SAMFERDSEL. Hovudutfordringar

SAMFERDSEL Budsjett 2011 Budsjett 2012 Tal i heile 1000 kr Endring % 720 Vedlikehald fylkesvegar Brutto driftsutgifter 392 154 396 396 1,1 % Driftsinntekter -25 000-30 000 20,0 % Netto driftsutgifter 367 154 366 396-0,2 % 730 Bilruter Brutto driftsutgifter 1 378 139 1 390 444 0,9 % Driftsinntekter -696 718-637 664-8,5 % Netto driftsutgifter 681 421 752 780 10,5 % 731 Fylkesvegferjer Brutto driftsutgifter 301 915 307 191 1,7 % Driftsinntekter -4 753 Netto driftsutgifter 301 915 302 438 0,2 % 732 Båtruter Brutto driftsutgifter 65 466 84 732 29,4 % Driftsinntekter -2 300 Netto driftsutgifter 65 466 82 432 25,9 % 733 Transportordn. for funksj.h. Brutto driftsutgifter 44 600 45 046 1,0 % Driftsinntekter Netto driftsutgifter 44 600 45 046 1,0 % 734 Bybanen Brutto driftsutgifter 85 583 99 165 15,9 % Driftsinntekter -55 000-70 000 27,3 % Netto driftsutgifter 30 583 29 165-4,6 % Sum brutto driftsutgifter 2 267 857 2 322 974 2,4 % Sum driftsinntekter -776 718-744 717-4,1 % Sum netto driftsutgifter 1 491 139 1 578 257 5,8 % Tabellen syner vekst i høve til opphavleg budsjett for 2011. Men budsjettet for kollektivtrafikk vart styrka med 82,2 mill. kr i fylkestingsak 26/11 Budsjett 2011 revidering. Samanlikna med revidert budsjett for 2011, er forslaget reelt redusert med ca. 35 mill. kr, medan det i rammesaka var lagt til grunn ein reduksjon på 40 mill. kr. Hovudutfordringar Fylkesvegar Vedlikehald Fylkeskommunen tok over ansvaret for om lag 1 150 km tidlegare riksveg frå 2010, og vart med det vegeigar for meir enn 80% av det overordna vegnettet i Hordaland. For å framstå som ein aktiv vegeigar og ta leiaransvar på dette området, har ein lagt vinn på å sikra både god samhandling med Statens vegvesen og styrka eigen administrasjon. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 1

Hovudutfordringa vert likevel å sikra økonomiske rammer som set fylkeskommunen i stand til å ta vare på og vidareutvikla fylkesvegnettet. Det er mellom anna store utfordringar knytt til forfall og manglande vedlikehald av vegnettet. I den samanhengen er det viktig å vera merksam på at kostnadane til driftskontraktane har auka vesentleg i andre anbodsrunde. Fylkesrådmannen vil i denne samanhengen visa til at fylkestinget alt i budsjettet for 2011 auka investeringsbudsjettet med 30 mill. kr til vedlikehald med anleggskarakter. Dette er vidareført i investeringsbudsjettet for 2012 der det også er ført opp 30 mill. kr. Kollektivområdet Anbodsutsetjing Når anbodspakken for Sotra og Askøy vert sett i drift frå medio 2012 vil heile bussruteproduksjonen i fylket vera anbodsutsett. I 2012 vert og dei to siste ferjeanboda, Hardangerpakken og Klokkarvik- Hjellestad, sette i drift. Utfordringane på kollektivområdet vil i hovudsak vera å arbeida for å nå dei overordna måla som er nedfelt: 50 prosent passasjervekst i Bergensområdet til 2020. Full framkomst for kollektivtransporten på alle hovedtrasear i Bergen. Universell utforming av kollektivtransportsystemet. Miljøvenleg kollektivtransportdrift. Ei hovudoppgåve vert å sikra økonomiske rammer som set kollektivtrafikken i stand til å ta ein større del av veksten i persontrafikken. For å oppnå dette må ruteproduksjonen aukast og det må vera fokus på frekvens, regularitet og kapasitet i rutesystemet. Nytt ruteopplegg for Bergen Nord og Bergen Sentrum som vert sett i verk i samband med anbodsoppstart hausten 2011, vil gje eit forbetra rutetilbod til dette området. Takstar og billettering Billetteringssystemet er etter ein god del innkøyringsproblem no stabilt og godt fungerande. Våren 2012 skal alle billettautomatar vera utplasserte. Det skal vidare takast i bruk nye kortprodukt, og internettløysing knytt til billetteringssystemet skal vera på plass. Fylkesrådmannen sitt budsjettforslag for 2012 legg opp til å stimulera til auka kortbruk og til å redusera talet på enkeltbillettkjøp. Dette vert gjort ved forslaget om å frysa prisen på alle typar kort frå 2011 til 2012. Faste kollektivreisande vert slik prioritert. Det vert foreslått takstauke kun på kontant kjøp av enkeltbillettar der taksten i forslaget vert sett opp frå kr 25 til kr 27 innanfor minstetakstområda og tilsvarande for høgare takstsoner frå 2012. Oppgradering av haldeplassar og kollektivterminalar Oppgradering og utbetring av haldeplassar og kollektivterminalar er viktige tiltak for å gjera kollektivtrafikken meir tilgjengeleg og attraktiv. Det er gjennomført vesentlege oppgraderingar på kollektivterminalane i Åsane, Loddefjord og Knarvik dei siste åra. Det fysiske arbeidet med oppgradering av terminalområdet på Bystasjonen/Nonneseter vil etter planen starta opp hausten 2011. I regi av Bergensprogrammet føregår det og eit kontinuering arbeid med oppgradering av haldeplassar. Dette er alle tiltak som er med på å heva kvaliteten på tilbodet til dei reisande. Når det gjeld vidare utvikling av terminalar og knutepunkt, føregår det fleire prosessar utover det som skjer i Bergensprogrammet, som har mykje å seia for tilbodet til dei reisande. Utviklinga av Voss stasjon er ein slik viktig prosess. Det føregår og prosessar knytt til utvikling av terminalar og knutepunkt i Knarvik, Kleppestø, Leirvik og på Seljestad. Fleire stader i fylket er ikkje infrastrukturen tilpassa eit nytt og i mange høve universelt utforma bussmateriell. Det bør bli sett større fokus på ende- og snuplassar for buss då dette er kritiske punkt i infrastrukturen. Ferjedrifta Fylkeskommunen tok i 2010 over driftsansvaret for 15 tidlegare riksvegferjesamband. Alle sambanda vart lagt ut på anbod i løpet av 2009. Ferjemateriellet i Hordaland har høg gjennomsnittsalder. Det vert ei utfordring for fylkeskommunen å vidareutvikla ferjedrifta i åra framover, m.a. på rutesida med opningstid og frekvens, Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 2

miljøområdet, universell utforming og alderen på materiellet. Bybanedrift Bybanen har i 2011 sitt fyrste heile driftsår. Bybanen har etter nokre innkøyringsproblem kome i stabil drift. I oppstarten var det ein del fokus på uhell og tryggleikstilhøva. Det er difor særs tilfredstillande å registrera at ulukkesfrekvensen har gått drastisk ned i 2011. 720 Fylkesvegar Generelt Definisjonar av drift og vedlikehald Med drift av vegnettet meiner ein alle oppgåver og rutinar som er nødvendig for at eit veganlegg skal fungere som planlagt. Dette gjeld aktivitetar som brøyting, strøing med salt og sand, vegoppmerking, vask og reingjering, oppretting av skilt, stell av grøntareale, trafikkstyring, trafikantinformasjon osv. Med vedlikehald av vegnettet meiner ein tiltak for å oppretthalda standarden på vegdekke, grøfter, bruer, tunnelar og tekniske anlegg/installasjonar i tråd med fastsette kvalitetskrav. Omfang I Hordaland er det i alt ca. 2 900 km fylkesveg. Standarden på vegnettet varierar sterkt frå dei høgtrafikkerte vegane i Bergen til smale lågtrafikkerte vegar i distrikta. For 2012 er den økonomiske ramma til drift og vedlikehald auka med ca. 4 mill. kr i høve til 2011 og sett til 391,9 mill kr. I tillegg kjem 4,2 mill. kr til trafikksikringstiltak prioritert av Fylkestrafikksikringsrådet. Samla sum til drift og vedlikehald i budsjettet for 2012 vert slik 396,1 mill. kr, jf. tabellen framanfor. Statens vegvesen sin berekningsmodell MOTIV for kostnadane med å drifta og vedlikehalda fylkesvegnettet, viser eit behov på ca. 550 mill. kr kvart år. Faktisk innmeldt behov frå dei ulike driftseiningane i Statens vegvesen ligg på same nivå (560 mill. kr). Det har vore kraftig vekst i kostnadene for drift og vedlikehald. Driftskontrakten for Hardanger, som gjeld frå 1. september 2011, viser auke på 19 % i høve til førre kontrakt. Kostnadene ved alle nye driftskontaktar som er inngått dei seinare åra, aukar langt meir enn den priskompensasjonen som er lagt til grunn i budsjettet. Vidare har den generelle kostnadsindeksen for drift og vedlikehald av vegar (SSB) auka med 6,8 % frå 2. kvartal 2010 til 2. kvartal 2011. Driftsoppgåver som ivaretek trafikktryggleiken er høgast prioritert innanfor drifts- og vedlikehaldsbudsjettet. Dette tilseier at ein må redusera på mange vedlikehaldstiltak for å få til eit budsjett innanfor den økonomiske ramma. Til dømes vert det foreslått å redusera omfanget av dekkelegging med 25 mill. kr i høve til 2011. Avviket mellom behovet og dei midlane som er stilt til disposisjon, jf. framanfor, gjeld i all hovudsak vedlikehald. Behovet som er meldt inn frå Statens vegvesen, omfattar vedlikehaldstiltak for om lag 240 mill. kr, med fokus på følgjande område: rehabilitering av bruer utbetring av tunnelar rehabilitering og nylegging av dekke, oppmerking og rekkverk krattrydding, grøfter, kummer og røyr strø- og brøyteberedskap for bynære strok Med utgangspunkt i den tilgjengelege ramma til drift og vedlikehald, vert det lagt opp til å nytte om lag 90 mill. kr til vedlikehald i 2012. Statens vegvesen har i løpet av våren 2011 gjort ei utrekning av forfallet på fylkesvegnettet, jf. melding nr. 112/11 til Samferdselsutvalet. Desse utrekningane viser at kostnadene med å ta att forfallet pr. 2011 vil vera på ca. 3 000 mill. kr. Prioriteringar i 2012 Driftsoppgåver som ivaretek trafikktryggleiken har høgaste prioritet. Dette gjeld spesielt vinterdrifta der brøyting, salting, strøing er dei viktigaste oppgåvene. Driftsoppgåver på strekningar med mange ulukker skal følgjast spesielt opp. Innan vedlikehald vil tiltak i utgangspunktet prioriterast slik: Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 3

Retta opp skader som kan føra til at vegen vert akutt trafikkfarleg eller at framkomsten vert redusert vesentleg. Retta opp skader og slitasje som kan få konsekvensar for trafikktryggleiken og framkomsten. Retta opp skader som kan vera starten på ei akselererande skadeutvikling der tiltakskostnadene kan vera særs store dersom ingenting vert gjort. Gjennomføra tiltak som forlengar levetida og reduserer framtidig vedlikehaldskostnader slik at noverdi av vedlikehaldskostnader vert lågare. Av vedlikehaldstiltaka er tunnel- og bruvedlikehaldet prioritert så høgt som mogleg. Dette er gjort av di forfallet ofte kan ha skjulte skader som kan gje raske og uføresette konsekvensar. Fylkestinget auka i budsjettet for 2011 investeringane med 30 mill. kr til vedlikehald med anleggskarakter. Dette er vidareført i investeringsbudsjettet for 2012 der det også er ført opp 30 mill. kr. Driftskontraktar I Hordaland er det åtte driftskontraktar. Kontraktane gjeld normalt for 5 år med opsjon på 1 års forlenging. Det vert lyst ut ein til to kontraktar kvart år. I 2011 er det inngått ein ny kontrakt med Mesta drift AS (Hardangerkontrakten) med verknad frå september 2011. Denne kontrakten ligg ca 19 % høgare i pris enn den gamle avtalen, ein kostnadsauke som vil slå inn med heilårseffekt i 2012. Det er teke høgde for denne kostnadsauken i budsjettforslaget. I 2012 skal kontrakten for Midthordland og Vest (Bergen vest, Øygarden, Fjell og Sund) fornyast, med verknad frå 1. september 2012. Med utgangspunkt i erfaringar frå kontraktar og kostnadsutvikling dei seinare åra, er det grunn til å forventa at dette vil føra til ytterlegare kostnadsauke innanfor drifta av vegnettet. Effektane av ein eventuell kostnadsauke kjem hovudsakleg frå 2013. Utgangspunktet for drift og vedlikehaldsstandarden for vegnettet er nedfelt i Statens vegvesen si Handbok 111 Standard for drift og vedlikehald, der vinterdrifta er den største og viktigaste enkeltfaktoren. Vinterdrifta stiller store krav til utstyr, potensielt hyppige og omfattande aktivitetar og stor grad av usikkerheit/risiko for entreprenørane. Vinterdrifta utgjer om lag 60 % av kostnadene i ein driftskontrakt. I driftskontraktane inngår ikkje legging av asfalt og drift og vedlikehald av tekniske installasjonar i tunnelane. Det er eigne elektrokontraktar som omfattar tekniske installasjonar i tunnelar, ferjekaier og langs vegane. I tillegg er det eigne kontraktar som omfattar drift og vedlikehald av tunnelar. Når det gjeld elektro- og tunnelkontraktane, er dei bygd opp slik at det vert følgt faste rutinar, og gjeremåla vert rapportert inn i eit eige rapporteringssystem. Kostnadene med dei løpande fagkontraktane for elektro og tunnel er ca. 29 mill. kr pr. år. Samla kostnader for alle løpande driftskontraktar inkl elektro- og tunnelinspeksjonar knytta til fylkesvegane er budsjettert med 233 mill. kr i 2012. Tunnelar, bruer og ferjekaier Standarden på tunnelane varierar mykje både når det gjeld tekniske installasjonar og utrusting. Dessutan er høgda i nokre tunnelar lågare enn den standarden som vert lagt til grunn no, dvs. minstehøgde på 4,2 m. Tunnelar over 500 m vert definert som særskilde brannobjekt etter brannlova. Det er difor trong for å følgja opp desse med omsyn til både brannsikring og trafikksikring. Det er innmeldt stort behov for vatn- og frostsikring av tunnelane i tillegg til skifting av kablar og lysarmatur. Likeeins er det behov for nye ventilasjonsvifter, evakueringslys og radio/redningskommunikasjon (fv 57 Lyngfjell, fv 207 Bjorøy). I 2012 er det planlagt å skifta nokre kablar, lysarmatur og sikringstiltak. Det vert lagt til grunn at gjeldande tunneldirektiv og tunnelsikringsføresegner skal halda fram å gjelda for tunnelar som vart omklassifiserte til fylkesvegar. Alle bruene vert jamleg inspisert, og det vert sett i verk naudsynte sikringstiltak der dette er påkrevd. Det er eigen samlekontrakt for bruvedlikehaldet. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 4

Det er og eigen kontrakt for kaivedlikehaldet. Av dei 36 fylkesvegferjekaiene er det trong for å oppgradera og skifta ferjekaibru på åtte av kaiene innan 2014/15 for å sikra stabil ferjedrift. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 5

Vegdekke Vegdekket har særs varierande kvalitet og det er store standardsprang mellom høgtrafikkerte og lågtrafikkerte vegar. Det er stor trong for midlar til dekkelegging. Asfaltprisane har auka med 10,7 % frå 2. kvartal 2010 til 2. kvartal 2011 (tal frå SSB). Kostnaden med å legga ein km veg er mellom kr 250 000-600 000 alt etter vegtype. I 2011 vert det lagt innpå 150 km asfalt. Sidan kostnadene for drift og vedlikehald er auka utan at dei økonomiske rammene er auka tilsvarande, er det sett av 25 mill. kr mindre til asfalt i 2012. Det vert foreslått 40 mill. kr til asfalt og 9 mill. kr til oppmerking i 2012. I samband med dekkelegginga er det naudsynt å gjera ein del forarbeid, som utbetring av stikkrenner og bereevne. Andre drift og vedlikehaldskostnader På driftssida har kostnader til veglys blitt langt høgare etter 2010, då fylkeskommunen i samband med forvaltningsreforma tok over ansvaret for drift av veglys på heile fylkesvegnettet. Prognose for forbruk i 2011 ligg på om lag 55 mill kroner. Kostnader til veglys i 2012 utgjer hovuddelen av posten drift øvrig. Vedlikehald av grøfter, kummar, stikkrenner og drenering har vore redusert dei seinare åra for å halde budsjettrammene. Redusert vedlikehald gjer at det lettare oppstår skader på vegkroppen og dersom ikkje vatnet under vegen vert drenert vekk, kan det lett oppstå issprenging om vinteren. Det er stor trong og for å ta eit ekstra løft for å sikra vegane mot utrasing på grunn av regn og tidvis store nedbørsmengder. Dette vert det ikkje lagt opp til innanfor 2012-budsjettet pga. knappe økonomiske rammer. Elles er det stor trong for å ta att forfallet på vegnettet. Det er trong for å utbetra både grøfter, stikkrenner, krattrydding, utbetring/nytt rekkeverk og ikkje minst vegkropp og vegdekke. I tillegg er det stort behov for meir midlar til vedlikehald/opprusting av bruer, tunnelar og ferjekaier. Trafikksikring I drift og vedlikehaldsbudsjettet for 2012 er det sett av 4,2 mill. kr til trafikantretta arbeid i regi av Fylkestrafikksikringsrådet (FTR). I budsjettet elles inngår mange trafikkretta tiltak og trafikksikring utan at det er direkte omtala som trafikksikring. Oppsummering Tabell under viser forslag til drifts- og vedlikehaldsbudsjett for 2012 innanfor ei nullvekstramme. Det er og teke med ei kolonne utarbeidd av regionvegsjefen som viser overslag over løyvingsnivået som må til for å halda vegnettet i stand utan at forfallet held fram. I summen for Vedlikehald øvrig inngår m.a. tunneltiltak, skiltfornying, vøling/utbetring av kummar, grøfter, stikkrenner, murar mv. Alle tal i løpande 1000 kr Tiltak Budsjett 2011 Behov/ønske 2012 Forslag til budsjett 2012 (0-vekstramme) Drift regulert 225 680 240 277 233 277 gjennom faste kontraktar Drift øvrig 43 393 78 623 66 693 Bruvedlikehald 17 900 17 000 15 000 Vegoppmerking 11 000 11 000 9 000 Dekkelegging 65 000 100 000 40 000 Vedlikehald 24 981 113 379 28 000 øvrig Trafikantretta 4 200 4 200 4 200 tiltak Sum 392 154 564 479 396 170 Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 6

Prognosane for 2011 viser so langt eit forbruk på knapt 420 mill. kr. Dette forbruket inkluderar overførte midlar frå 2010 (mindreforbruk) på om lag 7 mill kroner, og ein ligg dermed an til ei overskriding av budsjettet for 2011 med vel 20 mill. kr. Prognosen etter 2. tertial er likevel usikker ettersom regionvegsjefen har sett i verk tiltak for å halda tildelt vedlikehaldsramme i budsjettet for 2011. I kommuneproposisjonen som vart lagt fram i mai 2011, varsla regjeringa at veksten i dei frie inntektene til fylkeskommunane delvis var grunngjeven med trongen for å styrkja satsinga av drift og vedlikehald av det fylkeskommunale vegnettet. Regjeringa varsla samstundes at ein i 2012 vil foreta eit trekk i rammetilskotet for momskompensasjon for bompengefinansierte vegprosjekt. Dette var utegløymt i samband med forvaltingsreforma i 2010. Hordaland har etter måten mange og store vegprosjekt finansierte med bompengar. Det varsla trekket i rammetilskotet på dette punktet vil delvis motverka veksten i dei frie inntektene, jf. ovanfor. Fylkesrådmannen vil i denne samanhengen visa til at fylkestinget alt i budsjettet for 2011 auka investeringsbudsjettet med 30 mill. kr til vedlikehald med anleggskarakter. Dette er vidareført i investeringsbudsjettet for 2012 der det også er ført opp 30 mill. kr. Det kan vera aktuelt å koma attende til dette budsjettområdet i revidert budsjettgrunnlag. Innfartsparkering på Nesttun Utgifter til drift av innfartsparkeringsanlegg på Nesttun er budsjettert til kr 320 000.. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 7

730 Bilruter Budsjettområdet dekkjer den subsidierte bussdrifta i fylket med tilliggjande hovudfunksjonar som IKT, drift av kundesenter og marknadsføring. I tillegg kjem kostnader til særskyss i grunnskule utanom Bergen/Sotra/Askøy. Kostnadene til drift av Skyssadministrasjonen og kundesenteret ligg og på dette området. Kollektivtransport Takststimulering mot meir kortbruk I 2012 vert siste område Rutepakke Vest starta opp med anbodsdrift. Frå midten av 2012 vert dermed all kollektivtransport i Hordaland utført etter anbodsprinsippet. Billetteringssystemet er etter ein god del innkøyringsproblem no stabilt og godt fungerande. Våren 2012 skal det takast i bruk nye kortprodukt og internettløysing knytt til billetteringssystemet skal vera på plass. Fylkesrådmannen sitt budsjettforslag for 2012 legg opp til å stimulera til auka kortbruk og til å redusera talet på enkeltbillettkjøp utan bruk av kort. Dette vert gjort ved forslaget om å frysa prisen på alle typar kort frå 2011 til 2012 også einskildreiser kjøpt med kort. Fylkestinget har tidlegare vedteke at utviklinga i kollektivtakstane skal følgja prisutviklinga elles. Fylkesrådmannen foreslår difor i budsjettet for 2012 at takstauken vert lagt på kontant kjøp av enkeltbillett, mens alle prisar knytte til kortbruk vert foreslått uendra frå 2011 til 2012. Fast kollektivreisande vert slik prioritert. Fylkesrådmannen sitt forslag legg dermed opp til å ta ut takstauken kun ved kontant kjøp av einskildbillettar. Denne billettypen vert foreslått auka med kr 2 i minstetakstområda og med forslag om same prosentvise vekst på dei andre takstintervalla. Fylkesrådmannen foreslår vidare at det frå 1. oktober 2012 vert innført ei ordning med ombordtillegg på kr 10 ved kjøp av enkeltbillett på bussen i område med minstetakst (bergensområdet). Ombordtillegget er å sjå på som eit gebyr for å få til ei endring hjå dei reisande til meir kortbruk. Dette vil hjelpa godt på for å få til raskare bussframføring. I drifta av kollektivtrafikken ligg det elles mange usikre faktorar som kan påverka både inntekts- og kostnadssida i budsjettet. For 2012 kan særleg fylgjande forhold påverka budsjettet på kostnadssida: Oppstart av nye rutepakkar Det har synt seg at det har vore trong for justering av rutetilbodet i etterkant av oppstarten av dei ulike rutepakkene. Storleiken på desse justeringane har variert ein del. Samla har dei 2 anbodspakkane i Bergen ein kostnad på 340 millionar pr. år. Sjølv mindre prosentvise justeringar kan gje merkbare økonomiske utslag i løpet av året. I budsjettet er det ikkje lagt inn økonomiske reservar til slike tiltak. Drivstoffkostnader Drivstoffkostnader utgjer om lag 15 % av anbodskostnadene. Drivstoffkostnadene blir regulert med prosentvis endring i gjennomsnittlig drivstoffpris. Snittprisen oppgitt av NPI (Norsk Petroliumsinstitutt) vert lagt til grunn. Totalt utgjer drivstoffkostnadene på den anbodsutsette bussruteproduksjonen rundt 150 mill. kr. Figuren viser prisutviklinga på olje frå 1988 og fram til mars 2011. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 8

Manglande samordning Frå fylkeskommunen si side opplever ein at samordninga mellom dei ulike skulane og kommunane gjer at vi får auka trong for skuleskyssproduksjon. Ruteproduksjonen i distrikta er i stor grad lagt opp for å stetta trongen for skuletransport. Når skulane nå har stor grad av fridom til sjølv å fastsetja skuleruta, gjev dette auka transportkostnader. Sjølv om skuleåret er på 190 dagar, må ein i fleire kommunar utføra skuleskyss i over 200 dagar. Dette er kostnadsdrivande. Kostnader - bussdrifta Kostnadene er framrekna på basis av vilkåra i inngåtte kontraktar, samt forhandla vilkår for den resterande delen av kvalitetsavtalen som gjeld produksjonen i Sotra/Øygarden/Askøy for 1. halvår 2012 og trolleybussdrifta. Kostnadssida innanfor bussrutedrifta er samansett slik: Kvalitetsbonus Rutepakke Austevoll Rutepakke Sunnhordland Rutepakke Hardanger/Voss Rutepakke Modalen/Vaksdal Rutepakke Nordhordland Rutepakke Osterøy Rutepakke Bergen sør Rutepakke Bergen nord Rutepakke Bergen sentrum Trolleybuss linje 2 Rutepakke Vest (7 mnd. drift) Rest produksjon kvalitetsavtale Sum bussdrift 12,4 mill. kr 15,5 mill. kr 59,9 mill. kr 158,3 mill. kr 12,2 mill. kr 104,0 mill. kr 36,6 mill. kr 183,3 mill. kr 191,5 mill. kr 159,6 mill. kr 16,2 mill. kr 93,7 mill. kr 71,6 mill. kr 1 114,8 mill. kr Inntekter - bussdrifta For 2011 er det ein inntektsprognose på 651 mill. kr for buss og banedrifta. Av dette er 642 mill. kr trafikkinntekter. I prognosen er det lagt til grunn at den inntektsauken som er registrert pr. juli 2011 på 3,4% held fram ut året. I budsjettet legg fylkesrådmannen opp til å frysa billettprisen på bruk av fleksikort og kontantkort. Bakgrunnen for forslaget er å stimulera til auka bruk av førehandskjøpte billettar. Det same er grunngjevinga for å ikkje auka taksten på periodeprodukt og ungdomskort. Ved dette tiltaket vil ein og ta særleg omsyn til dei faste reisande. Fylkesrådmannen sitt forslag legg Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 9

dermed opp til å ta ut takstauken kun ved kjøp av einskildbillettar utan bruk av kort. Denne billettypen vert foreslått auka med kr 2 i minstetakstområda og med forslag om same prosentvise vekst på dei andre takstintervalla. Takstnivået for minstetakstområda i storbyane i Noreg er i 2011 slik: Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 10

Kjøpt på Kjøpt førehand bussen Oslo 27 40 Trondheim 30 Stavanger 26 Bergen 25 25 på Sjølv med fylkesrådmannen sitt forslag om auke av minstetaksten ved kontant kjøp av einskildbillett med kr 2 frå kr 25 til kr 27 i budsjettet for 2012, vil minstetaksten i Hordaland ikkje skilja seg negativt ut frå dei andre storbyområda. Ein kjenner heller ikkje forslaga om takstjusteringar i dei andre byområda for 2012. Når fylkesrådmannen sitt forslag skal vurderast, er det viktig å ha i mente at dette er den einaste takstendringa frå 2011 til 2012 slik at ulike former for bruk av kort vil ha uendra pris frå 2011 til 2012. Fylkesutvalet vedtok i sak 77/08 at det kan leggjast opp til ei ordning med + kr 10 ved kjøp av reiseprodukt på bussen. Prisdifferensieringa kan gjennomførast i bergensområdet når infrastrukturen for billetteringssystemet er på plass. Det inneber at billettautomatar må vera utplasserte, og at internettløysing for kjøp av billettar/kort er på plass. Ein legg opp til at desse tiltaka skal vera på plass medio 2012. Grunngjevinga for å innføra denne ordninga med eit ombordtillegg er at ein ynskjer å få til vriding mot meir førehandskjøp av billettar/kort. I budsjettet legg ein opp til å innføra ombordtillegget på + kr 10 ved kjøp av billett på bussen gjeldande frå 1. oktober 2012. Etter dette vert det budsjettert med ei meirinntekt på 26,5 mill. kr i 2012. Samla inntekter vert då 677,5 mill kr. I tillegg kjem tilskot frå belønningsordninga på 30 mill kr til kollektivdrifta. 5 mill. kr av belønningsmidlane er øyremerka til marknadsarbeidet. Skyss Drift av Skyss Den vedtekne Utviklingsplanen legg eit høgt ambisjonsnivå for Skyss i åra framover. Det må byggjast både kapasitet og kompetanse på ei rekkje område. Leiinga må i større grad enn i dag fokusera på strategisk utvikling av Skyss og kollektivtilbodet. På bakgrunn av dette er det lagt inn totalt 7 nye stillingar i 2012. Dette er stillingar som vil gjera Skyss betre i stand til å ivareta marknads- og informasjonsarbeidet (2) og drift av billettsystemet (3). Til å arbeida med utvikling og prosjektgjennomføring er det trong for (2) stillingar, desse vil i stor mon erstatta innleigd kompetanse. Skyss vil etter dette ha 46 stillingar, og det er budsjettert med 34,3 mill. kr til drift av Skyss i 2012. Skyss kundesenter Oppgåvene til kundesenter er kundeopplysning (177), oppfylging av kundeklager, produksjon av kort, oppfylging av elevdatabasen i samband med skuleskyss og handtering av hittegods. Senteret har og ansvar for drift av kundeekspedisjonen som er lokalisert i Bergen Storsenter. Det er 15 stillingar knytt til kundesenteret, og for 2012 vert det budsjettert med 12,4 mill. kr. Sal - og marknadsarbeid Marknadsarbeidet skal ha kunden i fokus og vidareutvikla, marknadsføra, informera og selja tilbodet basert på kunnskap om dei ønska kunden har. Marknadsinformasjonssystemet (MIS) er verktøyet ein nyttar for å måla, analysera og rapportera kundetilfredsheit og kvalitet på kollektivtilbodet i Hordaland. Den overordna målsettinga er at fleire skal reisa kollektivt. Dette føreset eit marknadstilpassa og godt kollektivtilbod og tilfredse passasjerar. For å oppnå dette inngår kundetilfredsheit og kvalitet i utrekninga av bonus/malus for operatørselskap. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 11

Det er trong for vesentleg styrking av marknadsføring og informasjon. Tilrettelegging av forbetra trafikantinformasjon for å gje dei reisande rettleiing i bruk av kollektivnettverket og marknadsføring av tilbodet, vil gje auka kundetilfredsheit og auka talet på reisande. Hausten 2011 vert det gjennomført større endringar i rutestrukturen som vil krevja ein stor marknadsinnsats også i 2012 for å få fram kva desse endringane inneber. Eksisterande kollektivbrukarar skal læra nye reisevanar, og nye kundar skal sjå at den nye rutestrukturen er eit godt alternativ til bil. Forbetring og nyutvikling av løysningar for trafikantinformasjon krev kunnskap om kundens behov i form av marknadsanalytisk kompetanse og ressursar til utvikling og implementering av nye løysningar i marknaden. Det er budsjettert med 22,8 mill. kr til sal - og marknadsarbeidet i 2012. Billettkontroll og inntektssikring Det er ei målsetjing at 2,5 % av dei reisande vert kontrollerte i løpet av eit år, noko som tilseier at om lag 1 million reisande vert kontrollerte i 2012. I 2011 er det eit avvik på 0,9 %, medan målsetinga er å komma ned mot 0,6 %. Ettersom operatørane i eit bruttoregime ikkje lenger har inntektsansvaret, vil trongen for kontroll vera todelt; kontroll med at dei reisande har gyldig billett, og kontroll med at operatørane billetterer i samsvar med regelverket. Der er budsjettert med 3,5 mill. kr til billettkontroll og inntektssikring i 2012. IKT - system Det vert arbeidd med utvikling av nye IKT-system. Sentrale oppgåver inkluderar integrering av eksisterande IKT-system for å oppnå effektivitetsforbetringar, samt utvikling av ein velutvikla systemportefølje for å kunne tilby dei reisande eit fullgodt reiseprodukt, både i form av informasjonskanalar og salskanalar. IKT-avdelinga får auka aktivitet i 2012 ettersom billeteringsprosjektet vert avslutta og overført til drift. Det er lagt inn auke i løyvinga på 5 mill. kr og for 2012 vert det budsjettert med 22,8 mill. kr. Andre tiltak I andre tiltak ligg det kostnader som Trygt heim ruter, ungdomskortkompensasjon til ekspressbussar og ferjer, kommisjonærar, servicelinjer i Bergen, inntektskompensasjon til NSB for bruk av periodeprodukt samt ei rekkje andre kostnader knytt til drifta. Kollektivtrafikkterminalar, sjåførfasilitetar m.m. Det er ført opp om lag 2 mill. kr til drift av kollektivterminalane i Knarvik, Åsane og Loddefjord samt eigarkostnadar for Haukås bussanlegg. Tilsvarande budsjettsum i 2011 var 3 mill. kr. Tilskot til det fylkeskommunale selskapet Bystasjonen AS er budsjettert med 6,6 mill. kr. Bystasjonen AS står for drifta av bussterminalen i Bergen sentrum. Budsjettert tilskot i 2011 var 8 mill. kr. Reduksjonen skuldast først og fremst at festeavgifta til Bergen kommune fell bort. Anlegget skal byggjast om i tida som kjem, og dette vil ha konsekvensar både for utgifts- og inntektssida. Rutepakkane som er inngått inneber at fylkeskommunen har teke på seg eit auka ansvar for sjåførfasilitetar. Ein har ikkje erfaringsdata knytt til driftskostnadar, men ser at det mellom anna vil kome kostnadar knytt til reinhald, vedlikehald og kommunale avgifter. Det er budsjettert med 2 mill. kr til dette i 2012. Skuleskyss Kostnader til skuleskyss ligg på dette budsjettområdet. Det gjeld særskyss i grunnskule og vidaregåande skule, som er skyss for elevar som ikkje kan nytta ordinære bussruter på grunn av mellombels sjukdom eller funksjonshemming, og elevar som bur slik til at dei ikkje har eit rutetilbod. I tillegg ligg det midlar til å dekka reiser for vidaregåande skuleelevar. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 12

I Utdanningsdirektoratet sitt rundskriv Udir-3-2009, Særlege problemstillingar i samband med retten til skyss går det fram at alle grunnskuleelevar har rett til å få opplæring på nærskulen sin, det gjeld og funksjonshemma elevar. Så langt har fylkeskommunane organisert og betalt skyssen for alle elevar, også dei som ikkje går på nærskulen. Kommunane i Hordaland er varsla om at denne praksisen no vert endra, og at kommunane frå skuleåret 2011/2012 må organisera og dekka skuleskyss som ikkje går til nærskulen, sjølv. Dette tiltaket vil overføra ein del av kostnadene med grunnskuleskyssen til kommunane, så framt desse ikkje endrar skulestrukturen. Det er usikkert kor stor innsparinga for fylkeskommunen kan bli, men i budsjettet er det lagt til grunn ei innsparing på 10 mill. kr. Det vert i 2012 budsjettert med 42,0 mill. kr til grunnskuleskyssen og 55,4 mill. kr i vidaregåande skuleskyss. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 13

731 Fylkesvegferjer Fylkeskommunen har med unnatak av stamvegsambanda ansvaret for ferjedrifta i fylket. Alle ferjesambanda er lagt ut på anbod, og i løpet av 2012 vil alle subsidierte ferjesamband bli drifta på anbod. Dei ulike pakkane vert drifta av: Klokkarvik-Hjellestad: Bergen Nordhord. Rutelag Masfjordnes-Duesund: Halsvik-Wergeland Hardanger: Tide Sjø Nordhordland: Tide Sjø Sunnhordland: Tide Sjø Midthordland/Austevoll: Fosen Namsos Sjø I Midthordlandspakken er det lagt inn 4,1 mill. kr i refusjon frå Austevoll kommune for drift av ferje 2 i sambandet Krokeide-Hufthammar. I tillegg vert dekkjer Rogaland fylkeskommune 0,6 mill. kr av Fjelbergferja sine stopp på Utbjoa. Det vert lagt opp til at ein i ferjedrifta skal fylgja riksregulativet for ferjetakstar, og dermed og den takstauken som staten legg opp til i dette regulativet. Det er budsjettert med 302,4 mill. kr til drift av fylkesvegferjene i 2012. 732 Båtruter Budsjettområdet omfattar snøggbåt- og lokalbåtdrifta i fylket. Det gjeld snøggbåtrutene i Sunnhordland og mellom Sunnhordland og Bergen, Hardangerfjordekspressen mellom Rosendal- Bergen, Austevollsruta, Espeværruta, sommarruta på Hardangerfjorden, Våge-Os, Kleppestø-Nøstet og Hernarruta. I tillegg kjem bygderutene i Åkrafjorden, Osterfjorden, Knappskog-Geitanger og Porsmyr-Botnen. Alle snøggbåtrutene er lagt ut på anbod, medan drifta av bygderutene byggjer på nettoavtalar. For 2012 er det budsjettert med 82,4 mill. kr i netto driftsutgifter til båtrutedrifta. Auken frå 2011 skuldast m.a. budsjettekniske omleggingar. Frå 2012 vert no bruken av ungdomskort og vidaregåande skulekort budsjetterte under båtruter. I tillegg har det i 2011 vore gjort endringar for båtruta Kleppestø Bergen. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 14

For 2012 vert det budsjettert med fylgjande fordelt på samband: Konto Lokale båtruter Sunnhordlandsruta Austevoll Espevær Rosendal-Bergen Turistruta i Hardanger Kleppestø-Nøstet Kleppestø-Nøstet(inntekt) Hernar-ruta Kompensasjon skulekort Osterfjord-ruta Våge-Os Terminalar Nox-avgift Kompensasjon u-kort Tilskot frå Rogaland Sum Budsjett 0,6 mill. kr 24,9 mill kr 13,9 mill. kr 5,0 mill. kr 12,4 mill. kr 2,4 mill. kr 14,2 mill. kr - 5,2 mill. kr 2,8 mill. kr 1,5 mill. kr 1,1 mill. kr 2,3 mill. kr 1,2 mill. kr 1,0 mill. kr 6,6 mill. kr -2,3 mill. kr 82,4 mill. kr 733 Transportordninga for funksjonshemma Det er om lag 12 000 brukarar i transportordninga, fordelt på tunge (blinde og rullestolbrukarar) og ordinære brukarar. Kvar brukar får tildelt eit kort med fastsett pengesum kvote som kan nyttast til fritidsreiser. Budsjettområdet dekkjer og arbeidskøyring for funksjonshemma som har arbeid i verna verksemder. Det vert budsjettert med 45,0 mill. kr for 2012. 734 Bybanen Oppgåvene knytt til drifta er delt mellom Skyss, operatøren Fjord 1 Partner og Bybanen AS. Skyss har ansvar for rutedrifta, medan Bybanen AS har ansvaret for å drifta og vedlikehalda infrastrukturen. Bybanen AS er heileigd av og vert finansiert av fylkeskommunen. Frå oppstarten i 2010 og no i 2011 har det vore stor trafikk på Bybanen. Ut frå inntektsutviklinga i 2011 vert inntektene for 2012 budsjettert til 70 mill. kr som er ein auke på 15 mill. kr i høve til budsjettet for 2011. Det har i 2011 vist seg at det er mange ukjente og usikre faktorar som har påverka infrastrukturkostnadene, noko som har gjeve høgare kostnader enn venta. Det er budsjettert med 98,5 mill. kr til drift av Bybanen i 2012. Av dette er 14,5 mill. kr avskriving av vogner som fylkeskommunen set av i rekneskapen, samt 15,7 mill. kr til infrastrukturkostnader. Administrasjonshonoraret frå fylkeskommunen til Bybanen AS er på 20,9 mill. kr. Til festeavgift / husleige for eigedom på Kronstad er det ført opp 0,66 mill. kr. Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 15

Hordaland fylkeskommune - Årsbudsjett 2012 16