Utnytting av husdyrgjødsla frå storfe

Transkript

1 Utnytting av husdyrgjødsla frå storfe Foto: NLR Årsmøte i NLR Sogn og Fjordane, 14. mars 2014 Synnøve Rivedal, Bioforsk Vest Fureneset

2 Kva skal eg snakke om? Resultat frå spørjeundersøking Resultat frå lagermålingar Nitrogen-tap ved handtering av husdyrgjødsel

3 Spørjeundersøking om lagring og bruk av husdyrgjødsel I 2012 Mjølkeprodusentar Fræna og Gjemnes i Møre og Romsdal (31 stk) Gulen og Jølster i Sogn og Fjordane (35 stk) Nyttbar svarprosent: 25% 2/3 båsfjøs 1/3 mjølkestall 1/3 mjølkerobot

4 Kven har svart? Fjøstype (tal) Kvote, tonn Kg mjølk pr ku Antall kyr Daa fulldyrka Herav leigd % Alle (66) Median Minst Størst Bås (44) Median Minst Størst Stall (11) Median Minst Størst Robot (11) Median Minst Størst

5 Lagertype/transport Mange lager pr eining (halvparten har 3 lager): Lagertype Tal Gjødselkjellar for 103 blautgjødsel Gjødselkum, silo o.l. for 53 blautgjødsel Innandørs talle eller djupstrø 2 Utandørs talle/utegard 1 Lager for fastgjødsel 4 Landkum 1 Halvparten av kummane har tak/dekke. Helst i Sogn og Fjordane. Mange (halvparten) transporterer gjødsel mellom lager: Når blir gjødsla transportert? Kva blir gjødsla transportert med? Vår 10 Tankvogn 19 Sommar 7 Slangar 18 Haust 18 Lastebil/containar 3 Vinter 19 Anna 3

6 Gjødseltransport til spreieareal Tankvogn Slangar Begge deler Tal produsentar % Vognstorleik m 3 Median 4,5 Båsfjøs 4 Mjølkestall 6 Robot 8,5 Vognstorleiken aukar med driftsomfang

7 Spreieteknikk/vasstilsetting -eng og beite Mange brukar ein kombinasjon av ulike teknikkar Spreiemåte Tal Andel blautgjødsel produsentar produsentar Breispreiar Stripespreiar 1 2 ( blekksprut ) Kanon/jetvogn DGI 2 3 Kanon hovudsakleg brukt i Sogn og Fjordane Vatn 70 % av produsentane set til vatn Mengdene varierer: 5-160%!!

8 Tidspunkt for spreiing av husdyrgjødsel på eng og beite Tidspunkt Tal produsentar Andel produsentar Andel areal, % Andel mengde, % Tidlig vår ,1 23 Vår Sommer Høst Alle spreier 1 gang, dei fleste 2 gonger

9 Kapasitetsproblem? 30 % opplever problem med lagerkapasitet 12 % opplever problem med spreiekapasitet 40 % av dei som ikkje opplever kapasitetsproblem spreier etter 1. september Etter at kommunane fekk gje generell dispensasjon fram til 1.oktober er gjerne oppfatninga at spreiing i september er ok

10 Kapasitetsproblem? Ved bruk av gamle tal for gjødselmengder pr dyr har produsentane teoretisk i snitt 9 mnd lagerkapasitet (stor variasjon) Men gjødselproduksjon og vatn frå mjølkeproduksjon har auka så det stemmer ikkje i praksis!

11 Ny gjødselforskrift? Aktuelle endringar: Auke frå 8 til 10 mnd lagerkapasitet Forbod mot spreiing etter 1. september Forbod mot bruk av kanon/jetvogn, breispreiing? Dei aller fleste får problem, krev store investeringar!

12 Kva har skjedd med gjødselmengdene? Teoretiske utrekningar frå NMBU konkluderer med auka mengder gjødseltørrstoff for kyr (avhengig av avdrott) og oksar, uendra for kviger. Kva er tørrstoffinnhaldet? Registreringar/lagermålingar

13 Bruk/ periode Årsavdrått, kg mjølk Gjødsel pr ku og mnd Gjødsel pr ku og mnd ny norm 9 % ,10 2, ,80 2, ,00 2, ,10 2, ,90 2, ,20 2, ,90 2, ,80 1, ,10 2, ,83 1, ,62 1, ,08 1, ,03 1, ,61 1, ,15 1, ,30 1, ,16 2,23 18 a ,92 1,90 18 b ,94 1, ,61 2, ,18 2,10 Snitt ,97 1,98 Gamle tal: 1,5 m 3 pr ku og mnd

14 Kva har skjedd med vassforbruket? Standard tillegg for vatn har vore: Vaskevatn mjølkeproduksjon: 400 l pr ku og mnd. 10 % tillegg søl og strø: 150 l pr ku og mnd. Gjødsel inkludert vatn: 2,05 m 3 pr ku og mnd

15 Dagens vassforbruk Liter pr dag Båsfjøs Mjølkestall Robot, lite vatn (Lely) Robot, mykje vatn (DeLaval) Vask mjølkeanlegg Spyling mjølkestall, golv robot Spyling mjølkeorgan, mjølkeromsgolv Anna spyling Tankvask Vaskemaskin Sum, liter pr dag Sum, m 3 pr mnd Pr ku, m 3 /mnd, liten besetning 0,6-0,9 (20) 0,8-1,4 (25) 0,5-0,7 (40) 0,9-1,1 (40) Pr ku, m 3 / mnd, stor besetning 0,3-0,5 (40) 0,4-0,7 (50) 0,3-0,4 (60) 0,6-0,7 (60)

16 Totalt lagerbehov Båsfjøs (7300 l) Mjølkestall (7300 l) Robot Lely (8200 l) Gjødsel, m 3 ku pr mnd 1,9 1,9 2,1 2,1 Vatn, m 3 ku pr mnd 0,5 0,8 0,5 0,8 Totalt, m 3 ku pr mnd 2,4 2,7 2,6 2,9 Opne lager? Mengde nedbør sept-april må takast med, aukande Robot DeLaval (8200 l) Auke i reelt lagerbehov på 0,9 m 3 pr ku og mnd vil ved 40 kyr utgjere 288 m 3 i løpet av 8 mnd!

17 Vi har for låg N-utnytting i jordbruket

18 Nitrogentap frå husdyrgjødsel Tap i fjøs = ammoniakktap Unngå talle 0,3-0,4 kg N/tonn Rask fjerning av gjødsel frå fjøs til lager (i Sverige er det krav om spyling kvar dag) Utforming av golv slik at urinen drenerer raskt til lageret

19 Tap frå lager Ammoniakk og lystgass Unngå talle/fastgjødsel Tett lagra blautgjødsel best Opne lager: Høge lager gjev mindre overflate, samlar også mindre nedbør Dekke (leca-kuler, halm, plastdekke) reduserer tapa 0,1-0,5 kg N/tonn Foto: Oddbjørn Kval Engstad

20 Tap ved spreiing Ved dårlege forhold kan ein tape 60 % av ammoniuminnhaldet= Ca 1 kg N/tonn Høg TS% Høg temp, vind, sol Breispreiing/kanon 0,3-1,1 kg N/tonn

21 Korleis redusere spreietap? 10% red i tap for kvar %-eining reduksjon i TS

22 Spreiemetode Stripespreiing: 20 % reduksjon i ammoniakktap = 0,2 kg N/tonn Nedfelling: % reduksjon i N-tap =0,2-0,4 kg N/tonn

23 Avrenningstap Dårleg drenering og jordpakking fører til meir overflateavrenning Tapet aukar med auka nedbør Unngå haustspreiing! 0,3-0,6 kg N/tonn

24 Nitrogen til plantevekst N i gjødsel mjølkeku 9% TS Fjøstap Lagertap N i gjødsel før spreiing 6% TS Spreietap Avrennings -tap Tot-N NH 4 NH 3 -N NH 3 -N Tot-N NH 4 -N NH 3 -N NO 3 -/NH 4 - N Totalt N-tap N til plantevekst inkl. verknad organisk N 5,4 3,1 0,3-0,4 0,1-0,5 3,0-3,3 1,5-1,8 0,3-1,1 0,3-0,6 1,1-2,4 0,4-1,5 Gjødsling til eng på 22 kg N/daa, 5 tonn gjødsel (6%ts): God handtering: 14,5 kg N frå handelsgjødsel Dårleg handtering: 20 kg N frå handelsgjødsel Skilnaden tilsvarar 20 kg OPTI-KAS (27 %N) pr daa!!