SOGN & FJORDANE FYLKESKOMMUNE K U LT U R A V D E L I N G A RA P P O RT F R Å K U LT U R M I N N E R E G I S T R E R I N G R EGULERINGSPL AN R INDEBOTN G NR /B NR 19/1, 19/44, 64/5 SOGNDAL KOMMUNE Utsyn frå Stedjekammen mot Sogndalsdalen. Mot SA. Foto: Ine Askevold Hansen
2 Kommune: Sogndal Gardsnamn: Rindebotn Gnr/Bnr: 19/1, 19/44, 64/5 Tiltakshavar: OPUS Bergen AS Adresse: Namn på sak: Reguleringsplan Rindebotn Saksnummer: /1521 Prosjektnummer: Registrering utført: 17.06 Rapport utført: 15.07, 19.07, 22.07 25.07, 29.07 Ved: Ine Askevold Hansen og Kjell Magne Hillestad Ved: Ine Askevold Hansen Askeladden id Autom. freda kulturminne i området: Kokegroplokalitet, (lok 5) Kolgroplokalitet, (lok 6) Tuft, (lok 7) Nyare tids kulturminne i området: Timar i felt (inkl. køyring): Timar for og etterarbeid: Tal på C14 prøver: Kostdøgn i felt: Tal på natt-tillegg: Utgifter/innkjøp i kr: Dagar med helgeovernattingar i samband med feltarbeid: Dagar med helgeovernattingar i samband med rapportskriving: 170997 170994 170999 11,5 45 1 1 1 - SAM ANDRAG I alt vart det registrert 5 automatisk freda kulturminne innanfor planområdet. Planområdet vart undersøkt ved overflateregistrering, der det primært vart leita etter tuftar, kolmiler og jarnvinneanlegg frå yngre jarnalder. 1.5 dagsverk vart nytta i felt og 6 dagsverk er nytta på etterarbeid. 1 14C prøve er sendt inn til datering.
3 Automatisk freda kulturminne er påvist fordelt på 3 lokalitetsflater. Totalt vart 5 førhistoriske strukturar påvist. 1 nyare tids kulturminne, i form av ei tuft vart og påvist. BAKGRUNN FOR PLANEN: Sogn og Fjordane fylkeskommune ved Kulturavdelinga gjennomførte ei arkeologisk registrering på Rindebotn. Bakgrunn for registreringa er OPUS Bergen AS sin reguleringsplan for området. Registreringa vart utført for å oppfylle tiltakshavars undersøkingsplikt jamfør 9 i lov om kulturminne. OMRÅDET Området som vart undersøkt består av ca. 617 daa og omfattar Rindebotn og delar av Fosskamrinden, ca. 500 meter vest for Hollekve. Området har ingen klar topografisk avgrensing, men er avgrensa eit par hundre meter frå hyttefeltet på Fosskammen i S og eit par hundre meter frå Stedjekammen i V, samt dei svært bratte områdane opp mot Rindaflaten i A/NA. Planområdet består av ein stor flate i sør som strekker seg aust-vest. Denne flata skrår nordover; svakt heilt sør på flata og brattare kor lengre nord ein kjem, og til slutt rett opp i retning Vardafjellet. Den sørlege delen av dette planområdet består stort sett av våte myrlendte områder med små tørre «øyer» med nokon trær og låg vegetasjon. Området som skrår bratt opp mot Rindaflaten i A/NA, mot Stedjekammen i vest og Rindebotn i nord har meir og tettare vegetasjon som består av bjørketrær og låge buskar. Det er også fleire elvar i området. S/SV langs planområdet renn Reipa. Nord-sør langs Rindebotn renn Botnagrovi, og like vest for Stedjekammen renn Kambagrovi. Det er også fleire små bekker som renn over området, noko som gjer da svært vått enkelte plassar. Skildring av kjende kulturminne i nærområdet: Ca. 100m vest for plangrensa ligg Stedjekamben. Dette er nå eit hyttefelt, men har tidligare vært ein støl. Om lag 100m nord for denne stølen ligg to tuftar frå jarnalderen (Askeladden ID 159982). Ca. 250m SV for planområdet ligg Tuftahaug. Her er det registrert tre tuftar frå jarnalderen (Askeladden ID 169664). Om lag 700m sør for planområdet ligg Øyestølshaugen kvart da er registrert 4 tuftar og fire kolgropar frå jarnalderen (Askeladden ID 169663).
4 Oversiktskart over automatisk freda kulturminne i planområdets nærleik. Kart: Askeladden.ra.no/Ine Askevold Hansen Oversiktskart over Sogn og Fjordane med planområdet markert på kartet. Kart Fylkesatlas.no/Ine Askevold Hansen
5 Oversiktskart over Sogndalsdalen med planområdet markert på kartet. Kart: Fylkesatlas.no/Ine Askevold Hansen STRATEGI OG METODE DELTAKARAR OG TIDSROM Området vart undersøkt av arkeolog Ine Askevold Hansen og lokal kjentmann Kjell Magne Hillestad. STRATEGI OG METODE Fordi terrenget på planområdet er relativt kupert og bratt vart det føretatt ein overflateregistrering. Ved en overflateregistrering blir eit område nøye undersøkt for synlege strukturar i overflata som kan tyde på førhistorisk aktivitet, som f.eks. tuftar og kolmiler. Ved mistanke om førhistoriske strukturar kan området undersøkast ved hjelp av eit jordbor for å sjå om det er kol som kan gi ein meir nøyaktig alder på strukturen. Det blir lagt vekt på strukturer som blir tolka som automatisk freda kulturminner. RESULTAT AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE I forbindelse med registreringa på Rindebotn vart det registrert 5 automatisk freda kulturminne, samt eit nyaretids-kulturminne. Lok. 5 (Askeladden ID 170997) er et kokegropfelt som ligger på Rindaflaten, eit området som eigentlig ligg mellom dei to reguleringsplanane i området; Rindebotn og Kalvavatni. Den vil difor ikkje blir direkte berørt av nokon av
6 planane. Det er likevel er mogleg at dette området vil bli berørt av tung anleggstrafikk og liknande, samt ein eventuell utviding av området seinare. Lok. 5 ligg på sjølve Rindaflaten. Dette er ein liten flate som befinner seg i et kupert område på ein «rind» som går N-S, kvar det skrånar bratt nedover i aust, sør og vest, og oppover i nord. Den er difor relativt vanskeleg tilgjengeleg. Det er også tett skog i området. Det vart registrert 3 gropar på denne flata. S1 og S2 ligg bare nokre metar frå kvarandre lengst sør på flata, mens S3 er lokalisert 15 meter lengre NA. Alle gropene hadde stein i botn og noko trekol, og er difor klassifisert som kokegropar. Alle kokegropene er ovale i retning A-V og er i nokolunde same størrelse; S1 er 100 x 120 cm, S2 er 120 x 140 cm og S3 er 110 x 120 cm. S1 og S3 er ca. 15 cm djup, mens S2, som er noko meir utydeleg enn dei andre, berre er 10 cm djup. Flata som kokegropene vart registrert på vart nøye undersøkt og det vart ikkje funne fleire førhistoriske strukturar i områdets nærleik. Fordi denne flata ligg på ei rind, og fordi det er så bratt og kupert i området rundt, er potensialet for fleire funn utanfor lokalitetsflata liten. Det er likevel mogleg at det er fleire uoppdaga kokegroper på flata som følgje av den tette skogen. Disse gropene er grunne, og om det veks eit tre i dei vil dei være nærmast umogleg å sjå. Det er difor mogleg at det er fleire førhistoriske strukturar på Rindaflaten. Lok 6 (Askeladden ID 170994) ligg innanfor planområdet, helt nede i det sørlige hjørnet på gbnr 19/44 (langs kanten på Rindabotten), like ved ein liten bekk ca. 60 m aust for Botnagrovi. Området rundt lokaliteten er for det meste våtmark, mens sjølve lokaliteten ligg på eit lite tett og tørt skogsområde. Det vart registrert ein grop på dette området; S4. Gropen var oval i NV-SA retning og er ca. 100cm x 90 cm i diameter, og 10 cm djup. S4 har stein i botnen og ein del trekol. Den er derfor klassifisert som ein kolgrop. Det vart teke ein kolprøve frå S4, prøve KP1. Fordi det veks eit tre i gropen vart ikkje prøven teke frå midten av gropa, men frå den sørlige halvdelen.
7 Illustrasjonsbilde av Lok. 6. Biletet viser kolgrop S4 og treet som veks på kanta av gropen. Mot N. Foto Ine Askevold Hansen Bilete av den snitta kolgropa, S4, Lok 6. Foto: Glenn Heine Orkelbog
8 Området som S4 vart registrert i vart nøye undersøkt, men det vart ikkje funne fleire førhistoriske strukturer. Det er mykje våtmark i områdets nærleik og nokon små tørre «øyer, slik som den som S4 vart funnet på. Sidan vi erfaringsmessig veit at det sjeldan blir funne forhistoriske strukturer på slike våte områder, og ingen av disse tørre skogsområdane viste teikn til førhistorisk aktivitet, er potensialet for funn av automatisk freda kulturminner i områdets nærleik ansett som lite. Fordi denne gropa ligger heilt aleine, vart det gitt ein forenkla dispensasjon slik at gropa kunne bli greve ut som ein del av registreringa. Denne gropa er derfor snitta, og teikna og ansett som ferdig utgreve. Teikning av den snitta gropa er lagt til i Vedlegg under «Teikningar» DATERING?! Lok. 7 (Askeladden ID 170999) ligg nedanfor hyttefeltet på Fosskammen og består av ein mogleg hustuft. Tuften ligger på ein lett N-S skrånande flate ca. 70 m nord for elva Reipa, ca. 40 m NV for dammen rett nord for Reipa, og ca. 20 m sør for hytta på gbnr 19/58 (hytta til Arnold Foss). Det står «friserte» bjørketrær 5 7 m sør og vest for tufta. Illustrasjonsbilete av sørlege ende av tufta på Lok. 7. SV-hjørne som ein kan sjå til venstre i biletet er tydeleg konstruert. Hytta til Arnold Foss i bakgrunnen med dei friserte trærne. Mot N/NV. Foto: Ine Askevold Hansen Tufta ligg i N/NV-S/SA retning og er relativt liten, med en ytre lengde på 5.5 m og bredde på 3.5 m. Det er synlege veggvollar i aust, vest og nord, medan det er i sør er tydeleg hjørnekonstruksjon både i det SV- og SA- hjørne. Det er mogleg at det ikkje har vore ein vegg på denne sia. Sjølv om dette tydeleg er ein menneskeskapt konstruksjon er det vanskeleg å sei noe om kor gamal den er. Det vart ikkje funne teikn til trekol i huset og det var derfor ikkje mogleg å få ein
9 meir nøyaktig datering. Det er difor mogleg at denne tufta er førhistorisk, men det kan også være ein nyaretids løe-tuft. Området rundt Lok. 7 vart nøye sjekka, men det vart ikkje funne teikn til fleire tuftar eller andre kulturminne i området. Området er opent og oversiktlig, og potensialet for funn av fleire automatisk freda kulturminne i Lok. 7 s nærleik er difor ansett som liten. Kart over dei registrerte kulturminna er lagt til som vedlegg nr. 5 og kan finnas lengre bak i rapporten. Kulturhistorisk vurdering av dei automatisk freda kulturminna Kulturminna som vart registrerte på Rindebotn i Sogndal er stort sett godt bevarte. Sjølv om Lok. 5 ligger i relativt tett skog er dei godt synlege for å være kokegroper. Det same kan ikkje seiast om kolgropa på Lok. 6 som er relativt grunn for sin kategori. Det er også ein tydeleg oppbygging i kokegropene med kokestein og kol, og der er nok trekol bevart til å gje ein datering. Tuften på Lok. 7 er ikkje like godt bevart da det berre er nokon steinar att i tre av veggvollane; aust, nord og vest. I sør kan ein ikkje sjå stein i sjølve veggen, men hjørnekonstruksjonane i SV- og SA-hjørne er der framleis. Kokegroper, kolgropar og tufter er ikkje uvanlege funn i Sogndal. Dei vitnar om ein utbredt førhistorisk busetnad. Sjølv om funna på Rindebotn ikkje er unike, er det fyrste gong det er registrert slike kulturminner innafor det aktuelle planområdet. Dei fortel oss at fjellet her har vore ein viktig ressurs i førhistorisk tid. At det er funnet kokegropar og kolgropar sjølv i våte områder vitnar om at ein har hatt behov for å utnytte heile fjellet og at ein ikkje bare kunne halde seg til dei mest gunstige områdane. Kokegroper finnes i mange forskjellige former og størrelsar, og er eit veldig vidt begrep i Noreg. Desse gropene er likevel kanskje innanfor den vanligaste størrelsen, spesielt med tanke på lokaliteter i fjellområder der det ofte er skrint og kupert. Sjølv om disse kokegropene ikkje ligg i nærleiken av tuftar eller andre automatisk freda kulturminne som tydar på aktivitet eller busetnad, ligg de i eit fjellområde/ein dal kvar det er funne mange slike lokaliteter. Sidan det er vanskeleg å datere tufta på Lok. 7 er det også vanskeleg å sei noe om den er et godt eksempel på sin kategori. Tufta er relativt liten og i dårlig stand, men dette trenger ikkje å bety at den er gamal. Den er likevel ganske lik i form på fjelltuftene som er funne ved kalvadalsstølen og i området generelt. Slike fjelltufter er ganske unikt for Sogndal. De opptrer andre steder også, men i ein mykje mindre skala.
10 Oversiktskart over Rindebotn med dei tre lokalitetane. Kart: Askeladden.ra.no/Ine Askevold Hansen NYARE TIDS KULTURMINNE Det vart observert eit nyare tids kulturminne i samband med registreringa på Rindebotn; Nede på Hollekve, på sørsida av hyttefeltet, vart det observert restar av ein mogleg moderne hustuft: Denne er ikkje målt inn som ein lokalitet.
11 KONKLUSJON Planområdet vart undersøkt ved overflateregistrering, der det primært vart leita etter tuftar, kolmiler og jarnvinneanlegg frå yngre jarnalder. Det vart funne 5 automatisk freda kulturminne fordelt på tre lokaliteter under registreringa på Rindebotn; Lok 5, Lok 6 og Lok 7. Lokalitet 5 er en kokegroplokalitet med 3 kokegropar og lokalitet 6 er en kolgroplokalitet med ein kolgrop, mens Lok. 7 er ei tuft. Sjølv om Lok. 6 er den einaste av de tre lokalitetane som ligg innanfor planområdet, er det viktig at også Lok. 5 og Lok. 7 blir tatt hensyn til når ein skal inn med maskiner i området. FØRDE 29.07 20 Ine Askevold Hansen... Feltleiar / Sakshandsamar
12 Vedlegg: Vedlegg 1. Liste over strukturar Vedlegg 2. Liste over trekolprøver Vedlegg 3. Fotoliste Vedlegg 4. Foto Vedlegg 5. Innmålingar Vedlegg 6. 14C-dateringar
VEDLEGG 1: STRUKTURLISTE Sn Askelad r den id Lo k Type struktur Storleik Skildring Foto 1 170997 5 Kokegrop 100 cm x 120 cm, 15 cm djup Gropen er oval i A V retning, grunn, stein i botnen og noko trekol. 2 170997 5 Kokegrop 120 cm x 140 cm, 10 cm djup Gropen er oval i A V retning, grunn, stein i botnen og noko trekol. 14 3 170997 5 Kokegrop 110 cm x 120 cm, 15 cm djup Gropen er oval i A V retning, grunn, stein i botnen og noko trekol. 15 4 170994 6 Kolgrop 100 cm x 90 cm, 10 cm djup Gropen er oval i NA SV retning, grunn, stein i botnen og noko trekol. Det står et tre i nordlige del av gropen. 1-2 5 170999 7 Tuft 5,5 m x 3,5 m, ca. 20 30 cm høye voller. Tuften er relativt liten, rektangulær, ligger i N/NA- S/SA retning, det er få steinar igjen i tuften, veggene i vest og aust er best bevart samt hjørnekonstruksjone n i sørlige ende. 811 VEDLEGG 2: LISTE OVER TREKOLPRØVER K Struktu Lok P r nr : 1 S4 6 Vekt Beta Type Daterin g (2 sigma)
14 VEDLEGG 3: FOTOLISTE Nr. Motiv Retni Dato Fotogr ng af 1 Oversikt kolgrop, L61 N 2 Oversikt kolgrop, L61 N 3 Oversiktsbilete frå Stedjekammen mot Sogndalsdalen SA 4 Oversiktsbilete over øvre del av Stedjekammen mot Kambagrovi og Kambafjellet NV 5 Oversiktsbilete hyttefelt på Hollekve med steinsetting, sannsynligvis moderne tuft. V 6 Oversiktsbilete hyttefelt på Hollekve med steinsetting, sannsynligvis moderne tuft. S 7 Oversiktsbilete hyttefelt på Hollekve med steinsetting, sannsynligvis moderne tuft. SA 8 Oversikt hyttefelt på Hollekve med tuft, Lok 7 S 9 Oversikt hyttefelt på Hollekve med tuft, Lok 7 A 10 Oversikt hyttefelt på Hollekve med tuft, Lok 7 N 11 Oversikt hyttefelt på Hollekve, SV-hjørne på tufta N 12 Oversikt Sogndalsdalen S 17.06. GHO Oversikt Kokegrop2, L5 N 17.06. GHO 14 Oversikt Kokegrop3, L5 N 17.06. GHO 15 Oversikt Kokegrop1, L5 N 17.06. GHO
15 16 Snitta Kolgrop, S4, Lok. 6. VEDLEGG 4: FOTO N 22.07. 12 GHO
16 VEDLEGG 5: INNMÅLINGAR Kart over planområdet på Rindebotn og Kalvavatni med alle dei registrert kulturminna. Kart: ArkMap/Ine Askevold Hansen
17 Kart over vestre del av planområdet med Lok 1, Lok 4, Lok 5, Lok 6 og Lok 7. Kart: ArkMap/Ine Askevold Hansen Kart over vestre del av planområdet med Lok 5 og Lok 6. Kart: ArkMap/Ine Askevold Hansen
18 VEDLEGG 6: 14C DATERINGAR
19 VEDLEGG 7: TEIKNINGAR Teikning av den snitta kolgropa på Lok. 6, S4. Teikning. Glenn Heine Orkelbog.