Inkassoselskap etter adresseliste Dykkar ref. Vår ref. Dato: Sak nr: 16/1337-1 29.06.2016 Sakshandsamar: Aline Schøn Papetti Dir.tlf: 45 49 00 81 Orienteringsbrev om regelverket ved sal av abonnementsavtalar Forbrukarombodet fører tilsyn med at dei næringsdrivandes marknadsføring og avtalevilkår som nyttas overfor forbrukarar er i samsvar med marknadsføringslova (mfl.) 1, samt tilsyn med at dei næringsdrivande overheld reglane i angrerettlova (angrl.) 2. For meir informasjon om vår verksemd sjå: www.forbrukerombudet.no. Forbrukarombodet ser ei markant auke forbrukarklager på selskap som lokkar med «abonnementsfeller». Det vil si gratisprøver på til dømes helsekost og barberblad, samt prøveperiodar på nettenester som datingmedlemskap, utan å informere forbrukerane på ein tydeleg måte at dei ved å bestille pakken eller nytta seg av prøveperioden inngår ein avtale om eit abonnement. Ein slik praksis er i strid med forbodet mot negativt sal i marknadsføringslova 3 og fleire føresegner i angrerettlova. I 2015 fann Forbrukarombodet ei mengde lovbrot på såkalla «abonnementsfeller», og hadde saker mot 20 selskap. Sakene viser at forbrukarar blir kontakta av inkassoselskap som krev inn betaling for vidare leveringar i eit abonnement, medan forbrukaren sjølv meiner å ha bestilt berre ei prøvepakke eller eit prøvemedlemskap utan vidare forpliktingar. Viss inkassoselskap driv inn slike krav kor gyldig avtale ikkje føreligg eller der det er tvil om kor vidt kravet er rettmessig, vil dette kunne vere i strid med inkassolova. Selskapet vil etter omstenda kunne haldast økonomisk ansvarlig for dette, sjå punkt 3. Før det blir sendt ei betalingsoppfordring pliktar inkassator som kjent å vurdere forhold som gir grunn til tvil om kravet er rettmessig. 4 Ein protest på eit betalingskrav er eit forhold som kan tilseie at det er tvil om kravet er rettmessig, og det same gjelder dersom kravet elles synes tvilsamt. 5 Dette orienteringsbrevet skal gjere inkassoselskapa betre rusta til å kunne vurdere gyldigheita av krav i tilknyting til slike «abonnementsfeller». 1 Lenke til marknadsføringslova: https://lovdata.no/dokument/nl/lov/2009-01-09-2?q=mfl 2 Lenke til angrerettlova: https://lovdata.no/dokument/nl/lov/2014-06-20-27?q=angrl 3 Marknadsføringslova 11 4 Inkassolova 10 første ledd 5 Ot.prp. nr. 2 (1987-1988) s. 115 Forbrukerombudet Sandakerveien 138, 0484 Oslo Telefon 23 400 600 E-post post@forbrukerombudet.no Internett www.forbrukerombudet.no Foretaksnummer 974 761 335
Det vil i kvart enkelt tilfelle måtte gjerast ei konkret vurdering av om angrerettlova sine vilkår er oppfylt, samt kva konsekvensar etter angrerettlova eller marknadsføringslova eit eventuelt brot vil få for gyldigheita av kravet. Forbrukarombodet har laga ei sjekkliste som inkassoselskapa kan bruke når dei vurderar slike krav. Hovudpunkta er: Eit krav vil vere ugyldig dersom: - Ved netthandel: merkinga av bestillingsknappen ikkje klart formidlar at forbrukaren ved å aktivere knappen forpliktar seg til å betale (punkt 1B). - Ved telefonsal: det ikkje føreligg skriftleg tilbod og aksept (med unntak av avisabonnement og sal frå frivillige organisasjonar, punkt 2). Forbrukaren kan ikkje krevjast betaling for følgjande kostnader: - Vidare leveringar i abonnementet dersom det ikkje gis noko opplysning om at bestilling av prøvepakken eller prøvemedlemskap fører til eit abonnement, eller slik informasjon berre går fram i vilkår som forbrukaren må klikke seg inn på for å lese. 6 (Dersom opplysning om abonnementsavtalen gis direkte på bestillingssida, men informasjonen er underkommunisert eller uklar, vil det måtte vurderas konkret om vidare betaling kan krevjast). - Tilleggskostnader som den næringsdrivande ikkje har opplyst om, eksempelvis frakt (punkt 1A). 6 I desse tilfella vil det berre vere inngått avtale om eit eingongskjøp. Å krevja betalt for vidare leveringar vil derfor være i strid med marknadsføringslova 11 som forbyr krav om betaling utan etter avtale. 2
Sjekkliste 1. Netthandel A) Opplysningsplikt Når ein avtale som forpliktar forbrukaren til å betale vert inngått på internett, skal den næringsdrivande tydeleg og i framheva form gjere forbrukaren merksam på dei mest vesentlige avtalevilkåra rett før forbrukeran gjennomfører bestillinga. 7 Dette er opplysningar om: varenes eller tenestens viktigaste eigenskapar Forbrukaren skal informeras om at det er ein abonnementsavtale vedkommande inngår. Den samla prisen for varen eller tenesta medrekna avgifter For abonnementsavtalar som blir betalt med eit fast beløp skal både den samla pris per levering og dei samla månadlege kostnadane oppgis. Eventuelle avgifter, eksempelvis frakt, må inkluderas i den samla prisen. Dersom den næringsdrivande ikkje har opplyst om slike tilleggskostnader skal forbrukaren ikkje betale desse. 8 Opplysningar om avtalens varigheit og eventuelle minste bindingstid, eller for løpande avtalar vilkåra for å seie opp avtalen Ved ein løpande abonnementsavtale må forbrukaren informerast om korleis han kan seie opp avtalen. Dersom avtalen må seias opp innan ein viss frist for å unngå å få tilsendt neste sending eller betale for vidare medlemskap, må det opplysast om dette. Lova krev at desse opplysningane gis tydeleg og i framheva form rett før forbrukaren gjennomfører si bestilling. I praksis betyr dette at opplysningane skal presenteras på ein slik måte at forbrukaren faktisk kan sjå og lese dei utan å måtte gjere ei aktiv handling, som til dømes klikke for å opne eit nytt vindaug med opplysningar, eller scrolle nedover på sida. Det er likevel ikkje nødvendigvis tilstrekkeleg at opplysningane står på bestillingssida. Blir bestillinga utført ved å aktivere ein knapp, skal opplysningane stå så nært bestillingsknappen og med ein slik tekststorleik at forbrukaren ikkje kan unngå å få med seg opplysningane. Det bør heller ikkje vere noko anna tekst mellom bestillingsknappen og opplysningane som skal gis. 7 Angrerettlova 16 første ledd, jf. 8 første ledd bokstav a, e og n 8 Angrerettlova 9, jf. 8 første ledd bokstav e. 3
B) Bestillingsknapp Den næringsdrivande skal sørgje for at forbrukaren uttrykkelig erkjenner at bestillinga medfører ei plikt til å betale. Blir bestillinga utført ved å aktivere ein knapp, skal knappen vere merka på ein lett leseleg måte med «bestilling med forpliktelse til å betale» eller tilsvarande. 9 Bestillingsknappen kan merkast på ulike måtar så lenge den klart formidlar at forbrukaren ved å aktivere knappen forpliktar seg til å betale. Kravet til slik merking gjeld også sjølv om forbrukaren ikkje betalar noko for prøvepakken eller prøveperioden, så lenge han eller ho aktivt må seie opp for å unngå å betale for vidare leveringar. Uttrykk som «kjøp nå», «betal nå» eller «bekreft kjøp» vil etter Forbrukarombodets vurdering vere tilstrekkeleg merking av bestillingsknappen. Dersom krava til merking av bestillingsknapp ikkje er oppfylt, har forbrukaren ikkje inngått ein bindande avtale og den næringsdrivande kan ikkje krevje betaling. 10 2. Telefonsal Ved uoppmoda telefonsal er det krav om skriftlig tilbod og aksept. Dette inneber at den næringsdrivande skal stadfeste tilbodet skriftlig på eit varig medium etter at telefonsamtalen er avslutta. Forbrukaren blir ikkje bunden før tilbodet er akseptert skriftleg. 11 Utan skriftleg tilbod og aksept er det altså ikkje inngått ein bindande avtale, og betaling kan ikkje krevjast. Unntak: sal av avisabonnement og sal frå frivillige organisasjonar. Skriftlige tilbod skal innehalde følgjande opplysningar 12 : Tenestens viktigaste eigenskapar, sjå punkt 1A Den samla prisen for varen eller tenesta medrekna avgifter, sjå punkt 1A Avtalens varighet og eventuelle minste bindingstid, eller for løpande avtalar vilkåra for å seie opp avtalen, sjå punkt 1A Næringsdrivandes identitet Føretaksnamn, organisasjonsnummer, geografisk adresse, e-postadresse og andre opplysningar som gjer det mogleg å komme i direkte kontakt med den 9 Angrerettlova 16 andre ledd 10 Angrerettlova 16 tredje ledd 11 Angrerettlova 10 12 Angrerettlova 15 første ledd, jf. 8 første ledd bokstav a, d, e, h og n 4
næringsdrivande, til dømes eit telefonnummer eller ein chat-funksjon/kontaktskjema der førespurnader frå forbrukarar svaras fortløpande. 13 Angreretten Opplysningar om at det føreligg angrerett og angreskjema, samt vilkår, tidsfristar og framgangsmåtane for å bruke angreretten. I det skriftlege tilbodet må det i tillegg opplysast om at bindande avtale ikkje er inngått før skriftlig aksept er gitt. Tilbodet må vidare gi tilgang til dei resterande opplysningane som den næringsdrivande skal gi før avtale vert inngått, til dømes ved ein hyperlenke til eigne nettsider. 14 Det skriftlige tilbodet må sjølvsagt samsvare med dei opplysningane som er gitt munnleg i telefonsamtalen. Sjølv om det blir utveksla skriftleg stadfesting av tilbod og aksept, vil det altså likevel kunne oppstå spørsmål om avtale er komen i stand, og i tilfelle kva avtalen går ut på. 3. Sanksjonar Som nemnt vil ein protest på eit betalingskrav, og tilfelle der kravet elles synes tvilsamt, vere forhold som gir grunn til tvil om at kravet er rettmessig. Inkassoselskapet må dermed vurdera desse forholda. 15 Forsøk på ordinær inndriving av tvilsame krav kan vere i strid med «god inkassoskikk». 16 Inndrivinga vil då kunne vere i strid med forbodet mot urimeleg handelspraksis i marknadsføringslova. Ein handelspraksis er urimeleg dersom den er i strid med god forretningsskikk overfor forbrukarar, og er eigna til vesentleg å endre forbrukeranes økonomiske åtferd slik at dei treff avgjerder dei elles ikkje ville ha treft. 17 Forbrukarombodet og Marknadsrådet kan legge ned forbod mot handlingar i strid med marknadsføringslova. 18 I forbindelse med at det blir fatta forbodsvedtak skal det som hovudregel fastsettas ei tvangsmulkt som skal betalast ved eventuelt brot på vedtaket. 19 Ved å inndrive omtvista eller ugyldige krav vil eit inkassoselskap altså etter omstenda kunne holdas økonomisk ansvarlig for brot på marknadsføringslova. 13 Angrerettlova 8 første ledd bokstav e og ehandelslova 8 14 Angrerettlova 15 andre ledd, jf. 8 første ledd 15 Inkassolova 10 første ledd og Ot.prp. nr. 2 (1987-1988) s. 115 16 Inkassolova 8, jf. Ot.prp. nr. 2 (1987-1988) s. 113 17 Marknadsføringslova 6 18 Marknadsføringslova 40 19 Marknadsføringslova 42 5
*** Forbrukarombodet ber dykk følgja regelverket og retningslinjene som vi har gjort greie for. Ved spørsmål, eller dersom de er i tvil om rettmessigheta av eit krav, ta kontakt med Forbrukarombodet på telefon 23 400 600 eller per e-post post@forbrukerombudet.no. Med vennleg helsing for Forbrukarombodet Tonje Hovde Skjelbostad Fagdirektør Vedlegg: adresseliste Gjenpart: Finanstilsynet 6