Årsrapport 2010 FAGOPPLÆRINGSKONTORET

Årsrapport 2010 FAGOPPLÆRINGSKONTORET

ÅRSRAPPORT 2010 FAGOPPLÆRING Yrkesopplæringa er ein svært viktig del av vidaregåande opplæring. Fagopplæringskontoret er bindeleddet mellom næringsliv og skole, og skal saman med Yrkesopplæringsnemnda sørgje for at det er balanse i forholdet mellom kva bedriftene etterspør av fagarbeidarar og talet på elevar som går ut av skulen. Fagopplæringskontoret skal sikre samfunnet sin trong for fagarbeidarar. Dette gjer ein i spenningsfeltet mellom å sikre at så mange som mogeleg av ungdomane får tilbod om å avslutta opplæringa si i ei lærebedrift, og å bevare og utvikle den kvaliteten ein forventar av ein fagarbeidar i dag og i framtida. Arbeidet skolane gjer med dei elevane som skal avslutte yrkesopplæringa i ei lærebedrift er avgjerande for i kor stor grad Fagopplæringskontoret lukkast med dette. Krava til dokumentasjon og å utvikle gode læringsmiljø i yrkesopplæringa gjeld både i lærebedrifter og i skoleverket. Fagopplæringa i Hordaland har i dag om lag 2000 godkjente lærebedrifter og 42 opplæringskontor, som til saman har i overkant av 4000 lærlingar. Over 60 % av lærekontraktane er gjennom opplæringskontor. Fagopplæringskontoret arrangerer både kurs for instruktørar og kurs for nye bedrifter; i tillegg gjennomfører me bedriftsbesøk. Dette er alt ting som bidrar til å sikre og utvikle kvaliteten i opplæringa. Fagopplæringa er avhengig av å ha gode og velfungerande opplæringskontor, som tek på alvor dei krava som ligg kring dokumentasjon og læringsmiljø, og som bidrar til å møte ungdomane sine forventningar når det gjeld å avslutte yrkesopplæringa si i ei bedrift. Fagopplæringskontoret har eit godt samarbeid med opplæringskontora, og arrangerer mellom anna ei årleg opplæringskontorkonferanse. Opplæringskontora vert også brukte når nye prosjekt skal etablerast. Om lag 50 % av elevane i vidaregåande opplæring i Hordaland velgjer ei yrkesretta utdanning. Alle desse fullfører ikkje opplæringa si i bedrift, nokon velgjer påbygging til studiekompetanse, nokon begynner å arbeide, og nokon greier ikkje dei krava som er sette. I Hordaland fylkeskommune si satsing mot fråfall, medverkar Fagopplæringskontoret med to prosjekt som skal redusere fråfallet. Det eine er Fleksibel opplæring som starta i 2007. Det andre er prosjekt grunnkompetanse som starta i 2010, som er ei auka satsing på bruk av lærekandidatordninga. Begge desse tiltaka skal bidra til at fleire gjennomfører vidaregåande opplæring. Fagopplæringskontoret har ei viktig oppgåve i å sikre ei god avslutning på eit fireårig opplærings-løp. Fagopplæringskontoret arrangerer om lag 2700 fag - og sveineprøver kvart år. Til å gjennomføre dette er det oppnemnt om lag 750 personar fordelt på prøvenemnder i 120 fag. For å sikre god kvalitet, arrangerer Fagopplæringskontoret kurs i vurderingsfagleg kompetanse, gjennomføring og kvalitetssikring av fag-/sveineprøva for alle medlemmer i prøvenemndene.

Fagopplæringskontoret har mellom anna ansvar for: Formidling av lærlingar og lærekandidatar Fastsetjing og utbetaling av tilskott til lærebedrifter og opplæringskontor Godkjenning, opplæring og oppfølging av lærebedrifter og opplæringskontor Opplæringstilbod til faglege leiarar og instruktørar Godkjenning, endring og heving av lære- og opplæringskontraktar Godkjenning av praksis og teori for praksiskandidatar Oppnemning og opplæring av medlemmer til prøvenemnder Handsame oppmeldingar og gjennomføre fag-/sveineprøve og kompetanseprøve Informasjonsspreiing om fag- og yrkesutdanning Kvalitetssikring av fag- og yrkesutdanning Skrive ut fag-/sveinebrev og kompetansebevis Førebu/legge fram saker for yrkesopplæringsnemnda

GODKJENNING, FORMIDLING OG FAGPRØVER Godkjenning av lærebedrifter Ei lærebedrift er ei bedrift, offentlig etat eller institusjon, eit opplæringskontor eller ein opplæringsring som er godkjent av fylkeskommunen for å ta inn lærlingar/lærekandidatar. For å bli godkjent må lærebedrifta kunne gi den opplæringa som er fastsett i læreplanen for faget, og ho må ha ein fagleg kvalifisert person (fagleg leiar) som er ansvarleg for opplæringa. Etter lovendringa pr 1. august 2007 skal den einskilde bedrift ha ei sjølvstendig godkjenning uavhengig av medlemsskap i opplæringskontor. I 2010 vart det i Hordaland gjeve 226 nye kursgodkjenningar fordelt på 220 bedrifter. Ein del av desse bedriftene har tidligare vore godkjende, men måtte søka på nytt då det er meir enn 2 år sidan siste lærling gjekk ut av bedrifta. FORSIKRINGSSELSKAPET TRYG SATSAR PÅ LÆRLINGAR F.v Lisbeth Birkeland, marknadssjef Marte Nes, Kesia Berentsen og Eivind Holmboe Det er første gongen vi tar imot lærlingar, og vi er veldig nøgde med opplegget seier marknadssjef Marte Nes hos Tryg, tidlegare TrygVesta.. Vi ringte Fagopplæringskontoret, og der vart vi inviterte på infomøte om lærlingeordninga saman med ei rekkje andre yrkesgrupper fortel marknadssjefen. Aktuelle lærlingar finn vi på www. vigobedrift.no. Vigobedrift er nettstaden der opplæringskontor og andre lærebedrifter finn oversyn over søkjarar til læreplassar. Lærlingane går inn som ein naturleg lekk i bemanningsplanen på laget og har også sin eigen rådgjevar. Marte Nes har personalansvaret og administrerer opplæringa. Tryg nyttar sine eigne kundekonsulentar i opplæringa. Vi har spennande og varierte oppgåver i bedrifta, fortel lærlingane. Vi starta opp med fire veker med forsikringsfagleg opplæring. Vi har jobbar med budsjett, rekneskap, resepsjonsarbeid samt kundeservice, fakturering og spørsmål frå privatkundar om produkta våre. Opplæringa er delt inn i modular og vi følgjer læreplanane i Sal og Service, og våre eigne planar for corporate learning. Slik dette har utvikla seg, har det absolutt gitt meirsmak, seier Marte Nes. Slik vi ser det, er kundesenteret hos oss eit springbrett med gode framtidssjansar i marknaden fortel Marte Nes.

Formidling av lærlingar og godkjenning av lærekontraktar I 2010 behandla Fagopplæringskontoret søknader frå 1829 søkjarar til læreplass. 1632 av desse var søkjarar med rett. Av 1375 primærsøkjarar blei 1368 (99 %) formidla av Fagopplæringskontoret og fekk lærekontrakt. I faga kjole- og draktsyar, elektrikarfaget, bilfaget lette kjøretøy, og innan programområdet teknikk og industriell produksjon var det ikkje mogleg å skaffa nok læreplassar. Det vart i 2010 oppretta alternativt Vg3- opplæring i skole for: kjole- og draktsyar, elektrikarfaget, platefaget, sveisefaget, industrimekanikarfaget og bilfaget lette kjøretøy. I 2010 vart det til saman godkjent 1984 nye lærekontraktar. Det er ein auke på 1,5 % samanlikna med 2009. I 2010 inngjekk 32 % kvinner og 68 % menn lærekontrakt. I 2009 var fordelinga 33 % kvinner og 67 % menn. Formidling, nye lærekontraktar og fag-/sveineprøver i tidsrommet 2007 2010 3000 2677 2732 2696 2500 2473 2208 2186 2000 1721 1584 1956 1984 Formidla 1500 1312 1368 Nye kontraktar Avlagde prøvar 1000 500 0 2007 2008 2009 2010 STATISTIKK 2007 2008 2009 2010 Formidla 1721 1584 1312 1368 Nye kontraktar 2208 2186 1956 1984 Avlagde prøvar 2473 2677 2732 2696 Kjønnsfordeling - Lærekontraktar I 2010 vart det til saman godkjent 1984 nye lærekontraktar. Ein auke på 1,5 % frå 2009. I 2010 var fordelinga 32 % kvinner og 68 % menn. I 2009 var fordelinga 33 % kvinner og 67 % menn.

Heva lærekontraktar I 2010 vart 255 lærekontraktar heva. Dette er ein nedgang frå 2009 då talet var 309. I dei fleste høve vert hevinga gjort ved semje mellom partane. Når lærebedrift og lærling er samde om at lærekontrakten skal hevast/avsluttast signerer begge partar på dette. Det er ingen krav om at partane skal komma med ein grunn til at lærekontrakten vert heva når begge partar er samde om hevinga, noko som heller ikkje er lovpålagt. Fagopplæringskontoret registrerer grunn når det vert opplyst. Hevingar 2010 Heva av: Tal Bedrift 18 Lærling 34 Lærling / bedrift 203 Totalt 255 Oversikt grunnar for heving av lærekontraktar 80 70 76 71 60 50 40 30 20 16 16 19 20 23 10 6 8 0 S AR AS FL FV U EK BR PS IO 0 S: Avslutta etter ikkje bestått 2. gongs prøve AR: Heva pga av anna fast arbeid AS: Heva pga av anna skolegang/kurs FL: Heva pga flytta til annan stad FV: Heva pga feilval U: Heva etter utløpt læretid, men der fag-/sveineprøva ikkje er avlagt EK: Heva pga endra kontrakt BR: Heva av bedrift etter brot på arbeidslivet sine spelereglar PS: Heva av personlege årsaker IO: Heva utan at grunn til heving er oppgitt Dei raude søylene syner heva kontraktar der Fagopplæringskontoret ikkje har ytterlege opplysingar om hevingsgrunn. Heving etter alder Heving etter læretid 16-20 år 55 Læretid > 24 mnd 7 21-25 71 Læretid 24 mnd 66 26-21 Læretid < 24 mnd 74 Total antal 147 Total antal 147 Gjennomsnittleg gjennomført læretid i bedrift før heving er 16 månader.

Fag-/Sveineprøvar og kompetanseprøvar Både Fagopplæringskontoret og Bergen Næringsråd legg den høgtidssame utdelingsseremonien av fag- og sveinebrev til Håkonshallen i Bergen. Fagopplæringskontoret i samband med fleire opplæringskontor i Sunnhordland, har også ansvar for utdeling av fag- og sveinebrev på Stord. I 2010 vart det avlagt 2696 fag- og sveineprøvar. 30 % av desse prøvane vart avlagde av kvinner. Type Totalt % Kvinner Lærlingar 1844 28 Lærekandidatar 19 58 Elever 48 30 Praksiskandidatar 785 34 Oversikt over strykprosent på praktisk fag-/sveineprøve. Type 2007 2008 2009 2010 Lærlingar 10,5 11,4 10 11,8 Elevar med 38,5 24,4 34 41,6 sluttopplæring i skole (VKII) Praksiskandidatar 5,7 11,3 5 7,7 I 2010 gjekk 73 lærlingar opp til 2. gongs fag-/sveineprøve. Av desse var det 78 % som besto fag- /sveineprøva Fag-/sveineprøver etter VK2 / VG3 2007 antall 38 ikkje bestått % 38,5 Fag: serviceelektroniker/landsbruksmaskinmekaniker 2008 antall 45 ikkje bestått % 24,4 Fag: serviceelektroniker/landsbruksmaskinmekaniker 2009 antall 35 ikkje bestått % 34 Fag: Data-/serviceelektroniker/landbrukmaskinmekaniker 2010 antall 48 ikkje bestått % 41,6 Fag: Data-/serviceelektroniker/landbruksmaskinmekaniker og kjole-og draktsyerfaget

KVALITETSUTVIKLING Satsing mot fråfall - Fleksibel opplæring Fleksibel opplæring er eit samarbeidsprosjekt med NAV. Målsettinga er å prøve ut om det blir lettare for lite motiverte ungdommar å gjennomføre vidaregåande opplæring dersom dei får kombinere arbeid i en lærebedrift og teori på skulen alle fire opplæringsåra. I tillegg følgjer kontaktlærar tett opp. Målsettinga er å oppnå fag-/sveinebrev. Elevane/lærlingane skal ha opplæring i alle delar av læreplanane, men opplæringa blir fordelt på ein annan måte enn ved 2+2-modellen. T.d. kan eleven vere tre dagar i lærebedrifta og to dagar på skulen ei vanleg veke. Etter to år som elev, vert det inngått lærekontrakt for dei to siste åra. Skulen skal finne lærebedrift til eleven, og lærebedrift og skule samarbeider tett om opplæringa av den enkelte eleven/lærlingen. Lærebedrifta avgjer kven ho ønskjer å ta inn i lære. Dei tre siste skuleåra har Fitjar, Sandsli, Åsane og Askøy vidaregåande skular prøvd ut modellen i kvar sine fag, og resultata er positive. Tilbodet vil halde fram på utvalde skular. Pr 31.12.10 har rundt 45 ungdommar opplæring etter fleksibel modell. 15 elevar starta hausten 2010. Kva seier elevane/lærlingane om ordninga: Hadde ikkje vore i vidaregåande opplæring dersom vi ikkje hadde fått dette tilbodet! Ser betre samanheng mellom teori og praksis. Får jobberfaringar. Blir ikkje lei av skulen når me jobbar. Ikkje skule kvar dag.

Satsing mot fråfall - Lærekandidatordninga I Hordaland har lærekandidatordninga vore ei lite brukt ordning. Sidan innføringa i 2000 har det vore om lag 300 opplæringskontraktar i Hordaland. Fagopplæringskontoret har i 2010 starta arbeidet med å gjere ordninga meir tydeleg. Fagopplæringskontoret har tatt initiativ til og leiar eit samarbeidsprosjekt, kalla prosjekt grunnkompetanse, mellom fire skolar, OT/PPT og Drift- og utviklingsseksjonen v/spes.ped.gruppa. Formålet med prosjektet er å skape ein tilbodsstruktur for den gruppa som ikkje rekk over alt i løpet av fire år. Dei fire skolane i prosjektet har fått ein ressurs (koordinatorar for grunnkompetanse) som dei skal bruke aktivt mot næringslivet for å sikre denne gruppa mogelegheita til å avslutte eit planlagt opplæringsløp i ei opplæringsbedrift. Prosjektet har som formål å kvalifisere denne gruppa til opplæring i bedrift, og gjere dette tilbodet til eit normalt og likeverdig løp i vidaregåande opplæring. Eit lærekandidatløp skal ikkje vere noko mindreverdig tilbod, men noko som anten kvalifiserer for påbygging til fag-/sveinebrev eller kvalifiserer til sjølvstendig arbeid. Målsettinga er 300 opplæringskontraktar kvart år. Nokon gav Thomas ein sjanse Thomas er ein dugande arbeidskar og ein framifrå mekanikar. Han er til stor glede og ikkje minst til nytte for oss. Thomas er ein god kollega, og han blir her, seier Sjur Kathenes på Yamaha Bergen bestemt. Thomas er lærekandidat hos Yamaha Bergen. Thomas i utgangsposisjon på Yamaha'en saman med Sjur Kathenes, næraste sjefen. Thomas var ikkje akkurat ein vinnar i det tradisjonelle skuleopplegget. Det er lett å mistrivast når bokstavane hoppar kvar sin veg og du går ut av ungdomsskulen med minimale lese- og skriveferdigheiter. Det er lærekandidatordninga som har gitt Thomas ein sjanse på arbeidsmarknaden. Han har gått ein dag i veka på Åstvedt for å oppnå kompetansebevis samstundes med læretida. Tidlegare i år kunne han stolt kvittere ut ein femmar i yrkesteori. For meg betyr det at lese- og skrivevanskar ikkje må hindre dugande ungdomar i å få utøve eit yrke dei trivst med, seier ein imponert Kathenes. Eksamen S/M(Skriftleg-Munnleg) var inga billegutgåve. Vi sat på ulike rom med eigne datamaskiner. Eg skreiv så langt eg kunne, så var det munnleg høyring. Eg må ha klart meg godt, eg fekk jo fem! Heile denne historia viser at når ungdommen utanfor det tradisjonelle systemet får sjansen, grip dei han. Dessverre er det mange som ikkje kjem i ein slik posisjon at dei kan få vist seg fram. Oppgåva vår blir då å finne og identifisere mogelegheiter, for dei finst, seier spesialrådgjevar Torbjørn Mjelstad på Opplæringsavdelinga. -Det er ikkje alle som fell innanfor to år på skule og to år i bedrift. Det betyr ikkje at dei ikkje har talent. Det gjeld berre å få det fram, og det har arbeidsgjevaren og Thomas lukkast sers godt med, seier Mjelstad. Teksten er utdrag frå ein reportasje skriven av Tormod Valaker. Ønskjer ein å lese heile ligg denne på www.hordaland.no sine sider.

Prøvenemnd for fag-/sveineprøver Med heimel i Opplæringslova 4-8 og forskriftene 3-56, er det oppnemnd 632 personar som er medlemmer i til saman 170 prøvenemnder. Enkelte er med i fleire nemnder slik at det til saman er 750 personar fordelt på prøvenemnder i 120 fag. Prøvenemndene vart oppnemnde av Fylkestinget i desember 2007, og perioden går ut i desember 2011. I denne perioden har prøvenemndene vorte supplerte med nye medlemmer. Medlemmene av prøvenemnda må ha kompetanse til å vurdere fag-/sveineprøver både etter R-94 og Kunnskapsløftet. Yrkesopplæringsnemnda har oppnemnt prøvenemndene til også å vera rådgjevande yrkesutval. Fagopplæringskontoret gjennomførte i 2010 64 kurs for medlemmene i prøvenemndene. Vi har nytta oss av UDIR sitt kursmateriell. Kurset inneheld: - Kvalitetssikring av gjennomføring av fag-/sveineprøva - Lov og forskrifter - Innføring i vurderingsfagleg kompetanse Som instruktørar har vi i all hovudsak brukt innleigde instruktør med bakgrunn og erfaring frå prøvenemndsarbeid. Kursa vil fortsette i 2011, med særskilt fokus på vidareutvikling av den vurderingsfaglege kompetansen. Fagopplæringskontoret har i tillegg gjennomført fleire kurs i bruk av elektronisk reiserekning for medlemmene i prøvenemndene. Fagopplæringskontoret har som mål at alle skal nytta elektronisk regning, og vil fortsette med slike kurs. Fag-/sveineprøvar Dersom fylkeskommunen ikkje kan formidle opplæring i bedrift til dei som ønskjer slik opplæring, må også bedriftsdelen av opplæringa skje i skule. Tilbodet skal være på eit opplæringsåret i einskilde fag, og vi har også tilbod i samarbeid med Hop kompetanse og Profitek. Fylkeskommune har i 2010 gjeve eit tilbod for VG3 opplæring i skule i følgjande fag: Dataelektronikar, Landsbruksmaskinmekaniker, Kjole-og Draktsyer, Elektriker, Automatiseringfaget, Platearbeider, Sveiser og Bilfag lette kjøretøy. Vi har siste år sett ein stor auking i ikkje bestått for elevar med sluttopplæringvg3 i skule. Dette kan mellom anna kan forklarast med at enkelte skuler ikkje har gjennomført opplæring på den tid som krevast. Det var t.d. over 90 % ikkje bestått i Kjole-og Draktsyerfaget.

Kurs for instruktørar og fagleg ansvarlege i lærebedrift 2010 Fagopplæringskontoret tilbyr gratis kurs for instruktør og fagleg ansvarleg. Kursa går over to dagar og har følgjande innhald: Modul 1: Kommunikasjon mellom instruktør og lærling. Instruktøren som rettleiar. Modul 2: Mottak av lærling Modul 3: Bedrifta som opplæringsarena Modul 4: Planlegging, dokumentasjon og vurdering av opplæringa Modul 5: Fag-/sveineprøve og kompetanseprøve Kursa vert arrangerte ulike stader i fylket, og kurshaldarane er personar frå bedrifter, opplæringskontor og skule. I 2010 vart det halde 32 kurs, med tilsaman rundt 630 deltakarar. Tilbakemeldingane frå kursdeltakarane er at kursa er fagleg gode og at dei vil ha god nytte av kurset i samhandling med eigne lærlingar. Kurstilbodet vil halde fram i 2011. Meir informasjon på www.hordaland.no/instruktor Kristian Stadheim Kulild 2TAF BA Hordaland fylkeskommune (Senter for kulturbasert verdiskapning)

Fagopplæringskontoret Agnes Mowinckels gt 6 Postboks 7900 N-5020 BERGEN Telefon: 55 23 99 00 E-post: fagopplaring@post.hfk.no www.hordaland.no