Kviteseid kommune Vråli

Transkript

1 TELEMARK FYLKESKOMMUNE KULTURHISTORISK REGISTRERING Kviteseid kommune Vråli GNR. 7, BNR. 2

2 RAPPORT FRA KULTURHISTORISK BEFARING/REGISTRERING Kommune: Kviteseid Gardsnavn: Vråli Gardsnummer: 7 Bruksnummer: 2 Tiltakshavar: Plankontoret Halvard Homme AS Adresse: Postboks VALLE Namn på sak: Reguleringsarbeid Vråli, Kviteseid kommune. Saksnummer: 07/1365 Registrering utført: Ved: Jan Berge Rapport utført: Ved: Jan Berge Undersøkingstype Maskinell sjakting Overflateregistrering Prøvestikking Metall søk X Fornminnetype Askeladden id. Autom. freda kulturminne i området: Kullgrop Id.nr Nyare tids kulturminne i området: Naturvitskaplege prøver ( 14 C) Faglige konklusjonar: Planen er ikkje i konflikt med kulturminne Automatisk freda kulturminne X Planen er i konflikt Nyare tids kulturminne Planen er i konflikt Dagsverk: 6 Merknader: - 1 -

3 INNHALD BAKGRUNN OG SAMANDRAG...3 OMRÅDET 4 TERRENGET 5 TIDLEGARE REGISTRERTE KULTURMINNE..10 STRATEGI OG METODE.10 UNDERSØKINGA...11 DELTAKARAR OG TIDSROM 11 AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE.11 KONKLUSJON 12 VEDLEGG

4 Bakgrunn og samandrag Føremålet med reguleringsplanen er å legge tilhøva til rette for bygging av 9 nye fritidsbustadar. Området er i kommuneplanens arealdel teikna inn som eit landbruks-, natur- og friluftsområde. Innanfor planområdet vart det under denne undersøkinga gjort funn av 1 freda kulturminne i form av ei kullgrop, Askeladden id. nr Kart 1. Oversikt Vråli Telemark

5 Området Planområdet ligg i Vråliosen, rett N for vestre del av Vråvatn i Kviteseid kommune, nesten på grensa til Tokke kommune, midt mellom Dalen og Vrådal sentrum. Kart 2. Oversikt Vråli Kviteseid. -4-

6 Dei mest markante fysiske grensene for planområdet er ei kraftlinje i nord og busetnad/ Vråvatn i sør. I aust er det i søre del ei mindre kraftlinje og ein grusveg i nordre del. Vestre del av planområdet har ikkje noko fysisk grense i nord, men nokre bustadar og ein grusveg i sørleg del. Kart 3. Oversikt Vråli planområde

7 Foto 10: Hovuddel av planområdet, teke frå SV-grense. Mot NØ. TERRENGET Mesteparten av planområdet er skog og hogstfelt. Visse parti av planområdet har ut i frå topografien lite potensiale for funn av automatisk freda kulturminne. Dette gjeld SØ-del av planområdet. Her er terrenget skogkledt og bratt. Det er ein del steinur og nakent berg i området. Heilt i SØ-del går planområdet som ei smal stripe langs RV 38. Ein del av den vestlege delen av feltet er òg bratt og skogkledt, samt ei stripe som berre omfattar ein grusveg som går langs planområdet

8 Kart 4. Oversikt Vråli planområdet fotokart

9 Foto 19. Døme på terrenget i skråninga i Ø-del av planområdet, N for Vråvatn. Mot V. Foto 22: Ekstrem Ø-del av planområdet. Mot NV

10 Den delen av planområdet som har størst topografisk potensiale, er den sentrale, nordlege delen. Her er terrenget ganske flatt, med spreidde bergknausar, noko skog, men no mest dekt av ei hogstflate. Denne delen av terrenget ligg ganske lågt i høve til terrenget rundt, så det er samstundes ein del myrdrag i dette området. Fleire mindre bekkar renn nedover mot Vråvatn gjennom her. Foto 13: Nordre del av planområdet. Mot NV. Av moderne inngrep er det mest synlege ein grusveg som går langs austre del av planområdet, samt kryssar planområdet retning NV-SØ i NØ-del. På sørsida av grusvegen her er det òg ei ljosløype med tilhøyrande spor og ljosstoplar. Det er òg ein del spor etter større skogsmaskiner i området, i samband med hogstfeltet

11 Foto 15: Østre del av planområdet. Mot Ø. TIDLEGARE REGISTRERTE KULTURMINNE Det er ikkje registrert kulturminne innanfor planområdet frå før. Dette gjeld både automatisk freda, nyare tids kulturminne, samt vedtaksfreda. Strategi og metode Terreng og geografisk plassering er avgjerande for val av registreringsmetode i felt. Slik terrenget er i dette tilfelle, og med omsut til hen i fylket vi er, vart metoden kalla visuell overflateregistrering nytta. Denne metoden går enkelt ut på å gå systematisk gjennom eit område for fysisk å sjå etter kulturminne som er synlege på overflata. Vanlege døme på slike kulturminne er tufter, gravrøyser, fangstanlegg og kullgroper. I denne undersøkinga var det kullgroper som var den mest aktuelle form for kulturminne. Desse høyrer tidsmessig som regel heime i jernalder og middelalder

12 Heile området vart gått gjennom, òg dei delane der terrenget var bratt og ulendt. Mesteparten av tida vart nytta i det flate partiet rundt hogstfeltet. Her vart området gått opp i striper på meters breidde. Registrator starta i nord og jobba seg sørover. Funn vart dokumentert med digitalt foto og skriftleg skildring, samt plotta inn på kartet i ein PDA med handhalden GPS. Denne dokumentasjonen vert lagt inn i Askeladden. Det vart elles teke digitalt foto av ulike delar av planområdet som ein del av terrengskildringa. DELTAKARAR OG TIDSROM Undersøkinga Einaste deltakar på denne undersøkinga var Jan Berge. Undersøkinga i felt vart gjort i tidsromet 1. til 4. august og rapporten skriven 6. og 7. august Totalt vart det nytta 45 timesverk. Været var i all hovudsak pent, og medførte ingen hindringar i utføringa av undersøkinga. AUTOMATISK FREDA KULTURMINNE Innanfor planområdet vart det gjort funn av eit automatisk freda kulturminne i form av ei kullgrop. Kullgropa er i storleik 7x7 m i ytre diameter, 3,5x3,5 i indre diameter, djupna er 1 m, medan vollen er 0,5 m høg. Prøver med jordboret viste ein del trekull i massane i botn og sidene på gropa. På utsida av gropa i austleg del var det synlege trekullbitar oppe i dagen. Kullgropa ligg midt oppe på ein liten naturleg haug i terrenget, i sørleg del av hogstfeltet, ca. 50 m vest for grusvegen, ca. 50 m nord for dei fire bustadane rett S for hovuddelen av planområdet, på høgde med den vesle garden som ligg rett aust for planområdet. Haugen er rundt 3-4 m høg. Gropa dekker mesteparten av toppen av haugen. På begge sider av denne renn det ein bekk, og området rundt bekken og haugen generelt består av svært fuktig og myrlendt terreng. Sjølve haugen er truleg moreneavsetnad og består av stein og grus. Kullgroper er ei type kulturminne som er ein del av jernframstillingsanlegg. Meininga med gropa er å framstille trekull som så skal nyttast i ein blesteromn for å smelte jern ut av myrmalm. Det er difor ikkje uvanleg å finne restar av desse omnane, samt slagghaugar, i nærleiken av kullgroper. Ofte finn ein fleire kullgroper innanfor same område og i nærleiken av kvarandre, men i dette tilfelle var det då altså berre ei

13 Det er ikkje råd å avgjere eksakt kor gamal kullgropa kan vere ut i frå dei morfologiske trekka, men truleg kan den plasserast i sein vikingtid eller middelalder. Foto 16: Askeladden id.nr , kullgrop. Konklusjon Under denne undersøkinga vart det registrert 1 freda kulturminne i form av ei kullgrop. Den var ikkje forstyrra av moderne inngrep på noko vis. Kullgroper er ei type fornminne som ikkje er uvanlege i Telemark eller store delar av resten av landet. Kullgroper er ein del av jernframstillinga i jernalder og middelalder, og finnast helst der ein har tilgang til brensel og myrmalm i same området. Kullgropa som vart funne under denne undersøkinga er typisk for sin type fornminne, med spor av trekull, samt konstruksjonen med grop og voll av utkasta masser

14 SKIEN Jan Berge... Feltleiar Vedlegg: 1. Liste over kart 2. Fotoliste Vedlegg 1: Liste over kart Nr. Kart. 1. Oversikt Vråli Telemark 2. Oversikt Vråli Kviteseid 3. Oversikt Vråli planområdet 4. Oversikt Vråli planområdet fotokart

15 Vedlegg 2: Fotoliste Nr. Motiv Retn. Dato Init. 1. Mot SØ-del av planområdet. N JB 2. Mot SØ-del av planområdet. NV 3. Mot SØ-del av planområdet. NV 4. Mot plangrense i NØ-del av planområdet. SV 5. Nordleg del av planområdet. SV 6. Sentrale del av planområdet. SSØ 7. Sentrale del av planområdet. SV 8. Myrområde i NV-del av planområdet. NV 9. Hovuddel av planområdet, teke frå SV-grense. NNØ 10. Hovuddel av planområdet, teke frå SV-grense. NØ 11. Midtre del av planområdet, teke frå SV-grense. Ø 12. Nordre del av planområdet. N Nordre del av planområdet. NV 14. Vestre del av planområdet. V 15. Østre del av planområdet. Ø 16. Askeladden id.nr , kullgrop. V 17. Askeladden id.nr , nærbilete. V 18. Detalj, synleg trekull på utsida av Ø-del av Askeladden id.nr N 19. Døme på terrenget i skråninga i Ø-del av planområdet, N for Vråvatn. V Ø-grense av planområdet i skråninga N for Vråvatn. NNØ 21. Ekstrem Ø-del av planområdet, teke frå RV 38. NNV 22. Ekstrem Ø-del av planområdet. NV