SAKSFRAMLEGG. Sakshandsamar: Børild Skåra Arkivsak: 2014/318 Løpenr.: 969/2014. Utvalsaksnr. Utval Møtedato Landbruksnemnda

Transkript

1 ØRSTA KOMMUNE SAKSFRAMLEGG Sakshandsamar: Børild Skåra Arkivsak: 2014/318 Løpenr.: 969/2014 Utvalsaksnr. Utval Møtedato Landbruksnemnda Saka gjeld: VURDERING AV NY LOKAL FRIST FOR SPREIING AV GJØDSELVARER AV ORGANISKE OPPHAV I ØRSTA TILRÅDING TIL VEDTAK: Landbruksnemnda har vurdert å revidere Forskrift om frist for spreiing av gjødselvarer mv. av organisk opphav på eng, Ørsta kommune, Møre og Romsdal, fastsett av Ørsta formannskap 4. juli 2006, då talet på søknader om dispensasjon frå forskrifta er høgt. Landbruksnemnda har kome fram til at ein vil avvente revisjon til ein ser effekten av ulike andre verkemiddel som kan påverke søkjartalet. Landbruksnemnda vil sjå på saka på nytt på nyåret 2015.

2 Saksvedlegg: 1. Forskrift om frist for spreiing av gjødselvarer mv. av organisk opphav på eng, Ørsta kommune, Møre og Romsdal. Fastsett av Ørsta formannskap 4. juli 2006 Uprenta saksvedlegg: Samandrag av saka: I møte vedtok Landbruksnemnda å ta opp sak om spreietidspunktet for husdyrgjødsel i neste møte Saksopplysningar: I møte i Landbruksnemnda 24.oktober 2013 tok Landbruksnemnda opp spørsmål om mengde gjødsel spreidd etter fristen og om det er aktuelt å sjå på fristen for spreiing av husdyrgjødsel på nytt. Søkjartalet har einskilde år vore høgt og sakshandsaminga har då vore omfattande. Ein vil mellom anna ha vurdert på om ein seinare frist kan gi færre søknader. Administrasjonen orienterte nemnda og svara på spørsmåla, men ville kome attende til nemnda med ei meir utfyllande orientering og referat etter Seminar om landbruk og vatn som fann stad på Molde den , slik at nemnda kunne drøfte dette vidare i møtet I møte orienterte administrasjonen i referatsak RS 34/13 Haustspreiing av husdyrgjødsel - problemstilling og drøfting. Leiar Jostein Bjørdal foreslo at landbruksnemnda skulle ta opp sak om spreietidspunkt for husdyrgjødsel i neste møte 6.februar Forslaget frå Jostein Bjørdal vart samrøystes vedteke av nemnda. Det er den sentrale forskrifta Forskrift om gjødselvarer mv av organisk opphav som regulerer fristar for spreiing av gjødsel i jordbruket. I denne forskrifta er siste frist for spreiing på eng sett til 1.september. Det er forbod mot spreiing på eng mellom 1.september og 15.februar. Nedmoding er lov heilt fram til 3. All spreiing er forbode i tida 1.november 15.februar. I 23 i forskrifta opnar ein for at kommunen kan fastsetje ein seinare frist, men ikkje seinare enn. Gjennom forskrift kan ein setje generell frist, og gjennom enkeltvedtak kan ein gi søkjarar individuell behandling. Formuleringa gjødselvarer av organisk opphav vil for Ørsta sin del bety husdyrgjødsel og silopressaft. Med heimel i 23 har Ørsta kommune sidan 2006 hatt ei kommunal forskrift. Forskrifta vart vedteken av Formannskapet og den heiter Forskrift om frist for spreiing av gjødselvarer av organisk opphav på eng i Ørsta kommune, Møre og Romsdal. I 3 har kommunen denne formuleringa om spreietidspunkt: Spreiing utan nedmolding/nedfelling på eng og anna grøde skal gjerast seinast innan. For all spreiing av gjødselvarer av organisk opphav utan nedmolding/nedfelling på eng etter 1.september gjeld at ein kan maksimalt spreie 2 m3/daa, og mot alle vassdrag skal ein setje att ei sone på 20 m som ikkje vert gjødsla. Kommunane har vurdert dette ulikt. Ein del kommunar har fastsett eigne lokale fristar gjennom kommunal forskrift, medan andre held seg til fristen i den sentral forskrifta.

3 Nedanfor er eit oversyn over kommunane i Møre og Romsdal som har innført lokal forskrift og kunngjort dei i Norsk Lovtidend slik at dei er offentleg kjende og ute på lovdata.no: Kommune: Averøy Fræna Giske Gjemnes Haram Herøy Nesset Rindal Skodje Smøla Stordal Stranda Sula Sunndal Surnadal Tingvoll Ørskog Ålesund Lokal frist: 30.september (4 områder har 10.sept) Resten av kommunane i fylket; Aukra, Aure, Eide, Halsa, Hareid, Midsund, Molde, Norddal, Rauma, Sande, Sandøy, Sykkylven, Ulstein, Vanylven, Vestnes og Volda har ikkje kunngjort lokal forskrift i Norsk Lovtidend. Tabellen syner at kommunane har forskjellige fristar. Fleire har slik som Ørsta, medan andre har seinare fristar. Dei ulike fristane kan sjølvsagt gi utslag på kor mange som søkjer om dispensasjon. Jordbruket har fleire viktige miljøfaktorar, men det er brei semje om at tidspunkt og metode for spreiing av husdyrgjødsel, er av dei viktigaste faktorane i «miljørett agronomi» her på Sunnmøre. Jordbruket her er basert på husdyr og dermed er det naudsynt å setje fokus på problemstillingane som er knytt til husdyrgjødsel. I Ørsta hadde vi i 2012; 116 hest, kyr, ungdyr, 39 ammekyr, vaksne sauer, 794 mjølkegeiter, 116 purker, slaktegris, høner, minktisper og 877 revetisper. Grovt rekna produserte desse dyra m 3 gjødsel den tida dei var inne. Nedbør i opne lager kjem i tillegg. Dei største føretaka har opne lager med plass for 2.700m 3, og på desse vert det produsert om lag 300 m 3 gjødsel/mnd. I tillegg vert det opp mot m 3 nedbør kvart år i dei største lagera.

4 Årsakene til at husdyrgjødsel vert haustspreidd er fleire: 1) Lagerkapasitet. Dei fleste som spreier om hausten har for liten lagerkapasitet. Det optimale er å ha stort nok lager til å samle opp gjødsla frå midt i juli og fram til april/mai neste vår, altså 9-10 mnd. Berre eit fåtal har dette, og mange ligg rundt 7 mnd kapasitet og nokre heilt ned i 6 mnd. Kjellarane vart ei tid bygde for små, og planleggjarane/finansieringsmynde hadde strenge reglar som avkorta volum. Dette har i ettertid synt seg å vere feilslått. Strukturendringa har vidare ført til at mange har kjøpt kvote og fylt opp fjøsen med kyr i staden for kalvar og ungdyr. Gjødselproduksjonen auka medan lagera var like store. Endra fôring mv gjer at dyra produserer meir gjødsel enn tidlegare rekna. For opne lager har ein og rekna på for små nedbørsmengder. 2) Leigejord teigblanding. Mest alle som er aktive i dag leiger jord, og det er ikkje uvanleg med leige frå over 10 eigedomar. Når kvar eigedom i tillegg er teigdelt med teigblanding vert det tung drift, med svært mykje transport; mykje tid, diesel og mange mil. Når ein i tillegg prøver å spreie i høveleg ver, når jorda er lagleg, før graset vert for langt, osb, så skal det godt gjerast å rekke over alt før til hausten. Bioforsk såg på konkret døme og fann at gjødseltransporten pr daa spreidd areal godt kunne kome opp i 2,7 km. Dersom ein her gjødslar 200 daa vert samla køyring på 54 mil berre med gjødselkøyring! 3) I Ørsta er det og mange som legg graset i silo med pressaftavrenning til gjødsellager. Nokre få søknader om dispensasjon er knytt til utkøyring av pressaft som ein ikkje vil lagre over vinteren for å unngå betongskade mv. Den sentrale forskrifta har ein ønska å revidere. Revideringa tok til i 2010, men ein har ikkje fått nokon signal om når tid ei eventuelt revidert utgåve kan vere på plass. Som tidlegare nemnt har Ørsta lokal forskrift med forlenga frist til. Det er høve til å søkje dispensasjon etter den datoen. Nedmolding er lovleg utan søknad fram til 1.november. Diagram med oversyn over dispensasjonar: Diagrammet syner tydeleg korleis veret har vore om hausten. Åra med flest dispensasjonar er år med stor nedbør i august/september som har ført til utsett spreiing. I år med godt ver får dei aller fleste ut gjødsel/pressaft innan. I 2013 vart det gitt dispensasjon i 13 saker og samla mengde var m 3. Av den total mengda på m 3 utgjorde dispensasjonane 4%. Det vesentlege av gjødsla vart spreidd om våren og sommaren i Kvifor ein vil ha bort haustspreiing? Det optimale er å spreie når plantane står framfor og er i størst vekst. Om hausten er behovet for næring til plantane avtakande. For å samle opp næringa i jorda er det viktig at denne får trekkje ned i jordsmonnet. Infiltrasjon av næring i

5 jorda vert dårleg når jorda er vassmetta slik ho ofte er om hausten. Faren for ureining er difor særleg stor om hausten. I klimaplanen for Ørsta har ein med to punkt om gjødselspreiing: 1) Vurdere differensiering av frist for spreiing av husdyrgjødsel om hausten 2) Vurdere nøye søknadar om ytterlegare forlenga spreietidspunkt Frå miljøhald ønskjer ein strengare reglar der vassdraga/områda bør få ulike fristar ut frå risiko og miljøbelastning. Økonomiske verkemiddel: Tilskotsordninga Regionalt miljøprogram for Møre og Romsdal (RMP) vart vesentleg endra i Ein har flytta pengar frå nokre tiltak over på eit nytt tilskot kalla spreiing vår/ vekstsesong. Dei føretaka som spreier all gjødsla før 10.august kan søkje om eit tilskot på kr 60/daa spreidd areal. Inntrykket er at dette allereie har fått effekt og at det er positivt motteke av føretaka. Fleire har sett i verk tiltak for å unngå haustspreiing, og andre igjen har signalisert at dei vil prøve å få dette til i Leige av ledige lager vere ei løysinga. I Ørsta var det 47 av dei 185 aktive føretaka som søkt om dette tilskotet i år. På fylkesnivå ser det ut til at heile 8 av totalt 18 mill kr i RMP vil gå til spreiing vår/vekstsesong. Då tilskotet vart lyst ut signaliserte Fylkesmannen ein tilskotssats på 75/daa. Då tilslutninga vart vesentleg større enn venta har ein no før utbetaling justere satsane ned frå kr 75 til kr 60/daa. Gjennom Innovasjon Norge kan ein få finansiering til tiltak knytt til gjødsellagring mv. som t.d.: Tetting av/ny kjellarport Utviding av lager som tilbygg eller frittståande kum Permanent tak over opne lager Flyteduk i opne lager m/ lensepumpe Permanent rundballelager med drenering og oppsamling Permanent plass for flatsilo Open gropsilo/plansilo med oppsamling av avsig og regnvatn Slike tiltak vil betre situasjonen vesentleg om dei vert søkt på og realisert. Vurdering og konklusjon: Ein har teke opp til vurdering behovet for å endre den gjeldande lokale forskrifta, som no har vore i bruk i snart 8 år. Spørsmåla som må drøftast i denne saka kan ha to alternative svar: 1) Vi held fram med gjeldande forskrift 2) Behovet for endring er såpass stort at ein ønskjer utarbeidd forslag til ny forskrift. Det er ikkje tvil om at ein i år med mykje nedbør i august/september har fått mange søknader om dispensasjon. Det kan i slike år sjå ut til at den utvida fristen frå 1. til ikkje fungerer etter hensikta. Det er mykje når 25 30% av føretaka som har husdyrgjødsel søkjer om dispensasjon. Tilskotsordninga regionalt miljøprogram vart endra i Det kan sjå ut som om vridinga i tilskota kan medverke til mindre gjødselspreiing om hausten. Fleire har signalisert at dei vil prøve å tilpasse drifta og unngå gjødselspreiing om hausten grunna desse nye tilskota. Endringa vart seint kunngjort og ein vil ikkje så effekten fullt ut før etter sesongen 2014.

6 Vi veit at det vert arbeidd med revisjon av den gjeldande sentrale forskrifta. Det har vore lite framdrift i revisjonen, og det er usikkert kva resultatet vert. Dersom vi får ei revidert forskrift i nær framtid så kan det endre behovet for ei lokal forskrift og til og med fjerne heimelen for den. Det er og knytt usikkerheit i kva ny politisk leiing av Mat- og landbruksdepartementet kan få å seie for gjeldande regelverk. Det er varsla gjennomgang av tilskotsordningane og regelverket i landbruket. Om dette vil få verknad for omtalte forskrifter er framleis ukjent. Ved etableringa av den lokale forskrifta var forvaltninga tydelege på at ein vanskeleg kunne forsvare ein seinare frist ut frå eit fagleg grunnlag. Dette har nok ikkje endra seg. Opptak og behov for næring til plantane stagnerar samstundes som risikoen for dårlege spreieforhold og vassmetta jordsmonn normalt aukar utetter hausten. Fokuset på husdyrgjødsel må vere at dette er ein ressurs som bør brukast mest mogleg optimalt. Ørsta er ikkje åleine om å ha fristen. Ein kan ikkje sjå bort frå at ein seinare frist kan gi færre søknader om dispensasjon og dermed mindre sakshandsaming, men dette må vegast opp mot om ei slik liberalisering kan flytte all spreiing i feil retning. I klimaplanen har ein og ønskje om å revidere forskrifta, men då er målet tvert om å innføre ei forskrift med differensierte fristar for ulike vassdrag og område i kommunen, og etablere strengare vurdering av dispensasjonssøknadane. Her er fleire usikre moment som kan vere verdt å vente på før ein tek fatt på arbeidet med å revidere den kommunale forskrifta. Administrativt vil ein difor rå til å avvente revisjon. Skulle Landbruksnemnda fatte vedtak om å revidere forskrifta så vil det la seg gjere før komande haust. Eit revidering av forskrifta vil krevje ein prosess med møter og høyringar, men ein tidsplan med framlegging av ny forskrift i junimøtet skal vere mogleg. Ørsta, Liv Bente Viddal seksjonsleiar Børild Skåra rådgjevar jordbruk