Møteinnkalling Breheimen nasjonalparkstyre Utval: Møtestad: Avgjerd per e-post Dato: 07.10.2016 Tidspunkt: Eventuelt fråfall må meldast snarast på tlf. 907 244 90. Vararepresentantar møter etter nærare beskjed.
Sakliste Utvalssaksnr ST 31/16 ST 32/16 Innhald Lukka Arkivsaksnr Godkjenning av innkalling og sakliste - val av to medlemmar til å skrive under protokoll saman med styreleiar Sak - Mørkridsdalen landskapsvernområde - Bruk av gravemaskin på Dalen, og frakt av gravemaskin og utstyr med helikopter - Skjolden Grunneigarlag 2003/4333 2016/6284
BREHEIMEN NASJONALPARKSTYRE Sak Arkivsaksnr: 2016/6284-1 Sakshandsamar: Eldrid Nedrelo Dato: 29.09.2016 Utval Utvalssak Møtedato Breheimen nasjonalparkstyre 32/16 07.10.2016 Sak - Mørkridsdalen landskapsvernområde - Bruk av minigravar på Dalen, og frakt av minigravar og utstyr med helikopter - Skjolden Grunneigarlag Forvaltar si innstilling Breheimen nasjonalparkstyre vedtek å gi Skjolden Grunneigarlag v/kjell Einar Ormberg løyve til bruk av minigravar for å fjerne lausmassar i Sveidalselvi/Trågrovi ved Dalen. Formålet er å leie bort flaumvatn og å motverke at elva tek nytt far på grunn av store vassmengder etter styrtregn. Det vert samstundes gitt løyve til bruk av helikopter for transport av gravemaskin og utstyr, tre turar og returar. Løyvet er gitt med heimel i verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde 4, jf. naturmangfaldlova 48. Løyvet er gitt på følgjande vilkår: Tiltaket vert gjennomført innan midten av november 2016. Tiltaket skal gjennomførast som skildra i referat frå synfaring datert 14.09.2016. Det kan takast ut massar av granden som har lagt seg opp i Sveidalselvi/Trågrovi ca. 20 meter frå der elva no truar med å dele seg og ta nytt far. Massar frå løpet kan leggast på høgre breidd (sett medstraums) i 20 m lengd som vist under synfaring slik at ein held bogen i elva. Tiltaket skal ikkje bere preg av synleg forbygging med ein høg «voll», men heller få litt breidde i dette svakt hellande og opne terrenget. Det skal ikkje gravast djupare enn 1 m i elva her. Det kan takast bort noko massar av granden ca. 20 meter nedanfor der Sveidalselvi/Trågrovi deler seg (der granden er dekka av vegetasjon/mose). Her skal det ikkje gravast djupt, ein kan gå ned om lag 0,5 m. Massane skal her spreiast utover i løpet til høgre, slik at ein tettar løpet meir der. Større steinar bør ligge att i elveløpet for å bremse vassfarten og for å unngå erosjon i elveløpet. Bruk av minigravar og helikopter skal avgrensast til det som er høgst naudsynt, og bruken av minigravar skal skje så skånsamt som mogleg slik at det i minst mogleg grad visast i terrenget. Minigravaren bør setjast ned så nær staden der tiltaket skal gjennomførast som mogleg. Det vert ikkje gitt løyve til bruk av minigravar i Vedagrovi.
Statens naturoppsyn skal godkjenne gjennomføring av tiltaket etter synfaring på staden, og kan påleggje ytterlegare tilstelling dersom det er naudsynt. Løyvet gjeld berre etter verneforskrifta, og det må innhentast helikopterløyve i medhald av motorferdselslova frå kommunen. Dokument i saka: Søknad frå Skjolden Grunneigarlag til å nytte minigravar til opprydding av elveløpet etter flaum på Dalen, samt bruk av helikopter for frakt av minigravar og anna utstyr. Referat frå synfaring til Dalen datert 14.09.2016 Kommentarar til referat frå synfaring til Dalen frå NVE v/magne Geir Verlo i e-post datert 16.09.2016. Søknaden Skjolden Grunneigarlag viser til synfaringsrapport vedrørande skade på elvefar på Dalen i Mørkridsdalen, og søkjer om løyve til å nytta minigravar til opprydding av elveløpet. Følgjande kjem fram i referat frå synfaring til Dalen den 09.09.2016: Elvesletta på Dalen er viktig beiteareal for både kyr og sauer i Mørkridsdalen, og DNT-stien til Arentzbu går gjennom området. Etter flaumen tidleg i september truar Sveidalselvi/Trågrovi med å ta nytt far utover elvesletta og beiteareala, og grunneigarane er redd flaumvatnet vil skade beiteareala, og at det vil hindre beite då det vil verte behov for fleire bruer i området (så langt fram i dalen er det relativt tungvindt å drifte dei). Grunneigarane ønskjer samstundes å sikre forbygginga som vart gjort i Vedagrovi i 2010 og å fjerne store steinar som har lagt seg opp midt i elveløpet der. I telefonsamtale den 23.09.2016 opplyser søkjar at minigravar må delast i fleire delar, og at det er behov for tre turar og returar med helikopter for transport av minigravar og anna naudsynt utstyr. Minigravaren ein tenkjer å nytte er av same storleik som vart nytta ved tilsvarande situasjon i Vedagrovi på Dalen i 2010, om lag 1500 kg. Søknaden vert vurdert i samsvar med Verneforskrift for Mørkridsdalen landskapsvernområde, datert 07.08.2009. Naturmangfaldlova, datert 19.06.2009. Forvaltningsplan for Breheimen nasjonalpark med tilgrensande verneområde. Verneforskrift, verneformål og framlegg til forvaltningsplan Tiltaket omfattar bruk av minigravar for å fjerne massar i løpet til Sveidalselvi/Trågrovi, og lågtflyging med helikopter for frakt av minigravar, og anna naudsynt utstyr. Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i høve landskapet som er mest relevant i dette tilfellet. Mørkridsdalen landskapsvernområde vart vedteke oppretta gjennom verneplan for Breheimen av Kongen i statsråd 7. august 2009. Breheimen nasjonalparkstyre er forvaltningsmyndigheit for landskapsvernområdet. Omsynet til verneverdiane i området er vurdert, særleg i forhold til landskap, dyreliv og friluftsliv, jf. verneforskrifta 2 og naturmangfaldlova 1(Formål), 4 og 5 (forvaltningsmål for
naturtypar, økosystem og artar) samt 7(prinsipp for å ta offentleg avgjerd), jf. 8-12 (kunnskapsgrunnlaget og miljørettslege prinsipp). Formålet med vernet i dette området er å ta vare på eit natur- og kulturlandskap med økologisk verdi, kulturell verdi og opplevingsverdi og som er identitetsskapande. Vidare er formålet med landskapsvernområdet m.a. å ta vare på stølar med stølsvollar, kulturminne og naturbeitemarker. Ålmenta skal ha høve til natur- og landskapsoppleving gjennom utøving av naturvenleg og enkelt friluftsliv med lita grad av teknisk tilrettelegging. Etter verneforskrifta for Mørkridsdalen landskapsvernområde er mellom anna graving og motorisert ferdsel forbode i landskapsvernområdet (jf. 3 pkt. 1.1 og 3 pkt. 6.1 ). Tiltaket vil omfatte inngrep og motorisert ferdsel i landskapsvernområdet. Verneforskrifta har ikkje nokon eigen spesifisert dispensasjonsheimel for graving i og ved vassdrag, eller for transport av minigravar med helikopter, som i dette tilfelle. Søknaden må difor vurderast etter dei generelle dispensasjonsreglane med heimel i verneforskrifta 4 som lyder: Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå forskrifta dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverka verneverdiane nemneverdig, eller dersom omsynet til tryggleik eller omsynet til vesentlege samfunnsinteresser gjer det naudsynt, jf. naturmangfaldlova 48. Bruken av denne paragrafen skal vera snever. Forvaltningsplanen, er godkjent i Miljødirektoratet med føresetnad om nokre mindre endringar. Forvaltningsplanen omtalar m.a. utfordringar ved flaum. Dette er gjort etter at det har vore fleire tilfelle siste åra der flaum har gjort skade på m.a. infrastruktur i verneområda. I kapittel 3.1.3.13 Utfordringar ved flaum står m.a. følgjande: I Mørkridsvassdraget har det vore særleg store problem med flaum, med storflaum både i september 2009, juli 2010, oktober 2010 og hausten 2014. Flaumane har vore av ein storleik som ein ikkje kan finne spor etter elles. Det har vore naudsynt med vedlikehald av elve- og bekkefar og reparasjon av elvebreidder for å verne beitemarkene og buforvegen mot utgraving. Retningsliner for forvaltning og bruk Tiltak for utbetringar og reparasjonar etter flaum vil bli vurdert i det einskilde tilfellet. Saksopplysningar Styrtregnet i Mørkridsdalen tidleg i september, gjer at Sveidalselvi/Trågrovi som kjem ned ovanfor elvesletta truar med å ta nytt far utover beiteområdet og at lausmassar vert ført utover elvesletta. Grunneigarane ønskjer å leie vatnet i elvefaret der vatnet gjekk før dei store nedbørsmengdene kom.
Oversiktskart Dalen med Sveidalselvi/Trågrovi og Vedagrovi. Raud sirkel syner området der det er aktuelt å gjere tiltak. Grøn line er grensa mellom landskapsvernområdet og Breheimen nasjonalpark. Vurdering Området ved Dalen er i stor grad prega av stølsområdet med den meandrerande elva gjennom elvesletta og beite frå både kyr og sauer. Kunnskapsgrunnlaget er godt dokumentert i Mørkridsdalen (jf. Naturmangfaldlova 8), m.a. gjennom ulike fagrapportar og konsekvensutgreiinga frå verneplanprosessen, og generelt kartgrunnlag saman med kjennskap til området gjennom synfaringar. Det er ikkje registrert raudlista artar. Elvesletta med elveløpet er nær trua naturtypar, og ein bør særleg unngå inngrep som kan skade naturtypen. For å hindre at flaummassar frå Sveidalselvi/Trågrovi spreier seg utover elvesletta og at elva tek nytt far utover beiteområdet, er det behov for mindre tiltak i øvre kant av elvesletta for å styre vatnet tilbake til elveløpet. Det bør takast ut noko massar frå granden som har lagt seg opp i elva, ca. 20 meter ovanfor der elva no truar med å dele seg. Det kan vere trong for å grave ned til i underkant av 1 meter. NVE tilrår at «massar frå løpet kan leggast på høgre breidd (sett medstraums) i 20 m lengd som vist under synfaring. Massane bør ikkje leggast som ein «høg voll», men heller få litt breidde i dette svakt hellande og opne landskapet.». Det er viktig at ein held bogen i elva der ho no truar med å dele seg, og ein bør difor legge noko stein på kanten i nordleg retning (jf. skildring og bilete i referat frå synfaring 09.09.2016). Samstundes er det behov for å ta litt av granden ca. 20 meter nedanfor der elva deler seg (held på å bli grøn), og å spreie massane utover i løpet til høgre, slik at vatnet føl hovudløpet. Her skal ein ikkje gå djupt, om lag 0,5 meter, og massane skal ikkje leggast opp til ei forbygging (jf. skildring og bilete i referat frå synfaring 09.09.2016). Det er viktig at større steinar vert liggjande att i elveløpet for å bremse på vassfarten for å unngå erosjon i elveløpet. Det er såleis ikkje behov for å ta store steinar, og slik unngår ein at tiltaket ber preg av synleg forbygging. Det hastar å få gjort tiltak for å minimere skadene på elvesletta og i beiteområdet. Arbeidet på dei to nemnde punkta er av eit slikt omfang at det er behov for å nytte ei lett gravemaskin. Under synfaringa den 9.september 2016 peika grunneigarane på at det også har lagt seg opp store steinar midt i løpet i Vedagrovi, og at det etter kvart kan påverke løpet i elva. Dei ønskjer å fjerne dei store steinane og evt. legge dei opp på forbygginga som vart lagt opp i 2010,
samstundes som dei ønskjer å opne opp i løpet sør for den store steinen som ligg midt i elva. NVE tilrår at ein kan løyse på steinane som ligg midt i løpet for å unngå at vatnet vert styrt mot det flaumetablerte løpet mot Trågrovi. NVE peikar elles på at dette arbeidet er mogleg å gjere med manuell handtering, men at ein får eit betre resultat med gravemaskin. Tiltaket må vurderast etter Verneforskrift for Mørkridsdalen landskapsvernområde 4 Generelle dispensasjonsreglar, fyrste alternativ: Forvaltningsstyresmakta kan gjere unntak frå forskrifta dersom det ikkje strir mot føremålet med vernevedtaket og ikkje kan påverka verneverdiane nemneverdig. Det fyrste ein må vurdere er om vilkåra i 4 fyrste alternativ er oppfylt. Vilkåra føreset at aktiviteten ikkje strir mot formålet med vernevedtaket og at det ikkje påverkar verneverdiane nemnande. Det er gjort greie for tiltaket det er søkt om. Tiltaket i Sveidalselvi/Trågrovi vil truleg ikkje vere av permanent karakter ettersom dette er eit avbøtande tiltak som ikkje tek høgde for store flaumsituasjonar. Målet er likevel at årsflaumar renn i sine naturlege løp, og ikkje skapar vanskar for beitebruken og turgåarar i området. Ordet nemnande inneber at det skal vera ein ganske snever inngang for å gi løyve, og at det berre kan skje i dei tilfelle tiltaket vil ha avgrensa verknad på verneverdiane. Det skal ikkje lagast noko forbygging, og under føresetnad av at minigravaren ikkje set varige spor i terrenget, vil inngrepet «berre» skje i sjølve vasstrengen. Sidan tiltaket ikkje er av permanent karakter kan ein ikkje sjå at styring av vatnet til det opphavlege elveløpet vil påverke verneformålet, medrekna natur- og kulturlandskapet eller vassdragsnaturen. I denne konkrete saka vil tiltaket såleis ha lite nemnande verknad på omgjevnadene, verneverdiane og såleis heller ikkje på verneformålet. Ein ser derimot at ein gjennom tiltaket ivaretek beitemarka og kulturlandskapet, samstundes som ein hindrar at flaumvatnet skapar problem for turgåarar i området. Det må gjerast ei konkret vurdering om ein skal gi dispensasjon frå verneforskrifta, der fordelar og ulemper skal vektast mot kvarandre. I ei konkret skjønnsvurdering skal ein sjå på omfanget av miljøverknaden og kor nødvendig tiltaket det er søkt om er, og dei omsyn som positivt talar for tiltaket det er søkt om. I tillegg skal det vurderast om det vil stri mot verneverdiane om tilsvarande dispensasjonssøknader som dette ville fått løyve i framtida (presedensverknad). Det som talar mot å gi dispensasjon er at tiltaket til ein viss grad påverkar den naturlege prosessen i Sveidalselvi/Trågrovi i dag og at det medfører motorisert ferdsel ved bruk av minigravar og helikopter for frakt av maskina. Slike tiltak er i utgangspunktet ikkje ønskjeleg innanfor verneområdet, både på grunn av gravinga og leiing av vatnet, og støy frå minigravar og helikopter. Samstundes er det kjent at ein i alle tider til ei viss grad har styrt vatnet av omsyn til beitet på elvesletta ved Dalen. Elvesletta med beiteområdet er ein naturleg del av stølsområdet på Dalen. Situasjonen no er av akutt karakter med tanke på evt. nye tilfelle med store nedbørsmengder i haust, og tiltaket er meir omfattande enn reint vedlikehald, men det er likevel ikkje permanent. Presedensverknaden av eit slikt tiltak i framtida er uviss. Utfordringar knytt til flaum og ras er drøfta i forvaltningsplanen, og den korte tida sidan vernevedtaket (2009) syner at ein må rekne med fleire liknande problemstillingar. Dei ulike tilfella er likevel nesten aldri like, og av forvaltningsplanen går det fram at tiltak for utbetringar og reparasjonar etter flaum skal vurderast i det einskilde tilfellet. I tilfellet ved Sveidalselvi/Trågrovi er det lagt vekt på at situasjonen er av akutt karakter, og det handlar ikkje om «vanleg vedlikehald». Forholda under fossen i Vedagrovi er annleis. Her er det ikkje problem med vantet av akutt karakter, og det kan gjerast vedlikehaldsarbeid med å løyse på dei store steinane som ligg midt i elva utan bruk av gravemaskin. Av omsyn til presedensverknaden og faren for å sette spor i terrenget ved forflytting av maskina mellom to punkt, bør det ikkje opnast for bruk av gravemaskin i Vedagrovi.
Verknadene på naturmiljøet er kjent, og det er ingen kjend risiko for alvorleg eller irreversibel skade på naturmangfaldet. Føre-var-prinsippet vert difor ikkje vurdert nærare i denne saka då kunnskapen er god (jf. naturmangfaldlova 9). Det er som nemnt nytta minigraver i Vedagrovi ved eit liknande tilfelle i 2010. Utover dette kjenner ein på noverande tidspunkt ikkje andre liknande tilfelle i Breheimen eller områda kring, og det aktuelle tiltaket er vurdert å ha liten nemndande verknad på verneverdiane (naturmangfaldlova 10). Sjølve inngrepet er ikkje permanent, og motorferdsla med minigravaren og bruk av helikopter er av forbigåande karakter. Ein kan ikkje sjå at det er andre betre løysingar enn å bruke ein minigravar i dette tilfellet (jf. naturmangfaldlova 12). Bruk av handemakt i Sveidalselvi/Trågrovi vil vere omfattande og tidkrevjande, og ein ser ikkje at det ville vere ei fullgod løysing i dette tilfellet når situasjonen er akutt. Med dei vilkåra som vert sett i løyvet er det ikkje kjende farar for miljøforringing, men skulle det oppstå må det vurderast om det skal lastast tiltakshavar (naturmangfaldlova 11). Nasjonalparkforvaltaren har vurdert tiltaket etter 4 i verneforskrifta, jf. naturmangfaldlova 48, og etter naturmangfaldlova 8-12, og kan ikkje sjå at tiltaket vil påverka verneverdiane nemnande eller koma i strid med verneformålet. Tiltaket er vurdert å vere nødvendig av omsyn til verneformålet, for å ta vare på kulturlandskapet med å oppretthalde beite i området, og for ferdsla med t.d. DNT-stien gjennom Mørkridsdalen. Nasjonalparkforvaltaren meiner difor at tiltaket kan gjennomførast med gjevne vilkår.