Luster kommune Handsama: Vedteke av Luster kommunestyre 27.09.12, sak 68/12
1. INNLEIING - PLANPROSESSEN Dette kapittelet omtalar dei ulike nivå i overordna kommunalt planarbeid frå planstrategi til handlingsprogram. 1.1 Planstrategi = rett plan til rett tid Planstrategi er kommunen sin plan for kommuneplanarbeidet i komande 4-års periode. Kommunal planstrategi er eit hjelpemiddel for kommunen til å fastlegga det vidare planarbeidet. Føremål: Setja fokus på dei planoppgåvene kommunen bør starta opp eller vidareføra for å leggja til rette for ei positiv utvikling Gjera greie for utviklingstrekk og utfordringar knytt til samfunnsutvikling og miljø Vurdera planbehovet inkludert tenesteområda sine planbehov Vurdera prioriterte planoppgåver og behovet for revisjon av kommuneplanen sin samfunnsdel og arealdel Drøfta hovudtrekka i ein langsiktig arealstrategi (prinsipp for romleg utvikling) både for å sikra samordning, utbygging og vern av område Gje ei tydeleg retning for ein ynskt samfunnsutvikling Drøfta ulike strategiar for å forma samfunnet og møta framtida sine utfordringar Prosess: Kommunen har plikt til å utarbeida ein planstrategi minst ein gong i kvar valperiode Gjev det nye kommunestyret muligheiter til å vurdera og ta stilling til kva planoppgåver som er viktige å arbeida med i kommunestyreperioden Kommunen bør leggja opp til brei medverknad og ålmenn drøfting som grunnlag for handsaminga Det er plikt til å henta inn synspunkt frå statlege og regionale organ og nabokommunar. Framlegget skal gjerast kjend minst 30 dagar før kommunestyret si handsaming Skal vedtakast seinast innan eitt år etter kommunestyret si konstituering. Den einskilde kommune fastset kor omfattande og detaljert planstrategien skal være. Omfang og detaljeringsgrad skal ikkje være meir omfattande enn det som er turvande for å ta stilling til om gjeldande kommuneplan framleis skal gjelda utan endringar, eller om kommunen skal revidera den heilt eller delvis. 1.2 Kommuneplanmelding Luster kommune starta arbeidet med Planstrategi ved å utarbeida ei kommuneplanmelding i 2011. Dette vart gjort ved at Kommunestyret 2007-2011 evaluerte gjeldande kommuneplan i K-sak 38/11, gjennom å gje råd til noverande kommunestyre om kva ein bør vektlegga i kommuneplanarbeidet i inneverande periode. Kommunestyret evaluerte gjeldande kommuneplan, og både samfunnsdel og arealdel. Hovudkonklusjonen var at kommunestyret 2007 2011 rådde nytt kommunestyre til å revidera både samfunnsdel og arealdel og at planstrategien bør vurdera kva behov kommunen har for tematiske kommunedelplanar:
Råd for Planstrategi Med bakgrunn i gjeldande kommuneplan, erfaringar og oppsummering, og nye nasjonale føringar for kommuneplanarbeidet, rår kommunestyret 2007-11 til at noverande kommunestyre legg til grunn slik oppbygging av kommuneplanen, jf arbeidet med planstrategien: Generell del: I Planomtale II Visjon og verdigrunnlag III Fokusområde med handlingsdel: A Miljø og berekraftig utvikling B Folkehelse C Oppvekst D Kultur og Fritid E Næringsverksemd og infrastruktur F Senterstruktur G Regionalt samarbeid Arealdelen Planstrategien bør vektlegga å fylgja strukturen i gjeldande plan. Viktige tema i Planstrategien bør vera: Bustadareal Næringsareal Tematiske kommunedelplanar: Planstrategien bør vurdera kva behov kommunen har for tematiske kommunedelplanar. 1.3 Planprogram For kommuneplanen skal det utarbeidast planprogram som skal gjera greie for planarbeidet, planprosessen, og opplegget for medverknad. Planprogrammet skal fastsetjast av kommunestyret. 1.4 Kommuneplan samfunnsdelen Kommuneplanen skal vera kommunen sitt overordna styringsdokument, og skal gje rammer for verksemda sine planar og tiltak, og planar for bruk og vern av areal i kommunen. 1.5 Kommuneplan arealdelen juridisk bindande Arealdelen er plan for arealbruk i heile kommunen. Planen skal fastsetja hovudtrekka i arealdisponering og rammer og vilkår for kva nye tiltak og ny arealbruk som kan setjast i verk. 1.6 Reguleringsplan Reguleringsplan er ein detaljert plan for eit avgrensa område og skal visa framtidig grunnutnytting i området. Til plankartet er det knytt eit sett av reguleringsføresegner. Planen er eit juridisk bindande dokument og skal vera heimla i arealdelen. 1.7 Kommunedelplanar tematiske 2
Kommunedelplan er ein plan for bestemte område, tema eller sektorar i kommunen. Kommunedelplanar skal fylgja prosessar i PLBL kap 11. 1.8 Fagplanar / Handlingsplanar Fagplanar / handlingsplanar er dokument som einskilde einingar/sektorar i kommunen treng for sitt arbeidsområde. Dette er planar som ikkje fylgjer krav til prosess i PLBL kap 11, og er ikkje tema i Planstrategien. Dokument med utgangspunkt i kommuneplanen, som vert rullert årleg: 1.9 Økonomiplan Dette er ein plan for økonomien i kommunen og har ein tidshorisont på fire budsjettår. Økonomiplanen vert rullert kvart år. 1.10 Planleggingsprogram Planleggingsprogrammet er eit 4-årig program for planarbeidet i kommunen. Det har same horisont og blir rullert på same måte som økonomiplanen. Frå og med budsjettåret 2006 har planleggingsprogrammet vore ein del av dokumenta som blir lagde fram for kommunestyret saman med økonomiplan og årsbudsjett. 1.11 Handlingsprogram Kommuneplanen sin samfunnsdel, arealdelen og kommunedelplanane skal fylgjast opp gjennom ein handlingsdel. Handlingsdelen er fireårig og skal rullerast årleg. Handlingsdelen og kommunen sin økonomiplan skal vera integrerte dokument for Luster kommune. 3
4
2. OVERORDNA UTVIKLINGSTREKK OG UTFORDRINGAR 2.1 Folketalsutvikling Dei siste åra har det vore ein gradvis folketalsauke i Luster. Denne kjem hovudsakleg av auka tilflytting frå utlandet med vekt på Aust-Europa og då hovudsakleg frå Polen. Trenden viser også auka familietilflytting slik at dei som i utgangspunktet kom som sesongarbeidarar no buset seg med familiar. SSB sine framskrivingar tyder på at denne utviklinga vil halda fram nokre år til. Auka tilflytting frå utlandet vil medføra at kommunen får utvida oppgåver m.a. språkopplæring i grunnskulen. Indre sentralisering : Luster kommune legg vekt på gode tilbod i alle delar av kommunen. Likevel er det ei utviklinga der folketalet aukar i Gaupne og på Hafslo og har nedgang i dei andre krinsane. Gaupne og Hafslo har også størst del av den yngre befolkninga. Ei slik fordeling av befolkninga gjer at det vil vera behov for ulike typar offentlege tenester i dei ulike delane av kommunen i åra framover som barnehage/skule og eldreomsorg. Ei ny eldrebølgja vil fyrst slå inn i 2025-2030. 2.2 Offentleg økonomi Den vedtekne budsjett og økonomiplan for perioden 2012 2015, må salderast mot bruk av kommunen sitt disposisjonsfond for å balansera. Dette er ikkje berekraftig over tid. Hovudutfordringa for den kommunale økonomien er å setja i verk tiltak som sikrar eit godt tenestenivå samstundes som inntekter og utgifter skal balansere over tid. Formannskapet har fått i oppdrag å koma med ei tilråding til kommunestyret om korleis økonomiplanen (2013-15) skal tilpassast for at inntekter og utgifter skal balansere over tid. Ei slik tilråding skal liggja føre innan 1. september 2012. For at kommunen ikkje skal bitte opp for mykje av sine framtidige driftsutgifter til avdrag og renter, er det viktig at den langsiktige lånegjelda vert stabilisert. Det er i økonomiplanen lagt opp til at nye låneopptak er noko lågare enn dei årlege avdraga slik at den langsiktige gjelda vert stabilisert og svakt redusert. 2.3 Næring og sysselsetjing Landbruket har tradisjonelt vore viktigaste næringsvegen i Luster. Nedgangen i årsverk i landbruksnæringa som ein ser i heile landet finn ein også i Luster. På mange bruk står ein overfor eit generasjonsskifte og korleis dette vil slå i næringa er uvisst. Ei utfordring for landbruksnæringa i kommunen er m.a. å finna nye løysingar for samarbeid mellom gardsbruk. Nedgang i landbruket påverkar også i stor grad folketalsutviklinga i grendene i kommunen. Det er ei positiv utvikling i fleire av industriverksemdene i kommunen. Dei to største industriverksemdene i kommunen har no internasjonalt eigarskap. Innafor vasskraft er det mange, både større og mindre ubyggingar som er til konsesjonshandsaming. Kraftutbygging vil dei kommande 10-15 åra vere ein aktivitet der bygg og anleggssektoren vil kunne vinne oppdrag. 5
Reiselivet har synt stor investeringsinteresse dei siste åra, og aktiviteten i næringa er god. Det er ei interessant utvikling at personar med kapital har valt å satse betydeleg i reiselivet i Luster. Bygg og anlegg er framleis ei stor næring i Luster, fleire av selskapa har kompetanse til å stå ansvarleg for store prosjekt og har marknad i heile sogneområdet. Privat tenesteyting inkludert handelsnæringa held posisjonen sin. Luster har mange innbyggjarar som arbeider i nabokommunane; særleg Sogndal og Leikanger. I begge desse kommunane er det dei siste åra etablert fleire offentlege kompetansearbeidsplassar. Utviklinga av den regionale arbeidsmarknaden er viktig for Luster. 6
3. NASJONALE FORVENTINGAR OG REGIONALE FØRINGAR Nasjonale og regionale planar og retningsliner/politikkdokument skal leggjast til grunn for planarbeidet i kommunane. 3.1 Lover og nasjonale retningslinjer for kommunalt planarbeid: Plan- og Bygningslova av 2008 Naturmangfaldslova av 2009 Folkehelselova av 2011 Statlege planretningslinjer for differensiert forvaltning av strandsona langs sjøen. 25.3.2011 Rikspolitiske retningsliner for samordna areal- og transportplanlegging. (T-5/93) Rikspolitiske retningsliner for å styrke barns og unges interesser i planlegginga. (T-5/95) 3.2 Nasjonale forventingar til kommunal planlegging jfr PLBL 6 Med bakgrunn i endringane i PLBL i 2008 kom det inn reglar om at det kvart fjerde år skal utarbeidast eit forventingsdokument med nasjonale forventingar til både kommunal og regional planlegging. Dokumentet (T-1497), som er ein del at det formelle plansystemet, kom ut i 2011. Det vert forventa at kommunane fylgjer opp den politikken som vert formidla gjennom forventingane som har følgjande hovudtrekk: Klima og energi det vert forventa at kommunane tek omsyn til klimautfordringane og norsk energiomleggingspolitikk i planlegginga By- og tettstadutvikling det vert forventa at kommunane bidreg til å hindra nedbygging av verdifulle landbruksområde. Samferdsel og infrastruktur- det vert forventa at statlege, fylkeskommunale og kommunale planprosessar som omfattar samferdsel vert samordna, og at kommunane har ei aktiv rolle i statleg transportplanlegging Verdiskaping og næringsutvikling det vert forventa at det vert teke omsyn til verksemder og næringar sine behov for lokalisering og eigna areal, samstundes som arealbruken vert avklart mot andre interesser. Det vert lagt til grunn eit breitt verdiskapingsperspektiv der eksisterande og nye næringar basert på lokale natur- og kulturressursar vert vektlagt. Forvaltninga av kultur- og naturverdiene er bærekraftig og ivaretek naturmangfald og kulturhistoriske verdier. Planlegging hjelper til med å oppretthalda og vidareutvikla landbruket Natur, Kulturmiljø og landskap det vert forventa at planlegginga byggjer på oppdatert og tilgjengeleg kunnskap om arealbruk og natur, kulturminne, kulturmiljø og landskapsverdiar. Planlegginga skal omfatta nødvendig kartlegging og vurdering av desse verdiane. Helse, livskvalitet og oppvekstmiljø det vert forventa at kommunane har oversikt over helsetilstanden i befolkninga og dei faktorar som kan verka inn på denne. Utfordringane i folkehelsa skal vera grunnlag for kommunen sitt arbeid med planstrategi. 7
3.3 Regionale føringar Sogn og Fjordane fylkeskommune som regional planstyresmakt har fylgjande overordna planar som er vedtekne eller under utarbeiding som gjev føringar for kommunen sitt planarbeid. Plan Tema Ny / revisjon* Fylkesplan for Sogn og Fjordane. 2005-08. Det overordna målet er å halde oppe folketalet og busetnaden, og ynskje om at folk skal skape seg eit rikt og meiningsfylt liv i Sogn og Fjordane. God helse, kultur og tilgjenge for alle i trygge og opne miljø er avgjerande verdiar. Forlenga til 2012 Fylkesdelplan for arealbruk 2000 Fylkesdelplan for landbruk 2002 ROS analyse for Sogn og Fjordane 2007 Jordvernstrategi for Sogn og Fjordane 2008/2010 Fylkesdelplan for klima og miljø 2009 Reiselivsplan for Sogn og Fjordane 2010 Regional planstrategi for Sogn og Fjordane Vassforvaltningsplan m/ tiltaksprogram for Sogn og Fjordane 2016-2021 Fylkesdelplan for Ottadalsområdet Bakgrunn for planen er ynskje om ein fylkesdelplan for arealbruk som samordnar arealbruken og dei ulike interessene i kystsona og på land. Planen sitt hovudmål er Livskraftige bygder i heile Sogn og Fjordane gjennom å halda på fylket sin relative del av matproduksjonen i Noreg, vedlikehalda og fornya kulturlandskapet, auka næringsmessig utnytting i skog og utmark og styrka økonomien for bygdenæringane Bakgrunn for Risiko- og sårbarheitsanalysen er ynskje om å skaffa kunnskap om dei viktigaste truslar og risikoa i fylket, og kva område av samfunnet som er mest sårbare for desse. Desse tema er prioriterte: Planlegging av krisehandtering, Grunnlag for førebyggjande arbeidet og Grunnlag for å ivareta Fylkesmannen si pådrivarrolle Sentrale målsetjingar i strategien er å arbeida for ei framtidsretta utvikling der landbruket i vidaste forstand er viktig for busetjing og verdiskaping i fylket og produserer eit rikt kulturlandskap. I arealforvaltninga skal det leggast stor vekt på komande generasjonar sine behov for å produsera eigen mat, og at miljøverdiane i kulturlandskapet vert tekne var på. Det er eit mål at omdisponeringa av jordbruksareal i fylket vert halvert frå om lag 500 dekar pr år i 2005 til om lag 250 dekar pr år. Sogn og Fjordane fylke skal ha som mål å ta sin del for å nå dei nasjonale måla om å bli klimagassnøytral i 2030 Reiselivsplanen har som hovudmål å auka verdiskapinga, auke i tal gjestedøgn og eit meir berekraftig reiseliv Fylkeskommunen arbeider med planstrategi for fylket. Intensjonen i planstrategien er at arbeidet med fylkesplan ikkje vert vidareført, men at det vert utarbeidd regional plan for bestemte tema eller område. Fylkesdelplan som skal gje eit komplett oversiktsbilete over miljøtilstand, påverknader, overvaking og aktuelle miljøtiltak Sikring av villreinen sitt leveområde. Skal innarbeidast i kommuneplanen Revisjon/vidarefør ing avklart i planstrategi Revisjon/vidarefør ing avklart i planstrategi Revisjon/vidarefør ing avklart i planstrategi Revisjon/vidarefør ing avklart i planstrategi Revisjon/vidarefør ing avklart i planstrategi 2012 (ny) 2015 (ny) 2012 (ny) 8
4. PLANSTATUS OG PLANEVALUERING 4.1 Samfunnsdelen Luster kommune sin gjeldande kommuneplan samfunnsdelen vart vedteken 22.02.2007 i K-sak 15/07 og arealdelen 04.12.2008 i K-sak 100/08. I tillegg har kommunen ei rekkje tematiske kommunedelplanar. Kommuneplanen vart evaluert i K-sak 38/11 og dåverande kommunestyre sitt råd til det noverande kommunestyret var at samfunnsdelen vert revidert innafor rammene av strukturen som er i gjeldande plan. I tillegg skal også nye nasjonale føringar jfr endringar i lovverket innarbeidast i planen. Fylgjande tema vert Fokusområde i samfunnsdelen: Miljø og berekraftig utvikling Utviklingstrekk Utfordringar Planbehov Miljø- og berekraftig utvikling er kome inn som nytt tema i kommuneplanarbeidet i medhald av hovudføremålet i ny PLBL og Naturmangfaldslov. Luster kommune vedtok Miljøplanen i 2009 der det vart sett fokus på m.a. energi, klima og ureining. Ei hovudutfordring i lokalt klimaarbeid er at kommunen manglar data som kan sei noko om klimautsleppa i Luster lokalt. Dei ein kan finna er nasjonale tal som er brotne ned etter ulike modellar med svært store feilkjelder. Utan talgrunnlag er det vanskeleg å avdekka problemområde og det let seg ikkje gjera å måla effekten av tiltak. Det har synt seg vanskeleg å få prioritet på målsetjingane i kommunedelplan for energi, klima og ureining, som vart vedteken i 2009. Det er enno ikkje gjort positive vedtak for oppfylging av tiltak som er fremja i Miljøplanen. Oppstart for ein gjennomgåande revisjon av planen vert i 2013 med sikte på å tilpassa den meir lokale forhold. Mange av tema knytt til miljø- og berekraftig utvikling vert handsama i ulike planar anten som eige tema eller som del av tema i; samfunnsdelen, arealdelen og kommunedelplanar: Tema miljø- og berekraftig utvikling Tettstadutvikling Samferdsel og infrastruktur Verdiskaping og næringsutvikling Natur, Kulturmiljø og landskap Helse, livskvalitet og oppvekstmiljø Samfunnssikkerheit Internasjonale konvensjonar Planområde Arealdelen Samfunnsdelen og arealdelen Arealdelen og samfunnsdelen Arealdelen og samfunnsdelen Idrett og friluftsplan, folkehelseplan, skuleplanar Arealdelen og Beredskapsplan Ivareteke gjennom verneområde Oversikt som viser i kva planar ulike tema innan miljø- og berekraftig vert handsama. Folkehelse- helse i kvar sjel Utviklingstrekk Folkehelse er kome inn som nytt tema i offentleg planlegging frå 2012 med heimel i folkehelselova og PLBL. 1. januar 2012 vart lov om folkehelsearbeid gjort gjeldande. Like etter kom også den fyrste årlege folkehelseprofil frå folkehelseinstituttet. Denne skal vera ei hjelp til kommunane i det nye arbeidet med å skaffa oversikt over helsetilstanden i befolkninga og kva for faktorar som kan påverkast. Når dette dokumentet er under utarbeiding er ikkje forskrifta som gjev føringar for kommunane sitt arbeid med å laga oversikter over utviklinga, vedteken. I statusdokumentet er det difor teke utgangspunkt i folkehelseprofilen til Nasjonalt folkehelseinstitutt. Profilen har tema innan folketalsutvikling, levekår, miljø, skule, levevanar, helse og sjukdom. Luster kommune har gode plasseringar på alle indikatorar, 9
unnateke type 2 diabetes, legemiddelbrukarar og høg fødselsvekt. Årsaker til dette er som regel relatert til dårleg kosthald og lite fysisk aktivitet. Utfordringar Planbehov Til liks med landet er det utfordringar i kommunen i forhold til fysisk aktivitet. Spesielt for born frå 15 års alder og oppover vert det registrert ein betydeleg nedgang. Ei kartlegging viser at dei fleste bygder i kommunen har bra med aktivitetstilbod (trim, sosiale møteplassar - gode lågterskeltilbod ). Det blir viktig framover å oppretthalde denne aktiviteten gjennom å ha fokus på godt samarbeid med frivillige organisasjonar. Kva og i kor stort omfang utfordringar knytt til liten fysisk aktivitet og feil ernæring vil slå ut i framtida dersom ein ikkje set fokus på desse forholda framover, er vanskeleg å sei. Utfordringar i eit lengre perspektiv kan vera den utviklinga ein har i dag, hjå både unge og godt vaksne, med mangelfullt kosthald, mykje passiv aktivitet og auka kroppsmasseindeks (KMI). Korleis helsetilstanden vil slå ut om 30-40 år veit ein lite om i dag, men det vert stadig peika på utfordringar helsevesenet erfarer knytt til vektauke. Kommunane Leikanger, Sogndal og Luster er i oppstarten av eit felles folkehelseprosjekt. Dette har m.a. som mål å gje ei fagleg fundert og samla tilråding på mål, strategiar og tiltak som er eigna til å møta helseutfordringane på kort og lang sikt i ulike aldersgrupper i kvar einskild kommune og i form av interkommunalt samarbeid. For Luster kommune vil det også vera viktig å få ei avklaring på kva som skal vera interkommunale oppgåver/tiltak og kva kommunen skal løysa sjølv Luster kommune skal ha kommunal plan for sitt folkehelsearbeid. Utgangspunktet er at dette bør inngå som eit heilskapleg tema i samfunnsdelen. Grunna utfordringar med å få fram heilskapen i arbeidet på dette tidspunktet skal kommunen i komande planperiode utarbeida eigen kommunedelplan for folkehelsa. Ved neste rullering av kommuneplanen bør tema folkehelse innarbeidast i kommuneplanen samfunnsdelen. Rammene for kommunedelplanen vert gjeve ved komande revisjon av samfunnsdelen. Oppvekst Utviklingstrekk Utfordringar Planbehov Det har vore ei god utvikling på å dekka behovet innan både barnehage og skule. Det er ikkje gjeldande kommunedelplanar innan oppvekst, men derimot fleire fagplanar som vert vidareført.. Utfordringar knytt til dette området vert teke opp som tema i samfunnsdelen. Kultur og fritid Utviklingstrekk Utfordringar Planbehov Forventningar til eit variert og engasjerande kulturtilbod er klårt gitt uttrykk for, seinast i innbyggjarundersøkinga 2011. Kulturlova er ei understreking av at dette også skal sikrast både gjennom planmessig utvikling, men også i form av konkret satsing. Formidling av lokale informasjonar og data vert eit verkemiddel for å sikre lokalsamfunnet rask og enkel oppdatering. Tilleggsfunksjonar som er verdsett er t.d. kunnskapsformidling og underhaldning. Over tid er store datamengder samla inn med den hensikt å danne grunnlag for auka kunnskap og nytte. Offentlege instansar har løyst formidlinga på ulikt vis. Rapporten Lustraidentitet peikar på ei utvikling av ulike trendar, men også av kvalitetar i lokalsamfunna / kommunen. Gode kulturtilbod vert stadig viktigare for å rekruttera og halda på kompetent arbeidskraft. Lokal mediapolitikk, og korleis utnytte potensiale i lokale media- kanalar som Radio Luster og lokale nettportalar og Lustra-Nytt. Dokumentasjon av lokal kunnskap, sikre munnlege kjelder og lage presentasjonsverktøy for formidling. Styrka samhald og samarbeid over bygdegrenser (i Luster) for å skape ein lustraidentitet Kommuneplanen samfunnsdelen bør vektlegga temaet kulturarbeid. Målet bør å leggja rammene for kommunen si satsing på kulturarbeid i framtida. Dette bør ta utgangspunkt i fylkeskommunen sin Kulturstrategi 2008 2011. Samfunnsdelen gjev føringar for kulturarbeidet i planperioden. 10
Næringsverksemd og infrastruktur Utviklingstrekk Nedgang i landbruket er generell påverkar i stor grad folketalsutviklinga i grendene i kommunen. Tal sjølvstendige brukseiningar i kommunen går framleis nedover, men nedgangen er i ferd med å flata ut. I følgje statistikken for produksjonstillegg har jordbruksareal i drift auka. Talet på husdyrhaldarar har gått ned, innan både mjølkeproduksjonsbruk og sauehald. Det er også ein reduksjon i tal dyr i dei fleste kategoriar, men gjennomsnittsbuskapen er større enn tidlegare. Tilsvarande utvikling finn ein også i bærdyrkinga med nedgang i både jordbærareal og bringebærareal. Tal på dyrkarar går også nedover. Innanfor bringebær har det skjedd ein stor grad av omlegging frå dyrking for innfrysing til dyrking for direktekonsum, noko som har ført til at verdiskapinga innanfor sektoren har halde seg bra oppe. Det er ei positiv utvikling i fleire av industriverksemdene i kommunen. Innafor vasskraft er det mange, både større og mindre ubyggingar som er til konsesjonshandsaming. Reiselivet har synt stor investeringsinteresse dei siste åra, og aktiviteten i næringa er god. Det er ei interessant utvikling at personar med kapital har valt å satse betydeleg i reiselivet i Luster. Bygg og anlegg er framleis ei stor næring i Luster, fleire av selskapa har kompetanse til å stå ansvarleg for store prosjekt og har marknad i heile sogneområdet. Privat tenesteyting inkludert handelsnæringa held posisjonen sin. Utfordringar Planbehov Luster har mange innbyggjarar som arbeider i nabokommunane; særleg Sogndal og Leikanger. I begge desse kommunane er det dei siste åra etablerte fleire offentlege kompetansearbeidsplassar. Utviklinga av den regionale arbeidsmarknaden er viktig for Luster. Luster sine utfordringar innafor "næring og sysselsetjing" dei kommande åra vil vere: få ein ny ung generasjon inn i landbruket motivera for større driftseiningar innan husdyrnæringa auke innteninga/utvikle sesongane i reiselivet skape vidareutvikling innan industriverksemdene i kommunen utvikle Luster som ein attraktiv plass å busetje seg, ha tomtar tilgjengeleg, få tome gradsbruk ut på sal og auke talet på bustader som kan leigast tilrettelegga for satsing på kultur- og naturbasert verdiskaping Viktig å gje den kommunale infrastrukturen (VAR) ein standard som gir innbyggarar og næringsliv tilbod med tilstrekkeleg kapasitet og kvalitet, samt sikrar gode miljømessig løysingar til så gunstige priser som mogleg. Det er ikkje gjeldande kommunedelplanar innan generell næringsarbeid. Utfordringar knytt til dette området vert teke opp som tema i samfunnsdelen. Det er ikkje gjeldande kommunedelplanar innan landbruk, men derimot fleire fagplanar som vert vidareført. På det kommunaltekniske området er det fleire kommunedelplanar som bør vidareførast gjennom revisjon eller stadfesting. Senterstruktur Utviklingstrekk Luster er ein vidstrakt kommune med kommunesenter, 2 bygdesenter og 6 bygdelag. Folketeljingane viser ei indre sentralisering med aukaned folketal i Gaupne og Hafslo og nedgang i dei andre bygdene. Dette kan også ha samanheng med tilbakegangen i jordbruksnæringa. Det er eit overordna mål at alle bygder og større grender skal ha tilgang til eit lokalt kulturhus i nærområdet. Nærområdet vert definert som maks 4 km frå sentrum av grenda. Det lokale kulturhuset skal dekka grenda sitt behov for forsamlingslokale. I inneverande planperiode vart skulen i Fortun lagt ned grunna svært lågt elevtal. Dette kan koma til å skje også med andre skular i eit lengre perspektiv dersom folketalsstrukturen held fram å endra seg slik den har gjort i seinare år. Utfordringar Utfordringane i å oppretthalda gode tenester og tilbod i bygdene er endringar i folketalsstrukturen. Dette påverkar igjen tilboda både m.o.t. økonomi og kvalitet. Planbehov Det er ikkje grunnlag for eigen kommunedelplan for senterstrukturen i kommunen. Kommuneplanen både samfunns- og arealdelen må ta opp dei forholda som er viktig når det gjeld å oppretthalda og styrka den etablerte senterstrukturen. 11
Regionalt samarbeid Utviklingstrekk Utfordringar Planbehov Luster kommune etablerer stadig nye samarbeidstiltak med nabokommunar og/eller kommunane i Sogn regionråd. Faktastatusoversikta viser kva samarbeidstiltak kommunen tek del i pr mars 2012. Luster har fylgjande regionale samarbeidsorgan: Sogn regionråd BLLS-kommunane (Balestrand, Leikanger, Luster og Sogndal) Leikanger, Sogndal og Luster Sogndal og Luster Sogn og Fjordane fylkeskommune. Samarbeidet er innafor både eigne rettssubjekt, tenestekjøp, prosjekt m.m. Luster kommune er ikkje vert for nokon av desse samarbeidstiltaka. Utfordringar er at ein ikkje har noko oversikt over kva oppgåver som er aktuelle i eit regionalt samarbeid i åra framover. Det er ikkje grunnlag for at Luster kommune sjølve legg opp ein strategi for dette. I staden bør det regionale samarbeidsorganet Sogn Regionråd utarbeida ein langsiktig strategi på kva samarbeidsoppgåver som er aktuelle for kommunane i regionen i åra framover. 4.2 Arealdelen Arealdelen Utviklingstrekk Utfordringar Planbehov Gjeldande arealdel vart vedteken i desember 2008. Det vart gjennomført grundige prosessar med bygdemøte, innspel og to utleggingsrundar. Administrativt vart det lagt ned eit stort arbeid i form av digitalisering og forma på plandokumenta. Ei komande rullering av arealdelen vert ikkje så omfattande som i førre runde. For Luster kommune er det viktig til ei kvar tid å ha nok tomter til å dekka etterspurnad til både bustader og næringsbygg i alle bygder. Kommunesenteret Gaupne har etter kommunesamanslåinga i 1963 hatt ei sterk utvikling. I starten var det rikeleg med areal til utbygging. No er ein komen i den situasjon at det må planleggast for ei betre utnytting av areala og planlegga for ein lang tidshorisont. I samsvar med gjeldande arealdel og stadanalyse for Gaupne som ei oppfylgjande sak vert det lagt opp til ein grundig revisjon av den overordna arealplanlegginga for Gaupne. Arealdelen skal vera førande for arealplanlegginga i Luster kommune og skal reviderast i si heilheit. Viktige fokusområde i komande arealdel vert: - område for bustadbygging - næringsareal - revisjon av Gaupne med utgangspunkt i gjeldande arealdel og stadanalyse - kommunedelplan for mineralske råstoff vert innarbeidd i arealdelen. 4.3 Kommunedelplanar Kommunedelplanar skal reviderast kvart 4. år. Dette kan gjerast anten ved ein fullstendig eller mindre gjennomgang. Eit alternativ er ei stadfesting av at gjeldande plan evt med ein revidert handlingsplan. Fleire vedtekne planar i Luster kommune er å rekna som handlingsplanar / fagplanar som ikkje føreset offentleg ettersyn og/eller politisk handsaming i samsvar med PLBL. I vidare arbeid vert det lagt vekt på å skilja mellom dei ulike plantypane som skal handsamast av kommunestyret og dei som er reint administrative planar innafor ulike fagområdet. a) kommunedelplanar som føreset ei handsaming heimla i PLBL b) plantema som andre lover føreset vert handsama i kommuneplanen 12
Revisjon stadfesting av planar Revisjon av planar inneber ei fullgjennomgåing og at planen vert revidert og utforma på nytt. Stadfesting inneber at vedteken plan vert vidareført for ein ny planperiode på 4 år. I båe tilfella kan handlingsplanen anten vidareførast eller utarbeidast nytt. 4.3.1 Revisjon og vidareføring av gjeldande planar: Kommunal plan for idrett og fysisk aktivitet 2012 2023 Overordna målsetjingar Å få fleire av innbyggjarane i Luster kommune fysisk aktive. Fysisk aktivitet betrar helsa og aukar trivselen. Planen er viktig som politisk og administrativt styringsreiskap som bakgrunn for søknader om statstilskot når det gjeld sikring av areal som bakgrunn for søknader om kommunalt tilskot for arbeid i lag og organisasjonar Kva er gjennomført / ikkje gjennomført ut frå politiske vedtak og økonomiplan Premissar Føresetnad for å søkja og få tildelt statlege tippemidlar til anleggsutbygging Evaluering / vidareføring I arbeid med folkehelseplan bør det verta ei avklaring på i kva form planen skal vidareførast ved neste revisjon. Kommunal plan for trafikktrygging 2012 2023 Målsetjing Målet er at talet på trafikkulykker i Luster kommune vert redusert. Plan for trafikktryggleik er først og fremst eit planverktøy. Mange tiltak verkar inn på samferdsla og trafikktryggleiken i kommunen. Nemnast kan lokalisering og utforming av nye bustadfelt, lokalisering av bygg med mange besøkjande og utforming av tilkomsten til desse, planlegging av nye vegar, drift og vedlikehald av eksisterande vegnett og politiske prioriteringar og løyvingar som gjeld desse tiltaka. Premissar Føresetnad for å søkja og få tildelt fylkeskommunale trafikktryggingsmidlar Evaluering / vidareføring Planen bør reviderast Plan for lokale kulturhus 2010 2021 Overordna målsetjingar Alle bygder og større grender skal ha tilgang til eit lokalt kulturhus i nærområdet. Nærområdet vert definert som maks 4 km frå sentrum av grenda. Det lokale kulturhuset skal dekka grenda sitt behov for forsamlingslokale. Delmål Dei prioriterte kulturhusa skal ha tilfredsstillande standard og opne opp for breidde i aktivitet og bruksområde. Kulturhus med eit snevert bruksområde eller brukargruppe vil ikkje verta prioritert. Eigarane av prioriterte kulturhus må ha klare planar for framtidig drift, vedlikehald og bruk. Det er eit mål i denne planen å ha fokus på aktivitet og fleirbruk. På stader der det i dag både er kommunalt og privateigd kulturhus som kan nyttast til same formål/aktivitet, kan det ikkje gjevast kommunal stønad til drift og vedlikehald av det privateigde kulturhuset. Evaluering / vidareføring Planen bør stadfestast 13
Forvaltning av kulturminne Arbeidsmål laga ein plan som legg grunnlag for i større grad å bruka og forvalta kulturminne som miljømessig, kulturell, sosial og økonomisk verdiskapar. Dette inneber at forvaltning av kulturminne skal knytast til ein bevarings- og utviklingsstrategi der også spørsmål om ressursar og organisering av arbeidet må vera eit sentralt tema. Sentrale mål: å bruka kulturarven i ein strategi for lokal verdiskaping og innovasjon å utvikle og spreie kunnskap om kulturarven som ressurs å bruka kulturarven til beste for befolkning, næringsliv, lokalsamfunn å leggja vekt på kopling mellom kulturminne, friluftstiltak og fysisk aktivitet bærekraftig bruk av kulturminna og kulturmiljøa der ein også tek omsyn til deira tolegrense Evaluering / vidareføring Oppstart av revisjon varsla november 2011. Forventa vedtak vinter 2013 Kommunedelplan for mineralske råstoff, 2012-2021 Målsetjingar 1. sikre tilgangen til ressursane mineralske råstoff for framtida og hindre at viktige førekomstar vert bandlagt av arealbruk som er til hinder for eller som heilt utelukkar framtidig utnytting. 2. setja fokus på manglande reguleringsplanar for dei eksisterande massetaka som er i drift. 3. Setja fokus på plassering av massetaka i kommunen, ikkje minst dei framtidige massetaka. Vidareføring Planen vert innarbeidd i kommuneplanen sin arealdel Miljøplan kommunedelplan for klima, energi og ureining 2010 2013 Målsetjingar 1: Energiproduksjon sikra ei god utvikling av lokal energiproduksjon som tek omsyn til både klima, lokalmiljø og eigne innbyggjarar. 2: Energibruk setja seg mål om å redusera stasjonær og mobil energibruk i kommunen generelt og auka bruken av fornybare energikjelder. 3: Klima redusera eigne klimagassutslepp og verta eit klimanøytralt samfunn i 2020. Kommunen vil gjennomføra naudsynte tilpassingar for å stå rusta til å møta framtidige klimaendringar. 4: Ureining redusera ureininga til lokalmiljøet. Med ureining meiner me skadelege utslepp til luft og vatn, samt støy, avfall og skrot. Evaluering / vidareføring Planen bør reviderast i 2013 Kommunedelplan for småkraftverk, 2007. Målsetjing Vise kva moglegheiter og ressursar det er i Luster kommune når det gjeld vasskraft, kva andre interesser som vert råka og som det må takast omsyn til og kva utfordringar som må løysast i fellesskap for å realisere desse ressursane. Evaluering / vidareføring Planen vert stadfesta ved revisjon av samfunnsdelen Kommunedelplan for avløp, 2004 2015 Målsetting med Få oversikt over avløpet i heile kommunen. planarbeidet Få oversikt over problem og naudsynte tiltak innan avløpssektoren. Dette skal danne grunnlag for prioritering i samband med budsjett og langtidsbudsjett, og vera eit viktig verktøy i planlegging og tilrettelegging av nye byggeområde. Gje konkrete innspel til kommuneplanarbeidet. Gje oversikt over naudsynte planoppgåver, og rammer for seinare detaljplanlegging av tiltak. 14
Evaluering / vidareføring Gje grunnlag for vurdering av finansiering og avgifter. Nedanfor følgjer oversikt over hovudmåla i planen. Desse er i planen konkretiserte nærmare i delmål. Overordna mål: Avløpshandsaming i reinsedistrikta, jmf. kap 6.5, skal vere eit kommunalt ansvar. Tilknytingsgrad skal der det ligg til rette for det innan reinsedistrikta aukast. Den kommunale avløpshandsaminga skal byggjast ut innan forsvarlege økonomiske rammer, og kostnadane skal dekkast med ein kombinasjon av gebyr og kommunale løyvingar. Grad av inndekking skal til ei kvar tid vere høgare enn 80%. Planen bør reviderast Kommunal plan for vassforsyning 2011 2020 Hovudmålsetjing Alle i Luster skal til ein kvar tid ha tilgong på nok drikkevatn av god kvalitet Delmål Kvalitet: Luster kommune skal levere drikkevatn som tilfredsstillar krava i dei drikkevassforskriftene som til ei kvar tid gjeld Mengde og trykk: Abonnentane skal sikrast nok vatn med tilfredsstillande trykk Tilknytingsgrad: Ny busetnad innafor forsyningsområdet til dei kommunale vassverka skal knytast til offentleg Tryggleik: Alle abonnentar skal sikrast mot avbrot i vassforsyninga utover 24 timar Økonomi: Dei kommunale gebyra skal vere sjølvfinansierande Evaluering / vidareføring Planen bør stadfestast. 4.3.2 Nye kommunedelplanar Kommunedelplan Folkehelse Utviklingstrekk Sjå innleiingvis kap 4.1. Utfordringar Sjå innleiingvis kap 4.1. Planbehov Luster kommune skal ha kommunal plan for sitt folkehelsearbeid i fyrste omgang vert denne å utarbeida som ein kommunedelplan for seinare å innarbeidast i samfunnsdelen. Rammene for kommunedelplanen vert gjeve ved komande revisjon av samfunnsdelen. Kommunedelplan Beredskap - Risiko Og Sårbarheitsanalyse(ROS) Utviklingstrekk Kommunane har gjennom lov om kommunal beredskapsplikt ansvar for førebygging og vern av liv, helse, miljø og materielle verdiar ved uynskte hendingar. I dette ligg det ei plikt å kartleggja kva uynskte hendingar som kan henda i kommunen, vurdera sannsynlegheita for at desse hendingane kan skje og korleis dei i så fall kan påverka kommunen. Resultatet i dette arbeidet skal vurderast og samanstillast i ein heilskapleg ROS-analyse. Analysen skal leggjast til grunn for kommunen sitt arbeid med samfunnssikkerheit og beredskap (jf PLBL) og oppdaterast i samsvar med revisjon/ planlegging/ byggesakshandsaming jf PLBL. Utfordringar Det er seinare tid kome strengare krav frå nasjonale myndigheiter til planarbeid innafor dette fagområdet. Luster kommune sine noverande planar for beredskap og ROS er ikkje tilfredsstillande. Luster har også eit terreng og landskapsformer som kan forårsaka uynskte hendingar i større grad i åra framover. Planbehov Luster kommune treng ein grundig gjennomgang og revisjon av sitt planarbeid knytt til ROS og beredskapsplan. Det vert lagt til grunn ein fullstendig revisjon av dette planarbeidet i inneverande planperiode. Planen skal integrerast i kommuneplanen samfunnsdelen ved neste revisjon. ROS arealplanar: Ved siste revisjon av arealdelen vart det utarbeidd ein ny mal for konsekvensvurdering av nye utbyggingsområde der ROS også vart vektlagt. Denne malen vert vidareført ved komande revisjon og vil tilfredsstilla ROS-krava jfr både lov om kommunal beredskap og PLBL. Beredskapsplan for kommunen: 15
Med utgangspunkt i risiko- og sårbarheitsanalyse skal kommunen utarbeide ein beredskapsplan. Planen skal innehalda ei oversikt over korleis kommunen er førebudd på å handtera uynskte hendingar og skal som eit minimum innehalda plan for kommunen si kriseleiing, varslingslister, ressursoversikt, evakueringsplan og plan for informasjon til befolkninga og media. Kommunedelplan Motorferdsel i utmark Utviklingstrekk Kommunen forvaltar motorferdslelova i samsvar med gjeldande lovverk. Køyring ut over naudsynt køyring i næring er strengt regulert. Men regelverket opnar for eit visst skjønn når det gjeld bruk av snøskuter for rørslehemma. Det vert praktisert ein lempeleg praksis for tildeling av køyreløyve for denne gruppa. For snøskuter er det etablert leigekøyringsordning som dekkar heile kommunen, og som andre grupper enn rørslehemma vert synte til. Regelverket for motorferdsle i utmark er for tida under vurdering på sentralt nivå og fleire har gjeve uttrykk for at ei viss oppmjuking bør kunna tillatast. Det er likevel usikkert om- og ev. når nytt regelverk vil liggja føre. Utfordringar Politikarane i Luster har ved fleire høve gjeve uttrykk for ønskje om at det bør leggjast betre tilrette for rekreasjonskøyring i utmark, men gjeldande regelverk gjev kommunane lite handlingsrom på området. Planbehov Det skal utarbeidast ein tematisk kommunedelplan for motorferdsel i utmark med retningslinjer for praktisering av regelverket. Dersom målet er å tilretteleggja område for øvingskøyring, vil det kunna løysast gjennom å setja av avgrensa område til føremålet i kommuneplanen sin arealdel. 16
5. KOMMUNAL PLANSTRATEGI 2012 2016 Luster kommune Luster kommune skal ha ein kommuneplan som består av ein arealdel og ein samfunnsdel. Arealdelen skal vera felles for heile kommunen. I tillegg skal kommunen også ha tematiske kommunedelplanar som gjer nærare greie for viktige oppgåver kommunen skal løysa. Kommunedelplan er plan som fylgjer prosessar jfr PLBL kap 11. Oppbygging og form på gjeldande plan skal vidareførast i revidert plan. Dette inneber at tema som er fokus på i gjeldande plan vert vidareført i komande plan. I tillegg vert nye viktige oppgåver med utgangspunkt i overordna føringar trekt inn. Samfunnsdelen Generell del: I Visjon og verdigrunnlag II Fokusområde: A Miljø og berekraftig utvikling (nytt tema) B Folkehelse (nytt tema) C Oppvekst D Kultur og Fritid E Næringsverksemd og infrastruktur F Senterstruktur G Regionalt samarbeid Arealdelen Arealdelen skal rullerast og kommunen vil prioritera følgjande tema: Bustadareal Næringsareal Gaupne sentrum med utgangspunkt i stadanalysen Kommunedelplan for mineralske ressursar vert innarbeidd i arealdelen. Tematiske kommunedelplanar: Det er eit mål at kommuneplanen skal omfatta dei viktigast utviklings/satsingsområda til kommunen i komande 4-årsperiode. Ut frå dette er det eit mål å avgrensa omfanget av tematiske kommunedelplanar. Det skal skiljast klarare mellom kommunedelplanar og tiltaks-/fagplanar. Sektorviser planar for ulike forvaltningsområde fastsett i kommuneplanen skal heretter heita Kommunedelplan for.. (tema). Handsaming av desse skal fylgja reglane i PLBL (jf 11-2, 11-12 og 11-15). 17
Kommunedelplanar som skal vidareførast / utarbeidast i planperioden: Plan Siste revidert / vedt Ny / revisjon* Stadfesting** Kommuneplan samfunnsdel 2007 2013 Kommuneplan arealdel 2008 2014 Kommunedelplan Beredskap 2013 (ny) Kommunedelplan - Idrett, fysisk aktivitet og 2012 2016 friluftsliv Kommunedelplan Folkehelse 2013 (ny) Kommunedelplan Lokale kulturhus 2010-2021 2013 Kommunedelplan Kulturminne 2000 2013 Kommunedelplan Miljø, klima og energi 2010 2014 Kommunedelplan Trafikktrygging 2011 2015 Kommunedelplan Motorferdsel i utmark 2012 (ny) Kommunedelplan Avløp 2004 2015 2014 Kommunedelplan Vassforsyning 2011-2020 2015 Kommunedelplan Småkraftverk 2007 2013 * Planen vert gjennomgått og retta opp og ny handlingsplan vert utarbeidd ** Gjeldande plan vert vidareført. Dette vert stadfesta i kommuneplanen 18