tenesteomtalar, prosedyrar, relevante planar og lover, system for avviksmelding, risikoanalyse og internt tilsyn. Alle einingane har fått opplæring i å melde og handsame avvik elektronisk og gjennomføre risikovurderingar, og ordninga er teke i bruk. Det er utarbeidd årshjul for internkontroll, der årleg revisjon av prosedyrar, oppdatering av eininga sitt risikobilete, gjennomføring av risikovurderingar, brukargranskingar og internt tilsyn ligg inne som faste aktivitetar. Det er utarbeidd retningsliner for internt tilsyn. Alle einingane har gjennomført eit kurs i informasjonstryggleik og personvern. Meir detaljert informasjon om kommunen sitt overordna internkontrollarbeid går fram av vedlegg 3. 3

Kommunen er med i det nasjonale programmet «Saman om ein bere kommune» i regi av KRD. Programmet vil gå over 3 år (2013 2015). Kommunen sitt tema er styrka rekruttering og tilflytting gjennom eit godt omdøme. Vi vil ha særleg fokus på ungdom, innvandrarar, rekruttering til helse- og omsorgssektoren samt partssamarbeid. Konkrete tiltak i 2014 har vore arbeidet med rekruttering og kompetansestyring/-utvikling, utvikling av lærlingordninga og partsamarbeid. Alle tilsette har registrert kompetansen sin. Dette vert nytta som grunnlag for analyse og utarbeiding av kompetanseplanar einingsvis og samla for kommunen. Det er arbeidd målretta for å auke talet på lærlingar i kommunen. Her er pleie- og omsorgssektoren prioritert. Vi har kartlagt korleis partssamarbeidet fungerer på dei ulike einingane, og føl opp dei einingane som har behov for det. Vi skal følgje opp samhandlingsreforma ved å regulere og prosjektere utbygging av Sogndal helse- og omsorgssenter i løpet av 2014 med sikte på ferdigstilling i 2017. Kommunestyret vedtok reguleringsplan for Sogndal helse- og omsorgssenter (SHOS) i møtet 25. april 2014. Reguleringsplanen vart påklaga, og klagen vart teken til følgje av Fylkesmannen. Kommunestyret har vedteke nye reguleringsplan, som imøtekjem vedtaket Fylkesmannen gjorde i klagesaka. Også den nye reguleringsplanen vart påklaga. Fylkesmannen tok ikkje denne klagen til følgje, og stadfesta reguleringsplanen. Vi har no heimel i endeleg reguleringsplan for å gjennomføre SHOS-utbygginga. Kommunestyret har vedteke Solmei som ide for vidare planlegging av utbygging av SHOS. Konsulent har presentert eit nytt framlegg til utbygging av SHOS som ivaretek god lokalisering for alle tenester som skal lokalisertast til SHOS. Forslaget inneber at også delar av 7A vert rive og nytt helsebygg vert ført opp i dette området. Denne løysinga inneber ei noko lengre byggjetid på SHOS-utbygginga, men gjev ei betre løysing på romprogrammet og legg betre til rette for framtidige utbyggingar. Alle aktuelle fagområde i kommunane har delteke i planlegginga og utforminga av utbygginga. Konsulent var ferdig med forprosjektet i samsvar med framdriftsplanen 1.11.2014, og formannskapet vedtok i sak 52/14 at forprosjektet skulle leggjast til grunn for den vidare planlegginga. Utbygginga vil etter det bli gjennomførd i to fasar, der siste fase vert fullførd i løpet av 2018. Dei økonomiske konsekvensane av utbygginga slik dei er omtala i forprosjektet er innarbeidd i økonomiplan for 2015-2018. Tilrettelegging for utbygginga, med flytting av kablar i grunn, etablering av mellombels lokale for brukarar og tilsette er førebudd og delvis gjennomførd i 2014. Vi skal byggje ut infrastruktur med veg, vatn og avlaup til nytt hytteområde i Hodlekve og vedta ny reguleringsplan for å auke overnattingskapasiteten i Hodlekve. Veganlegg og vatn- og avlaupsanlegget i vegbana og utbygging av vassforsyningsanlegget og høgdebasseng er ferdig bygd ut. Avløpsreinseanlegget er bygd ut og teke i bruk, og vil bli ferdig våren 2015. Hyttebygginga i området er starta opp og Sogndal skisenter opna ein tredje skiheis hausten 2014. Kommunestyret har i revidert kommuneplan lagt ut eit utvida område i Hodlekve til idrettsanlegg. Utbyggjar i området Sognefjord Utvikling har fremma planprogram for ny reguleringsplan. Formålet med dette planarbeidet er å vidareutvikle området i Hodlekve som eit reisemål, med ein heilskapleg plan for idrettsanlegg og tilrettelegging for friluftsliv. 4

Det er vidare eit mål for selskapet å etablere sportell og servicebygg (varmestove, bygg til sal av heiskort, skiutleige etc), fleire hytteeiningar og telemiks (gondol) innanfor området. Vi skal gjere strandsona i Sogndal sentrum tilgjengeleg for allmenta, ved å leggje til rette for allmenn bruk av friluftsområda på Hagelinnesa og byggje ut fjordstien og elvepark i 2014 og 2015. Det er gjort avtale med eigarane av Hagelinnesa om almen bruk. Avtalen hadde eit erstattingsnivå som gjorde at Miljødirektoratet ikkje ville støtte tiltaket. Kommunen har rett til å gå inn i avtalen uavhengig av støtte frå Miljødirektoratet. Fjordstien er bygd ut frå badelaguna ved Sjøkanten til elveosen og langs elva til Stedje bru, og området ved badelaguna er ferdig opparbeidd. Denne delen vert offisielt opna i juni. Arbeidet med opparbeiding av elveparken frå Quality Hotel Sogndal til elveosen vart ferdig hausten 2014. Strekninga frå Rusebakken til forbi Hofslund Fjordhotell vart lagd ut i marknaden og det vart gjort avtale med entreprenør om utbygginga. Denne utbygginga vil bli gjennomførd i løpet av 2015. På austsida av elva og på strekninga frå hurtigbåtkaia til Rones er det gjennomførd skjønn i samband med grunnavståing og tilpassing til eigedomane. Skjønnet er avheimla, og formannskapet har på bakgrunn av råd frå kommunen sin advokat og Miljødirektoratet gjort vedtak om å be om overskjønn. Kommunen har arbeidsavtale med alle grunneigarane på strekninga Rusebakken Hofslund Fjordhotell, men manglar arbeidsavtale med to grunneigarar på resten av strekninga til Rones. Vi skal styrke samhandlinga mellom Sogndal vidaregåande skule, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogndal fotball, kommunen og private verksemder på Fosshaugane Campus. Eigargruppa for Fosshaugane Campus har vedteke ny organisering av dette arbeidet for å styrke samhandlinga og innovasjonsevna til verksemdene på Fosshaugane Campus. Sogn Næring er sekretær for eigargruppa og leiar innovasjonsgruppa. Det er etablert fleire konkrete samarbeidsprosjekt mellom offentlege og private verksemder på Fosshaugane Campus. Sogndal Fotball AS i lag med private verksemder, vurderer moglegheitene for å auke tilgjengelege areal for private verksemder i området. Statsbygg vil i samarbeid med partane på Fosshaugane Campus gjennomføre ein campus-plan. Arbeidet med denne starta opp med eit seminar 30. september og vil bli gjennomførd i 2015. Partane samarbeider om ei felles parkeringsordning i området. Ordninga innebar m.a. at det vart bygd fullt parkeringsanlegg under Sogndal vidaregåande skule. Sogn og Fjordane fylkeskommune har i samband med andre byggjesteg på Sogndal vidaregåande skule bedt om å få kjøpe tilbake (pris 5,8 mill. kroner) dei ekstra plassane som kommunen gjennom parkeringsordninga fekk bygd ut. Partane er samde om forlenging av parkeringsavtalen med 10 år og forsiktig auke i parkeringssatsane. Desse tiltaka, pluss å nytte midlar frå tilbakesalet av p-kjeller under SVS, vil gjere det mogleg å finansiere utbygging av to parkeringsetasjar (totalt 180 plassar) under SISOF sitt nye planlagde studentheim. Dette vil sikre auka underjordisk parkering, noko som er i samsvar med kommuneplanen. 5

Vi skal arbeide for utbygging av sykkelfelt langs riksveg 5/55 i samsvar med sykkelplan og i 2014 vurdere alternative løysingar for rv. 5 gjennom Sogndal sentrum for å betra trafikkavviklinga. Statens vegvesen har i samråd med kommunen starta arbeidet med planlegging av sykkelfelt gjennom Sogndal sentrum, frå rundkøyringa ved Kulturhuset til ny rundkøyring ved Stedje bru. Rådmann har lagd fram drøftingsnotat til formannskapet om alternative løysingar for rv. 5 gjennom Sogndal sentrum. Notatet presenterte ulike måtar å arbeide vidare med saka på. Formannskapet konkluderte med at det vert gjennomførd eit temamøte i kommunestyret om rv. 5 gjennom sentrum. Dette var tema i kommunestyremøtet 30. oktober. Vi skal i 2014 vedta plan for barnehageutbygging i kommunen. Det er lagt inn to område til ny barnehage i sentrum (Rutlin og Nestangen) i arealdelen av kommuneplanen. Vi varsla oppstart av arbeidet med områdereguleringsplan for Rutlin i august. Det er kome ei rekkje innspel til oppstartvarselet. Reguleringsplanen vil etter planen bli lagd ut på høyring i 2015. Rådmann har sett ned ei administrativ gruppe som skal lage framlegg til plan for barnehageutbygging, og plan for barnehageutbygging vart lagd fram for politisk handsaming som del av økonomiplanarbeidet. Der vart det vedteke at ny barnehage skal byggjast på Rutlin. Vi vil bruke naudsynte verkemiddel som føringar på reguleringsplanar og tilgang på utbyggingsareal, for å få nok tilgang på bustader i alle deler av kommunen. Vi skal delta i Husbanken sitt bustadsosiale program og i løpet av 2014 politisk handsame prosjektplan med mål og tiltak for programmet. Vi har i møte med utbyggjarar og grunneigarar orientert om at alle naudsynte verkemiddel, også oreigning, vil bli nytta for å sikre tilgang på utbyggingsareal for bustader i alle delar av kommunen, der det er eit udekka behov for bustadareal. Det er for tida fleire prosjekt for utbygging av bustader i sentrum og på Kjørnes, og kommunen har vore i drøftingar med utbyggjar og grunneigar for utbygging av bustader på Kaupanger (Bråtane) og Norane (Nornesfeltet). Kommunen vart teke opp i Husbanken sitt bustadsosiale program frå 2014. Vi har tilsett programleiar og programmet er organisert opp med formannskapet som programeigar, ei styringsgruppe med rådmann og aktuelle tenesteleiarar og ei prosjektgruppe. Vi har invitert Luster kommune, Leikander kommune, Indre Sogn Psykiatrisenter, kriminalomsorga, Fylkesmannen, rådet for personar med nedsett funksjonsevne, og sosialtenesta ved SISOF og Sogndal vidaregåande skule til å delta i ei referansegruppe. Arbeidet med ein føranalyse tok til hausten 2014. 6

Vi skal i samarbeid med frivillige organisasjonar satse på nyskapande friluftsliv i samsvar med arealdelen av kommuneplanen. Vi har jamleg kontakt med lag og organisasjonar for vidare satsing på nyskapande friluftsliv. Vi er m.a. i dialog med fleire verksemder om utvikling og etablering av eit senter for aktivitetsturisme m.v. i kaihuset. Vi har i samarbeid med frivillige lag gjennomførd ei omfattande skilting av turstiar i kommunen. I juni vart turstien gjennom Leikanger, Sogndal og Luster, S1, offisielt opna. Årsmeldinga er bygd opp slik: Kapittel 2 tek føre seg analyse av og utfordringar for kommuneøkonomien med utgangspunkt i hovudoversiktane i rekneskapen. I kapittel 3 er det gjort greie for avvik knytt til driftsrekneskapen i rekneskapsskjema 1A. Rekneskapsskjema 1A inneheld rekneskapstal som er felles for heile kommunen og som ikkje er knytt til eit særskilt tenesteområde. Kapittel 4 omhandlar økonomisk resultat i rekneskapsskjema 1B og resultat knytt til resultatmål på tenesteområda. I vedlegg nr.1 ligg årsmelding for Kraftfond II, i vedlegg 2 rapport om kommunen sitt HMT arbeid og i vedlegg 3 kommunen sin rapport om internkontroll. Vedlegg 4 (eige hefte) er kommunen sin rapport om grunnskulen. 7

2 Økonomisk resultat og analyse Kapitlet tek for seg analyse av hovudtal med utgangspunkt i dei økonomiske oversiktane for drift, investering, balanse og utvalde Kostra tal samanlikna med Kostra gruppe 8 og tal for heile landet. Driftsresultat Brutto driftsresultat Brutto driftsresultat viser resultatet av den ordinære drifta inkl. avskrivingar. Resultatet korrigert for avskrivingar gir uttrykk for kommunen si evne til å betale lånegjeld, evne til å finansiere investeringar ved overføring frå drift og evne til å avsetje midlar til seinare bruk. Det er budsjettert med eit positivt brutto driftsresultat på 15,4 mill. kroner. Rekneskapen viser eit positivt brutto driftsresultat på 29,1 mill. kroner som er 13,7 mill. kroner høgare enn budsjettert. Større inntekter enn budsjettert både for flyktningtenesta, norskopplæringa, regionrådet og gebyrinntekter er forklaring på ein del av dette. Ein stor del av desse ekstrainntektene er avsett til fond. Resultatet er om lag 6,1 mill. kroner lågare enn for 2013. Årsaka til dette er at kompensasjon meirverdiavgift frå investeringar frå 2014 er inntektsførd direkte i investeringsrekneskapen. For 2013 vart denne inntekta førd i driftsrekneskapen og utgjorde 7,9 mill. kroner. Hovudoversikt drift viser store avvik i forhold til budsjettet på dei enkelte postane både på utgifts- og inntektssida. Avvika skuldast i hovudsak at ikkje budsjetterte utgifter på einingane er dekka med ikkje budsjetterte inntekter. Når det gjeld avvik på lønsutgifter må desse sjåast i samanheng med refusjon sjuke- og fødselspengar. Desse inntektene er på 12,5 mill. kroner. Korrigert for sjuke- og fødselspengar viser oversikten eit meirforbruk på løn 10,7 mill. kroner. Det meste av dette er knytt til pleie og omsorg, helse og sosial, barnevern og skulane og er dekka av ikkje budsjetterte refusjonar og tilskot. Netto driftsresultat Netto driftsresultat viser resultat av kommunen sin ordinære drift inklusiv finanspostar og gir uttrykk for kommunen si evne til avsetjingar og overføring til investeringsrekneskapen. Det var budsjettert med eit netto driftsresultat på 14,6 mill. kroner. Rekneskapen viser eit netto driftsresultat på 24,9 mill. kroner. I tillegg til det som går fram under avvik brutto driftsresultat, skuldast avviket høgare renteinntekter og gevinst på verdipapir. Rekneskapsmessig mindreforbruk Resultatet totalt for kommunen etter avsetjing og bruk av fond og overføring til investeringsrekneskapen viser 2,68 mill. kroner i mindreforbruk. Avsetjingar til fond er om lag 10 mill. kroner høgare en bruk av tidlegare avsetjingar. I tillegg er 12,2 mill. kroner av netto driftsresultat overførd og nytta til investeringar. Diagrammet nedanfor viser utviklinga i brutto og netto driftsresultat og rekneskapsmessig mindreforbruk i 8

heile tusen kroner for dei siste 10 åra. Med unnatak av 2010 då resultatet var null, har kommunen hatt mindreforbruk i driftsrekneskapen i desse åra. 40000 35000 30000 25000 20000 15000 10000 5000 0 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 Brutto driftsresultat i heile tusen Netto driftsresultat i heile tusen Rekneskapsmessig meir/mindreforbruk i heile tusen Netto driftsresultat i prosent av driftsinntektene Netto driftsresultat i % av driftsinntektene er for 2014 på 4,2%. Korrigert for årets premieavvik vert dette 2,9%. Etter tilråding bør dette normtalet vere på minst 3%, dersom kommunen skal ha handlingsrom for sparing og eigenfinansiering av investeringar. Som vist i diagrammet nedanfor har kommunen dei siste åra hatt ei positiv utvikling der målet om 3% er oppfylt. At kompensasjon meirverdiavgift frå investeringar ikkje lenger vert førd i drift påverkar driftsinntektene negativt og dermed også netto driftsresultat i % av driftsinntektene. 9,0 8,0 7,0 6,0 5,0 4,0 3,0 2,0 1,0 0,0 7,7 6,5 5,2 4,2 4,0 3,0 3,7 1,8 0,8 0,6 2014 2013 2012 2011 2010 2009 2008 2007 2006 2005 Netto driftsresultat i % av driftsinntektene 9

Nøkkeltal Kostra Netto driftsresultat i % av driftsinntektene 2014 2013 2012 Sogndal 4,2 6,5 5,1 Landet 1,1 2,3 2,7 Gruppe 1,0 2,8 2,9 Netto driftsresultat i % av driftsinntektene er redusert for både kommunen, landet og kostragruppa frå 2013 til 2014. Dette skuldast i hovudsak at kompensasjon meirverdiavgift frå investeringar frå 2014 ikkje lenger vert inntektsførd i driftsrekneskapen. Med eit resultat på 4,2% ligg Sogndal godt over både landet og kostragruppa. Utvikling i driftsinntekter og driftsutgifter Tabellen nedanfor viser fordeling i kommunen sine driftsinntekter og driftsutgifter pr. artsgruppe i prosent av samla driftsinntekter og driftsutgifter. Inntekter: 2014 2013 2012 2011 2010 Brukarbetaling 3,4 % 3,4 % 3,4 % 3,9 % 3,8 % Andre sals- og leigeinntekter 9,7 % 9,1 % 9,4 % 9,6 % 9,3 % Overføringar med krav til mottyting 14,0 % 15,5 % 13,8 % 13,3 % 17,7 % Rammetilskot frå staten 32,0 % 31,9 % 33,5 % 32,7 % 20,5 % Skatt på inntekt og formue 27,8 % 28,0 % 28,8 % 29,1 % 32,5 % Andre statlege overføringar 8,8 % 7,4 % 6,0 % 5,6 % 9,6 % Andre overføringar 0,7 % 1,1 % 1,3 % 1,8 % 2,2 % Eigedomsskatt 3,5 % 3,7 % 3,7 % 4,0 % 4,3 % Andre direkte og indirekte skattar 0,1 % 0,1 % 0,1 % 0,1 % 0,1 % Utgifter: Lønsutgifter 50,2 % 49,4 % 49,5 % 51,2 % 49,5 % Sosiale utgifter 12,9 % 12,4 % 12,5 % 12,4 % 12,2 % Varer og tenester - inngår i komm.prod 12,9 % 13,0 % 13,6 % 13,3 % 14,5 % Varer og tenester som erstattar komm. prod. 13,3 % 12,1 % 11,5 % 12,0 % 9,7 % Overføringar 6,9 % 9,3 % 8,9 % 7,1 % 10,3 % Avskrivingar 3,9 % 3,9 % 4,0 % 4,1 % 3,8 % Fordelte utgifter -0,1 % 0,0 % 0,0 % -0,1 % -0,1 % Nøkkeltal Kostra Brutto driftsinntekter i kroner per innbyggjar 2014 2013 2012 Sogndal 77 668 74 939 70 338 Landet 72 499 70 847 68 095 Gruppe 66 982 66 931 64 122 10

Brutto driftsutgifter i kroner per innbyggjar 2014 2013 2012 Sogndal 73 898 70 335 66 968 Landet 72 231 69 791 66 738 Gruppe 66 467 65 312 62 500 Tala ovanfor viser at kommunen har høgare brutto driftsinntekter pr. innbyggjar enn landet og kostragruppa. Også for brutto driftsutgifter pr. innbyggjar ligg kommunen høgare. Skatt på inntekt og formue i % av brutto driftsinntekter 2014 2013 2012 Sogndal 27,8 28,0 28,8 Landet 35,6 36,1 35,9 Gruppe 33,8 34,1 33,6 Statleg rammetilskot i % av brutto driftsinntekter 2014 2013 2012 Sogndal 32,0 31,9 33,6 Landet 32,4 32,0 32,4 Gruppe 35,9 33,8 34,5 Skatt og rammetilskot er den største inntektskjelda til kommunen. Skatt på inntekt og formue i % av driftsinntektene samanlikna med landet og Kostra gruppa viser at Sogndal er ein skattesvak kommune. Sjølv om noko av dette vert kompensert via inntektsutjamninga, viser tala for rammetilskot at kommunen ligg noko under landet og Kostra gruppa også her. Arbeidskapital og likviditet Likviditeten vert målt med nøkkeltal som viser forholdet mellom omlaupsmiddel og kortsiktig gjeld. Nøkkeltala viser kommunen si evne til å dekke sine kortsiktige forpliktingar. Arbeidskapitalen er definert som differansen mellom balanseførd verdi av omlaupsmiddel og kortsiktig gjeld. Endring i arbeidskapitalen seier noko om betalingsevna til kommunen er betra eller forverra, jf. note 5. Likviditetsgrad 1 er omlaupsmiddel/kortsiktig gjeld og tek utgangspunkt i alle omlaupsmidlar. Her bør nøkkeltalet vere større enn 2 fordi nokre av omlaupsmidla er mindre likvide. Likviditetsgrad 2 tek utgangspunkt i dei mest likvide omlaupsmidla dvs. kasse, bank og marknadsbaserte plasseringar, dvs. midlar som innan kort tid kan gjerast om til likvidar. Her bør nøkkeltalet vere større enn 1. 2014 2013 2012 2011 2010 Arbeidskapital (i heile tusen) 139 612 150 848 109 001 94 308 78 845 Likviditetsgrad 1 2,81 3,07 2,45 2,55 2,23 Likviditetsgrad 2 1,87 2,15 1,67 1,65 1,48 Likviditeten vert påverka av fleire faktorar m.a. ubrukte lånemidlar, fondsmidlar og akkumulert premieavvik. Likviditeten til Sogndal kommune er god sjølv med ein reduksjon på 13,3 mill. kroner frå 2013. Likviditeten for 2013 var kunstig høg som 11

følgje av at kommunen hadde nærare 29 mill. kroner i ubrukte lånemidlar. Ubrukte lånemidlar er redusert med 16 mill. kroner i 2014 og dette påverkar likviditeten negativt ved at bankinnskota vert lågare. Del av kontantbehaldning (kasse og bank) som kan definerast som driftslikvidar er vist i tabellen nedanfor. Tabellen viser utvikling i driftslikvidar siste åra. Kontantbehaldninga vert korrigert for ubrukte lånemidlar og investeringsfond då bruken av desse berre kan nyttast i investeringsrekneskapen. Driftslikvidar 2014 2013 2012 2011 2010 Kasse og bankbehaldning 127 312 140 664 111 646 87 832 80 846 Ubrukte lånemidlar 12 822 28 983 6 232 9 246 5 062 Bundne fond investering 4 372 4 272 4 242 5 456 2 284 Ubundne fond investering 32 598 26 843 25 790 20 532 19 984 Driftslikvidar 77 520 80 566 75 382 52 598 53 516 Nøkkeltal Kostra Arbeidskapital eks. premieavvik i % av brutto driftsinntekter 2014 2013 2012 Sogndal 18,9 22,4 16,4 Landet 12,0 12,7 12,2 Gruppe 15,1 17,2 16,8 Tala ovanfor viser at arbeidskapitalen har hatt ei positiv utvikling i forhold til landet og kostragruppa dei siste åra. Høgt beløp på arbeidskapitalen for 2013 skuldast mykje ubrukte lånemidlar. Langsiktig gjeld Langsiktig gjeld omfattar dei lån som kommunen har teke opp, jf. Note 11 i rekneskapen, og pensjonsforpliktingar inkl. arbeidsgivaravgift. Tabellen nedanfor viser utviklinga dei siste 5 åra. Beløp i heile tusen 2014 2013 2012 2011 2010 Pensjonsforpliktingar 577 490 543 054 484 610 438 362 397 701 Lånegjeld 379 195 365 824 319 684 308 256 300 749 Sum langsiktig gjeld 956 685 908 878 804 294 746 618 698 450 Lånegjelda har auka kvart år dei siste 5 åra som følgje av større investeringar. Frå 2013 til 2014 har lånegjelda auka med 13,4 mill. Auken i lånegjeld ligg innan først og fremst innan VA-området og formidlingslån. 12

Lånegjelda pr. 31.12.2014 er fordelt slik: Beløp 2014 I % Beløp 2013 I % Formidlingslån 22 442 6 % 16 937 4 % Lån med rentekompensasjon 68 267 18 % 71 162 19 % Lån til VA-investeringar 112 286 30 % 94 935 25 % Lån til andre investeringar 176 200 46 % 182 790 48 % Sum langsiktig gjeld 379 195 100 % 365 824 96 % Føresetnad: Lån som gjeld VA-investeringar = gjenståande saldo på anleggsmiddel frå sjølvkostrekneskape pluss ubrukte lånemidlar VA. Det er føresett at nedbetaling av gjeld som gjeld VA-området er i samsvar med avskrivingar på anleggsmidla. Dette er ikkje heilt korrekt men oppsettet gir likevel eit grovt anslag over korleis lånegjelda er fordelt. Pr 31.12.2014 er nivået på lånegjelda 63% av driftsinntektene. Med planlagde investeringar dei kommande åra vil gjelda auke betydeleg, og kommunen vil få eit lånegjeldnivå som er nærare 90% av driftsinntektene. Dette betyr at ein større del av kommunen sine økonomiske ressursar må nyttast til å betale renter og avdrag og at kommuneøkonomien vert meir sårbar for renteauke. Renteauke på lån innan sjølvkostområdet vert dekka av auka gebyr til brukarane og renteauke på lån med rentekompensasjon vert dekka av staten. For formidlingslån vil auka renteutgifter på innlån også føre til auka renteinntekter på utlån. Den store auken i lånegjelda dei kommande åra er ikkje innanfor desse ordningane og ein større renteoppgang vil difor vere ei utfordring for kommuneøkonomien. Som det går fram av note 11 i rekneskapen har kommunen storparten av investeringslåna i Kommunalbanken til flytande rente. Gjeld med fastrente utgjer berre 2,9% av den samla lånegjelda. Det er avsett 19,58 mill. kroner på rentereguleringsfondet for å møte ein eventuell renteoppgang. Låna har ei gjennomsnittleg nedbetalingstid på omlag 20 år. Kommunelova, 50 pkt. 7a, set krav til kor mykje avdrag kommunen minimum skal betale pr. år. Dette går ut på at attståande løpetid for den samla gjeldsbyrde ikkje skal overstiga vekta levetid for anleggsmidla ved siste årsskift, jf. Note 12 i rekneskapen. Tabellen nedanfor viser utviklinga i avdragsbetaling i forhold til utrekna minimumsavdrag. Tala er eks. formidlingslån. Tabellen viser at avdragsbetalinga ligg over minimumskravet. Det har ikkje vore søkt om avdragsutsetjing dei siste åra, og kommunen betalar avdrag i samsvar med den oppsette nedbetalingsplanen for kvart enkelt lån. Redusert avdragsbetaling lettar gjeldsbelastninga på kort sikt men aukar risikoen på lang sikt. Beløp i heile tusen 2014 2013 2012 2011 2010 Minimumsavdrag 15 587 14 251 13 640 13 964 12 329 Betalte avdrag 22 234 20 366 18 610 17 743 16 956 13

Nøkkeltal Kostra Langsiktig gjeld i % av brutto driftsinntekter. 2014 2013 2012 (Langsiktig gjeld er inkl. pensjonsforpliktelsar) Sogndal 160,4 159,1 152,9 Landet 201,8 197,1 188,9 Gruppe 8 217,2 202,6 195,3 Netto finans og avdrag i % av brutto driftsinntekter 2014 2013 2012 Sogndal 3,3 3,3 3,5 Landet 2,9 2,8 2,8 Gruppe 8 3,7 3,4 3,3 Lånegjeld i kroner pr. innbyggjar 2014 2013 2012 Sogndal 41 207 39 757 38 059 Landet 40 512 38 378 36 205 Gruppe 8 53 156 47 700 44 303 Kommunen har ein god del lågare langsiktig gjeld i % av driftsinntektene enn både landet og Kostra gruppa. Kommunen betalar ein mindre del i sum renter og avdrag enn Kostra gruppa men ein større del enn landet. Lånegjeld pr. innbyggjar ligg noko over landet, men er ein god del lågare enn Kostra gruppa. Overføring frå driftsrekneskapen i % av brutto investeringsutgifter 2014 2013 2012 Sogndal 12,7 15,0 18,8 Landet 2,8 12,6 12,5 Gruppe 8 1,7 12,6 10,6 Tala ovanfor viser at Sogndal kommune finansierar ein større del av investeringane med overføring frå drift enn både landet og Kostra gruppa. Dette er i samsvar med føringar i økonomiplan, der kommunen i større grad ønskjer å eigenfinansiere investeringar for å redusere gjeldsbyrden dei komande åra. Kommunen ønskjer difor å avgrense gjeldsbyrden ved å eigenfinansiere andre investeringar som ikkje kan finansierast med lån med rentekompensasjon eller eksterne tilskot. Eigenkapital Den reelle eigenkapitalen inneheld rekneskapsmessig overskot og underskot, fond og konto for prinsippendringar. Fond er vidare oppdelt i ubundne driftsfond (disposisjonsfond), bundne driftsfond, ubundne investeringsfond og bundne investeringsfond. Utvikling i fondsavsetjingar siste åra er vist nedanfor. Saldo på fonda totalt sett har auka med 13,1 mill. frå 2013. Disposisjonsfond har auka med 17,7 mill. kroner som først og fremst skuldast avsetjing til rentereguleringsfond med 7,6 mill. kroner, og fond for premieavvik med 5,2 mill. Behaldninga på bundne 14

driftsfond er redusert med 10,4 mill. kroner og skuldast i hovudsak bruk av norskopplæringsfondet til ombygging i Sogndal kulturhus for norskopplæringa. Ubundne investeringsfond har auka med 5,8 mill. kroner og skuldast avsetjing av inntekter frå tomtesal på Kjørnes med 10,1 mill. Det er brukt 4 mill. kroner av fond tomtesal til finansiering av Sogndal helse og omsorgssenter Beløp i heile tusen 2014 2013 2012 2011 2010 Disposisjonsfond 62 931 45 269 40 077 26 512 23 023 Bundne driftsfond 28 082 38 454 33 156 30 412 32 364 Ubundne investeringsfond 32 598 26 844 25 790 20 532 19 984 Bundne investeringsfond 4 372 4 272 4 242 5 456 2 284 Sum 127 983 114 839 103 265 82 912 77 655 Nøkkeltal Kostra Disposisjonsfond i % av brutto driftsinntekter 2014 2013 2012 Sogndal 10,6 7,9 7,6 Landet 5,4 5,1 4,8 Gruppe 8 5,3 5,4 4,9 Disposisjonsfond i % av brutto driftsinntekter har hatt ei god utvikling for kommunen og har auka vesentleg siste åra. Stort overskot for 2013 som vart avsett til disposisjonsfond er hovudårsaka til auken frå 2013 til 2014. Kommunen ligg godt over både landet og Kostra gruppa. Memoriakonto Memoriakonto er såkalla hugsekonto i kommunerekneskapen. Kontoane vert m.a. brukt for å halde oversikt over ubrukte lånemidlar og underskot i sjølvkostrekneskapen. Memoriakonto for ubrukte lånemidlar omfattar både ubrukte lånemidlar til investeringar og ubrukte lånemidlar til utlån formidlingslån. Ubrukte lånemidlar er 12,82 mill. Andre memoriakonto gjeld underskot på renovasjonstenesta med kr 28 961. Det er ikkje midlar på renovasjonsfondet til å dekka underskotet og etter regelverket kan kommunen ikkje ha negative fond. Underskot på sjølvkosttenester, som ikkje kan dekkast av fond, vert då belasta driftsrekneskapen til kommunen. Dette kan dekkast inn at ved tilsvarande bruk av fond i seinare år. Underskotet frå 2013 på avlaupstenesta med kr 1,23 mill. kroner er dekka inn i 2014. 15

3 Driftsrekneskapen hovudtal Det vert vist til rekneskapsskjema 1A. Tabellen nedanfor viser avvik for generelle postar som ikkje er knytt til teneste- eller støtteeiningane. Avvik for den enkelte teneste- /støtteeining vert omhandla i kap. 4. Skatt 688 Rammetilskot, inntektsutjamning 555 Eigedomsskatt -5 Netto renter -707 Avdrag 526 Utlån 0 Avkastning/tap verdipapirfond -1 193 Utbyte og eigaruttak -1 Andre tilskot og overføringar -1 046 Overføring til investeringsrekneskapen 0 Avsetjing fond 57 Bruk av fond 0 Sum resultat hovudtal -1 126 Avvik i heile tusen, (+) er meirforbruk og (-) er mindreforbruk. Andre tilskot og overføringar gjeld tilskot flyktning 1078, komp. Inv -53, konsesjonsavg 21. Skatt og rammetilskot Skattesvikten for kommunesektoren vart for 2014 på 2,3 mrd. kroner. Av dette vart 1,2 mrd. kroner varsla i revidert nasjonalbudsjett. For Sogndal sin del var det budsjettert med kr 166,7 mill. kroner i skatteinntekter. Etter at revidert nasjonalbudsjett vart lagd fram, vart budsjettet redusert med 0,69 mill. kroner til 166,2 mill. kroner. Ytterlegare svikt i skatteinntektene gjer at kommunen har fått 0,7 mill kroner mindre enn budsjettet. For rammetilskot var det budsjettert med 188,7 mill. kroner. Budsjettet vart auka med 2,65 mill. kroner til 191,4 mill. kroner ved budsjettrevisjon. Dette var i samsvar med ny prognose etter revidert nasjonalbudsjett. Rammetilskotet vart 0,56 mill kroner mindre enn budsjettert. Samla sett for skatt og rammetilskot er det mindreinntekt i høve til budsjettet med 1,24 mill kroner. Eigedomsskatt Inntekter frå eigedomsskatt er på totalt 20,9 mill. kroner som er om lag som budsjettert. Inntektene fordeler seg med 9,4 mill. kroner for verk og bruk, 4,2 mill. kroner for næring og 7,4 mill. kroner for anna fast eigedom. Samla sett er det ein nedgang i eigedomsskatteinntektene med totalt kr 136 000 frå 2013. For verk og bruk er inntektene om lag kr 400 000 lågare enn i 2013. Nedgangen gjeld inntekter frå kraftverk og skuldast låge prisar på kraft. For næring er det ein liten auke i inntektene med kr 36 000 og for anna fast eigedom er det ein auke på kr 226 000. 16

Renter Det er budsjettert med ein gjennomsnittleg rentesats på 2,4 % både for bankinnskot og for lån. For netto renter er det eit mindreforbruk på 0,7 mill. kroner. Dette omfattar renter på innlån, renter av bankinnskot og renter på utlån. Kommunen har størstedelen av låna i Kommunalbanken til flytande rente. P.t. renta har vore uendra med 2,263% effektiv rente i 2014. Frå januar 2015 er renta redusert til 2,01%. Lågare rentesats enn det som låg til grunn for budsjettet, skulle ha gitt eit mindreforbruk på renter på lån. Når rekneskapen i staden viser eit meirforbruk på kr 230 000, er dette som følgje av ein feil i reknearkmodellen for berekning av renter og avdrag i budsjettet. Oversikt over lånegjeld går fram av note 11 i årsrekneskapen. Renter på bankinnskot er kr 983 000 høgare enn budsjettert. Dette skuldast først og fremst at bankinnskota til kommunen har vore langt høgare enn det som låg til grunn i budsjettet. I tillegg til dette har renta på bankinnskot vore noko høgare enn budsjettert. Gjennomsnittleg rente på kommunen sin sine bankkonto var 2,51% for 2014. Renter på utlån er kr 45 000 mindre enn budsjettert og skuldast lågare rente på startlån. Avdrag Det er betalt omlag kr 526 000 kroner meir i avdrag enn budsjettert. For låneopptaket i 2014 var det inngått avtale med Kommunalbanken om 2 avdragsterminar i året, og det var budsjettert med halvårsverknad av dette, det vil seie 1 avdragstermin i 2014. Avvik mellom gjeldsbrev (2 avdragsterminar) og nedbetalingsplan (1 avdragstermin) gjer at det er betalt heilårsverknad for avdrag på dette lånet. Samla avdrag på eksterne lån, eksklusiv formidlingslån er 22,2 mill. kroner. Avkastning verdipapirfond I økonomiplanen var det budsjettert med ei avkasting kr 364 000. Porteføljen fekk ei avkastning på kr 1,56 mill. kroner som i prosent gir 10,1 i avkastning. Utbyte og eigaruttak Kommunen får utbyte frå Sognekraft AS og frå Sentrumsbygg AS. Frå Sognekraft var det i budsjettet lagt til grunn eit utbyte på kr. 3 733 200. Dette tilsvarar kommunen sin eigardel på 10,98% av eit samla utbyte på 34 mill. kroner. Budsjettet vart oppjustert til kr 4 611 800 etter 2. tertial. Utbyte frå Sognekraft AS er om lag i samsvar med budsjettet. Frå Sentrumsbygg AS var det budsjettert med utbyte kr. 236 000. Budsjettet vart oppjustert til 276 000 etter 2. tertial. Utbyte frå Sentrumsbygg AS er i samsvar med budsjettet. Andre tilskot og overføringar Tilskot flyktningar og asylantar Tilskotet var budsjettert med 18,9 mill. kroner ut frå vedtak om å busetje 30 personar og med føresetnad om at ingen flytta ut. Budsjettet var i løpet av året auka til 24,9 mill. kroner etter forventning om høgare busetjing og oppdaterte satsar for tilskot. Det vart busett 33 primærflyktningar og 8 familiesameinte. 3 personar flytta ut av 17

kommunen. Auka busetjing gjer at tilskotet er om lag 1,1 mill. kroner høgare enn revidert budsjett. Vertskommunetilskot Alle kommunar med asylmottak mottek tilskot frå UDI som skal dekke gjennomsnittlege kostnadar knytt til lovpålagde tenester til asylsøkjarar som helse, barnevern, tolk og administrasjon. Tilskotet for 2014 var på vel 2,6 mill. kroner og er i samsvar med revidert budsjett. Investeringstilskot og rentekompensasjon For investeringstilskot sjukeheimar og omsorgsbustader og rentekompensasjon skule og kyrkjebygg er det innbetalt kr 53 000 mindre enn budsjettert. Dette skuldast at renta har vore lågare enn det som låg til grunn for budsjettet. Konsesjonsavgift Inntekter på konsesjonsavgift er kr 309 000 og er om lag kr 21 000 høgare enn budsjettert Overføring til investeringsrekneskapen Overføring til investeringsrekneskapen er 8,95 mill. kroner er i samsvar med budsjettet. I tillegg til det som går fram av rekneskapsskjema 1A er det overførd kr.165 000 frå drifta til helse og sosial, 2,72 mill. kroner frå drifta til kommunalteknikk og 0,4 mill. kroner frå drifta til flyktningtenesta. Desse overføringane ligg i rekneskapstala for einingane i rekneskapsskjema 1B. Avsetjing og bruk av fond Oversikten nedanfor omfattar berre avsetjing og bruk av fond som går fram av rekneskapsskjema 1A. Avsetjing og bruk av fond som gjeld tenesteeiningane i rekneskapsskjema 1B er ikkje omtala her. For avsetjing og bruk av disposisjonsfond i rekneskapsskjema 1B vert det vist til note 15 i rekneskapen Avsetjing disposisjonsfond rekneskapsskjema 1A Samla avsetjing til disposisjonsfond i rekneskapsskjema 1A er i samsvar med budsjettet. 25609000 Rentereguleringsfond 7 619 582 Vedtak 16/14 - Disponering av overskot 2013 25600100 Fond premieavvik 1 745 459 Vedtak 34/14 - Opprydding fond-vedtak 34/14 25600100 Fond premieavvik 3 441 000 Vedtak 49/14-2 tertial 25609712 Fond Kvåle skule 574 364 Vedtak 34/14 - Opprydding fond-vedtak 34/14 25609600 Avkastning kraftfond II 2 375 206 Vedtak 66/13 - ØP 25609610 Grunnkapital Kraftfond II 843 000 Vedtak 16/14 - Disponering av overskot 2013 25607632 Vedlikehaldsfond 650 000 Vedtak 66/13 - ØP 25608500 Flyktningfond 23 362 813 Vedtak 66/13, 28/14, 49/14 - ØP, 1 og 2 tertial 25608500 Flyktningfond 1 736 423 Vedtak 16/14 - Disponering av overskot 2013 Sum avsetjing til disposisjonsfond 42 347 847 18

Avsetjing bundne driftsfond rekneskapsskjema 1A Det er budsjettert med 1,3 mill. kroner i avsetjing til bundne driftsfond. Det er avsett kr. 57 000 meir enn budsjettert. Avsetjing til bundne fond nedanfor er pliktige avsetjingar og avsetjinga kan difor avvike frå budsjettet. 25100211 Betre digital dialog 250 000 Samarbeidsprosjekt med andre kommunar 25100100 Konsesjonsavgiftsfondet 400 000 Tilbakebetalt lån Sogndal skisenter 25100100 Konsesjonsavgiftsfondet 309 376 Årets inntekter konsesjonsavgift 25100100 Konsesjonsavgiftsfondet 206 422 Avsetjing renter av fondet 25100200 Næringsfond 26 465 Avsetjing renter av fondet 25105300 Viltfondet 15 349 Avsetjing renter av fondet 25104252 Fond tap på startlån 3 062 Avsetjing renter av fondet 25106* Sjølvkostfond VAR 161 605 Avsetjing renter av fonda Sum avsetjing til bundne driftsfond 1 372 279 Bruk av disposisjonsfond rekneskapsskjema 1A Bruk av disposisjonsfond er i samsvar med budsjettet. 25609600 Avkastningsfond kraftfond II -780 000 Vedtak 66/13 - ØP, Tilskot til Kaupanger IL 25609600 Avkastningsfond kraftfond II -170 000 Vedtak 66/13 - Restaurering kyrkjeorgel 25609600 Avkastningsfond kraftfond II -50 000 Vedtak 66/13 - Tilskot nyskapande friluftsliv 25609610 Kraftfond II -1 500 000 Vedtak 66/13 - ØP,Utlån til Kaupanger IL 25609610 Kraftfond II -200 000 Vedtak 51/14 - Utlån Sogndal eigedomsselskap 25600010 Disposisjonsfond -985 863 Vedtak 66/13 - ØP 25607700 Parkeringsfond -869 348 Vedtak 66/13 - ØP Sum bruk av disposisjonsfond -4 555 211 Bruk av bundne driftsfond rekneskapsskjema 1A Bruk av bundne driftsfond er i samsvar med budsjettet 25106410 Fond avfallsdepot -120 000 Vedtak 66/13 - ØP, Tilskot til Kaupanger IL Sum bruk av bundne fond -120 000 19

4 Tenesteområda I kapittel 4 går vi gjennom resultata for dei fire tenesteområda (felles, oppvekst, omsorg, helse og sosiale tenester og tekniske tenester). Utvikling i ressursbruk på teneste/funksjonsnivå går fram av Kostra tala under kvart tenesteområde. Kostra tala for 2014 er ureviderte, og på nokre område ligg det ikkje føre tal for Kostra gruppe 8. Endelege tal vil liggje føre i juni og vert tekne inn i samband med rullering av økonomiplanen. For kvar tenesteeining ligg det òg føre økonomisk resultat og resultat for administrative tiltak. Årsverk under kvar tenesteeining er faktisk brukte årsverk i 2014, ikkje budsjetterte årsverk. Samla driftsutgifter på 567 mill. kroner er fordelt slik på tenestene i 2014: Teknisk inkl. VAR 10% Interkommunale samarbeid 5% Adm 5% Anna 2% Kultur 2% Helse, sosial og omsorg 41% Barnehage 12% Grunnskule 21% Barnevern 2% 20

Tenesteområda har eit meirforbruk på 0,58 mill. kroner før avsetjing og bruk av overskotsfond. Etter avsetjing og bruk av overskotsfond er det eit mindreforbruk på 1,55 mill. kroner. Det vert her vist til rekneskapsskjema 1B og oversikten nedanfor. Tenesteområde Resultat før avsetjing/bruk av overskotsfond Avsetjing/bruk av overskotsfond Resultat etter avsetjing/bruk av overskotsfond Kultur 34 34 Plan og Næring -833 200-633 Kommunalteknikk 471-509 -38 Helse og sosial 1 268-318 950 NAV 1 128 1 128 Barn og unge 1 073-1 053 20 Pleie og omsorg 1 784 1 784 Barnehagar -1 577 300-1 277 Fjærland oppvekstsenter -71-71 Norane oppvekstsenter 367-456 -89 Kaupanger skule -230-230 Trudvang skule 205 205 Kvåle skule 92-92 0 Støtteeining økonomi og personal -763-763 Støtteeining tenestetorg og IKT -571 200-371 Fag og utvikling 425-407 18 Politisk verksemd -60-60 Kyrkjeleg fellesråd og andre trussamfunn 104 104 Lønsoppgjer 2014-710 -710 Pensjon - premieavvik/bruk av premiefond -1 555-1 555 Sum resultat tenesteeiningane 581-2 135-1 554 Avvik i heile tusen, (+) er meirforbruk og (-) er mindreforbruk Lønsoppgjer og pensjon Dette er utgifter og inntekter som gjeld tenesteområda som ikkje er fordelte på den enkelte tenesteeining og som gjeld avsetjing til lønsoppgjer, premieavvik, bruk av premiefond og avskrivingar. Avsetjing til lønsoppgjeret Det vert årleg avsett ein sum til lønsoppgjeret som vert fordelt på einingane når lønsoppgjeret er ferdig. For 2014 vart det avsett 9,3 mill. kroner. Resultat av lønsoppgjeret kom på 8,6 mill. kroner som er fordelt på einingane. Dette gir eit mindreforbruk på 0,7 mill. kroner. Premieavvik og bruk av premiefond Ordinær pensjon medrekna reguleringspremien er fordelt på dei enkelte tenesteeiningar. Pensjon som gjeld årets premieavvik, amortisering av tidlegare års premieavvik og bruk av premiefond vert ikkje fordelt på einingane. Samla sett er det eit mindreforbruk på 1,56 mill. kroner. Bruk av premiefond KLP er 5,8 mill. kroner medrekna arbeidsgivaravgift. Årets premieavvik for KLP og SPK er 7,5 mill. kroner medrekna arbeidsgivaravgift. Amortisert premieavvik frå tidlegare år er 2,6 mill. kroner medrekna arbeidsgivaravgift. Akkumulert premieavvik i balansen har såleis auka med differansen mellom årets premieavvik og amortisert premieavvik. Dette utgjer 4,6 mill. kroner. 21

4.1 Fellesområdet Innhald Området omfattar oppgåver som gjeld heile organisasjonen som økonomi- og personalforvaltning, kvalitetsutvikling, ikt, arkiv, forvaltning, drift og vedlikehald av bygningar, beredskap, folkehelsearbeid og frivillig arbeid. Området omfattar òg støtteeiningane økonomi og personal, tenestetorg og ikt og fag og utvikling. Området omfattar vidare den politiske verksemda i kommunestyret, formannskapet, forvaltningsutvalet og sakskomiteane, og arbeid knytt til ulike råd som regionrådet, eldrerådet, ungdomsrådet, rådet for funksjonshemma og kyrkjeleg fellesråd. Nøkkeltal Kostra Brutto driftsutgifter politisk styring i kr. pr. innbyggjar Brutto driftsutgifter til kontroll og revisjon i kr. pr. innbyggjar Brutto driftsutgifter til administrasjon i kr. pr. innbyggjar Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 347 449 378 323 99 116 79 80 2 432 2 709 2 894 3 269 Vi nyttar meir enn Kostra gruppa til politisk styring, kontroll og revisjon, men mindre enn i 2013. Vi nyttar vesentleg mindre til administrasjon. Differansen mellom kommunen og Kostra gruppa utgjer om lag 2,8 mill. kroner mot 2,6 millionar i 2013. Nøkkeltal for helse, miljø og tryggleik Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Landet 2014 Sjukefråværet i % 6,5 6,8 6,3 9,8 Medarbeidartilfredsheit 4,6 Gjennomført medarbeidarsamtale 79% 54% 85% Medarbeidarkartlegging vert gjennomført annakvart år (2013 og 2015). 4.1.1 Personalforvaltning Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal ha gjennomført medarbeidarsamtale for alle tilsette i meir enn 20 % stilling. Sjukefråværet på einingane skal liggje under gjennomsnittleg sjukefråvær for kommunane. Resultat Det er gjennomført medarbeidarsamtale for 85% av dei tilsette. Det er ingen av einingane som har store avvik. Målet er ikkje nådd. Samla sjukefråvær for kommunen er 6,3% Landsnittet pr. 3. kvartal 2014 er 9%. Målet er nådd. Kommunen har utarbeidd etiske retningsliner for tilsette, og handbok for varsling. Rapport om kommune sitt HMT arbeid ligg i vedlegg 2. 22

4.1.2 Økonomiforvaltning Politiske resultatmål Resultatmål Resultat Vi skal ikkje ha avvik i høve til budsjettet. Vi har eit samla mindreforbruk på 2,68 mill. kroner. Resultat for einingane ligg under kvar tenesteeining. Hovudtala er gjort greie for i kap. 2. 4.1.3 Kvalitetsutvikling Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal ta i bruk eit kvalitetssikringssystem for alle tenester i kommunen. Vi skal gjennomføre og følgje opp brukargranskingar i samsvar med 4 års planen som ein del av kvalitetsarbeidet. Resultat Sjå 10 på topp. Det er ikkje gjennomført brukargranskingar i 2014. Målet er ikkje nådd. Kommunen sin rapport om internkontroll ligg som vedlegg 3 4.1.4 Forvaltning, drift og vedlikehald Det er ikkje politiske resultatmål for forvaltning, drift og vedlikehald. 4.1.5 Utviklingsprosjekt Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal delta i det nasjonale programmet «Saman om ein betre kommune». Vi skal styrke samhandlinga mellom Sogndal vidaregåande skule, Høgskulen i Sogn og Fjordane, Sogndal fotball, kommunen og private verksemder på Fosshaugane. Vi skal lage ein plan for utbygging av fiber, eventuelt anna breibanddekking og mobiltelefoni i heile kommunen. Resultat Sjå 10 på topp. Sjå 10 på topp. Sjå 10 på topp. 23

4.1.6 Økonomisk resultat for støtteeiningane 4.1.6.1 Støtteeining økonomi og personal Eininga omfattar drift og utvikling av økonomisk planlegging og styring og personalforvaltning. Eininga har i 2014 hatt 10,7 årsverk. Rekneskapsresultat Eininga har eit samla mindreforbruk på kr 763 000 sjå omtale under kvart ansvar. Økonomiavdelinga ansvar 640 Ansvarsområdet omfattar drift av eininga og utgifter til kontrollutvalet og revisjonen. For drift av eininga er det eit mindreforbruk på kr. 566 000 som skuldast innsparing løn grunna vakante stillingar og auka inntekter som gjeld sal av tenester til Sogn barnevern. For revisjonen er det eit mindreforbruk på kr. 127 000 som i hovudsak skuldast tilbakeføring av for mykje utbetalt revisjonsutgifter for tidlegare år med kr 94 000. For kontrollutvalet er det eit mindreforbruk på kr. 118 000. Kommunestyret vedtok i 2014 å overføre kr. 100 000 av løyvinga til kontrollutvalet til fond for bruk i 2015. Ved ein feil vart ikkje utgiftsbudsjettet redusert tilsvarande, slik at det er budsjettert med kr 100 000 for mykje i 2014. Personalpolitiske tiltak ansvar 645 Ansvarsområdet omfattar fellesutgifter til personalforvaltninga som ikkje vert fordelt på einingane. Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr. 49 000. Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal utarbeide økonomireglement som ein del av arbeidet med kvalitetsutvikling. Vi skal gå over til å nytte formuegrunnlag på bustad som grunnlag for eigedomsskatt på bustad frå skatteåret 2015. Vi skal utarbeide ein strategi for likestilling. Vi skal nå resultatkrav knytt til skatteinnkrevjing og ha utført arbeidsgjevarkontrollar på 5% av leverandørane. Vi skal utarbeide rutinar for finansforvaltning i samsvar med krav frå departementet. Resultat Vi har halde 86% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Tiltaket er ikkje gjennomført grunna manglande kapasitet/vakante stillingar. Tiltaket er gjennomført. Tiltaket er ikkje gjennomført grunna manglande kapasitet/vakante stillingar. Vi har gjennomført arbeidsgjevarkontrollar på 5% av leverandørane (18 kontrollar). Tiltaket er gjennomført. Tiltaket er ikkje gjennomført grunna manglande kapasitet/vakante stillingar. 24

Vi skal vurdere aktiverte tomter i balansen etter pålegg frå revisor. Tiltaket er ikkje gjennomført grunna manglande kapasitet/vakante stillingar. 4.1.6.2 Støtteeining tenestetorg og ikt Eininga omfattar tenestetorg, arkiv, postmottak, drift og vedlikehald av ikt-system og politisk sekretariat. Eininga har i 2014 hatt 8,1 årsverk. Rekneskapsresultat Eininga har eit samla mindreforbruk på kr. 571 000,- som i hovudssak skuldast mindreforbruk på drift og vakante stillingar. Kr. 200 000 av mindreforbruket er tilbakeført eininga i samsvar med fullmakt til rådmannen. Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak i 2014 Tiltak Vi skal flytte og kvalitetssikre arkivmaterialet i nye lokale i 2014. Vi skal planleggje og implementere overgang til elektronisk sakshandsaming. Vi skal gje alle nye tilsette opplæring i relevant felles dataprogram innan 3 månader. Resultat Vi har halde 86% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Tiltaket er gjennomført. Tiltaket er ikkje gjennomført grunna manglande kapasitet/vakante stillingar. Alle nytilsette har fått opplæring innan fristen. 4.1.6.3 Støtteeining fag og utvikling Eininga omfattar beredskap, frivilligsentralen, sekretariat for Sogn regionråd og det regionale ikt samarbeidet. Eininga inneheld og kostnader knytt til rådmannsgruppa. Eininga hadde i 2014 16,3 årsverk. Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 196 000 som er dekka frå eininga sitt disposisjonsfond. Meirforbruket skuldast auka driftsutgifter. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal oppdatere administrativt delegasjonsreglement som ein del av arbeidet med kvalitetsutvikling. Vi skal gjennomføre regional ikt strategi med vekt på: 1. Skifte e-postsystem og intranett 2. Innføre e-handel Resultat Arbeidet er ikkje ferdig og vil verte prioritert i 2015. 1. Arbeidet er starta opp og vil verte ferdigstilt i 2015. 2. Tiltaket er gjennomført. 25

3. Delta i læringsnettverk skule, nettside og kvalitetssystem Vi skal gjennomfør strategi for frivillig sektor med vekt på: 1. Etablering av utstyrssentral 2. Informasjonsdag 3. Rekruttering 4. Flyktningven 5. Dialogforum 6. Vurdere småjobbsentral. 3. Tiltaket er gjennomført. 1. Tiltaket er under planelegging og vert opna 1. halvdel av 2015. 2. Tiltaket er gjennomført. 3. Tiltaket er sett i gang. 4. Tiltaket er sett i gang. 5. Tiltaket vert gjennomført i 2015. 6. Tiltaket vert gjennomført i 2015. 4.1.6.4 Politisk arbeid Området inneheld politisk styring, forliksråd og andre nemnder og utval. Kommunestyret 2012 2013 2014 Tal møte 6 7 7 Tal saker 64 58 54 Interpellasjonar 1 2 2 Spørsmål 21 26 36 Kommunestyret har hatt dialogmøte med alle tenesteeininga i april. I tillegg har følgjande vore tema på møta i løpet av året: Rolla som folkevald, arbeidsformer for folkevalde, habilitet v/knut Henning Grepstad Utfordringar for kommunestrukturen v/oddbjørn Bukve System for styrka læring v/prosjektleiar i Sogn regionråd Aktuelle samferdsletema m.a. trafikale løysingar i Gravensteinsgata v/representantar frå Statens vegvesen Formannskapet 2012 2013 2014 Tal møte 13 11 12 Tal saker 100 75 67 Formannskapet har fått orientering om følgjande tema: 1. Orientering om fysisk aktivitet på Trudvang skule. Forvaltningsutvalet 2012 2013 2014 Tal møte 10 9 12 Tal saker 121 86 85 26

Administrasjonsutvalet 2012 2013 2014 Tal møte 2 2 2 Tal saker 2 5 5 Sakskomitear i 2014 Namn på sakskomitè Plan for helse og omsorgstenesta. Oppnemnd dato Saksordførar 31.01.2013 Arvid Stenehjem Tal medlemar Tal møte Avslutta/Vedtak: 8 9 Vedtak i kommunestyret 24.04.14. Revisjon av strategisk skuleplan 2010-13 06.06.2013 Sindre Børsheim Ramung 5 5 Vedtak i kommunestyret 13.02.2014. Sakskomite for tekniske tenester 10.04.2014 Ivar Slinde Sakskomite oppvekst. 10.04.2014 Sakskomite for helse, omsorg og sosiale tenester. Vibeke Johnsen 10.04.2014 Astrid Hove 8 1 Dialogmøte 29.04.2014. Vurdert i samband med arbeidet med økonomiplanen for 2015-2018. 9 1 Dialogmøte 29.04.2014 Vurdert i samband med arbeidet med økonomiplanen for 2015-2018. 9 1 Dialogmøte 29.04.2014 Vurdert i samband med arbeidet med økonomiplanen for 2015-2018. Kommunen har utarbeidd etiske retningsliner for politisk nivå, og det har vore gjennomført opplæring av folkevalde. Rekneskapsresultat Området har eit mindreforbruk på kr 60 000, som skuldast at det er budsjettert med for mykje til kontingent til Sogn regionråd. 4.1.6.5 Kyrkjeleg fellesråd og andre trussamfunn Sogndal og Leikanger kyrkjelege fellesråd har ansvaret for drift av fem kyrkjer med kapell/bårehus og gravlundar, administrasjon og prestetenesta. Fire av kyrkjene ligg i Sogndal kommune. Fellesrådet har eigen økonomi, der størstedelen av inntektene er tilskot frå kommunane. Kommunalt tilskot til fellesrådet er utbetalt i samsvar med budsjettet. Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr. 104 000 som skuldast auka utgifter til tilskot til andre trussamfunn. 27

4.2 Oppvekst Innhald Oppvekst omfattar følgjande tenesteeiningar/tenesteområde: Barn og unge, barnehage, Kvåle skule, Trudvang skule, Kaupanger skule, Norane oppvekstsenter, Fjærland oppvekstsenter, norskopplæringa og kultur. 4.2.1 Helsestasjon og barnevern Nøkkeltal Kostra Barn og unge Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 Netto driftsutgifter pr. innbyggjar 0-17 år, barnevernstenesta 3 768 5 723 6 081 7 773 Barn med undersøking eller tiltak pr. årsverk 21,8 19,5 15 16,2* Netto driftsutgifter til førebyggande helsestasjonsog skulehelsetenesta pr. innbyggjar 0-5 år. 8 222 8 206 9 171 7 465 Netto driftsutgifter til aktivitetstilbod til barn og unge pr. innbyggjar 212 91 157 143 Netto driftsutgifter til aktivitetstilbod barn og unge pr. innbyggjar 6-18 år 1274 568 973 823 * Gjeld landet, tal for Kostra gruppe 8 ligg ikkje føre Vi nyttar mindre ressursar enn Kostra gruppa til barnvern, men talet har auka frå 2013. Talet på barn med undersøking eller tiltak pr. årsverk har gått ned og ligg under Kostra gruppa. Det er vorte avslutta ein del saker, men det er framleis fleire barnevernssaker i 2014 enn tidlegare. Vi har fått ei ny tiltaksstilling i 2014 og har òg oppretta ei ekstra tiltaksstilling. Det har gjort at vi har kunne seie opp ein del dyre private avtalar og utføre tiltak i heimane med eigne tilsette. Det har òg ført til at barn pr. tilsett har gått ned. Vi nyttar meir ressursar til førebyggande helsestasjons og skulehelsetenesta enn Kostra gruppa, og talet har auke frå 2013. Det vart oppretta ny 50% stilling som helsesøster og ein auka på 10% jordmorstilling i 2014. Vi nyttar meir til aktivitetstilbod til barn og unge enn Kostra gruppe og det er ein auke frå 2013, men likevel mindre enn i 2012. Ungdomsavdelinga hadde ei omlegging av aktiviteten i 2013 med mindre aktivitet. I 2014 har aktiviteten som planlagt auka att. Politiske resultatmål barn og unge Resultatmål Vi skal ikkje ha fristbrot i barnevernet. Resultat Vi har hatt følgjande fristbrot: 1 fristbrot i samband med gjennomførte undersøkingar i barnevernssaker. 13 fristbrot i samband med 28

Alle barn i barnevernet skal ha tiltaksplan. Alle utanlandske barn m/foreldre som treng det, skal få tilbod om utvida helsekontrollar med tolk. Vi skal gjennomføre brukargransking på helsestasjonen i 2014. Gjennomsnittleg resultat for kor nøgde brukarane er, skal minst liggje på landssnittet utarbeiding av tiltaksplanar for barn med hjelpetiltak. 10 fristbrot i samband med gjennomførte tilsynsbesøk (av tilsynsførar) for barn i fosterheim. Alle barn som har rett til det, har fått tiltaksplan. Målet er nådd. Alle utanlandske barn m/foreldre som treng det, har fått tilbod om utvida helsekontrollar med tolk. Målet er nådd. Det er ikkje gjennomført brukargransking på helsestasjonen i 2014. Målet er ikkje nådd. 4.2.2 Barnehage Nøkkeltal Kostra Barnehage Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 Netto driftsutgifter barnehagesektoren i % av kommunen sine totale netto driftsutgifter. 15,4 14,5 14,8 16,4 Del barn 1-5 år med barnehageplass 94,2 93,8 92,1 90 Korrigerte brutto driftsutgifter i kroner pr. barn i kommunal barnehage. 148 261 149 445 166 233 172 895 Del barn som får ekstra ressursar til «styrka tilbod til førskulebarn» i forhold til alle barn i barnehagen. 12,3 9,6 9,8 12,6 Brutto driftsutgifter til «styrka tilbod til førskulebarn» pr. barn som får ekstraressursar, alle barnehagar. 71 056 77 172 87 878 84 768 Kommunen har god barnehagedekning og har fleire barn med barnehageplass enn Kostgra gruppa, men har lågare brutto driftsutgifter pr. barn i kommunale barnehagar. At talet på barn med barnehageplass går ned, har med tal søkjarar å gjere, ikkje med kapasitet i kommunen. Vi gir òg tilbod om barnehageplass til barn utan rett. Politiske resultatmål barnehage Resultatmål Vi skal i løpet av 2014 vedta plan for barnehageutbygging i kommunen. Vi skal i 2014 evaluere og revidere strategisk plan for barnehagane i Sogndal kommune. Resultat Sjå 10 på topp. Barnehageplanen er evaluert og revidert. Målet er nådd. 29

4.2.3 4.2.4 Grunnskule og SFO Nøkkeltal Kostra Grunnskule Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 Korrigerte brutto driftsutgifter grunnskuleundervisning pr. elev ( inkl. lokale/skyss) 96 820 100 910 105 427 101 681 Gjennomsnittleg gruppestorleik 1-4 årstrinn 12,1 12,2 12,7 13,8 Gjennomsnittleg gruppestorleik 5-7 årstrinn 12,6 12,5 11,3 13,2 Gjennomsnittleg gruppestorleik 8-10 årstrinn 13,9 12,9 14,9 15,1 Grunnskulepoeng 43,5 42,2 41,9 40,4* Del elevar i % som får spesialundervisning 14,1 13,9 12,3 8,6 * landet Sogndal kommune ligg i dag noko over Kostra gruppa i korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskuleundervisning pr. elev. Gjennomsnittleg gruppestorleik, dvs. tal elevar pr. lærar) syner at vi har ein større lærartettleik på alle alderstrinn enn Kostra gruppa. Vi har dei siste par åra gått noko ned når det gjeld grunnskulepoeng, men fortsatt har vi over landssnittet på resultat for avgangselevane våre. Når det gjeld spesialundervisning ligg vi høgt, og godt over Kostra gruppa, men vi har hatt ein %- vis nedgang dei siste åra. Det er eit mål å få meir av spesialundervisninga over på tilpassa opplæring. Politiske resultatmål grunnskule og SFO Resultatmål Resultat Elevane sin trivsel skal minst liggje på Målet er nådd for alle skulane. landsnittet. Vi skal ha ein skule med null-toleranse Målet er nådd for alle skulane. for mobbing. Gjennomsnittleg resultat for kor nøgde Det er ikkje gjennomført brukargranskingar i 2014. foreldra er, skal minst liggje på landssnittet Gjennomsnittleg resultat for 5., 8., 9., og 10. klasse i lesing, rekning og engelsk skal liggje over landsnitet, og alle elevane skal gjennomføre nasjonale prøver. Vi skal starte arbeidet med å implementere ny strategisk skuleplan i 2014. Sogndal kommune skal satse på kvalitet i skulen ved å delta i Sogn regionråd sitt barnehage- og skulesamarbeid med vekt på styrka opplæring og reduksjon av spesialundervisning. Vi skal evaluere og revidere plan for To av skulane har nådd målet. Ein skule ligg under i engelsk og lesing, ein i lesing og ein i engelsk. På to skular har alle elevane gjennomført nasjonale prøver. Målet er ikkje nådd. Arbeidet er sett i gang mellom anna med rettleiing frå utdanningsdirektoratret sitt rettleiingskorps. Vi har lagt særleg vekt på «ikt som grunnleggjande dugleik» og «Heilskapleg læringsmiljø med vekt på lærarrolla». Målet er nådd. Vi deltek i regionrådet sitt utdanningsprogram med fleire lærarar og har deltakarar i alle nettverk i regi av regionrådet. Målet er nådd. Planen er ikkje evaluert eller revidert. 30

skulefritidsordninga i Sogndal kommune. Planen vil verte evaluert i 2015 som grunnlag for ein felles oppvekstplan. Målet er ikkje nådd. Meir detaljert informasjon om trivsel og læringsutbyte ligg i kommunen sin rapport om grunnskulen 2014 (vedlegg 4). 4.2.5 Norskopplæringa Politisk resultatmål - norskopplæringa Resultatmål Vi skal tilby norskopplæring seinast 3 månader etter at vi har motteke søknad eller krav om opplæring. Eksamensresultata både skriftleg og munnleg for elevane våre skal liggje over landssnittet. Resultat Alle har fått tilbod om norskopplæring innan fristen. Målet er nådd. Vi ligg under landsnittet i skriftleg eksamensresultat. Målet er ikkje nådd. 4.2.6 Kultur Nøkkeltal Kostra Kultur Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 Netto driftsutgifter i prosent av totale netto driftsutgifter 3,2 3,4 2,4 3,5 Netto driftsutgifter for kultur pr. innbyggar i kroner 1 456 1 607 1 178 1 723 Tabellen syner at netto driftsutgifter til kultur pr. innbyggjar ligg under Kostra gruppa, og det er ein nedgang frå 2013. Grunnen til dette er ei feilføring på 2,7 mill. kroner i 2013 (ført som tilskot i staden for lån). Dette vart rette opp i 2014. Politisk resultatmål - kultur Resultatmål Vi skal i samarbeid med frivillige organisasjonar satse på nyskapande friluftsliv i samsvar med arealdelen av kommuneplanen. Vi skal i samarbeid med aktuelle aktørar kartlegge anleggsbruk og kapasitet i Sogndal, slik at vi har eit godt grunnlag for å sikre gode treningsfasilitetar for barn og unge i alle idrettar. Resultat Sjå 10 på topp. Dette oversynet vart presentert for formannskapet som del av økonomiplanarbeidet 2015-2018. Målet er nådd. 31

4.2.7 Økonomisk resultat for tenesteeiningane og eigne administrative tiltak 4.2.7.1 Tenesteeining barn og unge Eininga omfattar Sogn barnevern, helsestasjon og skulehelsetenesta, jordmortenesta og ungdomsavdelinga. Eininga har hatt 25,4 årsverk i 2014. Drift Barnevern Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Sogn barnevern 2014 Totalt registrerte barn 74 86 86 217 Barn i tiltak 42 67 59 158 Nye barn undersøking 35 37 41 96 Helsestasjon 2012 2013 2014 Konsultasjonar helsestasjonstenesta: helsesøster (HS) og lege HS: 1608 HS: 1586 Lege: 388 Lege: 399 HS: 2088 Lege 446 Konsultasjonar skulehelsetenesta helsesøster 2422 2680 3286 grunnskule/vidaregåande skule Konsultasjonar lege grunnskule/ 258 186 273 vidaregåandeskule Helsestasjon for ungdom Tal konsultasjonar lege 47 52 41 Tal konsultasjonar helsesøster 272 130 130 Helsestasjon for unge vaksne (HUV) Tal konsultasjonar lege 80 60 76 Tal konsultasjonar helsesøster 567 517 580 Jordmortenesta 2012 2013 2014 Nyinnskrivne gravide 112 110 117 Tal fødslar 102 98 101 Tal konsultasjonar 812 786 930 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 1 073 000 grunna auke i tal tiltak i barnevernet. Meirforbruket er dekka over eininga sitt disposisjonsfond. Utover dette er drifta samla i balanse, sjå omtale under kvart ansvar. Sogn barnevern drift ansvar 471 32

Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr. 314 000 som skuldast auke i utgifter til husleige/reinhald/straum og administrative kostnader. Sogn barnevern Sogndal ansvar 472 Ansvarsområdet har eit samla meirforbruk på kr. 1 008 000 som skuldast fleire kostnadskrevjande tiltak. Det er nytta kr. 872 000 av eininga sitt disposisjonsfond til å redusere meirforbruket. Administrasjon ansvar 475 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 58 000 som skuldast vakante stillingar/refusjon sjukepengar. Ungdom/ungdomsrådet ansvar 480/481 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 397 000 som skuldast lågare aktivitet enn det som var forventa, samt ei vakant stilling i delar av 2014. Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal få til betre samhandling og prosedyrar mellom tenestene i helsestasjonen, skulelegen, helsestasjonslegen og helsesøstrene. Vi skal utarbeide og implementere handlingsplan mot vald i nære relasjonar. Vi skal vidareføre 2 nye tiltak i HMT planen for eininga barn og unge. Vi skal revidere heftet «Barn og unge i fokus». Vi skal følgje opp ungdomsundersøkinga i regi av Helse Førde med konkrete tiltak. Vi skal følgje opp ruspolitisk handlingsplan med vekt på dei førebyggjande tiltaka. Vi skal lukke avvika i Fylkesmannen sin rapport etter tilsynet på helsestasjonen. Vi skal delta i det regionale samarbeidet om helsestasjon og skulehelsetenesta. Resultat Det er etablert møteplan over faste samarbeidsmøte med dei fleste av helsestasjonen sine samarbeidspartar. Tiltaket er ikkje gjennomført. Det er sett i gang 1 tiltak (miljønemnd) Heftet «Barn og unge i fokus» vart revidert våren 2014. Vi har gått gjennom undersøkinga og konkludert med at det ikkje var behov for å sette i gang nye tiltak. Tiltaket er ikkje gjennomført. Tiltaket er gjennomført Helsestasjon/skulehelsetenesta har delteke i det regionale samarbeidet. 33

4.2.7.2 Tenesteeining barnehagar Eininga omfattar drift av Kyrkjebakken -, Furuli -, Notsete-, og Kjørnes barnehage og samarbeid med barnehagane i oppvekstsentra; Ylvisåker og Fjærland og dei ikkjekommunale barnehagane Stedje -, Rones -, og Sogndal studentbarnehage. Eininga har hatt 50 årsverk i 2014. Drift Barnehage Avd Tal barn pr 15.12.12 Tal barn pr 15.12.13 Tal barn pr 15.12.14 Barn over 3 år Barn under 3 år Furuli 4 78 79 73 50 23 Kyrkjebakken 4 58 56 54 34 20 Kjørnes 3 54 54 51 31 20 Notsete 2 20 23 24 18 6 Ylvisåker 2 26 24 25 19 6 Fjærland 1 13 9 9 6 3 Stedje 4 69 65 67 39 28 Rones 4 78 74 73 50 23 Studentbhg. 3 42 42 43 22 21 Sum 27 438 426 419 269 150 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla mindreforbruk på kr. 1. 577 000, sjå nærare omtale under kvart ansvar. Kr. 300 000 av mindreforbruket er tilbakeført eininga i samsvar med fullmakt til rådmannen. Felleskonto barnehagar, Furuli-, Kyrkjebakken-, Notsete- og Kjørnes barnehage Ansvar 500, 501, 503, 503, 504 Ansvara har eit mindreforbruk på kr. 902 000 som i hovudsak skuldast for mykje budsjettert løn på grunn av feil i heimelsbudsjettet, noko redusert bemanning grunna barnesamansetjinga og auke i salsinntekter. Spesialpedagogisk arbeid ansvar 519 Ansvaret har eit mindreforbruk på kr. 597 000. Dette skuldast mellom anna ikkje budsjettert statstilskot til asylborn i barnehage, refusjon forsterheimsplassar barn i andre kommunar. Ikkje kommunale barnehagar ansvar 501 514. Ansvara har eit samla mindreforbruk på kr. 78 000. Tilskotet er basert på kommunen sine kostander til eigne barnehagar, og varierer frå år til år. Det er såleis utfordrande å budsjettere dette heilt nøyaktig. 34

Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal dyktiggjere personalet på kommunen sitt styringssystem og få eit bevisst forhold til prosedyrar, avvikshandtering og risikoanalyse. Vi skal gjennomføre mål og tiltak i tema Mangfald i strategisk barnehageplan. Vi skal bidra i utarbeidinga av handlingsplan mot vald i nære relasjonar og revisjon av heftet «Samordna tenester for barn og unge». Vi skal bidra aktivt i det regionale kompetansearbeidet med to fokusområde: Fagnettverk på fagområda i rammeplanen og spesialpedagogisk arbeid. Resultat Vi har halde 86% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Barnehagane har ikkje fått gode nok rutinar på å melde avvik i kvalitetssystemet, men utfører evaluering og oppfølging av avvik/uønska hendingar. Vi har gjennomført og følgt opp risikovurdering for HMT arbeidet. Ei eiga prosjektgruppe har arbeidt vidare med Strategiplanen for minoritetsspråklege barn i barnehage. Vi har hatt temamøte for alle føresette og tilsette i barnehagane med tema: Mangfald. Planen er ferdigstilt. Tenesteleiar har delteke i arbeidsgruppa. Vi er aktivt med i arbeidsgruppa, som ansvarleg for fagnettverk og som deltakarar i alle 7 nettverka. 4.2.7.3 Tenesteområdet felles skule Rekneskapsresultat Ansvar 710 felles skule Tenesteområdet har eit samla meirforbruk på kr. 229 000 som i all hovudsak skuldast kjøp av spesialpedagogiske tenester i annan kommune som ikkje var budsjettert. Dette var tiltak som først vart kjend etter at budsjettet var vedteke. Meirforbruket er dekka over tenesteområdet sitt disposisjonsfond. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal konkretisere og forankre lokalt den regionale satsinga «System for styrka læring» med vekt å målsetjingane: Redusere spesialundervisning, auka Resultat Arbeidet er starta opp og vert vidareført i 2015. 35

læringsutbyte og styrka tilpassa opplæring. Vi skal vidareutvikle bruken av læringsplattforma itslearning slik at verktyet blir eit godt hjelpemiddel for tilpassa opplæring og aukar den digitale kompetansen hjå både elevar og lærarar. Vi skal følgje opp strategien for ungdomstrinnet «Motivasjon og meistring for betre læring» med vekt på vurdering for læring, skulen som lærande organisasjon og klasseleiing. Vi skal implementere ståstadanalyse som verkty for analyse og utvikling av skulane. Vi skal bidra i utarbeidinga av handlingsplan mot vald i nære relasjonar og revisjon av heftet «Samordna tenester for barn og unge. Tiltaket er gjennomført. Tiltaket er gjennomført. Tiltaket er gjennomført. Tiltaket er gjennomført. 4.2.7.4 Tenesteeining Kvåle skule Eininga omfattar drift og utvikling av Kvåle skule. Eininga har hatt 40,7 årsverk i 2014. Drift Skuleår 2012/2013 2013/2014 2014/15 Elevtal 349 340 358 Undervisningsgrupper 15 15 15 Timar spesialundervisning 287 186 127 Tabell er i 45 min. einingar. Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 92 000 som er dekka over eininga sitt disposisjonsfond. Meirforbruket skuldast i hovudsak auka lønsutgifter. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal vidareutvikle og implementere dokumentet «Slik gjer vi det på Kvåle Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Dokumentet er revidert og klargjort for nytt skuleår. Dette er eit dynamisk 36

skule», slik at det vert kjent og brukt av alle ved skulen. Vi skal utarbeide ein plan over tilgjengelege valfag frå 8.-10. trinn. Vi skal utabeide ein tiltaksplan for faget entreprenørskap på alle trinn med fokus på etreprenøriell matematikk og revisjon av elevbedriftsstsatsinga. Vi skal satse vidare på utviklingsarbeid knytt til nasjonale satsingsområde og strategis skuleplan med hovudvekt på områda læringsstrategiar, klasseleiing, vurdering og internasjonal arbeid. dokument som vert revidert før skulestart kvart skuleår. Vi har utarbeidd ein plan for valfaga. Denne planen vert revidert på vårhalvåret kvart år, og vert diskutert med personale, elevråd og FAU. Tiltaket er sett i gang og vil verte ferdigstilt i 2015. Vi har gjennomført arbeidet saman med Udir sitt rettleiingskorps med vekt på 1. heilskapleg læringsmiljø/lærarrolla 2. ikt som grunnleggjande dugleik Vi avslutta arbeidet med Comenius prosjektet med avsluttande rapport i 2014 og har starta opp arbeidet med prosjekt innanfor Erasmus + med tema «Early school leaving». 4.2.7.5 Tenesteeining Trudvang skule Eininga omfattar drift og utvikling av Trudvang skule og SFO og opplæring i grunnleggjande dugleikar for vaksne i institusjon. Eininga har hatt 39,5 årsverk i 2014. Drift 2012/2013 2013/2014 2014/15 Elevtal 317 315 313 Tal undervisningsgrupper 15 15 15 Brukarar SFO 121 122 123 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på 205 000. Meirforbruket skuldast i hovudsak større tiltak rundt enkeltelevar, ekstra tiltak på klassenivå og særskilt norskundervisning for innvandrarar. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal etablere eit heilskapleg kvalitetssystem for Trudvang skule gjennom Sogndal kommune sitt SKK-system og gjennom å utarbeide og kvalitetssikre Resultat Vi har halde 57% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Tiltaket er sett i gang og vil verte ferdigstilt i 2015. 37

rutinar på alle underområde for eininga sin del. Vi skal setje ned interne faggrupper i norsk, matematikk og engelsk som skal arbeide med å forbetre undervisninga. Vi skal ta i buk vurderingsmodulane i Itslearing (læringsplattform) og kvalitetssikre dei resterande delane av systemet slik at Itslearing er fullt ut implementert i skulen si drift. Tiltaket vil først verte sett i gang i 2015. Tiltaket er gjennomført. 4.2.7.6 Tenesteeining Kaupanger skule Eininga omfattar drift og utvikling av Kaupanger skule og SFO og opplæring av barn i asylmottak. Eininga har hatt 28,5 årsverk i 2014. Drift 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Elevtal 192 191 187 Tal undervisningsgrupper 10 10 11 Brukarar SFO 35 35 35 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla mindreforbruk på kr. 230 000. Mindreforbruket er knytt til auke i refusjonar som først var kjend i desember og redusert ressursbruk hausten 2014 for å møte ei eventuell redusering av skuleramma frå 2015. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal implementere dokumentet «Kaupanger skule 2013 2016» med hovudvekt på vidareutvikling av elevrolla, tilsetterolla og foreldrerolla. Vi skal gjennomføre eit heilskapleg arbeid med eit godt skulemiljø knytt til 5.1 i Opplæringslova. Plan er laga og må implementerast og kvalitetssikrast. Vi skal forsetje vitaliseringa av entreprenørskapsarbeidet: Revisjon av skulen sin plan. Vidareutdanning i entreprenøriell matematikk. Katalogisering av næringslivet i Resultat Vi har halde 86% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Elevrolla med fokus på aktivt klasse- og elevråd og samfunnsengasjerte elevar. Lærarrolla hovudtema i refleksjonsøkter. Foreldrerolla vert gjennomført i 2016. Planen er laga og godt forankra hjå alle. Føresette og elevar er informerte om rettane sine. Vi har 1 revidert skulen sin plan. 2 hatt to lærarar på etterutdanning. 3 katalogisert næringslivet i bygda til bruk i yrkes- og utdanningsrettleiinga. 38

bygda. «Grundercamp» for 8. og 9. klasse. Vitalisering av elevbedrifter. 4 gjennomført «grundercamp» i 9. klasse med vitjing frå Campusmijøet. 4.2.7.7 Tenesteeining Norane oppvekstsenter Eininga omfattar Norane skule og SFO og Ylvisåker barnehage. Eininga har hatt 16,4 årsverk i 2014. Drift 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Norane skule Elevar 58 59 54 Klassar 4 4 4 Brukarar SFO 4 8 7 Ylvisåker barnehage Barn under 3 år 8 19 6 Barn over 3 år 19 5 19 Avdelingar 1,7 1,7 1,7 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 367 000. Meirforbruket er dekka over eininga sitt overskotsfond med kr. 456 000, som gir eit mindreforbruk på kr. 89 000. Dette har vore planlagt bruk av fond for å finansiere kompetanseheving og oppussing. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal bruke kartleggingsverktøyet «Alle med» på barna i barnehagen. Vi skal vidareutvikle arbeidet med likestilling i barnehagen. Vi skal følgje opp SFO planen med vekt på: 1. Omsorg og tryggleik. 2. Leik ha det kjekt. 3. Song, dans, spel og opplevingar. Vi skal halde fram arbeidet med sosial handlingsplan og implementere dette i Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Tiltaket er gjennomført. Prosjektet er gjennomført og implementert i barnehagen. Tiltaket er gjennomført. SFO samarbeider med barnehagen der det er naturleg. Dette er eit større prosjekt som omfattar heile oppvekstsenteret, og vi er i gang 39

alle ledd i organisasjonen (tilsette, elev og føresette. Vi skal i år ha spesifikk fokus på digital kompetanse hjå elevar og tilsette (digitale tavler og læringsplattforma itslearning). med å utarbeide ein plan for arbeidet. Dette var og tema på studietur i 2014. Lærarane har fått opplæring i å nytte digitale tavler og læringsplattforma. Elevene nyttar itslearning på skulen og i heimearbeidet. 4.2.7.8 Tenesteeining Fjærland oppvekstsenter Eininga omfattar drift og utvikling av Fjærland skule og SFO og Fjærland barnehage. Eininga har hatt 7,8 årsverk i 2014. Drift Fjærland skule: 2012/2013 2013/2014 2014/2015 Elevar 35 36 36 Tal grupper 3 3 3 SFO 6 7 5 Fjærland barnehage: Tal born 13 9 10 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla mindreforbruk på kr. 71 000, som i hovudsak skuldast lite behov for vikar og generelt nøktern drift. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal arbeide med tverrfagleg prosjekt for heile oppvekstsenteret med vekt på fagleg læring, sosial kompetanse og pedagogisk utviklingsarbeid for dei tilsette. Vi skal vidareutvikle og fornye innhald og system for den grunnleggjande opplæringa i basisfaga på alle klassesteg. Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Vi har gjennomført eit prosjekt knytt til naturfag med elev- og personalsamlingar med fastsett tema knytt til både fagleg og sosial utvikling. Arbeidet er sluttført med ein detaljert plan for dei ulike klassestega. 4.2.7.9 Teneste norskopplæring Tenesta omfattar opplæring i norsk og samfunnskunnskap for vaksne innvandrarar. Eininga har hatt 9 årsverk i 2014. 40

Drift Elevtal pr. 31.12.14 Busette flyktningar 96 Busette på mottak 68 Familiesameinte med norske borgarar 11 Arbeidsinnvandrarar 35 Sum 210 Rekneskapsresultat Drifta av norskopplæringa vert fullt ut finansiert gjennom brukarbetaling, statstilskot og bruk av norskopplæringsfondet. Statstilskotet ut over budsjettet er sett av på fond. Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat Vi har halde 14% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal ta del i gjennomføringa av flyktningstrategien i samarbeid med flyktningtenesta. Vi skal vere bidragsytar i trekantsamarbeidet NAV, flyktningtenesta og norskopplæringa. Vi skal vere med å byggje gode samarbeidsrelasjonar med dei einingane i kulturhuset det er naturleg å samarbeide med. Resultat Tiltaket er gjennomført. Vi har auka og formalisert samarbeidet med flyktningtenesta. Dette har resultert i eit godt samarbeid omkring minoritetspråklege både i og utanfor introduksjonsprogrammet. Vi har nytta oss av den kulturelle skulesekken når det har vore ledige plassar og høgtlesing på biblioteket. 4.2.7.10 Tenesteområdet kultur Tenesta omfattar bibliotek, lokalhistorisk arkiv, nærmiljø, idrett og friluftsliv, frivillige lag og organisasjonar, kulturbygg og kulturskule. Eininga har hatt 3,9 årsverk i 2014. Drift Elevar i Sogn kulturskule - Sogndal 2012 2013 2014 184 186 191 I 2014 var det 51 på venteliste mot 88 i 2013. Kulturskulen selde dirigenttenester til eitt kor og to korps i 2014. 41

Utlån biblioteket 2012 2013 2014 41 033 38 174 38 467 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr 34 000. Bibliotek og lokalhistorisk arkiv ansvar 120 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 251 000 som i hovudsak skuldast mindreforbruk på løn, lite bruk av ekstrahjelp og mindre utgifter til husleige og fellesutgifter i kulturhuset Sogn Kulturskule Sogndal ansvar 100 Ansvarsområdet har eit samla meirforbruk på kr. 271 000 som skuldast auka kostnader til drift og husleige samt reduserte inntekter. For dei andre ansvarsområde er det mindre avvik. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak i 2014 Tiltak Vi skal gjennomføre 2 arrangement på biblioteket med tema lokalhistorie. Vi skal gjennomføre minst 7 arrangement med formidling av litteratur til vaksne. Vi skal gjennomføre litteraturformidling for elevar i 1., 3., 6., og 8. klasse. Vi skal organisere «SommarLes» for 6-13 åringar. Vi skal markere 200 års jubileet for grunnlova. Vi skal arrangere samtale/debatt (jf. ny biblioteklov og Kulturutredningen NOU 2013:4). Vi skal få til nærare samarbeid med norskopplæringa når dei kjem inn i kulturhuset. Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat Vi har gjennomført 2 lokalhistoriske laurdagsmøte Vi har gjennomført 12 arrangement knytt til litteraturformidling for vaksne Vi har gjennomført litteraturformidling for dei aktuelle klassestega. Vi arrangerte «SommarLes» i skuleferien. Vi har halde utstillingar og foredrag. Vi har hatt foredrag/samtale om ein forfattar med påfølgjande samtale. Vi har markert «Morsmålsdagen» i lag, og har hatt søkjelys på lettleste bøker for å lære betre norsk. 42

4.3 Omsorg, helse og sosiale tenester Innhald Området omfattar kommunale helse, omsorg og sosiale tenester utførd av einingane pleie og omsorg og helse og sosial medrekna NAV. 4.3.1 Omsorgstenesta Nøkkeltal Kostra Omsorgstenesta Prioritering Sogndal Sogndal Sogndal Gruppe 8 2012 2013 2014 2014 33,3 31,4 33,6 28,6 Netto driftsutgifter til pleie og omsorg i prosent av samla driftsutgifter Netto driftsutgifter pleie og omsorg 15 385 14 838 16 630 14 082 pr. innbyggjar i kroner Aktivisering 6,7 5 5 6 Institusjonen og byggdrift 26,4 26 27 38 Tenester til heimebuande 66,9 69 69 56 Tabellen syner at i 2014 nytta kommunen 33,6% av dei frie inntektene på omsorgstenestene. Gjennomsnittet for Kostra gruppa er på 28,6%. Det vil seie at kommunen nyttar om lag 19,4 mill. kroner meir inn Kostra gruppa. I 2013 var talet 7,2 mill. kroner. Auken for Sogndal er på kr. 1 792 pr. innbyggjar, medan auken i Kostra gruppa er på kr. 181. Vi har ein auke på 3,1 mill. kroner til helse- og omsorgstenester i institusjon, og ein auke på 9,6 mill. kroner til tenester til heimebuande med mellom anna ein auke på 6.3 mill. kroner til innan tenester for psykisk utviklingshemma. I 2015 har vi ein eigen utgreiing om m.a. økonomien innan denne tenesta. Demografiske skilnader (tal eldre) mellom Sogndal og Kostra gruppa utgjer om lag 10 mill. kroner. I 2013 fekk vi 2,7 mill. kroner i ekstra inntekter grunna etterbetaling for ressurskrevjande brukarar 2010-2012. I 2014 har hatt eit nytt tiltak på om lag 1,6 mill. kroner og noko lågare inntekt frå private tiltak. Heimetenestene dekningsgrad Mottakarar av heimetenester pr. 1 000 innbyggjar 0-66 år. Mottakarar av heimetenester pr. 1 000 innbyggjar 67-79 år. Mottakarar av heimetenester pr. 1 000 innbyggjar 80 år +. Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 15 14 15 21 88 91 94 68 476 486 472 333 Tabellen syner at kommunen har ein mindre del yngre brukarar som får heimetenester enn gjennomsnittet for Kostra gruppa, for dei eldre aldersgruppene har vi ei større del. 43

Politiske resultatmål omsorgstenesta Resultatmål Resultat Vi skal følgje opp tiltak etter forvaltningsrevisjon av pleie- og omsorgstenestene. oppfølging til kommunestyret og kontroll- Det er utarbeidd ein rapport/plan for komiteen. Målet er nådd. Vi skal i 2014 gjennomføre endringar i Her har vi teke i bruk Solhov, og aktivitetstilbodet innan PU og rus/ rusgruppa har hatt eitt tilbod frå slutten psykiatri slik at ein større del av tilbodet av 2014. Dette vil vert utvida med eit vert gjeven i gruppe og i eigen regi. tilbod til psykiatri frå vinter 2015. Det skal gjennomførast brukargransking i omsorgstenesta for eldre i 2014, og gjennomsnittlege tal for kor nøgde brukarane og dei dei pårørande er, skal minst liggje på landsnittet Sakshandsamingstida skal ikkje overstige 14 dagar. Iverksetjingstida skal ikkje overstige 12 dagar. Det er ikkje gjennomført brukargransking i 2014. Sakshandsamingstida har ikkje overstige 14 dagar. Målet er nådd. Iversetjingstida har ikkje overstige 12 dagar. Målet er nådd. 4.3.2 Helsetenesta Nøkkeltal Kostra Prioritering Netto driftsutgifter pr. innbyggjar kommunehelsetenesta Netto driftsutgifter i prosent av samla driftsutgifter. Netto driftsutgifter til førebyggande helsestasjons- og skulehelsetenesta pr. innbyggar 0-5 år. Netto driftsutgifter til førebyggande arbeid helse pr. innbyggar. Netto driftsutgifter til diagnose, behandling og rehabilitering pr. innb. Dekningsgrad Legeårsverk pr. 10 000 medrekna kommunal helseteneste Fysioterapiårsvek pr. 10 000 innbyggar kommunal helsetenesta Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 1 918 1 896 2 214 2 161 4,2 4,0 4,5 4,4 8 222 8 206 9 171 7 465 123 59 64 141 1 190 1 247 1 494 1 443 10,7 12,6 12,3 9,8 8,6 8,5 7,9 8,0 Netto ressursbruk i helsetenesta ligg om lag på gjennomsnittet for Kostra gruppa både når det gjeld netto driftsutgifter pr. innbyggjar og netto driftsutgifter i prosent av samla driftsutgifter. Vi nyttar meir ressursar til førebyggande helsestasjons og 44

skulehelsetenesta enn Kostra gruppa, og talet har auke frå 2013. Det vart oppretta ny 50% stilling som helsesøster og ein auka på 10% jordmorstilling i 2014. Netto driftsutgifter til førebyggande arbeid helse pr. innbyggjar har variert dei siste åra, og ligg framleis vesentleg under Kostra gruppa. Ein del av aktivitetane har vore dekka av prosjektmidlar til etablering av Sogn Friskliv- og Meistringssenter. Netto driftsutgifter til diagnose, behandling og rehabilitering pr. innbyggjar ligg om lag likt med Kostra gruppa, men har auka frå 2013. Det vart oppretta ny fastlegeheimel hausten 2013 med heilårsverknad frå 2014. Vi ligg over Kostra gruppa når det gjeld legeårsverk, og litt under når det gjeld fysioterapiårsverk. Ny heimel for fysioterapeut er oppretta frå 2015. Politiske resultatmål helsetenesta Resultatmål Vi skal i 2014 gjennomføre brukargransking på området utviklingshemma, og gjennomsnittleg resultat for kor nøgde brukarane er, skal minst liggje på landssnittet. Vi skal greie ut og finne gode aktivitetar for unge uføre. Resultat Det er ikkje gjennomført brukargransking i 2014. Vi har god dialog med Sogndal ressurssenter om å endre/utvikle tilbodet sitt, men målet er ikkje nådd i 2014. 4.3.3 Sosialtenesta Nøkkeltal Kostra Prioritering Netto driftsutgifter sosialtenesta i % prosent av netto driftsutgifter Produktivitet Brutto drifsutgifter pr. sosialhjelpsmottakar * Landet Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 2,6 3,4 3,3 3,4 100 187 113 345 113 705 95 324 * Netto driftsutgifter til sosialtenesta omfattar råd, rettleiing og sosialt føre byggjande arbeid, tilbod til personer med rusproblem og økonomisk sosialhjelp. Arbeidsretta tiltak i kommunal regi, introduksjonsordninga og kvalifiseringsordninga er ikkje med i Kostra tala som gjeld sosialtenesta. I 2014 utgjorde sosialtenesta sine netto driftsutgifter 3,3% av samla netto driftsutgifter. Det er ein liten nedgang frå 2013 og om lag på nivå med Kostra gruppa. For brutto driftsutgifter ligg vi over Kostra gruppa og om lag på same nivå som i 2013. 45

Politiske resultatmål sosialtenesta Resultatmål Vi skal busetje 30 flyktningar årleg i perioden 2014-2016. Kommunestyret har seinare endra dette til 35 i 2014. Gjennomsnittleg butid i kommunale bustader for flyktningar skal ikkje vere lengre enn 3 år. Vi skal delta i Husbanken sitt bustadsosiale program og i løpet av 2014 politisk handsame prosjektplan med mål og tiltak for programmet. Resultat Vi har busett 33 primærflyktningar i 2014. 2 personar manglar vedtak frå IMDI. Målet er ikkje nådd Sjå 10 på topp. 4.3.4 Økonomisk resultat for tenesteeiningane og eigne administrative tiltak 4.3.4.1 Tenesteeining pleie og omsorg Eininga omfattar drift av Sogndal omsorgssenter, omsorgsbustader, rehabilitering m/døgnopphald, heimesjukepleie, heimehjelp, matombringing og tryggleiksalarmar. Eininga har hatt 129 årsverk i 2014. Drift Aktivitet i institusjon 2012 2013 2014 Plassar etter liggedøgn pr. år 30 31 34 2012 2013 2014 Plassar pr. 01.01. 28 27 29 Plassar pr. 31.12. 27 29 35 Frå anna institusjon 51 71 72 Frå andre 119 173 170 Til korttidsopphald 125 195 210 Til anna institusjon 45 23 20 Utskriven i live 110 195 202 Utskriven - død 33 27 29 Gjennomsnittleg for driftsåret har vi nytta 34 plassar. Talet på langtidsopphald er redusert samanlikna med året før. Institusjonen har hatt overbelegg i høvet til den samla økonomiske driftsramma for eininga, men har hatt underbelegg i høve til fysisk kapasitet. I 2014 har vi hatt 76 innleggingar til KADplass (kommunal akutt døgnplass). Institusjonen hadde 267 innskrivingar i 2014 noko som gjev ei gjennomsnittleg liggetid pr. innskriving på 44,5 døger i 2014 mot 45,5 i 2013, 61,2 i 2012. 46

Aktivisering av eldre og funksjonshemma/aktivitetssenter 2012 2013 2014 Tal brukardagar frå sjukeheim 417 276 340 Tal brukardagar frå dagopphald 2 992 3 123 3 606 Sum brukardagar 3 409 3 399 3 946 Tilbodet er stort sett til heimebuande, bebuarar i omsorgsbustadane og til korttidsopphald i institusjon. Behovet for dagtilbod er større enn det vi kan gje. Avgrensinga ligg i areal og personell til desse funksjonane. Ergoterapi Ein del av arbeidet er retta mot utprøving, tilpassing og formidling av hjelpemiddel. Tenesta har kontaktpersonar for hjelpemiddel innanfor IKT-, syns-, hørsel-, rørsle- og kognitive hjelpemiddel. Ergoterapitenesta driv handtrening, hovudsakleg med slagpasientar og ein del kognitiv kartlegging. Ergoterapitenesta har leiarfunksjonen i bustadrådgivingsgruppa. Gruppa gjev hjelp til å søke økonomiske midlar og råd i høve til praktiske og funksjonelle løysingar i bustadtilpassingssaker retta mot funksjonshemma. Hjelpemiddelsentralen 2012 2013 2014 Tal brukarar med utleverte hjelpemiddel 225 237 223 Tal utleverte hjelpemiddel 1 377 1 395 1 238 Tal innleverte hjelpemiddel 802 841 744 I tillegg til hjelpemiddel frå Hjelpemiddelsentralen har tenesta korttidsutlån frå eige lager. Praktisk bistand/heimehjelp og heimesjukepleie. År Praktisk bistand Heimesjukepleie Både praktisk bistand og heimesjukepleie Sum Alder 0-66 Alder 67-79 Alder 80> Alder 0-66 Alder 67-79 Alder 80> Alder 0-66 Alder 67-79 Alder 80> 2012 36 11 31 25 17 41 22 20 101 304 2013 20 12 24 24 22 59 4 28 113 306 2014 27 17 26 31 21 42 21 29 92 306 Tal brukarar er registrerte ved utgangen av året. Tenestene har fleire brukarar med tildelt-/avslutta tenester i driftsåret noko som ikkje kjem fram i dette oversynet. Vidare produserer vi andre teneseter (matombringing, tryggleiksalarm, støtte- /treningskontaktar) som ikkje er med i oversynet. Tenestene har fleire ressurskrevjande brukarar. Talet på mottakarar av tenester under 66 år er auka trass i at ein del brukarar i denne gruppa i aukande grad har fått oppretta tenester gjennom personleg assistent ordning. Pleietyngda for brukarar som bur heime og i omsorgsbustader har auka siste året. Terskelen for å få tildelt teneste er heva. 47

Alarmtelefon Vi har 102 alarmar i drift pr. 31.12.14. Alarmsentralen i Florø administrerer oppringing og drift. Montering, opplæring, og respons skjer lokalt frå pleie- og omsorgstenesta. Matombringing 2012 2013 2014 Tal brukarar 31.12. 104 108 106 Ombringing av ferdigmat/varmmat frå kjøkenet ved SOS til brukarar som bur utanfor og i institusjon (frå ein gong pr. veke til kvar dag). Oversyn belegg trygde- og omsorgsbustader 2012 2013 2014 Skulevegen 9 99,6% 104% 105% Skulevegen 7B 101% 108% 106% Skulevegen 7C 98% 104% 105% Fjærland 100% 94% 75% Fossetunet 100% 92% 97% Leighgota 99,8% 100% 108% Pr 31.12.14 er det registrert 11 søknader om omsorgsbustad. Alle desse er registrert som søknader til SOS. Samordning av tenesteproduksjonen i Sogndal Tiltaksteamet for pleie- og omsorgstenesta, TSG, har, i tillegg til tiltak, ei koordinerande rolle i høve tenesteproduksjonen mellom pleie- og omsorgstenestene og tenester knytt til tenesteeining helse og sosial. I alt vesentleg gjeld dette tenester utført innanfor psykisk helsearbeid og tenester innanfor pu. TSG handsamar søknader om: heimehjelp, heimesjukepleie, støttekontakt, omsorgsløn, personleg assistent, alarmtelefon, matombringing, transportordning, parkerings- og fylgjekort, tildeling av omsorgsbustader innanfor pleie og omsorg og korttids-/langtidsopphald i institusjon. TSG har i 2014 handsama 672 saker med til saman 747 vedtak. Oversyn over tiltak Tiltak 2012 2013 2014 Meldingar 122 102 127 Praktisk bistand 42 37 61 Heimesjukepleie 93 80 66 Matombringing 34 15 19 Tryggleiksalarm 32 19 20 Korttidsopphald 154 206 230 Langtidsopphald 25 37 39 Omsorgsbustad 20 33 30 Støttekontakt 22 27 28 Transportordning 31 41 18 Parkeringskort 19 15 15 Omsorgsløn 1 1 2 48

Andre 17 52 Avslag på søknad 30 15 22 Sum tiltak 625 645 747 Demensteam Det er gjennomført møte med pårørande som tidlegare har vore elevar på pårørandeskulen. Teamet har gjeve til bedrift med demenssjukdom hjå tilsette. Kreftkoordinator Sogndal kommune har oppretta 50% stilling som kreftkoordinator med tilskot frå Den Norske Kreftforening. Koordinator skal koordinere og leggje til rette kvardagen best mogleg slik at pasientane får den hjelpa dei har behov for, vere støttespelar for barn og unge som er ramma av kreft eller er pårørande. Mottak av brukarar til sjukeheim 2012 2013 2014 Direkte frå spesialisthelsetenesta 51 70 72 Frå andre 119 173 204 Totalt 170 243 267 Hovudtyngda av brukarar som kjem direkte frå spesialisthelsetenesta er brukarar som treng etterbehandling og/eller rehabilitering med døgntenester. Opphalda har ei lengd på 1-8 veker. I talet frå andre brukarar er brukarar frå eigen bustad, omsorgsbustad etc. I talet er det òg ein del brukarar som har tilpassa rullerande avlasting/opptrening/førebygging i samsvar med langtidsopphald. Fleire plassar til tidsavgrensa opphald med ulikt innhald representerer eit kortsiktig økonomisk tap av inntekter i institusjonsdrifta. I 2014 har vi som eit gjennomsnitt nytta 10 plassar i institusjon til ulike tidsavgrensa opphald. Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 1 784 000. Meirforbruket skuldast i hovudsak større aktivitet enn budsjettert og ei utvikling av hjelpe/ omsorgsbehovet i dei fleste brukargruppene. Vidare har vi hatt vanskar med rekruttere sjukepleiarar til tenesta, noko som har utløyst mykje forskyvd-/overtid, om lag kr 800 000 meir enn budsjettert. I institusjonen hadde vi eitt tilfelle av MRSA smitte som utløyste større ressursar til prøvetaking, personell, rettleiing og utstyr. Netto meirforbruk på «fastløn» er på kr. 1,6 mill. kroner. Til varer og tenester er det nytta 1,6 mill. kroner meir enn budsjettert. Salsinntektene er kr. 1,5 mill. kroner meir enn budsjettert. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. 49

Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal halde fram med arbeidet knytt til utarbeiding av prosedyrar for kvalitetssikring av tenesteproduksjonen. Resultat Det siste året har tenesta nytta 25% stilling til dette, og vi har kome langt i å vere ajour. 4.3.4.2 Tenesteeining helse og sosial Eininga omfattar lege- og fysioterapitenesta, legevakt, miljøretta helsevern, smittevern, tenester til personar med psykiske vanskar, psykisk utviklingshemming og rusmiddelmisbruk, støttekontakt/avlasting, omsorgsløn, personleg assistent, transportordning for funksjonshemma og flyktningtenesta. Eininga har hatt 69 årsverk i 2014. Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 1.268 000. Kr. 318 000 av eininga sitt overskotsfond er nytta til å redusere meirforbruket. Delar av meirforbruket skuldast ein meirkostand i samband med den kommunale medfinansieringsordninga på kr. 1 030 000, sjå elles omtale under kvart ansvar Legevakt ansvar 400 Ansvarsområdet her eit mindreforbruk på kr 108 000 som skuldast reduksjon i utbetaling av legevakthonorar. Manglande innlevering av vaktlister for deler av 2014 er noko av årsaken til dette. Legesenteret ansvar 401 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr 620 000 som skuldast reduksjon i lønsutgifter p.g.a. vakant stilling på kommunal legeressurs. Det ligg og ei generell innsparing på drift av legesenteret. Fysioterapitenesta ansvar 411 Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr 185 000 som skuldast meirforbruk på løn p.g.a. sjukefråvær/permisjonar. I tillegg ligg det ein kostnad på kr 80 000 til dekking av fysioterapitenester motteke i anna EØS-land. Kommunalt miljørette helsevern ansvar 420 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr 78 000, som skuldast auka inntekter gjennom brukarbetaling og reduksjon i lønsutgifter grunna vakanse. Interkommunalt miljøretta helsevern ansvar 421 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr 78 000, som skuldast auka inntekter gjennom brukarbetaling og reduksjon i lønsutgifter grunna vakanse. 50

Administrasjon ansvar 430 Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr 1 00 000 som skuldast auka utgifter til medfinansiering av spesialhelsetenesta. Samla estimert kostnad til medfinansieringsordning av spesialhelsetenesta for 2014 er rekna til kr 8 619 000. Drift av kommunale husvære ansvar 436 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr 443 000 som skuldast ein ikkje budsjettert auke i husleigeinntektene. Tilskot til diverse føremål ansvar 439 Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr 59 000 som skuldast auka utgifter til SYS IKL overgrepsmottak. Rustenesta ansvar 445 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr 92 000 som skuldast auka inntekter på skjenkeløyve/løyvegebyr og reduserte lønskostnader. PU tenesta/funksjonshemma ansvar 451 Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr 909 000 som skuldast i at det vart oppretta nytt omsorgskrevjande tiltak frå juli-2014. Det nye tiltaket har ført til eit meirforbruk på lønsutgifter med kr 2 880 000. Deler av dette meirforbruk på løn har ein teke inn att ved å justere opp forventa auke i inntekter frå staten på tunge ressurskrevjande tenester for 2014, samt at ein har fått etterregulert ei meirinntekt på denne ordning for 2013 på kr 837 000. Støttekontakt/avlasting for eldre og funksjonshemma og psykisk helsearbeid ansvar 450/453/454 Ansvarsområda har eit samla mindreforbruk på kr 160 000 som skuldast eit mindreforbruk på kjøp av tenester hjå private. Løn/utgiftsdekning til støttekontaktar syner eit meirforbruk på kr 130 000. Personleg assistent ansvar 456 Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr 666 000. Det er sett i gang nye kostnadskrevjande tiltak i løpet av året. Omsorgsløn ansvar 459 Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr. 126 000 som skuldast nye saker med store omsorgsbehov. Flyktningtenesta ansvar 730 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 513 000 som skuldast reduserte lønsutgifter og auke i husleigeinntekter på framleigebustader. For dei andre ansvarsområda er det mindre avvik. 51

Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2015 Tiltak Vi skal sikre at tilsette har gode haldningar og fokus på å levere gode og trygge tenester til brukarane våre. Vi skal arbeide for god kvalitet på tenestene ved hjelp av kvalitetsprogrammet (SKK) og ein god internkontroll. Vi skal jobbe for eit godt tverrfagleg samarbeid i kommunen. Vi skal jobbe for auka trivsel og gode helsefremjande miljø på arbeidsplassen. Alle tilsette skal føle samhørigheit og stoltheit over å jobbe i kommunen. Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd Resultat Dette er eit arbeid som går føre seg kontinuerleg. Tiltaket er gjennomført. Her har vi hatt fokus på koordinerande eining, og det har vore gjennomført 2 samlingar for koordinatorane. Hovudtema hausten 2014 var kulturbygging på eininga, noko som vil verte følgt opp i 2015. Dette er eit arbeid som går føre seg kontinuerleg, og der vi har fokus på «vi» - kjensla. 4.3.4.3 Tenesteeining NAV Eininga omfattar følgjande kommunale oppgåver: Økonomisk sosialhjelp, råd og rettleiing, mellombels bustad, gjeldsrettleiing og kvalifiseringsprogrammet. Eininga har hatt 3,8 årsverk i 2014. Drift 2012 2013 2014 Tal stønadsmottakarar 107 121 132 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 1 128 000, sjå omtale under kvart ansvar. Administrasjon ansvar 426 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 75 000. Økonomisk sosialhjelp ansvar 427 Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr. 1 999 000. Auken skuldast auke i talet på brukarar og meir kompliserte og ressurskrevjande saker. Ein stillingsauke på 30% som vert nytta til oppfølging vert og dekka over dette ansvarsområdet. 52

Kvalifiseringsprogrammet ansvar 426 Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 796 000 som skuldast færre deltakarar i programmet. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal gje alle sosialt vanskelegstilte tilbod om arbeidstrening/aktivitet. Vi skal sikre at minst 5 personar deltek i kvalifiseringsprogrammet (KVP) i 2014. Alle deltakarane KVP skal vere i arbeidsretta aktivitet som hovuddel av programmet innan 3 månader etter vedtak, og minst 50% av deltakarane skal ha avgang til ordinært arbeid eller anna aktivitet som gjer dei uavhengig av økonomisk sosialhjelp etter fullført program. Ingen ungdomar i Sogndal under 25 år skal vere utan arbeid eller aktivitet i meir enn 3 månader Alle deltakarane i introduksjonsprogrammet for flyktningar skal innan utgangen av programmet vere komne i arbeidsrelatert aktivitet. 75% av flyktningane skal vere i ordinært arbeid seinast eitt år etter fullført introduksjonsprogram. Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd Resultat Vi har ikkje fått til eit lågterskeltilbod, og tiltaket er ikkje gjennomført. 5 personar har vore innom kvalifiseringsprogrammet. 2 personar i kvalifiseringsprogrammet er i full jobb, 1 har flytta og 2 har nett starta i programmet. Tiltaket er ikkje gjennomført. Rundt 10% i målgruppa fell utanfor. Målet er ikkje nådd. Målet er ikkje nådd. 53

4.4 Tekniske tenester Innhald Tekniske tenester omfattar tenesteeiningane kommunalteknikk og plan og næring. 4.4.1 Tekniske tenester Politiske resultatmål Resultatmål Vi skal følgje opp samhandlingsreforma ved å prosjektere utbygging av Sogndal helse- og omsorgssenter løpet av 2014 med sikte på ferdigstilling i 2017. Vi skal byggje ut infrastruktur med veg, vatn og avlaup til nytt hytteområde i Hodlekve og vedtak ny reguleringsplan for å auke overnattingskapasiteten i Hodlekve. Vi skal gjere strandsona i Sogndal sentrum tilgjengeleg for allmenta ved å leggje til rette for allmenn bruk av friluftsområda på Hagelinnesa og byggje ut fjordstien og elvepark i 2014 og 2015. Vi skal arbeide for utbygging av sykkelfelt langs riksveg 5755 i samsvar med sykkelplan og i 2014 vurdere alternative løysingar for rv. 5 gjennom Sogndal sentrum. Resultat Sjå 10 på topp. Sjå 10 på topp. Sjå 10 på topp. Sjå 10 på topp. 4.4.2 Plan og byggesak Nøkkeltal Kostra Plan og byggesak Brutto driftsutgifter til fysisk tilrettelegging og planlegging pr. innbyggar Tal meldingar om tiltak motteke siste pr. 10 000 innbyggjar i kommunen Gjennomsnittleg sakshandsamingstid byggesaker (tal dagar) * Tal ligg ikkje føre Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Gruppe 8 2014 844 866 794 762 63 84 * * 28 21 8 * Vi har nytta mindre driftsutgifter til fysisk tilrettelegging og planlegging pr. innbyggjar enn i 2013, men framleis meir enn Kostra gruppa. Ein grunn til dette er mindre bruk av konsulentar. Gjennomsnittleg sakshandsamingstid for byggesaker er monaleg redusert. Dette gjeld saker med 3 vekers frist, og desse vert prioritert. 54

Politiske resultatmål plan og byggesak Resultatmål Resultat Vi skal halde fristane etter plan- og Vi har halde alle fristane etter plan- og bygningslova. bygningslova. Målet er nådd. Vi skal gjere ferdig tiltaksplan for retting Vi er ferdige med grunnlagt og har skaffa av avvik og manglar i avlaupssaker. oss oversyn over separate Vi skal utarbeide områdereguleringsplan for området mellom Stedje bru kommunehuset Bryggjegota og Sogndalselva. Vi skal utarbeide områdereguleringsplanar for Rutlin og Nestangen m.a. for å planleggje for ny barnehage. Vi skal leggje til rette for nye bustadtomter på Kaupanger. avlaupsanlegg i kommunen. Framlegg til plan er ferdig og vil verte handsama i 2. kvartal 2015. Målet er nådd. Framlegg til plan for Rutlin er under utarbeiding og vil verte ferdig i 2015. Arbeidet med plan for Nestangen er ikkje starta opp. Målet er ikkje nådd. Vi har lagt til rette for nye bustader på Vestreim, Hovland og Bråtane. Målet er nådd. 4.4.3 Kart og oppmåling Politiske resultatmål kart og oppmåling Resultatmål Resultat Vi skal halde alle fristane etter Vi har halde 95% av fristane etter oppmålingslova. oppmålingslova. Målet er ikkje nådd. 4.4.4 Vegar og sykkel- og gangvegar Nøkkeltal Kostra Vegar Netto driftsutgifter i kr. pr. km kommunal veg og gate medrekna gang/sykkelveg Sogndal Sogndal Sogndal Gruppe 8 2012 2013 2014 2014 64 077 62 663 93 346 104 506 Det har vore ein auke på driftsutgifter til kommunal vegar frå 2013 til 2014. Dette skuldast at meirforbruk på investering er finansiert over drifta. I tillegg har vi hatt noko auka utgifter på gatelys i 2014. Politiske resultatmål - vegar og sykkel- og gangvegar Resultatmål Resultat Vi skal gjennomføre tiltaka i Alle tiltak som fekk tilskot, er trafikktrykkingsplanen. gjennomført: Sykkelparkering Kvåle skule Fartsdump Einevegen Oppgradering Brekkeflata skuleveg Kaupanger skule Fartsdump Strondi Kaupanger. Målet er nådd. 55

4.4.5 Vatn og avlaup (VA) Kostratal VA Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Landet 2014 Driftsutgifter vatn pr. tilknytt innbyggjar 1 433 1 291 1 289 965* Driftsutgifter avløp pr. tilknytt innbyggjar 1 138 1 019 Ingen tal 1 153* * Landet utanfor Oslo Driftsutgifter vatn pr. tilknytt innbyggjar er om lag på same nivå som i 2013, men vi ligg høgare enn landssnittet. Politiske resultatmål VA Resultatmål Vi skal levere nok vatn av god kvalitet til ei kvar tid. Vi skal revidere hovudplan for vatn og avløp i 2014 etter at arealdelen av kommuneplanen er vedteken. Resultat Vi har levert tilstrekkeleg med vatn av god kvalitet i heile 2014. Målet er nådd. Revisjon av hovudplanen vart starta i 2014, og vart ferdig i 2015. 4.4.6 Brann og redning Nøkkeltal Kostra Brann Netto driftsutgifter mot brann og andre ulukker pr. innbyggjar Sogndal Sogndal Sogndal Gruppe 8 2012 2013 2014 2014 685 699 823 623 Vi nyttar meir på brannvern enn Kostra gruppa. Selskapet Sogn brann og redning IKS, med hovudkontor i Sogndal, har ansvaret for brannberedskapen i 5 kommunar i Sogn. 4.4.7 Økonomisk resultat for tenesteiningane og eigne administrative tiltak. 4.4.7.1 Tenesteeining kommunalteknikk Eininga omfattar kommunale bygg og eigedomar, vatn, avlaup og renovasjon, kommunale vegar, trafikktrygging, kaianlegg, parkering og parkanlegg. Eininga har hatt 30,5 årsverk i 2014. Rekneskapsresultat 56

Eininga har eit samla meirforbruk på kr. 471 000. Meirforbruket skuldast overføring frå drift til investering (prosjekt) med om lag 1,8 mill. kroner. Meirforbruket er dekka av eininga sitt disposisjonsfond. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet. Resultat administrative tiltak 2014 Tiltak Vi skal gjennomføre alle kommunale investeringstiltak: 1. Utbygging av Sogndal helse- og omsorgssenter. 2. Tilpassing rørslehemma Kaupanger skule. 3. Basseng Fjærland. 4. Toalett Notsete barnehage og Fjærland oppvekstsenter. 5. Tak og ventilasjon Kvåle skule. 6. Kommunale bustader. 7. Veg til industriområdet i Fjærland. 8. VVA anlegg Kjørnes. 9. Sikring av runesteinen på Kvåle. Vi skal fortsetje oppgraderinga av vegane på Kaupanger industrifelt. Vi skal oppgradere følgjande kommunale bygg: Skifte/reparere tak Bondevikhuset. Skifte/reparere tak Stedjevegen 21. Skifte/reparere tak kommunehuset. Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Resultat - Sjå 10 på topp - Prosjektet er ferdigstilt. Skulebygningane og uteområdet er tilpassa ny elev med nedsett funksjonsevne. - Bassenget er oppgradert i samsvar med krav frå miljøretta helsevern. - Det er bygd nye toalett på Notsete barnehage og Fjærland oppvekstsenter i samarbeid med miljøretta helsevern. - Prosjektet er ferdigstilt. Det er lagt nytt tak og installert ventilasjons-anlegg på «gamleskulen». - Sjå eige punkt - Arbeidet med veg til industriområdet i Fjærland er ikkje starta opp. Her må vi vente på reguleringsplanarbeidet. - VVA-anlegget på Kjørnes IV er ferdigstilt og klart til bruk. - Prosjektet er ferdigstilt. Runesteinen er sikra og området rundt steinen er oppgradert. Ein ny del av Kaupanger industrifelt vart oppgradert i 2014. Det vart lagt eit stabiliserande nett oppå det gamle asfaltdekket og lagt ny asfalt oppå dette nettet. Arbeidet er tinga og vert gjennomført våren 2015 etter avtale med brukar. Tiltaket er gjennomført. Taket på kommunehuset er undersøkt. Det er i dårleg stand, men det er ikkje akutt fare for 57

korkje store lekkasjar eller nedfall av skiferheller frå taket. 4.4.7.2 Tenesteeining plan og næring Eininga omfattar næringsarbeid med landbruk, vilt- og fiskeforvaltning, byggsaker, brann- og feievesenet, kartverk, oppmåling, arealplanlegging og handsaming av saker etter ei rekke særlover. Eininga har hatt 9,8 årsverk i 2014. Drift 2012 2013 2014 Saker i forvaltningsutvalet 121 67 68 Saker etter plan- og bygningslova Regulerings- og utbyggingsplanar 11 10 8 Dispensasjonssaker 15 9 19 Avslegne dispensasjonssaker 16 1 5 Administrative vedtak 130 367 364 Kart og oppmåling Fullførde kart- og delingssaker 93 57 70 Nye rekvisisjonar 82 110 132 Landbruk Einskildvedtak samla 450 600 550 Delegerte vedtak etter lovverk 41 50 83 Rekneskapsresultat Eininga har eit samla mindreforbruk på kr. 833 000, sjå omtale under kvart ansvar. Kr. 200 000 av mindreforbruket er tilbakeført eininga i samsvar med rådmannen sin fullmakt. Plan, bygning og kartverk ansvar 200. Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 1 340 000 i hovudsak på grunn av inntekt fordelte utgifter og meirinntekter på refusjon og gebyr og mindreforbruk på løn. Landbruk ansvar 210. Ansvarsområdet har eit mindreforbruk på kr. 80 000 grunna innsparing drift. Ikkje kommunal næringsverksemd ansvar 250. Ansvarsområdet har eit meirforbruk på kr. 700 000 i hovudsak på grunn av redusert inntekt frå konsesjonskraft. Politisk resultatmål Resultatmål Vi skal halde fristane i årshjulet Resultat Vi har halde 71% av fristane i årshjulet. Målet er ikkje nådd. Eigne administrative tiltak 2014 58

Tiltak Vi skal arbeide vidare med prosjektet for namnsetjing av vegar. Vi skal gjennomføre minst 10 tilsyn etter plan- og bygningslova. Vi skal følgje opp kulturminneplanen med eventuell supplerande registrering. Vi skal gjennomføre utsmykking av sentrumsparken. Resultat Prosjekta er starta opp og vil verte ferdigstilt i 2015. Vi har gjennomført 12 tilsyn. Vi har nytta planen i sakshandsaminga, men det er ikkje gjennomført supplerande registrering. Tiltaket vil verte ferdigstilt sommaren 2015. 59

5 Investeringsrekneskapen Det vert vist til følgjande oversiktar i rekneskapen: Økonomisk oversikt investering og rekneskapsskjema 2a og 2b. Det er investert i anleggsmiddel for kr. 93,2 mill. jf. rekneskapsskjema 2B. Fleire av prosjekta har overskridingar som gjer at det var nødvendig å gjere stryking av budsjettert avsetjing til ubunde fond i samsvar med 9 i Forskrift om årsregnskap og årsberetning. Avsetjing av inntekter frå sal av tomter på Kjørnes er budsjettert med kr.11 mill. kroner Det er avsett kr. 875 545 mindre enn budsjettert. For prosjekt som ikkje er ferdig og som skal vidareførast i 2015, er budsjettet for 2014 redusert tilsvarande budsjettmidlar som ikkje er brukt, jf. kommunestyrevedtak 67/14. Ubrukte budsjettmidlar for desse prosjekta med tilhøyrande finansiering vert overførde til 2015 som vist i oversikta nedanfor. Overførd budsjett investeringar 0914 Sogndal helse og omsorgssenter 3 269 062 1260 Veg industriareal Fjærland 4 987 500 1340 Basseng Fjærland 87 216 1426 Bueiningar skulevegen 7a 254 890 1435 Hodlekve bru 1 312 500 1170 Strandsoneprosjektet 28 645 570 1400 IKT-investeringar 32 000 38 588 738 Overførd budsjett finansiering Mva-kompensasjon 2 188 010 Bruk av lånemidlar 14 432 000 Refusjonar og tilskot 15 439 122 Bruk av fond 6 529 606 38 588 738 Nedanfor følgjer omtale av investeringsprosjekta i rekneskapsskjema 2B der det er eit avvik på meir enn kr 100 000. Bygningar Sogndal helse- og omsorgssenter Planlegging og førebuinga av utbygging av Sogndal helse- og omsorgssenter er gjennomførd innafor dei tidslinene og økonomiske rammer som kommunestyret og formannskapet har gjort vedtak om. Formannskapet handsama forprosjektrapporten i sak 52/14. I 2014 har vi nytta kr.11,7 mill. kroner eks. mva til konsulentarbeid, prosjektleiing og klargjering av byggjetomta (m.a. omlegging av kablar i grunnen). Kr.3 269 062 av budsjettmidlane er overførde til 2015. 60

Basseng Fjærland skule Bassenget er oppgradert i høve til avvik frå Miljøretta helsevern. Rapport om kva som er gjennomført vert sendt til Miljøretta helsevern tidleg 2015. Prosjektet er ikkje ferdig og kr.87 216 av budsjettet er overførd til 2015. Ombygging Kaupanger skule Prosjektet er ferdigstilt. Skulebygningane og uteområde er tilpasse ny elev med nedsett funksjonsevne. Prosjektet har eit meirforbruk på kr.840 000. Meirforbruket er finansiert med overføring frå drifta til kommunalteknikk. Ventilasjonsanlegg og tak Kvåle skule Prosjektet er ferdigstilt. Det er lagt nytt tak og installert ventilasjonsanlegg på gamleskulen. Prosjektet har eit meirforbruk på kr.317 000. Meirforbruket er finansiert med overføring frå drifta til kommunalteknikk. Nytt toalett Fjærland skule Det er bygd nye toalett på Fjærland oppvekstsenter etter pålegg frå Miljøretta helsevern. Prosjektet er ferdig med eit mindreforbruk på kr.223 000. Bueiningar Skulevegen 7a Prosjektet er starta opp med utarbeiding av plan og anbodgrunnlag for ombygginga. Ombygginga del 1 starta på nyåret 2015. Kr.254 890 av budsjettmidlar for 2014 er overførd til 2015. Oppgradering prestebustad Prosjektet er ferdig og har eit meirforbruk på kr.276 000. Dette skuldast uføresette tilhøve som vart avdekka etter at arbeidet var starta opp. Meirforbruket er finansiert med overføring frå drifta til kommunalteknikk. Sogndal kulturhus oppgradering Prosjektet er ferdig og har eit meirforbruk på kr.571 000. Meirforbruket skuldast tilhøve ved m.a. tekniske anlegg som eigedomsselskapet ikkje var kjent med når plan for oppgraderinga vart laga. Meirforbruket er finansiert med kr.400 000 over drifta til flyktningtenesta og resten ved mindreforbruk på dokumentavgift til kjøp av kulturhuset. Sogndal kulturhus overtaking Prosjektet gjeld dokumentavgift ved kjøp av kulturhuset frå Sogndal eigedomsselskap. Prosjektet har eit mindreforbruk på kr.174 000. Mindreforbruket er brukt til finansiering av meirforbruk på prosjekt Sogndal kulturhus oppgradering. 61

Maskiner og transportmidlar Helse og sosialtenesta har kjøpt bil som dei tidlegare har leasa og som skulle tilbakeleverast til leasingselskapet i juli. Som følgje av at det vart køyrt ein del utover avtalen og at det var ein del riper i lakken ville dette gitt ei ekstrautgift på kr.139 000 ved innlevering. Det vart difor vurdert som mest hensiktsmessig å kjøpe ut bilen til kr.165 000. Bilen vert nytta til transport til og frå aktivitetar for brukarar i PU. Utgifta er fullt ut finansiert med overføring frå drifta til helse og sosial. Det er kjøpt inn bil til tenesteeining kommunalteknikk for kr.213 000. Denne er fullt ut finansiert over drifta til kommunalteknikk fordelt med like deler på veg, parkering og drift parkanlegg/friområde. Veg og parkering Utvikling Mundal sentrum Prosjektet er ferdig med eit meirforbruk på kr.159 000. Prosjektet er gjennomførd i samråd med Bygdeutvalet i Fjærland. Veg industriareal Fjærland Det er brukt kr.944 000 i 2014 til planlegging og konsulentbistand. Ubrukte prosjektmidlar kr.4 987 500 er overførd til 2015. Parkering Gunvordalen I samband med revisjon av rekneskapen for 2013 vart det oppdaga at det var førd utgifter til dette prosjektet i driftsrekneskapen i 2012. Etter pålegg frå revisor er det korrigert for tidlegare års feil i investeringsrekneskapen for 2014. Samla utgifter førd på prosjektet i 2014 inkl. korrigeringar frå tidlegare år er kr.431 000. Dette er finansiert ved overføring frå driftsbudsjettet til kommunalteknikk. Driftsrekneskapen er korrigert med tilsvarande beløp. Trafikktryggleikstiltak Desse tiltaka er gjennomførde: Sykkelparkering Kvåle skule Fartsdump Einevegen Oppgradering Brekkeflata skuleveg til Kaupanger skule Fartsdump Strondi Kaupanger Gangvegsystem Leitevegen Det er budsjettert med kr.542 000. Av dette er kr.270 000 finansiert med statstilskot. Prosjekta har eit samla meirforbruk på kr.108 000 som er finansiert frå drifta til kommunalteknikk. 62

Friluftsanlegg og areal Fjordstien Fjordstien med elvepark frå elveosen til Quality Hotel Sogndal vart ferdig hausten 2014. I tillegg vart det gjennomførd omfattande prosessar knytt til kjøp av grunn. Det vart i 2014 samla nytta kr.6,5 mill. kroner til prosjektet. Kr.28 645 570 av budsjettet vert overførd til 2015. Vatn, avlaup og veg byggjefelt VVA- Kjørnes VVA-anlegget på Kjørnes IV er ferdigstilt og klart til bruk. Prosjektet har eit meirforbruk på kr.247 000. VVA Hodlekve Vi har ferdigstilt veg og VA-nett frå Sil-hytta og til Rindabotn. Vi har ferdigstilt høgdebassenget. Avlaupsrenseanlegget er teke i bruk og vert ferdigstilt våren 2015. Det er etablert mellombels vassforsyning til hyttene i området. Prosjektet har eit meirforbruk i 2014 på kr.393 000. Andre VA investeringar VA midlar er nytta til VA-anlegg for Øyane/Fossvegen og til separering Vangestad. Prosjekta har eit samla meirforbruk på kr.424 000. IKT-investeringar Det vert årleg løyvd kr.1 250 000 til Ikt-investeringar. I tillegg til dette er det løyvde midlar med kr.135 000 frå 2013. IKT-midlane er nytta til E-handelsprosjektet, ny server, nytt epost- og intranettsystem, videokonferanseutstyr og anna oppgradering og kjøp av IKT utstyr. Ubrukte budsjettmidlar i 2014 kr. 32 000 vert overførde til 2015. Salsinntekter i investeringsrekneskapen Det er budsjettert med kr.13,66 mill. kroner i sal av tomter på Kjørnes. Rekneskapen viser 12,62 mill. kroner i inntekter som gir mindreinntekter med 1,04 mill. kroner. Sal av parkeringsplassar på Fosshaugane er på 5,84 mill. kroner og er i samsvar med budsjettet. Finansutgifter og finansinntekter i investeringsrekneskapen Utlån Utlån formidlingslån er kr. 8,46 mill. kroner. Det vart søkt om lån frå Husbanken på kr. 8 mill. kroner. I tillegg til årets låneopptak er det lånt ut kr. 1,9 mill. kroner av lånemidlar frå tidlegare år. 63

Utlån andre lån er kr. 3 287 500 som er finansiert over investeringsfond kraftfond II. Utlåna gjeld 1,9 mill. kroner til Sogndal kulturhus og 1,39 mill. kroner til Kaupanger idrettslag. Avdrag Kommunen har betalt kr.1,05 mill. kroner i avdrag på formidlingslån. Innbetalte avdrag formidlingslån til kommunen er kr.1,39 mill. kroner. Differansen kr.338 000 er avsett til bunde investeringsfond. Renter Renteinntekter av fond tilfluktsrom er i samsvar med forskrift om tilfluktsrom, avsett til bunde investeringsfond Overføring frå driftsrekneskapen i % av brutto investeringsutgifter 2014 2013 2012 Sogndal 12,7 15,0 18,8 Landet 2,8 12,6 12,5 Gruppe 8 1,7 12,6 10,6 Tala ovanfor viser at Sogndal kommune finansierar ein større del av investeringane med overføring frå drift enn både landet og Kostra gruppa. Dette er i samsvar med føringar i økonomiplan, der kommunen i større grad ønskjer å eigenfinansiere investeringar for å redusere gjeldsbyrden dei komande åra. Kommunen ønskjer difor å avgrense gjeldsbyrden ved å eigenfinansiere andre investeringar som ikkje kan finansierast med lån med rentekompensasjon eller eksterne tilskot. 64

Vedlegg nr. 1 Årsmelding Kraftfond II Etter fondet sine vedtekter 5 andre avsnitt skal årsrekneskap for kraftfond II leggjast fram saman med kommunen sin rekneskap og godkjennast av kommunestyret. Med det fullstendige rekneskapsoversyn skal vere vedlagt ei skrifteleg analyse av fondsforvaltinga i vedkommande reknekapsår, og ein tilsvarande plan for det nye året. Dette vil inngå som ein del av årsmeldinga om verksemda for fondet og skal, etter handsaming i formannskapet, leggjast fram som ein del av kommunen sitt årsoppgjer. Årsoppgjer for 2014 vert lagt fram som ein del av kommunen sitt årsoppgjer, og formannskapet som fondsstyre handsamar dette i ei sak, med tilråding til kommunestyret. Grunnkapitalen skal kvart år aukast med eit så stort beløp at realverdien av kapitalen vert oppretthalden dvs. tilsvarande auke i konsumprisindeksen. Årets avkastning av grunnkapitalen Renter av bankinnskot Avkastning verdipapir Renter på utlån Sum avkastning 455 645 1 556 721 362 840 2 375 206 Bruk av avkastningsfondet 2014 og budsjettert bruk 2015 Investering Fjordstien Sogndal helse og omsorgsenter Sørvisbygg Mundal Sum bruk til investeringar Reknskap 2014 Budsjett 2015 235 000 700 000 75 000 235 000 775 000 Drift Kaupanger idrettslag, tilskot Restaurering kyrkjeorgel Nyskapande friluftsliv Hodlekve løypepreparering Kulturlandskap Anestølen Sum bruk i driftrekneskapen 780 000 170 000 50 000 1 000 000 50 000 25 000 75 000 Avkastningsfond pr 31.12.2014 IB 01.01.2014 Bruk av fond 2014 Avsetjing 2014 Korr bruk av fond 2013 UB 31.12.2014 7 181 167-1 235 000 2 375 206 2 500 000 10 821 373 1

Grunnkapital pr. 31.12.2014 Ubunde investeringsfond (25309220) IB 01.01.2014 Utlån Kaupanger IL Utlån Sogndal kulturhus UB 31.12.2014 Disposisjonsfond (25609610 IB 01.01.2014 Utlån Kaupanger IL Sogndal eigedomsselskap Avsetjing overskot for 2013 UB 31.12.2014 Utlån Sogndal fotball Kaupanger IL Kaupanger IL Sogndal kulturhus Sogndal eigedomsselskap Sum utlån 19 092 240-1 387 500-1 900 000 15 804 740 6 900 838-1 500 000-2 700 000 843 000 3 543 838 15 307 274 1 387 500 1 500 000 1 900 000 2 700 000 22 794 774 Sum grunnkapital 42 143 352 Plassering av grunnkapital pr. 31.12.2014 Pr 31.12.2014 er grunnkapitalen kr 42,1 mill. Av dette er kr. 5,55 mill (13,2%) plassert i Sparebanken Sogn og Fjordane med vilkår tilknytt 1 mnd. Nibor + margin, kr. 7,35 mill (17,4%) i obligasjonar, 6,45 mill (15,3%) i aksjefond og 22,8 (54,1%) i utlån. 2

Grunnkapital 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ubunde investeringsfond 41 867 34 254 34 253 34 253 32 276 17 625 15 845 16 295 16 295 Ubunde driftsfond 3 151 3 151 3 151 3 151 3 602 Utlån SIL-Tribuna 15 331 15 855 15 856 15 856 Utlån Kaupanger IL 2 000 2 000 2 000 Sum grunnkapital 41 867 34 254 34 253 34 253 35 427 36 107 36 851 37 302 37 753 Avkastning Årleg avkastning 1 459 3 251 1 192 4 120 3 713 2 089 2 197 1 167 378 Akkumulert avkastning 1 459 4 710 5 902 10 022 13 735 15 824 18 021 19 139 19 517 Grunnkapital 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2 015 2 015 2 017 Ubunde investeringsfond 16 295 16 295 19 163 18 566 19 092 15 805 Ubunde driftsfond 3 602 5 277 5 277 6 308 6 901 3 544 Utlån SIL-Tribuna 16 106 16 106 15 237 15 835 15 308 15 307 Utlån Kaupanger IL 2 000 2 000 2 887 Utlån Sogndal kulturhus 1 900 Utlån Sogndal eigedomsselskap 2 700 Sum grunnkapital 38 003 39 678 39 677 40 709 41 301 42 143 0 0 0 Avkastning Årleg avkastning 2 145 2 035-119 2 242 2 305 2 375 Akkumulert avkastning 21 662 23 697 23 578 25 820 28 125 30 500 3

Vedlegg nr. 2 HMT - Helse, miljø og tryggleik (HMT) Årsmelding 2014 Vi viser til vedtak i kommunestyret om at årsmelding skal omhandla HMTmålsettingar og HMT-nøkkeltal. Nøkkeltala er sjukefråvær, medarbeidartilfredsheit og tal medarbeidarsamtaler. Tabell 1 - Tal årsverk Eining: 2012 2013 2014 IKT - Tenestetorg 7,8 7,9 8,1 Kultur /Bibliotek 4 4 3,9 Kommunalteknikk 35,4 32,4 33 Plan og næring 9,25 9,8 9,8 Helse- og sosiale tenester 66 59 69 NAV 3 3 3,8 Barn og unge 20,7 23,5 25,4 Pleie og omsorg 123 137 129 Barnehagar 54 55 50 Fjærland oppvekstsenter 7,5 7,5 7,8 Norane oppvekstsenter 13 14,5 16,4 Kaupanger skule 28 28 28,5 Kvåle skule 42,8 42,6 41 Trudvang skule 37,4 40 39,5 Økonomi og personal 9,1 12 10,7 Fag og utviklinga 19,8 19,7 16,3 Norskundervisninga 9 Sum 478 495 501 Auken i tal utført årsverk frå 2013 til 2014 er 1,5%. Tabell 2 - Sjukefråvær Eining 2012 2013 2014 IKT /Tenestetorg 7,3 11,3 7,4 Kultur/Bibliotek 8,2 2,7 1,6 Plan og næring 3,1 0,7 0,9 Kommunalteknikk 7,1 9,6 3,9 Barn og unge 9,0 6,3 12,0 Helse og sosial 5,3 5,0 5,3 Pleie og omsorg 8,1 10,5 8,8 Barnehage 6,4 6,9 5,0 Fjærland oppvekstsent. 2,8 12,2 2,0 Norane oppvekstsent. 4,7 8,5 2,7 Kaupanger skule 4,7 1,7 0,5 Trudvang skule 5,4 4,3 6,9 Kvåle skule 5,9 2,5 4,8 Økonomi/personal 9,0 4,0 4,8 Fag/utvikling 4,2 4,7 4,9 Samla 6,5 6,8 6,3 1

Type fråvær 2012 2013 2014 Fråvær 1-16 dagar 1,5 1,4 1,6 Fråvær over 17 dagar 3,5 5,4 4,7 Sum 6,5 6,8 6,3 Vi har ein nedgang på 7% samanlikna med 2013. Landsnittet pr. 01.10.14 er på 9,8%. Korttidsfråværet har ein mindre auke, medan langtidsfråværet i 2014 har ein nedgang samanlikna med 2013. I følgje KS si berekning har sjukefråværet ein kostnad for Sogndal kommune på 7,1 mill. kroner. Tabell 3 - Sjukefråvær fordelt på kjønn. Kjønn 2012 2013 2014 Kvinner 7,1% 8,0% 9,3 Menn 4,3% 2,3% 0,7 Det har et siste året vore ein ytterlegare auke i fråværet for kvinner, medan menn har ein nedgang. Oppfølging av sjukefråvær. Einingane har jobba aktivt med oppfølging av sjukmelde. Det vert rapportert kvartalsvis og rapportane vert sendt leiargruppe, avdelingsleiarar, verneombod, tillitsvalde og AMU. Det er eit godt samarbeid med NAV, som mellom anna bidreg inn mot einingane, deltek i leiar- og personalmøte, oppfølgingsmøte og arbeidar tett opp mot personalavdelinga. Vi har sett at betre opplæring av verneombod vil gi meir kunnskap om og betre grunnlag for planlegging av førebyggande tiltak knytt til type fråvær. Av tiltak for å redusere sjukefråvær kan vi nemne tilrettelagt trening for utsette grupper, konsultasjon og treningsrettleiing av fysioterapeut, felles trening for alle 2 gonger i veka. Tilsette som har belastande arbeid og høgt fråvær kan få avtale om å trene i arbeidstida. Inkluderande arbeidsliv Sogndal kommune vart inkluderande arbeidslivsverksemd 01.02.03. Ny IA-avtale er godtkjent for perioden 2014-2018 med følgjande delmål: Delmål 1 Sjukefråvær Utarbeide mål for sjukefråværsarbeidet og sette resultatmål for sjukefråværsutviklinga. Etablere etterprøvbare aktivitetsmål Delmål 2 Personar med redusert funksjonsevne Setje aktivitetsmål for oppfølgings- og tilretteleggingsarbeidet ovanfor eigne arbeidstakarar med redusert arbeidsevne, for å førebygge overgang frå arbeid til passive ytingar. Setje aktivitetsmål for korleis vi skal opne for personar som NAV har avklart og som har behov for utprøving av sin arbeids- og funksjonsevne i det ordinære arbeidsliv. Delmål 3 Avgangsalder Ha eit livsfaseperspektiv som skal inngå som ein del av kommunen sin personalpolitikk og i det systematiske førebyggjande arbeidet. Setje aktivitetsmål for korleis kommunen kan stimulere eldre arbeidstakarar til å forlenge yrkeskarrieren sin. Det er utarbeida eiga brosjyre for leiarar i samband med oppfølgingsarbeidet. Det er gjennomført omplasseringar/utprøvingar i anna arbeid. Dette er eit kontinuerlig arbeid, og 2

intern IA-plan er det eit mål å avsetje faste stillingstypar til dette føremålet. I samarbeid med NAV vert det utført kontinuerleg utprøving i arbeids- og funksjonsevne for personar som er til avklaring. I samarbeid med NAV der det gjennomført systemrevisjon for HMT-arbeidet i ein barnehage. Bedriftshelseteneste. Det er inngått avtale med Sogn Bedriftshelseteneste frå 01.04.2011. Det er utarbeida handlingsplan, både overordna og for kvar eining. Alle som er lovpålagt medlemskap, er innmeldt i ordninga. Pr. 31.12.2014 er 512 tilsette innmeldt i ordninga. Sogn BHT er fast medlem i AMU. Medarbeidarundersøking Det vart ikkje gjennomført medarbeidarundersøking i 2014. Neste undersøking i 2015. Tabell 5 - Deltid/heiltid. 2013 2014 Fordeling stillingar Deltid % Heiltid% Deltid % Heiltid% Pleie/omsorg 80 20 82 18 Kommunalteknikk/ute 51 49 48 52 Assistent barne-hag/skule/ sfo 50 50 49 51 Helse/sosial 77 33 68 32 Barn og unge 70 30 60 40 Adm. stillingar 36 64 34 66 Tabell 6 - Uønska deltid 2014 Eining 2013 2014 Økonomi/personal 5,1 % 0 % IKT/Tenestetorg 12,5 % 21,4 % Barnehagar 1,9 % 0 % Kommunalteknikk./reinhald 20,7 % 15 % Barn og unge 1 % 5,3 % Helse og sosial 5,1 % 3,4 % Pleie og omsorg 1,1 % 2,3 % Biblioteket 6,3 % 3,1 % Sum 3,3 % 2,9 % Tabellen syner ulike endringar i einingane frå år til år, men ser vi på nedgangen for heile kommunen, er er omfanget redusert. Sogndal kommune har vedteke retningsliner for uønska deltid: Deltidstilsette skal melde frå om dei ønskjer utvida stilling Når ei stilling er ledig, skal det gjerast ein gjennomgang av arbeidsplanar og oppgåvefordeling for å vurdere samanslåing av deltidsstillingar Det er ikkje ein føresetnad at den deltidstilsette skal måtte ta heile den ledige stillinga Det bør vurderast om deltidstilsette gjennom kompetanseheving kan kvalifiserast til å få utvida sitt arbeidstilhøve Vi må balansere kommunen sine fokusområde, dvs at vi må ta omsyn til både fleksibilitet, bemanning, rekruttering og brukaromsyn. Det skal 1 gong pr. år gjennomførast ei kartlegging som viser status for uønska deltid i kommunen. Frå 2013 har det vore gjennomført undersøking for alle einingar. 3

Målsetjinga er at stillingar under 50% skal prioriterast. Deretter ein auke til dei med stillingsprosent frå 50% og oppover. Tabell 7 Permisjonar - l kvinner og menn 2014 Del kvinne Del menn Ufrivillig deltid I år 100 0 I fjor 100 0 Foreldrepermisjon I år 90 10 I fjor 98 2 Fråvær sjukt barn I år 89 11 I fjor 90 10 Eigemeldingar I år 92 8 I fjor 91 9 Sjukmeldingar I år 93 7 I fjor 93 7 Tabellen viser at det er kvinnene som tek ut størst del av fråværet i samband med permisjon, eigemeldingar mm, men det er ein auke i tal menn som tek ut foreldrepermisjon. Seniorpolitikk Tabell 8 - Uttak av pensjonar 2012 2013 2014 Nye uttak Tal Årsverk Tal Årsverk Tal Årsverk AFP 6 5,4 5 3 9 5 Alderspensj. 15 9,5 6 3,3 7 6 Uførepensjon 5 2 7 3,8 4 2 Snittalderen for uttak AFP var for 2014 64,5 år. Omsyn til ulike livsfasar skal vere ein del av kommunen sin personalpolitikk og ein del av det systematiske førebyggjande arbeidet. Her legg kommunen vekt på: 1. Medarbeidarsamtalar Generell tilrettelegging av oppgåver og vilkår for den einskilde. 2. Ansiennitet i lokale tingingar utteljing for tilsette med lang ansiennitet. 3. Treningstilbod kvar veke, der målgruppa er tilsette som har stått lenge i jobb/belasta arbeid. Redusert pris på medlemskap i idrettssenter. 4. Felles trening kvar veke. 5. Informasjonsmøte om pensjonistordningar (KLP/Statens Pensjonskasse) for tilsette over 60 år. 6. Undervisningspersonalet har særskilde seniortiltak regulert i sentral særavtale med rett til å redusere/omfordele undervisningstida. Dette utgjer 5,8% av lærarar 55+ og inntil 12,5% for lærarar 60+. Likestilling Kommunen skal som arbeidsgivar gjere greie for den faktiske tilstanden når det gjeld likestilling i verksemda. I følgje likestillingslova 1 a første og tredje ledd, så er alle kommunane pliktig å arbeide aktivt, målretta og planmessig for likestilling mellom kjønna. 4

Tabell 9 - Fast tilsette, fordelt på kjønn, årsverk og alder År M K Total Tal tilsette Snitt alder Årsverk Tal tilsette Snitt alder Årsverk Tal tilsette Snitt alder Årsverk <20 1 19 0,2 3 19 1 4 19 1,2 20-29 12 28 9 53 29 36 65 27 45 30-39 24 37 25 114 36 101 138 37 126 40-49 25 45 21 132 46 109 157 46 130 50-59 33 55 35 132 57 109 165 56 144 60-69 14 65 15 59 66 39 73 65 54 Total 109 46 105,2 493 45 395 602 46 500,2 Gjennomsnittsalderen i kommunen er 46 år. Hovudtyngda av tilsette ligg i aldersgruppe 40 59 år. Tabell 10 - Fordeling kvinner og menn etter stillingsprosent. I år 2013 I år 2014 Stillingsstørrelse Andel kvinner Andel menn Totalt antall Andel kvinner Andel menn Totalt antall Under 35% 86 14 34 83 17 45 35-60% 92 8 102 88 12 95 61-80% 96 4 141 96 4 138 81-99% 91 7 76 91 9 68 100 % 65 35 230 67 33 255 601 Tabellen viser at tal tilsette i 100% stilling har auka med 10% frå 2013. Tabell 11 - Tal tilsette, årsverk fordelt etter kjønn etter tilsett i eining 2014. Sum Sum Tilset Årsver Tilset Årsver %-del Arbeidsstad tilset årsver t k t k tilsette t k %-del årsverk K/M K K M M K M K M Administrasjon 17 15 27 24 44 39 39 61 36 64 Kommunalteknik 19 12 22 21 41 33 46 54 36 64 k 20, 79, Plan/næring/ 2 2 8 7,8 10 9,8 20 80 4 6 Kultur 6 3,7 0 0 6 3,7 100 100 Barnehagar 56 46 3 3 59 49 95 5 94 6 Helse /sosial 72 56 18 13 90 69 80 20 81 19 Barn/unge 32 24,5 3 0,8 35 25,3 91 9 96 4 Pleie /omsorg 167 114 3 3 170 117 98 2 98 2 skule/sfo 113 97 40 36 153 133 Til saman 484 380 124 113 608 495 80 20 77 23 76, 23, 75, 24, 7 3 8 2 5

Tabell 12 Kjønnsbalanse i einingane Kjønnsbalanse Løn (heile tusen) I % Sektorar K % M % Antal K M K M I år 60 40 45 437 468 93 100 Administrasjon I fjor 61 39 49 420 450 93 100 I år 46 54 41 338 363 93 100 Kommunalteknikk I fjor 39 61 41 325 348 93 100 I år 20 80 10 410 472 87 100 Plan/næring I fjor 20 80 10 395 454 87 100 I år 100 0 6 419 100 Kultur I fjor 100 0 6 405 100 I år 95 5 60 372 350 100 88 Barnehagar I fjor 97 3 60 345 319 100 89 I år 91 9 35 426 453 94 100 Barn/unge I fjor 91 9 34 410 436 94 100 I år 80 14 90 405 400 100 99 Helse/sosial I fjor 86 14 71 405 400 100 99 I år 86 14 70 390 385 100 99 Pleie/omsorg I fjor 86 14 160 382 434 85 100 I år 76 24 153 460 485 95 100 Skule/sfo I fjor 77 23 146 442 468 94 100 Rekruttering: Ved utlysing av ledige stillingar skal vi i einingar med skeiv kjønnsbalanse oppmode det underrepresenterte kjønn å søke. Dersom søkjarar av begge kjønn er vurdert likt etter kvalifikasjonar, skal ein ved stillingar innan omsorg og undervisning prioritere det kjønn som er underrepresentert ved eininga. Kommunen har lik løn for likt arbeid i alle typar lønsfastsetjingar og som profil ved lokale lønstingingar. Søkjarar frå EU/EØS-land vert å vurdere på lik linje med norske søkjarar m.o.t. teoretisk og praktisk utdanning samt dugleik. Integrering av innvandrarar Det vart busett 33 personar i 2014, samt 11 personar i samband med familiesameining. Busettinga er i samsvar med førespurnad frå IMDI. Kommunen har ei godt utbygd flyktningteneste. Det er 5 tilsette fordelt på 4.5 årsverk. Det er innarbeida eit godt samarbeid med dei andre einingane i kommunen. Tenesta jobbar spesielt mykje ilag med norskopplæringa, Nav og frivilligsentralen Det er tilrettelagt aktivitetar som trening mm, saman med andre tilsette. Ei turgruppe beståande av frivillige og busatte flyktningar hadde som mål å komme på toppen av Galdhøgpiggen sommar 2014. Gruppa fortset i 2015 Tilsette i flyktningtenesta er aktive pådrivarar i arbeidet med å få integrert denne gruppa. Utdanning med mål om auka kompetanse både på grunnskule- og vidareutdanning. Det er oppretta ulike tilbod om språkpraksisplassar, og tenesta jobbar aktivt med å forbetre ordninga rundt språkpraksis. Nedsett funksjonevne: Følgjande er nedfelt i kommunen sitt tilsetjingsreglement: Arbeidstakar som har fått nedsett arbeidsevne skal vurderast omplassert til stillingar som vedkomande vert vurdert kvalifisert for. Ved førerett skal stillingar ikkje lysast ut, men det skal gjerast omplassering. I samsvar med IA- avtale og oppfølgingsrutinane er det i løpet av dei siste åra gjort ei rekke omplasseringar som har ført til at tilsette har fått nye varige arbeidsplassar og er blitt hindra å 6

bli utstøytt frå arbeidslivet. Pr. i dag har vi ikkje registrert omfanget av dette, det vert teke inn i retningslinjene for rapportering av likestillingsarbeidet i kommunen. Handbok helse, miljø og tryggleik Handbok for helse- miljø og tryggleik vart sist oppdatert etter ny IA-avtale januar 2014. Hovudverneombod /verneombod: Hovudverneombodet si viktigaste rolle er å vera talerøyr for arbeidstakarane i verne- og arbeidsmiljøspørsmål. Kommunen har 16 verneområde. Alle verneomboda har gjennomført 40-timar kurs. Bedriftshelsetenesta er sentral i tilrettelegging av kursa og samlingane. Verneomboda har årleg samling i januar saman med leiarar og tillitsvalde, der tema er budsjett, orientering om aktuelle saker og HMT-arbeid, NAV deltek og orienterer om aktuelle saker. Hovudverneombod er ansvarleg for samlingar med verneomboda. Verneombod saman med leiar utfører vernerunde og samarbeidar i arbeidet med HMT-plan som vert lagt fram i HHT-årshjulet. Arbeidsmiljøutvalet Utvalet hadde 3 møte i 2014 og handsama 8 saker. Medarbeidarsamtale Samtalane skal gjennomførast for tilsette i meir enn 20% stilling. Det vart gjennomført samtalar for 85% av desse. Varsling Som ein del av kvalitetsutviklingsarbeidet innførte kommunen i 2008 retningsliner for varsling. Retningslinene er innarbeidd i kommunen sitt arbeidsreglement, etiske retningsliner og introduksjon av nytilsette. Det var ingen saker til varslingssekretariatet i 2014. AKAN Sogndal kommune har utarbeida personretta/individuelle rutinar for AKAN-arbeidet. Det har i 2013 ikkje vore meldt inn saker. Røyke-kutt. Det vart pr. 01.07.2010 innført røykfrie kommunale område, og tilbod om røykestoppkurs er eirt fast tilbod til tilsette som måtte ønskje dette.. Tilsettedag Det vert gjennomført tilsettedag kvart 2. år. Neste tilsettedag i 2015. Introduksjonskurs. Det vert arrangert introduksjonskurs for alle nytilsette 2 gonger i 2014. «Saman om ein betre kommune» Kommunen deltek i KMD sitt nasjonale prosjekt «Saman om ein betre kommune» med prosjektperiode 2013 2015. Vi ønskjer å oppnå følgjande gjennom prosjektet: 7

Vi har betra rekrutteringa gjennom ein heilskapleg strategi for omdømebygging. Vi har betre rekruttering til pleie/omsorgssektoren og barnevern. Vi beheld tilsette - dei er stolte av arbeidsplassen sin. Vi tek i bruk den arbeidskraftreserven flyktningane representerer. Kommunen vert sett på som ein attraktiv læreplass for ungdom. Vi har skapt eit godt omdøme gjennom å levere gode resultat og formidle desse og Vi har skapt ein kultur for å fortelje dei gode forteljingane hjå politikarar, tilsette og tillitsvalde. Kompetanseplan Kompetansekartlegging og utarbeiding av ny overordna kompetanseplan for kommunen er ein vesentleg del av prosjektet «Saman om ein betre kommune». Kompetansekartlegging vert gjort for å bli bevisst på kva for ressursar kommunen har, og for å ha eit grunnlag for god kompetansestyring i samsvar med kommunen sine kompetansebehov. I etterkant av kartlegginga vil ein starte arbeid med å lage ny kompetanseplan for kommunen. 8

Vedlegg nr 3. Rapport internkontroll 2014 Bakgrunn I følgje Kommunelova 23 nr. 2 skal rådmannen syte for at administrasjonen sitt arbeid er i samsvar med lover, forskrifter og overordna instruksar og at det vert gjennomført forsvarleg kontroll med verksemda. Føremålet med internkontrollen er å sikre - kvalitet og effektivitet i tenesteproduksjonen - heilskapleg styring og riktig utvikling - godt omdøme og legitimitet - at vil følgjer lover og reglar. Eit av 10 på topp punkta i økonomiplanen er at vi skal ta i bruk eit kvalitetssystem for alle tenester og forvaltning i heile kommunen. Samandrag Følgjande tiltak er gjennomført: - Arbeidet med å etablere eit kvalitetssystem er sett i gang i alle delar av kommunen og omfattar tenesteomtalar, relevante planar og lover, system for avviksmelding, risikoanalyse og internt tilsyn. - Alle einingane har fått opplæring i å melde og handsame avvik elektronisk og gjennomføre risikovurderingar, og ordninga er teke i bruk. - Det er utarbeidd årshjul for internkontroll, der årleg revisjon av prosedyrar, oppdatering av einingane sine risikobilete, gjennomføring av risikovurderingar, brukargranskingar og internt tilsyn ligg inne som faste aktivitetar. - Det er utarbeidd retningsliner for interne tilsyn. - Alle einingane har gjennomført eit kurs i informasjonstryggleik og personvern. - Vi har gjennomført eigenkontroll knytt til informasjonstryggleik og personvern. Årshjul for internkontroll Kvartal 1. kvartal - evaluering 2. kvartal oppfølging 3. kvartal forbetring 4. kvartal - planlegging Tiltak Medarbeidarkartlegging anna kvart år Kartlegging av eininga sitt risikobilete og årlege risikovurderingar Overordna risikovurdering og leiinga sin gjennomgang av informasjonstryggleik. Gjennomføring av interne tilsyn HMT, barnehagelova m.m. Oppdatere rutinar og prosedyrar Gjennomføre risikoanalyse som ein del av HMT planen Vurdere forbetringsområde Plan for analysar, risikovurderingar og forbetringsområde neste år. Val av område for interne tilsyn neste år. 1

Val av tenesteområde for internt tilsyn knytt til HMT (AMU). Kvalitetsutvalet Rådmannen oppnemnde i 2012 eit kvalitetsutval som har til hovudoppgåve å hjelpe rådmannen på overordna nivå i det førebyggjande og kvalitetsfremjande arbeidet i kommunen. Dette omfattar mellom anna dokumentstyring, avvikshandtering, risikovurderingar og interne tilsyn. Kvalitetsutvalet skal mellom anna - sjå til at kvalitetssystemet fungerer etter føremålet og at forbetringar vert gjennomført - vidareutvikle felles forståing av omgrepa som vert nytta i kvalitetsutvalet - revidere og utvikle felles reglar og retningsliner som vedkjem kvalitetsarbeidet i kommunen - sette mål og prioritere oppgåver og satsingsområde innanfor kvalitetsarbeidet. Utvalet har slik samansetjing - Kommunalsjef for stab- og støttefunksjonar (leiar) - Personvernombod og systemansvarleg for kommunen sitt elektroniske kvalitetssystem - Ein representant for oppvekstsektoren - Ein representant for helse/sosial- og pleie/omsorgssektoren - Ein representant for teknisk sektor - Ein representant for støtteeining økonomi og personal - Ein tillitsvald. Eit prioritert område i 2014 har vore informasjonstryggleik og personvern, og det er gjennomført kurs på alle eininga med dette som tema. Andre saker i kvalitetsutvalet har vore retningsliner for interne tilsyn, oppfølging av tilsyn frå Datatilsynet og Norsk Helsenett og planlegging av oppgradering av det elektroniske kvalitetssystemet. Det er etablert ei ordning med superbrukarar for det elektroniske kvalitetssystemet for alle einingane, og kvalitetsutvalet held møte med desse 2-3 gonger for året. 2

Viktige element i eit internkontrollsystem er dokumentstyring, avvikshandtering og risikoanalyse. Det elektroniske kvalitetssystemet vi har teke i bruk, har modular for desse prosessane. Oversynet nedanfor syner dei dokumenta (prosedyrar, retningsliner, planar m. m), hendingane (avvika) og risikovurderingane (ROS) som er lagt inn i kommunen sitt elektroniske kvalitetssystem. Eksterne tilsyn Vi har hatt følgjande eksterne tilsyn i 2014: Tilsynsmynde/tema Resultat/avvik Merknader Datatilsynet: Informasjonstryggleik og personvern. Vi hadde ikkje gjennomført risikovurdering av datasystem og hadde ikkje datahandsamaravtalar med Avvika er lukka. Norsk Helsenett: Styringssystem og tekniske løysingar i kommunen som skal sikre informasjonstryggleiken og integriteten av helsenettet. Arbeidstilsynet: Psykososialt arbeidsmiljø barnevern. alle eksterne leverandørar. Vi hadde eitt avvik knyt til tekniske løysingar. Avviket er lukka. Vi har ikkje eit forsvarleg psykososialt arbeidsmiljø i Sogn barnevern. Avviket er lukka. Men arbeidet med å sikre eit forsvarleg arbeidsmiljø vil halde fram i 2015. Fylkesmannen: Vi sikrar ikkje forsvarleg Arbeidet med å lukke avviket 3

Oppfølging av hjelpetiltak barnevern. oppfølging av hjelpetiltak. er sett i gang med frist 1. halvår 2015. Fylkesmannen: Eleven sitt psykososiale arbeidsmiljø Kvåle skule. Fylkesmannen: Introduksjonslova flyktningtenesta, NAV og norskopplæringa. Fylkesmannen: Sjølvmeldingstilsyn av legemiddelhandtering for heimetenestene til psykisk utviklingshemma. Fylkesmannen: Tildeling og gjennomføring av kvalifiseringsprogrammet. Vi hadde ingen avvik Vi har ikkje klart å gi eit heildagstilbod i samsvar med lova. Vi hadde ingen avvik. Vi manglar rutinar for å sikre at brukarane får informasjon om programmet. Avviket er lukka. Avviket er lukka. DSB: Dokumenttilsyn knytt til førebyggande brannvern Sogn brann og redning. For lite ressursar i høve til tal pålagde tilsyn. Avviket er lukka. Internkontrollen syner at det er behov for bygningsmessige utbetringar innanfor fleire tenesteområde. Utover dette har ikkje Internkontrollen avdekka andre tilhøve som vil få konsekvensar for kvaliteten på tenestene. Interne tilsyn Interne tilsyn i Sogndal kommune omfattar: 1. Internt tilsyn knytt til HMT (arbeidsmiljølova) 2. Kommunen sitt tilsyn med barnehagane i kommunen (barnehagelova). 3. Andre interne tilsyn som omfattar all kommunal verksemd. Interne tilsyn er ein del av kommunen sin internkontroll saman med risikovurderingar, melding og handsaming avvik og dokumentstyring, og det er utarbeidd retningsliner for tilsyna. Interne tilsyn er ein systematisk gjennomgang av aktivitetane våre for å sikre at desse er i samsvar med dei prosedyrane vi har i kommunen sitt kvalitetssystem, og at prosedyrane tilfredsstiller alle aktuelle krav i høve til lover, forskrifter og standardar. Føremålet er å sjå om verksemda er i samsvar med gjeldande regelverk samt å få auka kunnskap om eigen praksis. Gjennom internt tilsyn skal vi syte for at dei lover og forskrifter som gjeld for tenesteområdet, er tilgjengeleg for alle sikre at tilsette har tilstrekkeleg kunnskap om systematisk arbeid innan fagområdet syte for at tilsette medverkar, slik at samla kunnskap og erfaring vert nytta (læringssløyfe) sikre at vi kartlegg farar og problem og vurderer risiko og set inn naudsynte tiltak set i verk rutinar for å avdekke, rette opp og førebyggje avvik 4

sikre at internkontrollen fungerer som føresett. I arbeidet vil vi leggje vekt på læringseffekten og få fram dei gode døma. Kvalitetsutvalet skal vere ein ressurs for eininga både i gjennomføring og oppfølging av interne tilsyn. I 2014 er det gjennomført internt tilsyn knytt til HMT (Arbeidsmiljølova) i Kjørnes barnehage. Tema for tilsynet var korleis barnehagen jobbar med IA avtalen og oppfølging av sjukefråvær. Det var semje om følgjande oppfølgingspunkt etter tilsynet: - Oppdatere og få på plass informasjon og rutinar i HMT-perm - Informere om faldaren «Er du sjukmeld» på eit personalmøte - Nytte arbeidsmiljøgruppa til å drøfte tillretteleggingsaker på systemnivå, ikkje nødvendigvis på personnivå - Med utgangspunkt i kommunen sin overordna IA plan og barnehagen sin HMT plan lage sin eigen IA plan, eventuelt få mål og tiltak inn i HMT plan. Få fram fokusområde og vere konkret på handling. Arbeidet med oppfølging etter tilsynet er sett i gang. For 2015 er det gjort vedtak om gjennomføring av følgjande interne tilsyn: - Tilsyn knytt til HMT i Furuli, Kyrkjebakken og Notsete barnehage - Tilsyn med tema informasjonstryggleik og personvern på Trudvang skule - Tilsyn med tema implementering av system for internkontroll på tenesteeining plan og næring. Brukargranskingar Vi nyttar brukargranskingar mellom brukarar og deltaking i effektiviseringsnettverk for å få informasjon om kvaliteten i tenesteproduksjonen, og som ein del av grunnlaget for internkontroll. Tema for dei årlege brukargranskingane går fram av økonomiplanen. Det er ikkje gjennomført brukargranskingar i 2014. Informasjonstryggleik Leiinga skal årleg gå gjennom tryggleiksmål, tryggleiksstrategi og organisering av informasjonssystem. Leiinga skal kontrollere at desse er i samsvar med kommunen sine behov og eventuelt oppdatere mål, strategiar og organisering. Krav om ein årleg gjennomgang av informasjonstryggleik er heimla i Personopplysningslova m/forskrift. Overordna mål, tryggleiksmål og tryggleiksstrategi går fram av kommunen si handbok for informasjonstryggleik. Det er òg utarbeidd rutinar for årleg gjennomgang. Gjennomgangen skal sikre at vi har rett nivå på mål og strategiar vi er organisert på ein føremålstenleg måte vi har naudsynte prosedyrar for informasjonstryggleik vi har oversyn over informasjonssystem som handsamar personopplysningar vi har rett nivå på tekniske løysingar tilsette som handsamar personopplysningar, har nok kompetanse 5

Gjennomføring av kontrollen Område Resultat Merknader/tiltak Risikovurdering av informasjonssystem og kartlegging av ikt avdelinga sitt risikobilete knytt til informasjonstryggleik. Vi har gjennomført risikovurdering av 16 informasjonssystem som handsamar personopplysningar. Avvik meldt i kommunen sitt elektroniske kvalitetssystem. Oversyn over informasjonssystem som handsamar personopplysningar jf. krav i Dei viktigaste funna: - Fagsystem som ikkje er arkivgodkjende (krev papirarkiv). - Feil eller mangelfull datatilgang. - Manglande kjennskap til kommunen sitt ikt reglement. - Sikker utskrift/handtering av dokument med personopplysningar. Det er få avvik knytt til informasjonstryggleik, og registreringa gir oss ikkje eit godt nok oversyn (statistikk) over omfanget. Vi manglar informasjon om 4 fagsystem. - Lage oversyn over fagsystem med informasjon om kva som er godkjend for elektronisk arkiv, kva for system der vi har teke dette i bruk, og kva som eventuelt vil skje med dei andre fagsystema. Lage prosedyre for overgang til elektronisk arkiv og ein framdriftsplan med kostnadsoverslag for dette. - Revidere og implementere retningsliner for delegasjon og rutinar for datatilgang. - Informasjon om kommunen sitt internkontrollarbeid vert innarbeidd i retningsliner for informasjon til nye tilsette (ikt reglement og kommunen sitt kvalitetssystem). - IKT avdelinga utarbeidar eit framlegg til passord strategi for kommunen. - IKT avdelinga vil risikovurdere bruk av heimekontor, bruk av innleidd personell og handverkarar, periodiske stikkontrollar og lagring av data ved overgang til nye system. Vi skal gå gjennom dei rutinane vi har, og vurdere endring/betre implementering. Leggje inn informasjon om dei vi manglar. Skjema for melding til personvernombod vert revidert, slik at vi få med 6

Personopplysningslova. Konfigurasjonskart tekniske løysingar. Datahandsamaravtalar Opplæring jf. krav i personopplysningslova. Ingen merknader. Vi manglar framleis datahandsamavtalar frå leverandør av to fagprogram. I forkant av risikovurderingane vart det gjennomført internt kurs i datatryggleik og personvern på alle einingane. Dei aller fleste tilsette som handsamar personopplysningar, var med på eit slikt kurs. dei opplysningane vi treng i samleskjema. Risikovurdering av dei siste datasystema vert gjennomført i løpet av 2015. Avviket er lukka. Konklusjon Med utgangspunkt i at planlagde tiltak vert gjennomført, konkluderer rådmannen med at vi har rett nivå på mål og strategiar vi er organisert på ein føremålstenleg måte vi har naudsynte prosedyrar for informasjonstryggleik vi har oversyn over informasjonssystem som handsamar personopplysningar vi har rett nivå på tekniske løysingar tilsette som handsamar personopplysningar har nok kompetanse. 7

Vedlegg nr. 1 ÅRSMELDING KRAFTFOND II Etter fondet sine vedtekter 5 andre avsnitt skal årsrekneskap for kraftfond II leggjast fram saman med kommunen sin rekneskap og godkjennast av kommunestyret. Med det fullstendige rekneskapsoversyn skal vere vedlagt ei skrifteleg analyse av fondsforvaltinga i vedkommande reknekapsår, og ein tilsvarande plan for det nye året. Dette vil inngå som ein del av årsmeldinga om verksemda for fondet og skal, etter handsaming i formannskapet, leggjast fram som ein del av kommunen sitt årsoppgjer. Årsoppgjer for 2014 vert lagt fram som ein del av kommunen sitt årsoppgjer, og formannskapet som fondsstyre handsamar dette i ei sak, med tilråding til kommunestyret. Grunnkapitalen skal kvart år aukast med eit så stort beløp at realverdien av kapitalen vert oppretthalden dvs. tilsvarande auke i konsumprisindeksen. Årets avkastning av grunnkapitalen Renter av bankinnskot Avkastning verdipapir Renter på utlån Sum avkastning 455 645 1 556 721 362 840 2 375 206 Bruk av avkastningsfondet 2014 og budsjettert bruk 2015 Investering Fjordstien Sogndal helse og omsorgsenter Sørvisbygg Mundal Sum bruk til investeringar Reknskap 2014 Budsjett 2015 235 000 700 000 75 000 235 000 775 000 Drift Kaupanger idrettslag, tilskot Restaurering kyrkjeorgel Nyskapande friluftsliv Hodlekve løypepreparering Kulturlandskap Anestølen Sum bruk i driftrekneskapen 780 000 170 000 50 000 1 000 000 50 000 25 000 75 000 Avkastningsfond pr 31.12.2014 IB 01.01.2014 Bruk av fond 2014 Avsetjing 2014 Korr bruk av fond 2013 UB 31.12.2014 7 181 167-1 235 000 2 375 206 2 500 000 10 821 373 Korrigeringa gjeld utlån feilførd som tilskot i 2013 og oppretta i 2014. Var førd med bruk av avkastningsfond men skal vere disposisjonsfond grunnkapital.

Grunnkapital pr. 31.12.2014 Ubunde investeringsfond (25309220) IB 01.01.2014 Utlån Kaupanger IL Utlån Sogndal kulturhus UB 31.12.2014 Disposisjonsfond (25609610 IB 01.01.2014 Utlån Kaupanger IL Sogndal eigedomsselskap Avsetjing overskot for 2013 UB 31.12.2014 Utlån Sogndal fotball Kaupanger IL Kaupanger IL Sogndal kulturhus Sogndal eigedomsselskap Sum utlån 19 092 240-1 387 500-1 900 000 15 804 740 6 900 838-1 500 000-2 700 000 843 000 3 543 838 15 307 274 1 387 500 1 500 000 1 900 000 2 700 000 22 794 774 Sum grunnkapital 42 143 352 Plassering av grunnkapital pr. 31.12.2014 Pr 31.12.2014 er grunnkapitalen kr 42,1 mill. Av dette er kr. 5,55 mill (13,2%) plassert i Sparebanken Sogn og Fjordane med vilkår tilknytt 1 mnd. Nibor + margin, kr. 7,35 mill (17,4%) i obligasjonar, 6,45 mill (15,3%) i aksjefond og 22,8 (54,1%) i utlån. Grunnkapital 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 Ubunde investeringsfond 41 867 34 254 34 253 34 253 32 276 17 625 15 845 16 295 16 295 Ubunde driftsfond 3 151 3 151 3 151 3 151 3 602 Utlån SIL-Tribuna 15 331 15 855 15 856 15 856 Utlån Kaupanger IL 2 000 2 000 2 000 Sum grunnkapital 41 867 34 254 34 253 34 253 35 427 36 107 36 851 37 302 37 753 Avkastning Årleg avkastning 1 459 3 251 1 192 4 120 3 713 2 089 2 197 1 167 378 Akkumulert avkastning 1 459 4 710 5 902 10 022 13 735 15 824 18 021 19 139 19 517 Grunnkapital 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2 015 2 015 2 017 Ubunde investeringsfond 16 295 16 295 19 163 18 566 19 092 15 805 Ubunde driftsfond 3 602 5 277 5 277 6 308 6 901 3 544 Utlån SIL-Tribuna 16 106 16 106 15 237 15 835 15 308 15 307 Utlån Kaupanger IL 2 000 2 000 2 887 Utlån Sogndal kulturhus 1 900 Utlån Sogndal eigedomsselskap 2 700 Sum grunnkapital 38 003 39 678 39 677 40 709 41 301 42 143 0 0 0 Avkastning Årleg avkastning 2 145 2 035-119 2 242 2 305 2 375 Akkumulert avkastning 21 662 23 697 23 578 25 820 28 125 30 500 1

HMT - Helse, miljø og tryggleik (HMT) Årsmelding 2014 Vi viser til vedtak i kommunestyret om at årsmelding skal omhandla HMTmålsettingar og HMT-nøkkeltal. Nøkkeltala er sjukefråvær, medarbeidartilfredsheit og tal medarbeidarsamtaler. Tabell 1 - Tal årsverk Eining: 2012 2013 2014 IKT - Tenestetorg 7,8 7,9 8,1 Kultur /Bibliotek 4 4 3,9 Kommunalteknikk 35,4 32,4 33 Plan og næring 9,25 9,8 9,8 Helse- og sosiale tenester 66 59 69 NAV 3 3 3,8 Barn og unge 20,7 23,5 25,4 Pleie og omsorg 123 137 129 Barnehagar 54 55 50 Fjærland oppvekstsenter 7,5 7,5 7,8 Norane oppvekstsenter 13 14,5 16,4 Kaupanger skule 28 28 28,5 Kvåle skule 42,8 42,6 41 Trudvang skule 37,4 40 39,5 Økonomi og personal 9,1 12 10,7 Fag og utviklinga 19,8 19,7 16,3 Norskundervisninga 9 Sum 478 495 501 Auken i tal utført årsverk frå 2013 til 2014 er 1,5%. Tabell 2 - Sjukefråvær Eining 2012 2013 2014 IKT /Tenestetorg 7,3 11,3 7,4 Kultur/Bibliotek 8,2 2,7 1,6 Plan og næring 3,1 0,7 0,9 Kommunalteknikk 7,1 9,6 3,9 Barn og unge 9,0 6,3 12,0 Helse og sosial 5,3 5,0 5,3 Pleie og omsorg 8,1 10,5 8,8 Barnehage 6,4 6,9 5,0 Fjærland oppvekstsent. 2,8 12,2 2,0 Norane oppvekstsent. 4,7 8,5 2,7 Kaupanger skule 4,7 1,7 0,5 Trudvang skule 5,4 4,3 6,9 Kvåle skule 5,9 2,5 4,8 Økonomi/personal 9,0 4,0 4,8 Fag/utvikling 4,2 4,7 4,9 Samla 6,5 6,8 6,3

Type fråvær 2012 2013 2014 Fråvær 1-16 dagar 1,5 1,4 1,6 Fråvær over 17 dagar 3,5 5,4 4,7 Sum 6,5 6,8 6,3 Vi har ein nedgang på 7% samanlikna med 2013. Landsnittet pr. 01.10.14 er på 9,8%. Korttidsfråværet har ein mindre auke, medan langtidsfråværet i 2014 har ein nedgang samanlikna med 2013. Tabell 3 - Sjukefråvær fordelt på kjønn. Kjønn 2012 2013 2014 Kvinner 7,1% 8,0% 9,3 Menn 4,3% 2,3% 0,7 Det har et siste året vore ein ytterlegare auke i fråværet for kvinner, medan menn har ein nedgang. Oppfølging av sjukefråvær. Einingane har jobba aktivt med oppfølging av sjukmelde. Det vert rapportert kvartalsvis og rapportane vert sendt leiargruppe, avdelingsleiarar, verneombod, tillitsvalde og AMU. Det er eit godt samarbeid med NAV, som mellom anna bidreg inn mot einingane, deltek i leiar- og personalmøte, oppfølgingsmøte og arbeidar tett opp mot personalavdelinga. Vi har sett at betre opplæring av verneombod vil gi meir kunnskap om og betre grunnlag for planlegging av førebyggande tiltak knytt til type fråvær. Av tiltak for å redusere sjukefråvær kan vi nemne tilrettelagt trening for utsette grupper, konsultasjon og treningsrettleiing av fysioterapeut, felles trening for alle 2 gonger i veka. Tilsette som har belastande arbeid og høgt fråvær kan få avtale om å trene i arbeidstida. Inkluderande arbeidsliv Sogndal kommune vart inkluderande arbeidslivsverksemd 01.02.03. Ny IA-avtale er godtkjent for perioden 2014-2018 med følgjande delmål: Delmål 1 Sjukefråvær Utarbeide mål for sjukefråværsarbeidet og sette resultatmål for sjukefråværsutviklinga. Etablere etterprøvbare aktivitetsmål Delmål 2 Personar med redusert funksjonsevne Setje aktivitetsmål for oppfølgings- og tilretteleggingsarbeidet ovanfor eigne arbeidstakarar med redusert arbeidsevne, for å førebygge overgang frå arbeid til passive ytingar. Setje aktivitetsmål for korleis vi skal opne for personar som NAV har avklart og som har behov for utprøving av sin arbeids- og funksjonsevne i det ordinære arbeidsliv. Delmål 3 Avgangsalder

Ha eit livsfaseperspektiv som skal inngå som ein del av kommunen sin personalpolitikk og i det systematiske førebyggjande arbeidet. Setje aktivitetsmål for korleis kommunen kan stimulere eldre arbeidstakarar til å forlenge yrkeskarrieren sin. Det er utarbeida eiga brosjyre for leiarar i samband med oppfølgingsarbeidet. Det er gjennomført omplasseringar/utprøvingar i anna arbeid. Dette er eit kontinuerlig arbeid, og intern IA-plan er det eit mål å avsetje faste stillingstypar til dette føremålet. I samarbeid med NAV vert det utført kontinuerleg utprøving i arbeids- og funksjonsevne for personar som er til avklaring. I samarbeid med NAV der det gjennomført systemrevisjon for HMT-arbeidet i ein barnehage. Bedriftshelseteneste. Det er inngått avtale med Sogn Bedriftshelseteneste frå 01.04.2011. Det er utarbeida handlingsplan, både overordna og for kvar eining. Alle som er lovpålagt medlemskap, er innmeldt i ordninga. Pr. 31.12.2014 er 512 tilsette innmeldt i ordninga. Sogn BHT er fast medlem i AMU. Medarbeidarundersøking Det vart ikkje gjennomført medarbeidarundersøking i 2014. Neste undersøking i 2015. Tabell 5 - Deltid/heiltid. 2013 2014 Fordeling stillingar Deltid % Heiltid% Deltid % Heiltid% Pleie/omsorg 80 20 82 18 Kommunalteknikk/ute 51 49 48 52 Assistent barne-hag/skule/ sfo 50 50 49 51 Helse/sosial 77 33 68 32 Barn og unge 70 30 60 40 Adm. stillingar 36 64 34 66 Tabell 6 - Uønska deltid 2014 Eining 2013 2014 Økonomi/personal 5,1 % 0 % IKT/Tenestetorg 12,5 % 21,4 % Barnehagar 1,9 % 0 % Kommunalteknikk./reinhald 20,7 % 15 % Barn og unge 1 % 5,3 % Helse og sosial 5,1 % 3,4 % Pleie og omsorg 1,1 % 2,3 % Biblioteket 6,3 % 3,1 % Sum 3,3 % 2,9 % Tabellen syner ulike endringar i einingane frå år til år, men ser vi på nedgangen for heile kommunen, er er omfanget redusert.

Sogndal kommune har vedteke retningsliner for uønska deltid: Deltidstilsette skal melde frå om dei ønskjer utvida stilling Når ei stilling er ledig, skal det gjerast ein gjennomgang av arbeidsplanar og oppgåvefordeling for å vurdere samanslåing av deltidsstillingar Det er ikkje ein føresetnad at den deltidstilsette skal måtte ta heile den ledige stillinga Det bør vurderast om deltidstilsette gjennom kompetanseheving kan kvalifiserast til å få utvida sitt arbeidstilhøve Vi må balansere kommunen sine fokusområde, dvs at vi må ta omsyn til både fleksibilitet, bemanning, rekruttering og brukaromsyn. Det skal 1 gong pr. år gjennomførast ei kartlegging som viser status for uønska deltid i kommunen. Frå 2013 har det vore gjennomført undersøking for alle einingar. Målsetjinga er at stillingar under 50% skal prioriterast. Deretter ein auke til dei med stillingsprosent frå 50% og oppover. Tabell 7 Permisjonar - l kvinner og menn 2014 Del kvinne Del menn Ufrivillig deltid I år 100 0 I fjor 100 0 Foreldrepermisjon I år 90 10 I fjor 98 2 Fråvær sjukt barn I år 89 11 I fjor 90 10 Eigemeldingar I år 92 8 I fjor 91 9 Sjukmeldingar I år 93 7 I fjor 93 7 Tabellen viser at det er kvinnene som tek ut størst del av fråværet i samband med permisjon, eigemeldingar mm, men det er ein auke i tal menn som tek ut foreldrepermisjon. Seniorpolitikk Tabell 8 - Uttak av pensjonar 2012 2013 2014 Nye uttak Tal Årsverk Tal Årsverk Tal Årsverk AFP 6 5,4 5 3 9 5 Alderspensj. 15 9,5 6 3,3 7 6 Uførepensjon 5 2 7 3,8 4 2 Snittalderen for uttak AFP var for 2014 64,5 år. Omsyn til ulike livsfasar skal vere ein del av kommunen sin personalpolitikk og ein del av det systematiske førebyggjande arbeidet. Her legg kommunen vekt på: 1. Medarbeidarsamtalar Generell tilrettelegging av oppgåver og vilkår for den einskilde. 2. Ansiennitet i lokale tingingar utteljing for tilsette med lang ansiennitet.

3. Treningstilbod kvar veke, der målgruppa er tilsette som har stått lenge i jobb/belasta arbeid. Redusert pris på medlemskap i idrettssenter. 4. Felles trening kvar veke. 5. Informasjonsmøte om pensjonistordningar (KLP/Statens Pensjonskasse) for tilsette over 60 år. 6. Undervisningspersonalet har særskilde seniortiltak regulert i sentral særavtale med rett til å redusere/omfordele undervisningstida. Dette utgjer 5,8% av lærarar 55+ og inntil 12,5% for lærarar 60+. Likestilling Kommunen skal som arbeidsgivar gjere greie for den faktiske tilstanden når det gjeld likestilling i verksemda. I følgje likestillingslova 1 a første og tredje ledd, så er alle kommunane pliktig å arbeide aktivt, målretta og planmessig for likestilling mellom kjønna. Tabell 9 - Fast tilsette, fordelt på kjønn, årsverk og alder År M K Total Tal tilsette Snitt alder Årsverk Tal tilsette Snitt alder Årsverk Tal tilsette Snitt alder Årsverk <20 1 19 0,2 3 19 1 4 19 1,2 20-29 12 28 9 53 29 36 65 27 45 30-39 24 37 25 114 36 101 138 37 126 40-49 25 45 21 132 46 109 157 46 130 50-59 33 55 35 132 57 109 165 56 144 60-69 14 65 15 59 66 39 73 65 54 Total 109 46 105,2 493 45 395 602 46 500,2 Gjennomsnitt i kommunen er 46 år. Hovudtyngda av tilsette ligg i aldersgruppe 40 59 år. Tabell 10 - Fordeling kvinner og menn etter stillingsprosent. I år 2013 I år 2014 Stillingsstørrelse Andel kvinner Andel menn Totalt antall Andel kvinner Andel menn Totalt antall Under 35% 86 14 34 83 17 45 35-60% 92 8 102 88 12 95 61-80% 96 4 141 96 4 138 81-99% 91 7 76 91 9 68 100 % 65 35 230 67 33 255 601 Tabellen viser at tal tilsette i 100% stilling har auka med 10% frå 2013.

Tabell 11 - Tal tilsette, årsverk fordelt etter kjønn etter tilsett i eining 2014. Arbeidsstad Tilsett Årsverk Tilsett Årsverk Sum tilsett Sum årsverk %-del tilsette %-del årsverk K/M K K M M K M K M Administrasjon 17 15 27 24 44 39 39 61 36 64 Kommunalteknikk 19 12 22 21 41 33 46 54 36 64 Plan/næring/ 2 2 8 7,8 10 9,8 20 80 20,4 79,6 Kultur 6 3,7 0 0 6 3,7 100 100 Barnehagar 56 46 3 3 59 49 95 5 94 6 Helse /sosial 72 56 18 13 90 69 80 20 81 19 Barn/unge 32 24,5 3 0,8 35 25,3 91 9 96 4 Pleie /omsorg 167 114 3 3 170 117 98 2 98 2 skule/sfo 113 97 40 36 153 133 76,7 23,3 75,8 24,2 Til saman 484 380 124 113 608 495 80 20 77 23 Tabell 12 Kjønnsbalanse i einingane Kjønnsbalanse Løn (heile tusen) I % Sektorar K % M % Antal K M K M I år 60 40 45 437 468 93 100 Administrasjon I fjor 61 39 49 420 450 93 100 I år 46 54 41 338 363 93 100 Kommunalteknikk I fjor 39 61 41 325 348 93 100 I år 20 80 10 410 472 87 100 Plan/næring I fjor 20 80 10 395 454 87 100 I år 100 0 6 419 100 Kultur I fjor 100 0 6 405 100 I år 95 5 60 372 350 100 88 Barnehagar I fjor 97 3 60 345 319 100 89 I år 91 9 35 426 453 94 100 Barn/unge I fjor 91 9 34 410 436 94 100 I år 80 14 90 405 400 100 99 Helse/sosial I fjor 86 14 71 405 400 100 99 I år 86 14 70 390 385 100 99 Pleie/omsorg I fjor 86 14 160 382 434 85 100 I år 76 24 153 460 485 95 100 Skule/sfo I fjor 77 23 146 442 468 94 100 Rekruttering: Ved utlysing av ledige stillingar skal vi i einingar med skeiv kjønnsbalanse oppmode det underrepresenterte kjønn å søke. Dersom søkjarar av begge kjønn er vurdert likt etter kvalifikasjonar, skal ein ved stillingar innan omsorg og undervisning prioritere det kjønn som er underrepresentert ved eininga. Kommunen har lik løn for likt arbeid i alle typar lønsfastsetjingar og som profil ved lokale lønstingingar. Søkjarar frå EU/EØS-land vert å vurdere på lik linje med norske søkjarar m.o.t. teoretisk og praktisk utdanning samt dugleik.

Integrering av innvandrarar Det vart busett 33 personar i 2014, samt 11 personar i samband med familiesameining. Busettinga er i samsvar med førespurnad frå IMDI. Kommunen har ei godt utbygd flyktningteneste. Det er 5 tilsette fordelt på 4.5 årsverk. Det er innarbeida eit godt samarbeid med dei andre einingane i kommunen. Tenesta jobbar spesielt mykje ilag med norskopplæringa, Nav og frivilligsentralen Det er tilrettelagt aktivitetar som trening mm, saman med andre tilsette. Ei turgruppe beståande av frivillige og busatte flyktningar hadde som mål å komme på toppen av Galdhøgpiggen sommar 2014. Gruppa fortset i 2015 Tilsette i flyktningtenesta er aktive pådrivarar i arbeidet med å få integrert denne gruppa. Utdanning med mål om auka kompetanse både på grunnskule- og vidareutdanning. Det er oppretta ulike tilbod om språkpraksisplassar, og tenesta jobbar aktivt med å forbetre ordninga rundt språkpraksis. Nedsett funksjonevne: Følgjande er nedfelt i kommunen sitt tilsetjingsreglement: Arbeidstakar som har fått nedsett arbeidsevne skal vurderast omplassert til stillingar som vedkomande vert vurdert kvalifisert for. Ved førerett skal stillingar ikkje lysast ut, men det skal gjerast omplassering. I samsvar med IA- avtale og oppfølgingsrutinane er det i løpet av dei siste åra gjort ei rekke omplasseringar som har ført til at tilsette har fått nye varige arbeidsplassar og er blitt hindra å bli utstøytt frå arbeidslivet. Pr. i dag har vi ikkje registrert omfanget av dette, det vert teke inn i retningslinjene for rapportering av likestillingsarbeidet i kommunen. Handbok helse, miljø og tryggleik Handbok for helse- miljø og tryggleik vart sist oppdatert etter ny IA-avtale januar 2014. Hovudverneombod /verneombod: Hovudverneombodet si viktigaste rolle er å vera talerøyr for arbeidstakarane i verneog arbeidsmiljøspørsmål. Kommunen har 16 verneområde. Alle verneomboda har gjennomført 40-timar kurs. Bedriftshelsetenesta er sentral i tilrettelegging av kursa og samlingane. Verneomboda har årleg samling i januar saman med leiarar og tillitsvalde, der tema er budsjett, orientering om aktuelle saker og HMT-arbeid, NAV deltek og orienterer om aktuelle saker. Hovudverneombod er ansvarleg for samlingar med verneomboda. Verneombod saman med leiar utfører vernerunde og samarbeidar i arbeidet med HMT-plan som vert lagt fram i HHT-årshjulet. Arbeidsmiljøutvalet Utvalet hadde 3 møte i 2014 og handsama 8 saker.

Medarbeidarsamtale Samtalane skal gjennomførast for tilsette i meir enn 20% stilling. Det vart gjennomført samtalar for 85% av desse. Varsling Som ein del av kvalitetsutviklingsarbeidet innførte kommunen i 2008 retningsliner for varsling. Retningslinene er innarbeidd i kommunen sitt arbeidsreglement, etiske retningsliner og introduksjon av nytilsette. Det var ingen saker til varslingssekretariatet i 2014. AKAN Sogndal kommune har utarbeida personretta/individuelle rutinar for AKAN-arbeidet. Det har i 2013 ikkje vore meldt inn saker. Røyke-kutt. Det vart pr. 01.07.2010 innført røykfrie kommunale område, og tilbod om røykestoppkurs er eirt fast tilbod til tilsette som måtte ønskje dette.. Tilsettedag Det vert gjennomført tilsettedag kvart 2. år. Neste tilsettedag i 2015. Introduksjonskurs. Det vert arrangert introduksjonskurs for alle nytilsette 2 gonger i 2014. «Saman om ein betre kommune» Kommunen deltek i KMD sitt nasjonale prosjekt «Saman om ein betre kommune» med prosjektperiode 2013 2015. Vi ønskjer å oppnå følgjande gjennom prosjektet: Vi har betra rekrutteringa gjennom ein heilskapleg strategi for omdømebygging. Vi har betre rekruttering til pleie/omsorgssektoren og barnevern. Vi beheld tilsette - dei er stolte av arbeidsplassen sin. Vi tek i bruk den arbeidskraftreserven flyktningane representerer. Kommunen vert sett på som ein attraktiv læreplass for ungdom. Vi har skapt eit godt omdøme gjennom å levere gode resultat og formidle desse og Vi har skapt ein kultur for å fortelje dei gode forteljingane hjå politikarar, tilsette og tillitsvalde. Kompetanseplan Kompetansekartlegging og utarbeiding av ny overordna kompetanseplan for kommunen er ein vesentleg del av prosjektet «Saman om ein betre kommune». Kompetansekartlegging vert gjort for å bli bevisst på kva for ressursar kommunen har, og for å ha eit grunnlag for god kompetansestyring i samsvar med kommunen sine kompetansebehov. I etterkant av kartlegginga vil ein starte arbeid med å lage ny kompetanseplan for kommunen.

Rapport internkontroll 2014 Bakgrunn I følgje Kommunelova 23 nr. 2 skal rådmannen syte for at administrasjonen sitt arbeid er i samsvar med lover, forskrifter og overordna instruksar og at det vert gjennomført forsvarleg kontroll med verksemda. Føremålet med internkontrollen er å sikre - kvalitet og effektivitet i tenesteproduksjonen - heilskapleg styring og riktig utvikling - godt omdøme og legitimitet - at vil følgjer lover og reglar. Eit av 10 på topp punkta i økonomiplanen er at vi skal ta i bruk eit kvalitetssystem for alle tenester og forvaltning i heile kommunen. Samandrag Følgjande tiltak er gjennomført: - Arbeidet med å etablere eit kvalitetssystem er sett i gang i alle delar av kommunen og omfattar tenesteomtalar, relevante planar og lover, system for avviksmelding, risikoanalyse og internt tilsyn. - Alle einingane har fått opplæring i å melde og handsame avvik elektronisk og gjennomføre risikovurderingar, og ordninga er teke i bruk. - Det er utarbeidd årshjul for internkontroll, der årleg revisjon av prosedyrar, oppdatering av einingane sine risikobilete, gjennomføring av risikovurderingar, brukargranskingar og internt tilsyn ligg inne som faste aktivitetar. - Det er utarbeidd retningsliner for interne tilsyn. - Alle einingane har gjennomført eit kurs i informasjonstryggleik og personvern. - Vi har gjennomført eigenkontroll knytt til informasjonstryggleik og personvern. Årshjul for internkontroll Kvartal 1. kvartal - evaluering 2. kvartal oppfølging 3. kvartal forbetring 4. kvartal - planlegging Tiltak Medarbeidarkartlegging anna kvart år Kartlegging av eininga sitt risikobilete og årlege risikovurderingar Overordna risikovurdering og leiinga sin gjennomgang av informasjonstryggleik. Gjennomføring av interne tilsyn HMT, barnehagelova m.m. Oppdatere rutinar og prosedyrar Gjennomføre risikoanalyse som ein del av HMT planen Vurdere forbetringsområde Plan for analysar, risikovurderingar og forbetringsområde neste år. Val av område for interne tilsyn neste år. Val av tenesteområde for internt tilsyn knytt til HMT (AMU). 1

Kvalitetsutvalet Rådmannen oppnemnde i 2012 eit kvalitetsutval som har til hovudoppgåve å hjelpe rådmannen på overordna nivå i det førebyggjande og kvalitetsfremjande arbeidet i kommunen. Dette omfattar mellom anna dokumentstyring, avvikshandtering, risikovurderingar og interne tilsyn. Kvalitetsutvalet skal mellom anna - sjå til at kvalitetssystemet fungerer etter føremålet og at forbetringar vert gjennomført - vidareutvikle felles forståing av omgrepa som vert nytta i kvalitetsutvalet - revidere og utvikle felles reglar og retningsliner som vedkjem kvalitetsarbeidet i kommunen - sette mål og prioritere oppgåver og satsingsområde innanfor kvalitetsarbeidet. Utvalet har slik samansetjing - Kommunalsjef for stab- og støttefunksjonar (leiar) - Personvernombod og systemansvarleg for kommunen sitt elektroniske kvalitetssystem - Ein representant for oppvekstsektoren - Ein representant for helse/sosial- og pleie/omsorgssektoren - Ein representant for teknisk sektor - Ein representant for støtteeining økonomi og personal - Ein tillitsvald. Eit prioritert område i 2014 har vore informasjonstryggleik og personvern, og det er gjennomført kurs på alle eininga med dette som tema. Andre saker i kvalitetsutvalet har vore retningsliner for interne tilsyn, oppfølging av tilsyn frå Datatilsynet og Norsk Helsenett og planlegging av oppgradering av det elektroniske kvalitetssystemet. Det er etablert ei ordning med superbrukarar for det elektroniske kvalitetssystemet for alle einingane, og kvalitetsutvalet held møte med desse 2-3 gonger for året. 2

Viktige element i eit internkontrollsystem er dokumentstyring, avvikshandtering og risikoanalyse. Det elektroniske kvalitetssystemet vi har teke i bruk, har modular for desse prosessane. Oversynet nedanfor syner dei dokumenta (prosedyrar, retningsliner, planar m. m), hendingane (avvika) og risikovurderingane (ROS) som er lagt inn i kommunen sitt elektroniske kvalitetssystem. Eksterne tilsyn Vi har hatt følgjande eksterne tilsyn i 2014: Tilsynsmynde/tema Resultat/avvik Merknader Datatilsynet: Informasjonstryggleik og personvern. Vi hadde ikkje gjennomført risikovurdering av datasystem og hadde ikkje datahandsamaravtalar med Avvika er lukka. Norsk Helsenett: Styringssystem og tekniske løysingar i kommunen som skal sikre informasjonstryggleiken og integriteten av helsenettet. Arbeidstilsynet: Psykososialt arbeidsmiljø barnevern. Fylkesmannen: Oppfølging av hjelpetiltak barnevern. alle eksterne leverandørar. Vi hadde eitt avvik knyt til tekniske løysingar. Vi har ikkje eit forsvarleg psykososialt arbeidsmiljø i Sogn barnevern. Vi sikrar ikkje forsvarleg oppfølging av hjelpetiltak. Avviket er lukka. Avviket er lukka. Men arbeidet med å sikre eit forsvarleg arbeidsmiljø vil halde fram i 2015. Arbeidet med å lukke avviket er sett i gang med frist 1. halvår 2015. 3

Fylkesmannen: Eleven sitt psykososiale arbeidsmiljø Kvåle skule. Fylkesmannen: Introduksjonslova flyktningtenesta, NAV og norskopplæringa. Fylkesmannen: Sjølvmeldingstilsyn av legemiddelhandtering for heimetenestene til psykisk utviklingshemma. Fylkesmannen: Tildeling og gjennomføring av kvalifiseringsprogrammet. Vi hadde ingen avvik Vi har ikkje klart å gi eit heildagstilbod i samsvar med lova. Vi hadde ingen avvik. Vi manglar rutinar for å sikre at brukarane får informasjon om programmet. Avviket er lukka. Avviket er lukka. DSB: Dokumenttilsyn knytt til førebyggande brannvern Sogn brann og redning. For lite ressursar i høve til tal pålagde tilsyn. Avviket er lukka. Internkontrollen syner at det er behov for bygningsmessige utbetringar innanfor fleire tenesteområde. Utover dette har ikkje Internkontrollen avdekka andre tilhøve som vil få konsekvensar for kvaliteten på tenestene. Interne tilsyn Interne tilsyn i Sogndal kommune omfattar: 1. Internt tilsyn knytt til HMT (arbeidsmiljølova) 2. Kommunen sitt tilsyn med barnehagane i kommunen (barnehagelova). 3. Andre interne tilsyn som omfattar all kommunal verksemd. Interne tilsyn er ein del av kommunen sin internkontroll saman med risikovurderingar, melding og handsaming avvik og dokumentstyring, og det er utarbeidd retningsliner for tilsyna. Interne tilsyn er ein systematisk gjennomgang av aktivitetane våre for å sikre at desse er i samsvar med dei prosedyrane vi har i kommunen sitt kvalitetssystem, og at prosedyrane tilfredsstiller alle aktuelle krav i høve til lover, forskrifter og standardar. Føremålet er å sjå om verksemda er i samsvar med gjeldande regelverk samt å få auka kunnskap om eigen praksis. Gjennom internt tilsyn skal vi syte for at dei lover og forskrifter som gjeld for tenesteområdet, er tilgjengeleg for alle sikre at tilsette har tilstrekkeleg kunnskap om systematisk arbeid innan fagområdet syte for at tilsette medverkar, slik at samla kunnskap og erfaring vert nytta (læringssløyfe) sikre at vi kartlegg farar og problem og vurderer risiko og set inn naudsynte tiltak set i verk rutinar for å avdekke, rette opp og førebyggje avvik sikre at internkontrollen fungerer som føresett. 4

I arbeidet vil vi leggje vekt på læringseffekten og få fram dei gode døma. Kvalitetsutvalet skal vere ein ressurs for eininga både i gjennomføring og oppfølging av interne tilsyn. I 2014 er det gjennomført internt tilsyn knytt til HMT (Arbeidsmiljølova) i Kjørnes barnehage. Tema for tilsynet var korleis barnehagen jobbar med IA avtalen og oppfølging av sjukefråvær. Det var semje om følgjande oppfølgingspunkt etter tilsynet: - Oppdatere og få på plass informasjon og rutinar i HMT-perm - Informere om faldaren «Er du sjukmeld» på eit personalmøte - Nytte arbeidsmiljøgruppa til å drøfte tillretteleggingsaker på systemnivå, ikkje nødvendigvis på personnivå - Med utgangspunkt i kommunen sin overordna IA plan og barnehagen sin HMT plan lage sin eigen IA plan, eventuelt få mål og tiltak inn i HMT plan. Få fram fokusområde og vere konkret på handling. Arbeidet med oppfølging etter tilsynet er sett i gang. For 2015 er det gjort vedtak om gjennomføring av følgjande interne tilsyn: - Tilsyn knytt til HMT i Furuli, Kyrkjebakken og Notsete barnehage - Tilsyn med tema informasjonstryggleik og personvern på Trudvang skule - Tilsyn med tema implementering av system for internkontroll på tenesteeining plan og næring. Brukargranskingar Vi nyttar brukargranskingar mellom brukarar og deltaking i effektiviseringsnettverk for å få informasjon om kvaliteten i tenesteproduksjonen, og som ein del av grunnlaget for internkontroll. Tema for dei årlege brukargranskingane går fram av økonomiplanen. Det er ikkje gjennomført brukargranskingar i 2014. Informasjonstryggleik Leiinga skal årleg gå gjennom tryggleiksmål, tryggleiksstrategi og organisering av informasjonssystem. Leiinga skal kontrollere at desse er i samsvar med kommunen sine behov og eventuelt oppdatere mål, strategiar og organisering. Krav om ein årleg gjennomgang av informasjonstryggleik er heimla i Personopplysningslova m/forskrift. Overordna mål, tryggleiksmål og tryggleiksstrategi går fram av kommunen si handbok for informasjonstryggleik. Det er òg utarbeidd rutinar for årleg gjennomgang. Gjennomgangen skal sikre at vi har rett nivå på mål og strategiar vi er organisert på ein føremålstenleg måte vi har naudsynte prosedyrar for informasjonstryggleik vi har oversyn over informasjonssystem som handsamar personopplysningar vi har rett nivå på tekniske løysingar tilsette som handsamar personopplysningar, har nok kompetanse 5

Gjennomføring av kontrollen Område Resultat Merknader/tiltak Risikovurdering av informasjonssystem og kartlegging av ikt avdelinga sitt risikobilete knytt til informasjonstryggleik. Vi har gjennomført risikovurdering av 16 informasjonssystem som handsamar personopplysningar. Avvik meldt i kommunen sitt elektroniske kvalitetssystem. Oversyn over informasjonssystem som handsamar personopplysningar jf. krav i Personopplysningslova. Dei viktigaste funna: - Fagsystem som ikkje er arkivgodkjende (krev papirarkiv). - Feil eller mangelfull datatilgang. - Manglande kjennskap til kommunen sitt ikt reglement. - Sikker utskrift/handtering av dokument med personopplysningar. Det er få avvik knytt til informasjonstryggleik, og registreringa gir oss ikkje eit godt nok oversyn (statistikk) over omfanget. Vi manglar informasjon om 4 fagsystem. - Lage oversyn over fagsystem med informasjon om kva som er godkjend for elektronisk arkiv, kva for system der vi har teke dette i bruk, og kva som eventuelt vil skje med dei andre fagsystema. Lage prosedyre for overgang til elektronisk arkiv og ein framdriftsplan med kostnadsoverslag for dette. - Revidere og implementere retningsliner for delegasjon og rutinar for datatilgang. - Informasjon om kommunen sitt internkontrollarbeid vert innarbeidd i retningsliner for informasjon til nye tilsette (ikt reglement og kommunen sitt kvalitetssystem). - IKT avdelinga utarbeidar eit framlegg til passord strategi for kommunen. - IKT avdelinga vil risikovurdere bruk av heimekontor, bruk av innleidd personell og handverkarar, periodiske stikkontrollar og lagring av data ved overgang til nye system. Vi skal gå gjennom dei rutinane vi har, og vurdere endring/betre implementering. Leggje inn informasjon om dei vi manglar. Skjema for melding til personvernombod vert revidert, slik at vi få med dei opplysningane vi treng i samleskjema. Risiko- 6

Konfigurasjonskart tekniske løysingar. Datahandsamaravtalar Opplæring jf. krav i personopplysningslova. Ingen merknader. Vi manglar framleis datahandsamavtalar frå leverandør av to fagprogram. I forkant av risikovurderingane vart det gjennomført internt kurs i datatryggleik og personvern på alle einingane. Dei aller fleste tilsette som handsamar personopplysningar, var med på eit slikt kurs. vurdering av dei siste datasystema vert gjennomført i løpet av 2015. Avviket er lukka. Konklusjon Med utgangspunkt i at planlagde tiltak vert gjennomført, konkluderer rådmannen med at vi har rett nivå på mål og strategiar vi er organisert på ein føremålstenleg måte vi har naudsynte prosedyrar for informasjonstryggleik vi har oversyn over informasjonssystem som handsamar personopplysningar vi har rett nivå på tekniske løysingar tilsette som handsamar personopplysningar har nok kompetanse. 7

Vedlegg nr 4. SOGNDAL KOMMUNE Me byggjer framtida Grunnskulerapport 2014 - Utgangspunkt for utvikling og fornying I følgje opplæringslova 13-10 skal det utarbeidast ein årleg rapport om tilstanden i grunnskuleopplæringa knytt til læringsresultat, fråfall og læringsmiljø. Den årlege rapporten skal drøftast av skuleeigar. Dialogmøte: 29.04.2015 Kommunestyret: 30.04.2015

Innhald 1.0 Bakgrunn... 3 1.1 Nasjonale mål... 3 2.0 Hovudområde, indikatorar og resultatmål... 4 2.1 Elevar og undervisningspersonale... 4 2.2 Lærartettleik... 4 2.3 Ressursar økonomi... 5 2.4 Økonomisk resultat... 5 2.5 Vurdering... 5 2.6 Læringsmiljø... 6 2.7 Læringsmiljø i Sogndal kommune (5.-) 7. og 10. steg 2014... 6 2.8 Vurdering læringsmiljø... 7 2.9 Resultat - Nasjonale prøver... 7 2.10 Nasjonale prøver 5. steg i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk... 7 2.11 Nasjonale prøver 8. steg i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk... 8 2.12 Nasjonale prøver 9. steg i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk... 8 2.13 Resultat - karakterar, eksamen og grunnskulepoeng.... 8 2.14 Standpunktkarakterar i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk... 8 2.15 Eksamenskarakterar i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk... 9 2.16 Grunnskulepoeng i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk... 9 2.17 Vurdering læringsresultat... 9 2.18 Gjennomføring overgangar... 9 2.19 Overgang mellom grunnskule og vidaregåande skule i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk.... 10 2.20 Spesialundervisning... 10 2.21 Spesialpedagogisk bruk i Sogndal kommune, historisk... 10 3.0 Resultat per skule historisk presentasjon... 11 3.1 Fjærland oppvekstsenter... 11 3.2 Norane skule... 13 3.3 Kaupanger skule... 15 3.4 Trudvang skule... 17 3.5 Kvåle skule... 18 4.0 Resultat utviklingsoppgåver... 21 5.0 System for oppfølging... 22 6.0 Oppsummering... 23 7.0 Resultatmål 2015... 24 8.0 Sogndalsskulen.. 26 2

1.0 Bakgrunn I følgje opplæringslova 13-10 skal det utarbeidast ein årleg rapport om tilstanden i grunnskuleopplæringa knytt til læringsresultat, fråfall og læringsmiljø. Den årlege rapporten skal drøftast av skuleeigar. I følgje departementet bør rapporten knytast til dei måla og indikatorane for kvalitet som går fram av St.meld. nr. 31 (2007 2008) Kvalitet i skulen. 1.1 Nasjonale mål Alle elevar som går ut av grunnskulen, skal meistre grunnleggjande dugleikar som gjer dei i stand til å delta i vidare utdanning og arbeidsliv. Alle elevane skal inkluderast og oppleve meistring. Frå St.meld. nr. 31 Kvalitet i skulen. I tillegg kan rapporten omtale andre tilhøve som skuleeigar meiner er føremålstenleg ut i frå lokale behov. I Sogndal kommune sin rapport om grunnskulen vert det, i tillegg til UDIR sine krav, rapportert på dei politiske resultatmåla som ligg i økonomiplanen. I første del syner rapporten resultat for kommunen på ressursar, læringsmiljø, læringsresultat, gjennomføring og spesialundervisning. I andre del kjem den einskilde skule sine resultat, vurderingar og oppfølging. I tredje delen kjem rapportering på resultatmåla. Den årlege rapporten om grunnskulen er ein del av skulen sitt kvalitetssystem jf. strategisk skuleplan 2013 2017, og skal vere ein del av grunnlaget for dialogmøtet kvart år. 3

2.0 Hovudområde, indikatorar og resultatmål 2.1 Elevar og undervisningspersonale Om Elevar og undervisningspersonale Utdanningsdirektoratet tilrår at skuleeigarane tek med desse indikatorane i tilstandsrapporten: - Talet på lærarar og lærarårsverk - Lærartettleik Tal elevar og lærarårsverk Indikatoren «tal elevar» viser talet på elevar som er registrerte ved grunnskulane per 1. oktober kvart år. Indikatoren «sum årsverk for undervisningspersonalet» viser sum årsverk for undervisningspersonalet. Summen inkluderer lærarårsverk til undervisning og lærarårsverk som vert nytta til andre oppgåver enn undervisning. Årsverka er berekna ved å dividere årstimar på årsramma. Det er nytta 741 timar på barnesteget og 656 timer på ungdomssteget. I ndikatorar og nøkkeltal ( Haust 2011-2011-12 2012-13 2013-14 2014-15 14) Tal elevar 959 952 938 942 Årsverk for undervisningspersonale 85,7 93,2 91,8 88,3 Kjelde: GSI 2.2 Lærartettleik Indikatoren viser gjennomsnittleg lærartettleik på 1.-4. steg, 5.-7.steg og 8.-10. steg. Lærartettleik vert berekna med utgangspunkt i forholdet mellom elevtimar og lærartimar, og gir informasjon om storleiken på undervisningsgruppa. Indikatoren inkluderer timar til spesialundervisning og timar til særskilt norskopplæring for språklege minoritetar. Lærartettleik Sogndal kommune samanlikna geografisk I ndikatorar og nøkkeltal Sogndal kom m une Kom m unegr. 8 Nasjonalt Lærartettleik 1.-4. steg 12,7 13,8 13,6 Lærartettleik 5.-7. steg 11,3 13,2 13,2 Lærartettleik 8.-10. steg 14,9 15,1 14,4 Kjelde: Gsi 4

2.3 Ressursar økonomi Indikatoren viser korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskule, skulelokale og skuleskyss (202, 222, 223), per elev. I ndikatorar og 2011 2012 2013 2014 Kom m unegr 8 nøkkeltal 2014 Driftsutgifter pr. elev 93 633 96 820 100 910 105 427 101 861 I denne indikatoren inngår følgjande delskåre: - Korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskuleundervisning per elev - Korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskulelokale og skyss per elev I ndikatorar og nøkkeltal Korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskuleundervisning per elev Korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskulelokale og skyss per elev 2011 2012 2013 2014 Kom m unegr 8 2014 77 151 78 633 79 585 85 811 83 999 16 486 18 187 21 325 19 616 17 862 2.4 Økonomisk resultat Resultatmål: Vi skal ikkje ha avvik i høve til budsjettet Tenesteeining Mindreforbruk Meirforbruk Merknader Kvåle skule 89 000 Trudvang skule 205 000 Kaupanger skule 230 000 Norane skule 89 400 Fjærland skule 71 000 Sum samla 390 400 294 000 For Norane og Fjærland er barnehagen med. SFO er med på dei skulane som har det. For Trudvang skule er vaksne i institusjon med. (oppl.lova 4a-2) 2.5 Vurdering For å kunne gjere samanlikningar mellom kommunar, har SSB gruppert kommunar etter innbyggartal, bundne kostnader og frie inntekter. Kommunegruppe 8 er mellomstore kommunar med lave bundne kostnader per innbyggar og middels frie disponible inntekter. Sogndal kommune ligg i dag noko over Kostragruppa i korrigerte brutto driftsutgifter til grunnskuleundervisning per elev. Gjennomsnittleg gruppestorleik syner at vi har ein større lærartettleik på alle alderstrinn enn Kostragruppa. Vi har dei siste par åra gått noko ned når det gjeld grunnskulepoeng - men fortsatt har vi over landssnittet på resultat for avgangselevane våre. Når det gjeld spesialundervisning ligg vi høgt og godt over Kostragruppa, men vi har hatt ein prosentvis nedgang dei siste åra. Det er eit mål å få meir av spesialundervisninga over på tilpassa opplæring. 5

Samla sett har skulane eit mindreforbruk på kr 96 400 i 2014. 2.6 Læringsmiljø Om læringsmiljø Alle elevar og lærlingar skal inkluderast og oppleve meistring. Skuleeigarar og skuleleiarar er pålagt å gjennomføre elevundersøkinga for elevar på 7. og 10. steget. Ved nokre av skulane vert elevundersøkinga gjennomført også på andre steg. Eit utval av spørsmåla i elevundersøkinga er sett saman til indeksar som ligg i skuleporten. Kva fortel tala? Resultata vert her presentert grafisk med fargekodar for kommunen og kvar skule. Fargane seier noko om resultat i høve til mål: Grøn er særs godt resultat betre enn det som var målet. Gult er eit godt resultat i samsvar med eller litt betre enn det som var målet Oransje er og eit akseptabelt resultat men under landssnittet og område vi skal «halde auge med». Raudt krev tiltak. I presentasjonen er det teke omsyn til at avviket må vere signifikant i høve til målet det vil seie 0,2 eller meir for ein 3 poeng skala og 0,3 eller meir på ein 5 eller 6 poeng skala. På nasjonale prøvar har vi ein annan poengskala. Her må vi vera likt eller inntil 2 poeng over gjennomsnittet for å kunna seia at resultatet er godt (gult) og 3 poeng eller meir for å kunna seia at resultatet er særs godt (grønt). Tilsvarande på resultat under gjennomsnitt; 1 eller 2 poeng under= oransje, 3 eller meir under= raudt. 2.7 Læringsmiljø i Sogndal kommune (5.-) 7. og 10. steg 2014 Resultatmål: 1. Elevane sin trivsel skal minst ligge på landssnittet 2. Vi skal ha ein skule med null-toleranse for mobbing 7. trinn Skuleåret 2013-2014 Skuleåret 2014-2015 Kommune Fylke Land Kommune Fylke Land Trivsel 4,6 4,4 4,4 4,6 4,4 4,4 Støtte frå lærarane 4,4 4,4 4,3 4,7 4,5 4,4 Støtte heimanfrå 4,3 4,3 4,3 4,5 4,4 4,4 Fagleg utfordring 3,8 3,9 3,9 4,2 4,0 4,0 Vurdering for læring 3,8 3,9 3,8 4,1 4,0 3,9 Læringskultur 3,7 3,8 3,8 4,2 4,1 4,1 Meistring 3,9 4,0 4,0 4,1 4,1 4,1 Motivasjon 3,7 3,9 3,9 4,1 3,9 4,0 Elevdemokrati og 3,6 3,8 3,7 4,0 3,8 3,8 medverknad Felles reglar 4,3 4,3 4,3 4,5 4,4 4,3 Mobbing på skulen* 1,2 1,3 1,3 1,3 1,3 1,2 * I tabellen tyder eit resultat ned mot verdien 1 at det er lite mobbing på skulen. 6

10.trinn Skuleåret 2013-2014 Skuleåret 2014-2015 Kommune Fylke Land Kommune Fylke Land Trivsel 4,4 4,3 4,2 4,5 4,2 4,2 Støtte frå lærarane 4,2 4,0 3,9 4,3 4,1 4,0 Støtte heimanfrå 4,1 3,9 3,9 4,0 4,1 4,0 Fagleg utfordring 4,2 4,1 4,1 4,4 4,2 4,2 Vurdering for læring 3,5 3,3 3,2 3,5 3,3 3,2 Læringskultur 3,7 3,5 3,4 4,0 3,9 3,7 Meistring 4,1 4,0 3,9 4,1 4,0 4,0 Motivasjon 3,8 3,5 3,5 3,7 3,5 3,5 Elevdemokrati og 3,7 3,3 3,2 3,8 3,4 3,2 medverknad Felles reglar 4,0 4,0 3,8 4,0 4,0 3,9 Mobbing* 1,1 1,2 1,3 1,1 1,2 1,2 Yrkes- og utdanningsrettleiing 4,1 3,8 3,7 3,7 3,8 3,8 * I tabellen tyder eit resultat ned mot verdien 1 at det er lite mobbing på skulen. Elevundersøkinga er gjennom ført på 5. 7.steget i Norane og Fjærland, på 7. og 10. steget på Kvåle og Kaupanger 7. Trudvang har ikkje 7. steg 2.8 Vurdering læringsmiljø Skulane har over tid levert svært gode resultat når det gjeld læringsmiljø. 2.9 Resultat - Nasjonale prøver Om resultat: Alle elevar som går ut av grunnskulen, skal meistre grunnleggande dugleikar. Dette er dugleikar som gjer dei i stand til å delta i vidare utdanning og i arbeidslivet. Scalapoenga er endra frå 2013 til 2014. Frå 2014 er gjennomsnittet for landet 50 for 5. og 8. steget og 54 for 9.steget. Resultatmål: Gjennomsnittleg resultat for lesing, rekning og engelsk for 5., 8. og 9. årssteg skal minst liggje på landsnittet. 2.10 Nasjonale prøver 5. steg i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk Indikatorar og nøkkeltal Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Sogn og Fjordane 2014 Nasjonalt 2014 Engelsk 2,1 2,0 50 49 50 Lesing 2,2 2,0 50 49 50 Rekning 2,2 2,1 54 51 50 7

2.11 Nasjonale prøver 8. steg i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk Indikatorar og nøkkeltal Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Sogn og Fjordane 2014 Nasjonalt 2014 Engelsk 3,2 3,1 50 50 50 Lesing 3,3 3,3 51 50 50 Rekning 3,5 3,5 52 51 50 2.12 Nasjonale prøver 9. steg i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk Indikatorar og nøkkeltal Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2013 Sogn og Fjordane 2013 Nasjonalt 2013 Engelsk x x x x x Lesing 3,7 3,7 56 54 54 Rekning 3,9 3,7 58 55 53 Det er ikkje nasjonal prøve i engelsk for 9. steget 2.13 Resultat - karakterar, eksamen og grunnskulepoeng. Om karakterar: Standpunktkarakterar og karakterar frå eksamen i grunnskulen og vidaregåande opplæring utgjer sluttvurderinga. Denne vurderinga gir informasjon om kompetansen eleven har oppnådd i faget. 2.14 Standpunktkarakterar i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk Indikatorar og nøkkeltal Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Sogn og Fjordane 2014 Nasjonalt 2014 Engelsk skriftleg st.p 4,4 4,0 4,1 4,0 4,0 Engelsk munnleg st.p 4,6 4,3 4,3 4,2 4,2 Matematikk st.p 4,1 3,9 3,8 3,7 3,5 Norsk hovudmål st.p 4,1 3,9 4,1 3,9 3,8 Skala 1-6 8

2.15 Eksamenskarakterar i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk Indikatorar og nøkkeltal Sogndal 2012 Sogndal 2013 Sogndal 2014 Sogn og Fjordane 2014 Engelsk skriftleg eksamen 4,0 4,1 3,9 3,8 3,7 Engelsk munnleg eksamen 5,2 4,5 4,9 4,6 4,4 Matematikk skriftleg eksamen 3,5 3,4 3,4 3,1 3,0 Matematikk munnleg eksamen Norsk hovudmål skr. eksamen Skala 1-6 4,8 Ikkje off.l 4,2 4,2 4,0 4,1 3,3 3,8 3,6 3,4 Nasjonalt 2014 2.16 Grunnskulepoeng i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk Om grunnskulepoeng: Grunnskulepoeng er eit mål for det samla læringsutbyttet for elevane som får sluttvurdering med karakterar. Karakterane blir brukte som kriterium for opptak til vidaregåande skule. Grunnskulepoeng er rekna ut som summen av dei avsluttande karakterane til elevane, delt på talet på karakterar og multiplisert med 10. Indikatorar og nøkkeltal Sogndal Sogndal Sogndal Sogn og Nasjonalt 2012 2013 2014 Fjordane 2014 2014 Grunnskulepoeng gj.snitt 43,5 42,2 41,9 41,5 40,4 2.17 Vurdering læringsresultat Skulane i Sogndal har over tid levert svært gode læringsresultat og har kome høgt opp på rangeringslista i nasjonale samanlikningar av skuleresultat. 2.18 Gjennomføring overgangar Om overgang frå grunnskulen til vidaregåande opplæring (prosent): Prosentdelen av elevkullet som er registrert i vidaregåande opplæring same året som uteksaminering frå grunnskule 9

2.19 Overgang mellom grunnskule og vidaregåande skule i Sogndal kommune historisk og samanlikna geografisk. Indikator og nøkkeltal Sogndal 2013 Sogndal 2014 Sogn og Fjordane 2014 Overgang frå grunnskule til vgo. 96,9 98,9 99,2 98,0 2.20 Spesialundervisning Nasjonalt 2014 I St. Melding nr 16 (2006-2007) går det fram at tidleg innsats er vesentleg for å betre dugleikar og fagleg utvikling hos elevane. Kartlegging av dugleiksnivået til elevane må følgjast opp med tiltak for dei som har behov for ekstra opplæring frå første stund. Den spesialpedagogiske innsatsen kan her vere sentral. 2.21 Spesialpedagogisk bruk i Sogndal kommune, historisk 2012 2013 2014 Tal elevar med spesialundervisning 134 130 116 Tal elevar med spesialundervisning i prosent 14,1 % 13,9% 12,3 Del av lærartimane til spesialundervisning 29,6 25,2 21,5 Kjelde: Gsi Trendanalyse 2010-2014. Andel elevar som får spesialundervisning etter enkeltvedtak fordelt etter alderssteg. (kjelde: gsi) Vurdering Det er stadig viktig å ha fokus på omfang og innhald i spesialundervisninga. Det er mange «drivarar» som kan vere årsak til framleis auka omfang. Kommunane i Sogn regionråd har «system for styrka læring» som satsingsområde der mindre spesialundervisning og auka læringsutbytte er ei målsetjing. 10

3.0 Resultat per skule historisk presentasjon 3.1 Fjærland oppvekstsenter ELEVUNDERSØKING (samla for 5.-7.kl.) Fjærland Nasjonalt Fjærland Nasjonalt 2013 2013 2014 2014 Trivsel 4,3 4,4 4,2 4,4 Støtte frå læraren 4,5 4,3 4,6 4,4 Støtte heimanfrå 4,3 4,3 4,4 4,4 Faglege utfordringar 3,6 3,9 3,6 4,0 Vurdering for læring 3,5 3,8 3,9 4,0 Læringskultur 3,5 3,8 3,8 4,1 Mestring 3,7 4,0 3,9 4,1 Motivasjon 3,4 3,9 3,6 4,0 Elevdemokrati og medvirkning 3,7 3,7 3,8 3,8 Felles reglar 4,1 4,3 4,4 4,3 Mobbing på skulen 1,3 1,3 1,5 1,2 Tal elevar som har opplevd mobbing 2-3 gonger i månaden eller oftare (prosent) 5,4 10,5 4,7 Elevundersøkinga Med unnatak av trivsel og mobbing på skulen har vi betra resultatet sidan førre år på samtlege indikatorar, sjølv om vi ligg under landsnittet på fleire av dei. Vi har hatt ein grundig gjennomgang av resultatet med klassen, og fått synleggjort på ein god måte elevane sine eigne vurderingar innan kvar kategori. Elevane har sett fokus på positive og negative resultat i undersøkinga, og dei har bestemt eigne forbetringsområde: tiltak knytt til trivsel og mobbing. Dei tilsette støttar opp om desse to områda, samstundes som vi held fokus på vurdering for læring, læringskultur, meistring og motivasjon. Dette er område vi har hatt særleg fokus på og som vi ser har gjeve positivt resultat samanlikna med 2013. Kollegiet har arbeidd med lærarrolla og klasseleiing; relasjons-, didaktisk og leiingskompetanse. Dette arbeidet held fram og vert ein del av Sogndalsskulen sitt utviklingsområde: Heilskapleg læringsmiljø med vekt på lærarrolla. Dette arbeidet har i seg fleire av hovudområda elevundersøkinga kartlegg. Ein slik utviklingsprosess lyt arbeidast med over lang tid for å oppnå varige resultat eller endringar, og der Fjærland skule er midt i denne prosessen. Nasjonale prøvar 5.steget Fjærland Land Fjærland Land Fjærland Land Fjærland Land 2011 2011 2012 2012 2013 2013 2014 2014 Norsk lesing 2,6 2 1,3 2 1,6 2 53 50 Engelsk 1,2 2 2,0 2 41 50 Rekning 2,4 2 1,8 2 2,8 2 55 50 11

Læringsutbytte (nasjonale prøver) I lesing og matematikk er skulen sitt resultat over landssnittet, medan det ligg under i engelsk. Sidan 2012 har skulen hatt særleg fokus på arbeid med grunnleggjande ferdigheiter, i lys av resultata på dei nasjonale prøvane; organisering og ressursbruk, pedagogiske arbeidsmåtar. Den viktigaste hovudsatsinga kan oppsummerast som «tidleg innsats», frå 1.trinnet. Det vert gjennomført intensivkurs i lesing, tilbod til aktuelle elevar i 1. til 7.trinnet, vektlagt repetert lesing i både norsk, engelsk og matematikk, stort fokus på leseforståing, fokus på rett bruk av omgrep i undervisninga, samt IKT som læringsressurs. Hovudsatsinga som nemnt under elevundersøkinga vil òg ha innverknad på dette og dertil læringsutbytte for den einskilde elev. Arbeidet med dette til no har gjeve resultat, sjølv om det kan vere noko variasjon åra i mellom. 12

3.2 Norane skule Kvalitetsindikatorar 2011 2012 2013 2014 NASJONALE PRØVAR Skule Land Skule Land Skule Land Skule Land Norsk lesing 2,2 2,0 1,3 2,0 1,9 2,0 49 50 Engelsk 2,0 1,5 2,0 1,1 2,0 53 50 Rekning 2,6 2,0 2,0 2,0 1,7 2,0 50 50 Nasjonale prøvar: Resultata frå nasjonale prøvar 2014 for Norane skule viser stor framgong frå tidlegare år samanlikna med resten av kommunen og landet for øvrig. Vi har dei siste åra lege lavt på nasjonale prøvar, dette har me teke tak i og starta gode arbeidsprosessar i høve til lesing og arbeidsmetodar i engelsk og matematikk. Det me har gjort / hatt stor fokus på er: Tidleg innsats på småskulen har lærarane og spes.ped.ansvarleg tileigna seg nyttig kunnskap i bruk av kartleggingsverktøy, her Aski Raski og andre verktøy og arbeidsmetodar som viser gode resultat for lesing. Tidleg innsats når me ser at nokon treng ekstra lesetrening og lesegrupper i kortare periodar. Me har og pussa opp biblioteket vårt og hatt godt samarbeid med biblioteket i Sogndal i høve plassering av bøker, opprydding i bøker og nye bøker i biblioteket vårt. Spesielt for faga engelsk og matematikk har me gjennomgått interne prosessar for å kvalitetssikre arbeidet med desse faga. Arbeida på tvers av alder og med tilpassa fagstoff (les under jmf.fagleg utfordring og mestring) Me samarbeider og ynskjer tettare samarbeid med dei andre skulane i kommunen for å utvikle / utveksle arbeidsmetodar, IKT - arbeidet, vurdering og andre tilnærmingar for fagleg utvikling. Me har stor tru på at arbeid med desse prosessane vil vera med å påverka resultata på nasjonale prøvar og andre kartleggingar i framtida. Me må heile tida vera medvitne om at resultata kan svinga mykje frå år til år sidan elevgrunnlaget er mindre enn i dei andre skulane, men me skal og vera medvitne om å vidareutvikla oss og holda læringstrykket oppe. Me brukar difor desse kartleggingane på resultat over tid. Det som er spesielt interessant er at trivselsundersøkinga og nasjonale prøvar stemmer godt over eins og at ein ser at det som me må arbeida med, er noko som og kom fram i tidlegare undersøkingar. Trivselsundersøkingar Lokale undersøkingar (1-. 4. trinn): Denne undersøkinga skal me ha i april. Lærarane har jamlege samtalar med elevane i 1. 4. klasse, og me har gode rutinar for korleis me tek tak i uønska åtferd. Så langt i år har me hatt lite konfliktar på skulen vår. Det vil likevel bli interessant å sjå om dette stemmer etter me har gjennomført den lokale undersøkinga (i 1. 4. klasse). Elevundersøkinga (5. - 7. trinn) Skulen ligg over landsgjennomsnittet på i alle kategoriar utanom «fagleg utfordring» og «mestring». Nytt av dette skuleåret er at me i større grad enn tidlegare arbeidar meir på 13

tvers av alder. Me har blanda aldersgrupper og ulik fagstoff i einskilde timar, slik at alle skal få eit godt tilpassa utbytte av undervisninga. Eg håpar at me også vidare kan utvikla denne måten og arbeide på, slik at alle elevane får faglege utfordringar som er tilpassa deira ståstad og med det og vil oppleve meir mestring. Dette er og ein arbeidsform elevane til no har opplevd som positiv. Ved å i tillegg til desse punkta og ha fokus på elevmedverknad, er målet at elevane i framtida skal oppleva å ha rett fagleg utfordring, oppleva meir mestring og større elevmedverknad. Indikatorar og nøkkeltal Norane skule Nasjonalt 2013-2014- 2014-2015 2014 2015 Trivsel 4,6 4,8 4,4 Støtte frå lærarane 4,2 4,7 4,4 Støtte heimafrå 4,1 4,4 4,4 Fagleg utfordring 3,5 3,5 4,0 Vurdering for læring 3,6 4,1 4,0 Læringskultur 3,7 4,2 4,1 Mestring 3,8 3,9 4,1 Motivasjon 3,4 4,1 4,0 Elevdemokrati og 3,4 3,9 3,8 medverknad Felles reglar 4,3 4,6 4,3 Mobbing på skulen 1,2 1,1 1,2 Antal elevar som har opplevd mobbing 2-3 gonger i mnd.eller oftare 0,0 4,7 14

3.3 Kaupanger skule ELEVUNDERSØKINGA 2013-2014 2014-2015 7.klasse skule land skule land Trivsel 4,5 4,4 4,8 4,4 Støtte frå lærarane 4,4 4,3 4,9 4,4 Støtte heimanfrå 4,1 4,3 4,9 4,4 Fagleg utfordring 3,5 3,9 4,8 4 Vurdering for læring 3,5 3,8 4,6 3,9 Læringskultur 3,7 3,8 4,9 4,1 Meistring 3,8 4 4,4 4,1 Motivasjon 3,8 3,9 4,6 4 Elevdemokrati og medverknad 3,5 3,7 4,7 3,8 Felles reglar 3,9 4,3 4,8 4,3 Mobbing 1 1,3 1,1 1,2 2013-2014 2014-2015 10.klasse skule land skule land Trivsel 4,4 4,2 4,7 4,2 Støtte frå lærarane 4,4 3,9 4,8 4 Støtte heimanfrå 3,9 3,9 4,3 3,9 Fagleg utfordring 4,1 4,1 4,4 4,2 Vurdering for læring 3,4 3,2 3,8 3,2 Læringskultur 3,9 3,4 4,1 3,7 Meistring 4,2 3,9 4,3 4 Motivasjon 4 3,5 4,2 3,5 Elevdemokrati og medverknad 3,6 3,2 4,3 3,2 felles reglar 4 3,8 4,2 3,9 mobbing 1,1 1,3 1 1,2 Nasjonale prøvar 5. trinn 2014 Skule Land Norsk 48,0 50,0 Engelsk 48,0 50,0 Matematikk 50,0 50,0 Nasjonale prøvar 8. trinn 2014 Skule Land Norsk 55,0 50,0 Engelsk 54,0 50,0 Matematikk 55,0 50,0 15

Nasjonale prøvar 9. trinn 2014 Skule Land Norsk 59,0 54,0 Matematikk 60,0 53,0 Eksamenskarakterar skriftlege fag 2010 2011 2012 2013 2014 skule land skule land skule land skule land skule land Norsk hovudmål 4,0 3,5 3,9 3,4 3,9 3,4 Norsk sidemål 4,2 3,2 3,7 3,3 3,2 3,1 Matematikk 3,1 3,1 Engelsk 4,1 3,8 4,0 3,8 4,1 3,7 Elevundersøkinga : Trivsel og mobbing er godt over målsetjing. Me må fortsetje med dagleg «trykk» og fokus på førebyggjande arbeid. Me har sett inn miljøretta tiltak for 7.klasse 2013/2014 for å heve resultatet når dei kjem i 10.klasse. Denne klassen sine resultat på elevundersøkinga i år ( ikkje offentleg) viser stor forbetring på alle område. Nasjonale prøvar : Me er ikkje nøgde med resultata i 5.klasse, men me må akseptere at det vil variere frå år til år. Me vil setje av meir ressursar til tidleg innsats og intensive lesekurs for å hindre evt. framtidig negativ utvikling. Elles er gjennomsnitt resultat for 5. + 8. + 9.klasse over 7 år : 9,72 og dette er i landstoppen. Det vitnar om kvalitet på opplæringa over tid. Eksamenskarakterar : Me har framifrå resultat i norsk hovudmål og engelsk. I norsk sidemål er me over landssnittet, men ikkje nøgde. Eksamensresultat/oppgåvetypar er gjennomgått i eigen organisasjon og ført til oppjustering av fagplanar for 8.-1 16

3.4 Trudvang skule Me har ikkje gjennomført elevundersøkinga hausten 2014 på vår 5.klasse. Me skal ta den på vårhalvåret 2015 Vår lokale trivselsgransking vart teke for alle elevar i februar 2014, og den synte eit stabilt lågt mobbetal som tidlegare. Alle tilfelle av mobbing og eller uønska åtferd vert teke tak i og handsama med einskildvedtak og oppfølging. Nasjonale prøvar: Skulen scorar over landssnitt på engelsk og matematikk, og på landssnitt i lesing. Skulen er nøgd med resultatet, og ser at dei grepa me gjennomfører i matematikk og engelsk ber frukter. Lesing må me heve oppatt no framover. 17

3.5 Kvåle skule Nasjonale prøvar 8. trinn 2014 Skule Land Norsk 51,0 50,0 Engelsk 50,0 50,0 Matematikk 51,0 50,0 Nasjonale prøvar 9. trinn 2014 Skule Land Norsk 56,0 54,0 Matematikk 58,0 53,0 Eksamenskarakterar skriftlege fag 2010 2011 2012 2013 2014 skule land skule land skule land skule land skule land Norsk hovudmål 3,7 3,5 3,3 3,5 4,1 3,4 3,3 3,4 3,7 3,4 Norsk sidemål 3,6 3,5 3,7 3,2 4,0 3,3 3,4 3,2 3,9 3,1 Matematikk 3,6 3,2 3,5 3,1 3,5 3,1 3,6 3,1 3,4 3,0 Engelsk 3,7 3,8 4,1 3,8 4,0 3,8 4,1 3,8 3,7 3,7 Elevundersøkinga 7.klasse I ndikator og nøkkelt all 2 0 1 3-2 0 1 4 2 0 1 4-2 0 1 5 Sogn og Fj ordane N asj onalt Trivsel 4,7 4,6 4,4 4,4 Støtte fra lærerne 4,4 4,6 4,5 4,4 Støtte hj em m efra 4,4 4,5 4,4 4,4 Faglig utfordring 4,0 4,4 4,0 4,0 Vurdering for læring 4,1 4,0 4,0 4,0 Læringskultur 3,7 4,1 4,1 4,1 Mestring 3,9 4,2 4,1 4,1 Motivasjon 3,9 4,1 3,9 4,0 Elevdem okrati og m edvirkning 3,7 3,9 3,8 3,8 Felles regler 4,4 4,4 4,4 4,3 Mobbing på skolen 1,2 1,4 1,3 1,2 18

Elevundersøkinga 10. klasse I ndikator og nøkkelt all 2 0 1 3-2 0 1 4 2 0 1 4-2 0 1 5 Sogn og Fj ordane N asj onalt Trivsel 4,4 4,5 4,2 4,2 Støtte fra lærerne 4,1 4,2 4,1 4,0 Støtte hj em m efra 4,2 4,0 4,0 3,9 Faglig utfordring 4,2 4,3 4,2 4,2 Vurdering for læring 3,5 3,5 3,3 3,2 Læringskultur 3,6 4,0 3,9 3,7 Mestring 4,1 4,1 4,0 4,0 Motivasjon 3,7 3,6 3,5 3,5 Elevdem okrati og m edvirkning 3,8 3,6 3,4 3,2 Felles regler 4,1 4,0 4,0 3,8 Mobbing på skolen 1,1 1,1 1,2 1,2 Vurdering og oppfølging Nasjonale prøvar Kvåle skule har gode resultat for nasjonale prøvar. I 8.klasse ligg me på landssnittet i engelsk. Me ligg over landssnittet i lesing og rekning. I 9. trinn ligg me noko høgare over landssnittet i både lesing og rekning. Utfordringane for skulen, vert å oppretthalde desse gode resultata. Me må vidareutvikla arbeidsmetodar i klasserommet både med tanke på læringstrykk, arbeidsro, klasseleiing og utviklingsarbeidet vårt må vidareførast med kjenneteikn på god undervisning. Eksamenskarakterar Resultata for 2014 viser også gode eksamensresultat for Kvåle Skule. Me er likt med landssnittet i engelsk, medan me i matematikk er 0,4 over landssnittet. I skriftleg norsk hovudmål er me 0,3 over landssnittet medan me i skriftleg norsk sidemål er heile 0,8 over landssnittet. På dei munnlege eksamenane er skulen 0,7 over landssnittet i engelsk, i sidemål, og 0,1 over landssnittet i norsk munnleg. For matematikk viser resultatet 0,2 over landssnittet. Det vert ikkje gjennomført ekstra tiltak i høve eksamenskarakterar, men det er eit behov for å gjennomføra eksamen etter ny modell før slike endringar kan setjast i gang. Elevundersøkinga Skulen gjennomfører kvart år elevundersøkinga for alle klassane frå 6.-10.klasse og har såleis eit godt grunnlag for å arbeide med læringsmiljøet til elevane. Skulen gjennomfører i tillegg ein lokalt tilpassa trivelsgransking for alle elevane kvar haust. Tala som vert offentlege frå elevundersøkinga, er henta frå 7.klasse og 10.klasse. Skulen syner til stabilt gode tal når det gjeld trivsel. Ein ligg også på landssnittet eller høgare på dei andre punkta i undersøkinga. Me har i år sett nokre utfordringar på 7.klasse når det gjeld tala på elevar som føler seg plaga. 19

Dette har me evaluert godt og satt i gang tiltak rundt. Dette er tiltak som både går på arbeid på klassenivå men også arbeid med einskildelevar. Skulen har ein god handlingsplan for korleis ein handterer krenkjande åtferd og ein har nytta denne som verktøy i arbeidet med læringsmiljøet. Skulen har også fått stadfesta gjennom tilsyn at ein har gode rutinar for å avdekke og jobbe med saker som gjeld det psykososiale miljøet til eleven. Tilsyn Det vart i mars 2014 gjennomført tilsyn frå Fylkesmannen på eleven sitt psykososiale miljø, 9a. Elevane sitt skulemiljø. Tilsynet konkluderte med at Kvåle Skule har eit godt system for å jobbe med det psykososiale miljøet ved skulen, og tilsynet vart avslutta utan pålegg om endringar frå fylkesmannen si side. 20

4.0 Resultat utviklingsoppgåver Oppsettet nedanfor er eit samandrag frå skulane sine årsmeldingar. l Resultat Vi skal delta i det nasjonale programmet «Saman om ein betre kommune». For 2014 vil dette mellom anna seie følgjande: Fullføre kompetansekartlegginga innan 31.03.14. Analysere kompetansen og kompetansebehovet på eiga eining. Følgje opp medarbeidarkartlegginga på eiga eining. Vi skal starte arbeidet med å implementere ny strategisk skuleplan. Kompetanseregistreringa er gjennomført ved alle skulane og skulane var representerte på temadagen. Dette arbeidet er godt i gang på alle skulane. Arbeidet er i gang med hovudvekt på heilskapleg læringsmiljø og lærarrolla og IKT. Skulane har fått hjelp frå rettleiarkorpset til U.dir i dette arbeidet. Sogndal kommune skal satse på kvalitet i skulen ved å delta i Sogn regionråd sitt barnehage og skulesamarbeid med vekt på styrka opplæring og reduksjon av spesialundervisning. Vi skal evaluere og revidere plan for skulefritidsordninga i Sogndal kommune. Vi skal konkretisere og forankre lokalt den regionale satsinga «system for styrka læring» med vekt på målsettingane; redusere spesialundervisning, auka læringsutbytte og styrka tilpassa opplæring. Vi skal vidareutvikle bruken av læringsplattforma Its learning slik at verktøyet blir eit godt hjelpemiddel for tilpassa opplæring og aukar den digitale kompetansen hjå både elevar og lærarar. Vi skal følgje opp strategien for ungdomstrinnet «Motivasjon og meistring for betre læring» med vekt på vurdering for læring, skulen som lærande organisasjon og klasseleiing. Vi skal implementere ståstadsanalyse som verktøy for utvikling av skulane. Skulane deltek på nettverksamlingar og på kurs/samlingar knytta til prosjektet. Dette er ikkje gjennomført. Skulane har auka på fokus på spesialundervisning kontra tilpassa opplæring, og vi ser at tal elevar med spesialundervisning har gått ned. «Its learning» er teke i bruk både av elevar og lærarar på alle skulane. Skulane har gjennomført ståstadanalyse og SWOT-analyse. Arbeidet er i gang med hovudvekt på heilskapleg læringsmiljø og lærarrolla. Skulane har fått hjelp frå rettleiarkorpset til U.dir i dette arbeidet. 21

Vi skal lage retningsliner for overgangen grunnskule vidaregåande skule jf. strategisk skuleplan 2010 13 Vi skal ta i bruk eit kvalifiseringssystem for alle tenester og forvaltning i heile kommunen. For 2014 vil det seie følgjande: Ferdigstille prosedyrar i SKK. Melde avvik i SKK og gjennomføre forbetringstiltak. Kartleggje eininga sitt risikobilete og lage ein plan for gjennomføring av risikovurderingar og gjennomføre planlagde risikovurderingar for 2014. Gjennomføring risikovurdering for HMT området i samband med utarbeiding av HMT plan. Gjennomføre tiltak og måle på nytt risikovurderingar gjennomført i 2013, etter at tiltak er gjennomført. Dette arbeidet er ikkje sett i gang, men vert teke opp att hausten 2015 Alle skulane har teke systemet i bruk, men dei er komne ulik langt i prosessane. Det er framleis ein del prosedyrar som manglar, men det vert arbeidd med å få dei på plass. ROS-analysen er ikkje gjennomført ved alle skulane 5.0 System for oppfølging Gjennom den årlege kvalitetsamtalen følgjer skuleeigar opp dei enkelte skulane. Resultatoppfølging er eit av tema i samtalen. Skulane er også i ferd med å utarbeide og legge inn prosedyrar i SKK (Sogndal kommune kvalitetsystem). Prosedyrar, avvikshandtering og risikoanalyse i SKK vil bli ein viktig del av skulane sin internkontroll. I tillegg til dette har skuleeigar oppfølging av skulane gjennom styringsdialogen knytt til verksemdplan, tilbakemeldingar på tertialrapportar og årsmelding og gjennom dei månadlege rektormøta. 22

6.0 Oppsummering Vi ligg over kommunegruppe 8 når det gjeld bruk av ressursar og vi brukar meir ressursar både til undervisning og til skulelokale og skyss samanlikna med kommunegruppa. Skulane i Sogndal har noko høgre lærartettleik på alle steg om ein samanliknar med kommunegruppe 8 og nasjonalt. Skulane i Sogndal har over tid levert gode resultat når det gjeld læringsmiljø og læringsresultat og gjer det framleis sjølv om vi har gått noko ned når det gjeld grunnskulepoeng. Dette er ikkje noko vi kan ta som sjølvsagt. Det vil framleis vere viktig å ha fokus på omfanget og innhaldet i spesialundervisninga. Dette vil mellom anna vere eit viktig område i regionsamarbeidet «system for styrka læring». På bakgrunn av St.meld. 22 har Kunnskapsdepartementet utarbeida ein strategi for ungdomssteget. Eit av dei sentrale tiltaka i strategien er skulebasert kompetanseutvikling i klasseleiing, rekning, lesing og skriving for lærarar og skuleleiarar. Dette saman med innføringa av valfag vil krevje ressursar og auka kompetanse 23

7.0 Resultatmål 2015 Felles politiske resultatmål grunnskulen og SFO Brukar Utviklingsoppgåver 1. Elevane sin trivsel skal ligge over landssnittet 2. Vi skal ha ein skule med nulltoleranse for mobbing og score betre enn landet på mobbing i elevundersøkinga 3. Elevane frå skulane i Sogndal skal ikkje ha fråfall i den vidaregåande skulen 4. Gjennomsnittleg resultat for 5., 8., og 9 klasse i lesing, rekning og engelsk skal ligge over landssnittet. Vi skal ikkje ha elevar på nivå 1 frå 8 klasse 1. Vi skal halde fram arbeidet med å implementere strategisk skuleplan med hovudvekt på lærarrolla og ikt som grunnleggjande dugleik. 2. Sogndal kommune skal satse på kvalitet i skulen ved å delta i Sogn regionråd sitt skuleprosjekt «System for styrka læring». 3. Vi skal i 2015 gjennomføre ein administrativ revisjon av plan for skulefritidsordninga som eit grunnlag for felles oppvekstplan. Felles administrative tiltak i 2015 1. Vi skal vidareutvikle bruken av læringsplattforma It`s learning slik at verktyet blir eit godt hjelpemiddel for tilpassa opplæring og aukar den digitale kompetansen hjå både elevar og lærarar. 2. Vi skal følgje opp strategien for ungdomstrinnet «Motivasjon og meistring for betre læring» med vekt på grunnleggjande dugleikar, vurdering for læring, skulen som lærande organisasjon og klasseleiing 3. Vi skal lage retningslinjer for overgangen grunnskule vidaregåande skule 4. Revidere kompetanse- og rekrutteringsplan som fylgje av endra kompetansekrav i opplæringslov/forskrift Fjærland skule Eigne administrative tiltak i 2015 Vi skal utarbeide ein oversikt over folkehelse og faktorar som påverkar folkehelsa i forkant av ny planstrategi. 24

Norane Eigne administrative tiltak i 2015 Fokus på lesing som grunnleggjande ferdigheit skule Fysisk aktivitet kvar dag skule Implementere IKT som grunnleggjande ferdigheit på alle trinn (Sogndalsskulen Arbeide spes.med lærarrolla (Sogndalsskulen) Lage felles plan for oppvekstsenteret (Skule + barnehage+ SFO) Kaupanger Eigne administrative tiltak i 2015 1. Trafikksikker skule 2. Vi skal implementere dokumentet «Kaupanger skule 2014-2017» med hovudvekt på vidareutvikling av lærarrolla + heilheitleg arbeid med læringsmiljøet 3. Vi skal implementere IKT-plan Trudvang Eigne administrative tiltak i 2015 1. Vi skal etablere eit heilskapleg kvalitetssystem for Trudvang skule gjennom kommunen sitt SKK-system og gjennom å utarbeide og kvalitetssikre rutinar på alle underområde for eininga. 2. Vi skal setje ned interne faggrupper i norsk, matematikk og engelsk som skal arbeide med å forbedre undervisninga 3. Vi skal lage og setje ut i livet ny visjon, endra elevsyn og læringssyn, samt evaluere VFLforskrifta. 4. IKT-plan Kvåle Eigne administrative tiltak i 2015 1. Vi skal vidareutvikle og implementere dokumentet «Slik gjer me det på Kvåle skule», slik at det vert kjent og brukt av alle på skulen 2. Vi skal arbeide med ein dynamisk plan for tilgjengelege valfag frå 8. -10. trinn. 3. Vi skal utarbeide ein tiltaksplan for faget entreprenørskap på alle trinn med fokus på entreprenøriell matematikk og revisjon av elevbedriftssatsinga 4. Vi skal satse vidare på utviklingsarbeid knytt til nasjonale satsingsområde og strategisk skuleplan, med hovudvekt på områda læringsstrategiar, klasseleiing, vurdering og internasjonalt arbeid. 5. Vi skal delta i forsknings- og utviklingsprosjektet «Lærande regionar». 25

8.0 Sogndalsskulen Skulane i Sogndal har over mange år levert resultat i landstoppen. Vi har gode skular med dyktige rektorar og lærarar og foreldre som er interesserte og fyl godt opp borna sin skulegang. Og ikkje minst har vi flinke elevar som er motiverte og engasjerte. I 2014 har vi hatt eit eige prosjekt gåande som etterkvart har fått namnet Sogndalsskulen. Utdanningsdirektoratet har over fleire år hatt eit eige opplegg med rettleiing overfor kommunar, skular og skuleeigar med fokus på endring og utvikling. I 2014 fekk Sogndal høve til å bli med på denne satsinga. Sjølv om vi er gode så kan vi alltid bli betre og viss vi ikkje har fokus på positiv endring og utvikling, vil vi ein dag vakne opp og ikkje vere gode lenger. Fokuset vårt i dette opplegget har vore å ta i bruk u.dir sine analyseverktøy; ståstadsanalyse og SWOT (organisasjonsanalyse med styrkar, svakheitar, truslar og mulegheiter) og skape ein god analysekultur for både skuleleiarane og skuleeigarane. Vi har og brukt dette prosjektet til å jobbe med implimenteringa av strategisk skuleplan. Vi har der tatt ut to av dei prioriterte satsingsområda og jobba målretta med å få dei konkretisert i skulekvardagen. Det er IKT og digital kompetanse som grunnleggande dugleik og Heilskapleg læringsmiljø med vekt på lærarrolla. Ved at vi i fellesskap, alle skulane og skuleeigar, har jobba med dette har det vakse fram ein god grunnmur for bygge vidare og utvikle felles den gode Sogndalsskulen. Der kan vi ta det beste frå kvar av skulane våre i bygging av ei felles framtid. Gjennom dette året har vi fått verdfull rettleiing og bistand med blikket sett utanfrå. I Sogndalsskulen skal personalet som kollektiv vere i kontinuerleg utvikling med kompetanseutvikling knytta til den enkelte arbeidsplass. Fokuset må vere på den gode undervisninga som møter den enkelte elev og gir god læring og lar alle elevane utvikle og bruke potensialet sitt. 26