Fjell kommune Arkiv: 504 Saksmappe: 2013/2901-22083/2014 Sakshandsamar: Lene Takvam Dato: 31.10.2014 SAKSDOKUMENT

Fjell kommune Arkiv: 504 Saksmappe: 2013/2901-22083/2014 Sakshandsamar: Lene Takvam Dato: 31.10.2014 SAKSDOKUMENT Utvalsaksnr Utval Møtedato 48/14 Formannskapet 08.12.2014 Drøftingssak - mobilitetsplan for Bildøyna/Sotra kystby Samandrag av saka: Kommunedelplan for Bildøyna/Sotra kystby 2013-2024 med overordna kvalitetsprogram, vart vedteke av kommunestyret 26.09.13. I kommunedelplanen er det sagt at i samband med områdereguleringa skal det utarbeidast ein mobilitetsplan. Planen skal vere ein strategi for handtering av kollektivtilbodet og sikring av gode løysingar for transport. Framlegg til mobilitetsplan inneheld prinsippskisser og tiltak knytt til fire hovudkategoriar. 1) Tiltak for å redusere tal reiser, 2) Forbindelsar for gang, sykkel og kollektiv, 3) Kvalitative tiltak for mjuke trafikantar og 4) Andre tiltak for å redusere biltransport. Planen er retningsgivande og følgjar opp visjonar og kvalitetsmål som er sett i overordna kvalitetsprogram. Fleire av tiltaka vil vere kostbare, men dei gir ein retning og set ambisjon og visjon for arbeidet. Ikkje alle tiltaka kan innarbeidast i retningsliner og reguleringsføresegner til områdereguleringsplanane. Det er difor viktig at både kommunen og utbyggjar tek ansvar for å nå miljøambisjonar og kvalitetskrav som ligg i KDP for Bildøyna/Sotra kystby. Saka vert lagt fram utan innstilling. Innstilling: Straume, den 31.10.2014 Steinar Nesse Rådmann Berit Karin Rystad Plan- og utbyggingssjef

Handsama i Formannskapet - 08.12.2014: Det vart halde ein presentasjon v/ planleggjar Lene Takvam. Formannskapet drøfta utkastet til mobilitetsplan og var samde i å helde fast ved ambisjonane og visjonane i kommunedelplan for Bildøyna/Sotra Kystby, og at desse skal leggjast til grunn i det vidare arbeidet. Det vart utarbeidd følgjande fellesframlegg: Formannskapet tek saka til orientering og viser til vedtak i kommunestyresak 94/2013. Formannskapet legg til grunn at ambisjonane og visjonane som er skissert i sak 94/2013 blir lagt til grunn i det vidare arbeidet. Særleg i forhold til redusert bilbruk og målsettinga om auka kollektivandel. Og at det blir tilrettelagt for eit godt og attraktivt kollektivtilbod er kjernen i denne planlegginga, der ein m.a vil legge vekt på rutetilbod, plassering og utforming av stoppestader, og berre e in vegtrase. Når det gjeld parkeringsstrategi legg ein opp til at berre 25% av daglege turar skal vere bilbaserte. Parkeringa skal primert skje under terreng. Framlegget vart samrøystes vedteke. Vedtak i Formannskapet - 08.12.2014: Formannskapet tek saka til orientering og viser til vedtak i kommunestyresak 94/2013. Formannskapet legg til grunn at ambisjonane og visjonane som er skissert i sak 94/2013 blir lagt til grunn i det vidare arbeidet. Særleg i forhold til redusert bilbruk og målsettinga om auka kollektivandel. Og at det blir tilrettelagt for eit godt og attraktivt kollektivtilbod er kjernen i denne planlegginga, der ein m.a vil legge vekt på rutetilbod, plassering og utforming av stoppestader, og berre e in vegtrase. Na r det gjeld parkeringsstrategi legg ein opp til at berre 25% av daglege turar skal vere bilbaserte. Parkeringa skal primert skje under terreng. Dokument vedlagt saka: Mobilitetsplan for Bildøyna Notat: Tilrådde tiltak i områdereguleringsplanane på Bildøyna Saksopplysningar: Bakgrunn/forankring Kommunedelplan for Bildøyna/Sotra kystby 2013-2024 med overordna kvalitetsprogram, vart vedteke av kommunestyret 26.09.13. Hovudføremål for planen er sett i føresegnene 1.1: «Føremålet med planen er å skape eit sjøvend byområde med levande bumiljø, arbeidsplassar, kulturtilbod, servicefunksjonar og grøne kvalitetar. Denne planen skal saman med Straume sentrum danne heilskapen Sotra Kystby.» Det overordna kvalitetsprogrammet, som føl kommunedelplanen, gjev førande hovudprinsipp for den urbane utviklinga av sentrumsområde på Bildøyna. Programmet er retningsgivande og legg, saman med dei juridiske føresegnene og plankartet, grunnlaget for ei god og

framtidsretta utvikling. Dette er eit strategisk dokument som fastset felles kvalitetskrav og overordna grep for å oppnå gode, heilskaplege miljø og kvalitetar innanfor planområdet (jf. KDP s 20). I samband med områdereguleringa skal det utarbeidast ein mobilitetsplan. Planen skal vere ein strategi for handtering av kollektivtilbodet og sikring av gode løysingar for transport (jf. KDP s 22). Alle dei tre områdeplanane er no under utarbeiding, og kommunen har difor fått utarbeida ein felles mobilitetsplan for alle områdeplanane. Med bakgrunn ovannemnte legg ein til grunn at mobilitetsplanen har same status som overordna kvalitetsprogram i planarbeidet. Planen er retningsgivande og føl opp visjonar og kvalitetsmål sett i overordna plan. Prosess/medverknad Asplan Viak er engasjert som konsulent for utarbeiding av mobilitetsplanen, og har stått for det faglege innhaldet og medverknad knytt til planen. For å sikre breiast mogleg medverknad vart det haldt eit medverknadsmøte der følgjande organisasjonar/brukargrupper vart invitert: Ungdommens kommunestyre (UKS), MOT, Eldrerådet, Kommunalt råd for menneske med nedsett funksjonsevne, Folkehelsekoordinator, Cykleklubben Sotra, Sykkelsjefen i Bergen kommune, Barnas representant i Fjell kommune, Eigedomssjefen /samferdsel og Plan- og utbyggingssjefen /arealplan. På møtet var alle representert, bortsett frå MOT, råd for menneske med nedsett funksjonsevne, Cykleklubben Sotra og sykkelsjefen i Bergen. Konsulentar og tiltakshavarar for områdereguleringsplan SE1 og SE3/B1 har også fått høve til å kome med innspel til mobilitetsplanen. Vurdering av mobilitetsplanen: Framlegg til mobilitetsplan inneheldt prinsippskisser og tiltak knytt til fire hovudkategoriar; 1) Tiltak for å redusere tal reiser, 2) Forbindelsar for gang, sykkel og kollektiv, 3) Kvalitative tiltak for mjuke trafikantar og 4) Andre tiltak for å redusere biltransport. Framlegga er omfattande og til dels kostbare, men er lagd for å nå målet frå overordna kvalitetsprogrammet om berre 25 % bilbaserte daglege reiser. Dette må oppfattast som ei langsiktig visjon. Sjølv om mobilitetsplanen ikkje er juridisk bindande, er det heilt avgjerande at hovudvekta av prinsipp og tiltaka vert følgt opp i plankart, retningsliner og føresegner knytt til områdereguleringsplanane for Bildøyna/Sotra kystby. Dette for å lukkast med å nå miljøambisjonar og kvalitetsmål i kommunedelplanen, t.d. at hovudtyngda av persontransporten til, frå og internt på Bildøyna skal skje til fots, på sykkel eller ved bruk av kollektivtransport, i tillegg til at gang- og sykkelvegane i området skal ha god kvalitet. Når dette er sagt, er det viktig å vera klar over at fleire av tiltaka ligg utanfor det som er mogleg å sikre i ein områdereguleringsplan. Tidsperspektivet er også viktig. Området kjem til å bli bygd ut i fasar over 40-50 år. Det må derfor planleggast slik at ulike løysingar undervegs utgjer ein total overordna løysing når siste fase er på plass. Mobilitetsplanen tek i stor grad utgangspunkt i siste fase. Ein sentral oppgåve i den vidare utforming av områdereguleringsplanane, og spesielt i føresegnene, vert difor å etablere ei utbyggingsrekkefølgje som sikrar både måloppnåing og realisering.

1. Tiltak for å redusere tal reiser: a. Flest mogleg av dei busette på Bildøyna bør jobbe i gang- eller sykkelavstand eller langs hovedkollektivaksen (Ågotnes-Bildøyna-Straume-Bergen) b. Flest mogleg av dei tilsette på Bildøyna bør bu i gang- eller sykkelavstand eller langs hovedkollektivaksen (Ågotnes-Bildøyna-Straume-Bergen) c. Bedrifter med mange tilsette bør etablerast nær kollektivtilbod. d. Barnehagar må lokaliserast så nær bustadområdene som mogleg. e. Det bør etablerast eit eller fleire nærsentra på Bildøyna. Her kan funksjonar som t.d. nærbutikk, frisør, tannlege, kafè og ulike offentlege tenester samlokaliserast på strategisk plassering; ved viktige forbindelsar/knutepunkt og i samband med parkeller grøntdrag. f. Det må etablerast opphalds/fritids/rekreasjons areal i området; attraktive park- og grøntdrag, gjerne kopla mot vatn og sjø. g. Sotra Kystby må etablerast med høg urbaniseringsgrad. Desse tiltaka tek m.a. føre seg korleis ein kan planleggja ny utbygging på Bildøyna. Tiltaka er ikkje detaljerte, men meir generelle tilrådingar som må følgjast opp i utviklinga av områdereguleringsplanane. Det er tale om plassering av ulike funksjonar, t.d. barnehage og servicetilbod, som ved føremålstenleg lokalisering vil bidra til å redusere tal reiser. 2. Prinsippskisser: tilrådde forbindelsar for gang, sykkel og kollektiv: a. Høgverdige gang- og sykkelfsamband gjennom Bildøyna, inkludert høgverdig overgang over Rv.555. Dette skal knyte nordre og søre Bildøyna saman. b. Eiga bru for gåande og syklande (evt. også minibuss/pendelbuss) over Straumssundet. Forbindelse vidare opp mot kollektivterminal på Straume. Dette skal knyte Bildøyna saman med Straume. c. Kolltveittunnellen vert etablert som sykkeltunnel når nytt Sotrasamband opnar. d. Gang- og sykkelforbindelse over Råna, evt. også kollektivforbindelse (buss/bane) eller sjø/fjordbuss. e. Styrke hovudkollektivaksen Ågotnes-Bildøyna-Straume-Bergen. Minimum 10 minuttars frekvens. f. Pendelbussrute på Bildøyna og Straume med høg frekvens. Ruta bør etablerast når dei nyutbygde områda på Bildøyna vert teken bruk. g. Høgverdig knutepunkt på Bildøyna; dette skal fyrst og fremst vere eit knutepunkt mellom gang/sykkel og hovudkollektivaksen (Ågotnes-Bergen) og mellom pendelbuss og kollektivhovedaksen (Ågotnes-Bergen) (sjå eige punkt lenger nede). Tiltaka i gruppe 2 er knytt til to prinsippskisser lagt fram i mobilitetsplanen (kap. 6). Eit minimumsalternativ legg ikkje opp til nye forbindelsar utover det som ligg i KDP for Bildøyna/Sotra kystby. Alternativet inneber ei standardheving i høve dagens situasjon ved at alle hovudtilkomstane til Bildøyna vert utbetra, dvs. eigne gang- og sykkelvegar skilt frå biltrafikk. Det er særleg viktig å få gode forbindelsar mellom nordre og søre Bildøyna (2a) og frå Bildøyna til Straume inkl. idrettsparken.

I maksimumsalternativet er det skissert fleire nye gang- og sykkelvegar, samt kollektiv mellom Bildøyna og området rundt. I tillegg til å utbetra dei to eksisterande vegane over Straumssundet (Rv 555 og gamlebrua), vert det tilrådd å etablera to nye forbindelse over Straumssundet (2b); ein nord og ein sør for Rv 555. Dei to forbindelsane vert greia ut i arbeidet med områderegulering SE2 og SE3/B1. Ein utbygging av ein trase nord for dagens bru, ligg inne som bandlagt areal for regulering i nytt Sotrasamband. I den grad Sotrasambandet ikkje har tenkt å nytta dette som ein sekundær bilveg, er dette eit særs gunstig område å etablere gang- og sykkelbru. Ein utbygging krev likevel at kommunen tar grep og regulerer området til dette formålet. Traseen må detaljregulerast også på Straume sida, og utbyggingsavtalar må utarbeidast. Dette er ein av fleire områder der kommunen, i arbeidet med å byggje ein by, kan kome i situasjonar der ekspropriasjon vert naudsynt. Det kan være naturleg å sjå til t.d. Bergen kommune og arbeidet med ny gangbru over Damsgårdssundet. Vidare tek maksimumsalternativet til orde for å ta i bruk Kolltveittunellen som sykkeltunnel (2c). Dette grepet vil spara syklistane for stiginga som ein i dag har over Kolltveit/Bildøybakken, og utvida sykkelrekkevidda både sørover og nordover på Sotra. Det mest dristige grepet i maksimumsalternativet er etablering av gang- og sykkelforbindelse over Råna (2d). Grepet vil gje ein raskare forbindelse nordover mot Ågotnes. Per i dag er dette ikkje eit tiltak som kan gjennomførast på grunn av arealføremål og naturmangfald; Råna er friområde og leveområde for raudlistarten hubro. Det er likevel viktig å sjå langt fram. Utbygginga av kystbyen vil ta fleire tiår, og mykje kan endra seg på sikt. Ein elektrisk fjordbuss kan vera eit midlertidig, så vel som permanent alternativ til gang- og sykkelforbindelse over Råna. Det vert i dag arbeida med eit slikt innovasjonsprosjekt i Bergen. Ein elektrisk fjordbuss kan t.d. gå Bergen, Kleppestø, Bildøyna og Ågotnes m.m. Med eit meir lokalt perspektiv kan både Knappskog og Foldnes vera føremålstenlege stoppestader. For kollektivforbindelsane er det også laga to ulike prinsippskisser. Den eine tek utgangspunkt i dagens rutenett, og med ei auka satsing på lokalruter på Bildøyna og Litlesotra. Det andre prinsippet viser ei sterk satsing på ei hovudrute mellom Ågotnes og Bergen (2e), men med eit solid knutepunkt på Bildøyna (2g). Her er også lagt inn ei lokal pendelbussrute mellom Bildøyna og Straume (2f). Det vert i mobilitetsplanen lagt vekt på at eit godt kollektivtilbod bør vera på plass i ei tidleg utbyggingsfase. Etter som Skyss har gjør vurdering av kundegrunnlag, etablering og frekvens for rutene sine, vert det viktig å ha ein nær dialog med Skyss. Det kan også bli naudsynt å sjå på offentleg- /privatfinansiert kollektivtilbod i ein tidleg fase. 3. Kvalitative tiltak for å få fleire til å gå og sykle: a. Det må etablerast gang- og sykkelvegar, med følgjande kvalitetar/eigenskapar: Gåande og syklande skal vere fysisk skilt frå biltrafikk. Mjuke trafikantar skal ha rask, triveleg og trygg framkommelighet, og prioritet framfor biltrafikk. Forbindelsar for gåande og syklande skal vere attraktive; lite støy, god belysning, visuelt gode kvalitetar, best mogleg tilknyting til grøntdrag og sjø/vatn. Tilrettelegge både for dei som går for rekreasjonen sin del (park, grøntdrag, sjøpromenade etc.) og dei som går for å kome raskt fram. Etablere kvileplassar langs gangvegane for dei som har behov for å sitje ned.

Tilrettelegge for alle typar syklar og syklistar: Bysykkel, elsykkel, transport/ varesykkel etc. Tydeleg merking og skilting på gang- og sykkelvegar. Brøyting, vedlikehald og reingjering av gang- og sykkelvegar må ha minst like høg prioritet som veg- og parkeringsareal. Særskilt fokus på å leggja til rette for at fleire barn og unge skal gå eller sykle, mellom anna trygg skuleveg. b. Det må etablerast høgkvalitets sykkelparkering knytt til bustader, bedrifter, kollektivhaldeplassar, butikkar, servicefunksjonar, rekreasjonsområder. Parkeringstilhøve for sykkel må vere betre enn for bil (gjeld avstand til målpunkt og kvalitet (t.d. overbygd/skjerma for vind og regn)). c. Det bør etablerast bysykkelordning ved alle viktige målpunkt, og med ulike typar syklar. Det må vere særskilt fokus på å knyte nordre og Søndre Bildøyna saman, og Bildøyna og Straume. d. På Bildøyna må det etablerast høgverdig kollektivknutepunkt med følgjande kvalitetar: Attraktiv overgang mellom gang/sykkel og hovudkollektivakse (Ågotnes- Bergen) og mellom pendelbussrute og hovudkollektivakse (Ågotnes-Bergen). Romslege areal både for kollektivtrafikk og mjuke trafikantar. Lyse og triveleg areal med sitje/kvileplassar. Skjerming mot ver, vind og støy. Sikker (låsbar) og tørr sykkelparkering for alle typar syklar. Parkering/base for bysykkelordning. Sanntidsinformasjon for kollektivruter. Kiosk, kafè eller liknande. I tiltaksgruppe 3 vert det vist gode døme på korleis ein kan leggja til rette for å få høgast mogleg gang- og sykkelandel. Høg kvalitet på sykkelparkering, gang- og sykkelvegar er viktig. Tiltak 3a og b med underpunkt skisserer kvalitetskrav som må forankrast i føresegn til områdeplanane for å bli juridisk bindande. Realiseringa av kvalitetskrava må truleg sikrast gjennom utbyggingsavtalar, der også kommunen må bidra økonomisk. Etablering av bysykkelordning (3c) må i hovudsak følgjast opp i andre planverk. Dette er eit av tiltaka som ligg fram i tid, og kan etablerast fyst når befolkningsgrunnlaget gjer det formålstenleg. I områdereguleringsplanane vert det likevel viktig å tenkje lokalisering og areal til føremålet. Lokalisering av kollektivknutepunkt (3d) må samordnast med reguleringsplan for Sotrasambandet, slik at lokalisering og areal vert sikra. 4. Andre tiltak for å nå målet om maks 25% bilandel: a. Etablere haldningskampanjar for å få folk til å la bilen stå. Her må barn og unge ha eit særskilt fokus. b. Parkering for bil må ha dårlegare standard enn for sykkel i høve kvalitet, tal p-plassar og avstand til bustad, arbeidsplassar, servicefunksjonar og kollektivhaldeplassar/knutepunkt. For at sykkel, kollektiv og gange (eller kombinasjon av desse reisemidla) skal vere reell konkurrent til bilen må det opprettast fellesparkeringsanlegg eit fåtal stader i SE1, SE2 og SE3/B1. Eit av desse

anlegg må ligge ved knutepunktet ved Rv.555. Bilparkering kan også regulerast med pris eller anna type differensiering til dømes prioritering av elbil, samkjøring etc. (Sjå eige notat for meir info. i høve dette punktet.) c. Redusert tilgjenge for bil, mellom anna ved bruk av einvegskjørte gater. d. Ein må setje krav til mobilitetsplan hos bedrifter med meir enn 50 tilsette eller over 1000 m 2 ifbm områderegulering. Ein slik plan må mellom anna innehalde: Utgreiing om transportbehov og transportløysingar Utgreiing om parkeringsbehov og grunngjeving for parkeringsdekning. Kva tiltak gjer ein for å få flest mogleg til å gå, sykle eller reise kollektivt. Kva løysing har ein for å få flest mogleg til å samkøyre? Kva løysingar har ein i høve heimekontor? Utarbeiding og gjennomføring av haldningskampanjar (4a) er ei viktig og kontinuerleg oppgåve, både for kommunen, andre offentlege instansar, utbyggjarar og arbeidsgivarar. Tiltaket må forankrast i andre planverk (t.d. sykkelstrategi for Fjell kommune 2015-2025) og verksemdplanar, og gjennomførast på ei lang rekkje arenaer. Tal, lokalisering og kvalitetar knytt til parkering er ein svært viktig debatt som må takast i utarbeidinga av områdereguleringsplanane (4 b, c). Endeleg avgjerd må forankrast i reguleringsføresegnene til områdeplanane. Målet frå kvalitetsplanen (KDP for Bildøyna/ Sotra kystby) om berre 25 % av daglege reiser til, frå og internt på Bildøyna skal skje med bil, må oppfattast som ei langsiktig visjon. Og ein må ta høgd for at området vert bygd ut over fleire ti-år. Val av vegtrasserar, parkeringsdekning og lokalisering av parkeringsanlegg o.l. må ha fokus på løysingar som gjer bilen til eit mindre attraktivt transportalternativ, samanlikna med å gå, sykle eller nytte kollektivtransport. I høve utforminga av gatenett må tilgjenge for kollektivtilbod og sykkel vera betre enn for personbilar. Med omsyn til konkurranse vil det være vanskeleg å sette ein lågare parkeringsdekning på Bildøyna enn på Straume. Krav til mobilitetsplan for bedrifter (4d) er omtalt i overordna kvalitetsprogram. I det vidare arbeidet med å konkretisere krav i områdereguleringsplanane, vil det vera naturleg å sjå til korleis dette vært praktisert i kommunar som har mykje erfaring på området t.d. Stavanger, Drammen og Sandnes. Byane har vore aktiv i det nasjonale prosjektet «Fremtidens byer», og det er i denne samanheng utarbeidd ein rettleier til mobilitetsplanlegging for bedrifter og verksemder. Oppsummering Det er viktig å vera klar over at fleire av tiltaka ligg utanfor områdereguleringsplanane, t.d. tiltak om etablering av pendelbussrute, fjordbuss, bysykkelordning, og sykkeltunnel gjennom Kolltveittunnelen. Haldningsskapande arbeid er også eit viktig tiltak som må rettast mot eit bredt aldersspekter, og på ulike arenaer, t.d. skule, idrettslag, arbeidsplassar etc. Dette er nokre døme på tiltak som må følgjast opp i andre planverk. Vidare vil fleire av tiltaka vere kostbare, og ikkje alle kan innarbeidast i retningsliner og reguleringsføresegner til områdereguleringsplanane. Det er viktig at både kommunen og utbyggjar tek ansvar for å nå miljøambisjonar og kvalitetskrav som ligg i KDP for Bildøyna/Sotra kystby. Kostnadsdeling for tiltak i områdereguleringsplanane vert avgjort gjennom utbyggingsavtalar. Det langsiktige og svært ambisiøse målet knytt til mobilitet, og det faktum at utbygging i dei tre områdereguleringsplanane vil strekke seg over fleire fasar i fleire tiår, gjer det naudsynt å

etablera retningsliner og føresegar som tek omsyn til det. Det betyr at det i områdereguleringsplanane bør etablerast ein utbyggingsrekkefølgje. Det kan vere fornuftig å opna for midlertidige tiltak som avløysast av meir permanente løysingar etter kvart som området vert utbygd.